Traktat amsterdamski -1997r.
Traktat amsterdamski z 2 października 1997 roku w sprawie prowadzenia polityki zewnętrznej Unii
Zasadnicze rozbieżności między państwami członkowskimi doprowadziły do przyjęcia projektu nowelizacji Traktatów Założycielskich Wspólnot oraz Unii Europejskiej dopiero 17 czerwca 1997 roku, podczas szczytu Rady Europejskiej w Amsterdamie. Ostateczny tekst Traktatu zaaprobowano 2 października 1997 roku. Po zakończeniu trwającej ponad półtora roku procedury ratyfikacyjnej traktat amsterdamski wszedł ostatecznie w życie w dniu 1 maja 1999 roku .
Do priorytetowych celów traktatu amsteramskiego zaliczono:
• wspieranie zatrudnienia oraz zagwarantowanie obywatelom ich podstawowych praw;
• usunięcie pozostałych przeszkód w przepływie osób oraz wzmocnienie ich bezpieczeństwa;
• zapewnienie Unii Europejskiej właściwego miejsca na arenie międzynarodowej;
• usprawnienie struktury instytucjonalnej Unii w perspektywie jej rozszerzania;
• utrzymanie i rozwój Unii jako obszaru wolności, bezpieczeństwa i prawa, w którym zagwarantowany jest swobodny przepływ osób w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli na granicach zewnętrznych, azylu, imigracji, jak również zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości .
Podstawowym założeniem traktatu było dostosowanie prawa unijnego do rozszerzenia Wspólnoty oraz zbliżenie Unii do obywateli. Jednak nie zdołano wypracować kompromisu we wszystkich poruszanych kwestiach. Na mocy traktatu amsterdamskiego utworzono urząd Wysokiego Przedstawiciela Unii Europejskiej do Spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Funkcję tę sprawuje Sekretarz Generalny Rady UE. Jest nim były sekretarz generalny NATO, Javier Solana, który objął nowe stanowisko po zakończeniu swej misji w NATO, z początkiem 2000 r .
Traktat zakładał również rozszerzenie kompetencji Parlamentu Europejskiego, który od tamtej pory może zablokować większość propozycji ustaw Komisji Europejskiej.
Po wejściu w życie traktatu zaszły również istotne zmiany w sądownictwie. Wzmocniona została pozycja Trybunału Sprawiedliwości. Ponadto traktat potwierdził prawo Trybunału do odwoływania się do Trybunału Sprawiedliwości w celu ochrony swoich prerogatyw względem innych instytucji Unii Europejskiej. Powołano również Komitet do Spraw Zatrudnienia.
Traktat amsterdamski dokonał kilku istotnych zmian. Stanowił kolejny krok w kierunku pogłębiania integracji politycznej oraz europejskiego superpaństwa. Wzmocnił istniejące instytucje Wspólnot kosztem Państw Członkowskich. Wprowadził sankcje za naruszenie zasad, którymi kieruje się Unia. Możliwe stało się pozbawienie Państwa Członkowskiego prawa do udziału w procesie decyzyjnym. Utrzymał zasadę podejmowania decyzji w Radzie jednomyślnie, jednak wstrzymanie się od głosu nie blokowało już podjęcia uchwały.
Najważniejsze postanowienia traktatu:
• wprowadzenie możliwości uchwalenia sankcji dla państwa członkowskiego naruszającego zasady demokracji; przepisy te uchwalono z myślą o przyszłych członkach - państwach postkomunistycznych, okazało się jednak, że Unia była blisko skorzystania z tych zapisów w odniesieniu do kraju z ponad 40-letnią demokracją - Austrii (chodziło o utworzenie rządu z udziałem FP Jrga Haidera);
• wprowadzenie procedury wzmocnionej współpracy - większość państw członkowskich mogła zadecydować o nawiązaniu bliższej współpracy z wykorzystaniem struktur unijnych, pod warunkiem spełnienia kilku ograniczeń, m.in. otwartości takiej współpracy dla wszystkich państw członkowskich. Jak dotąd ani razu nie wykorzystano tej procedury;
• wzmocnienie pozycji Parlamentu Europejskiego - dzięki rozszerzeniu zakresu stosowania procedury współpracy może on odtąd zablokować większość propozycji legislacyjnych Komisji. Jednocześnie uproszczono samą procedurę współdecydowania poprzez likwidację III czytania;
• wzmocnienie prerogatyw Trybunału Sprawiedliwości - może on odtąd rozpatrywać sprawy związane z polityką wizową, azylową, migracyjną oraz ze swobodnym przepływem osób. Kwestie te zostały przeniesione z III filaru UE (tytuł VI TUE) do I filaru (TWE); tym samym zmieniono nazwę III filaru na "Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych".
• utworzenie urzędu Wysokiego Przedstawiciela Unii Europejskiej do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Funkcję tę pełni Sekretarz Generalny Rady UE;
• wprowadzenie koordynacji polityki zatrudnieniowej; utworzono Komitet ds. Zatrudnienia.
• uproszczenie traktatów założycielskich; wprowadzenie jednolitej liczbowej numeracji TWE i TUE .
Traktat amsterdamski mówi o fundamentalnych prawach obywateli, stopniowym ustanawianiu strefy wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, zawiera dyspozycje dotyczące współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, wprowadza nowe zapisy na temat zatrudnienia, polityki socjalnej, ochrony środowiska naturalnego, zdrowia i konsumentów, podejmuje problematykę obywatelstwa europejskiego, podkreśla wagę stosowania zasady subsydiarności i proporcjonalności, zawiera postanowienia wzmacniające II filar UE oraz wprowadza dość ograniczone zmiany jeśli chodzi o instytucje Unii Europejskiej i obowiązujący proces decyzyjny. Zupełnie nowym zapisem traktatu amsterdamskiego jest postanowienie przewidujące możliwość skorzystania w pewnych sytuacjach z formuły "ściślejszej współpracy" przez pragnące tego kraje, dla realizacji wspólnych celów.
Ponadto traktat amsterdamski reguluje kwestie sposobu ważenia głosów w Radzie i rozszerzania obszarów tematycznych, w których decyzje podejmowane są kwalifikowaną większością głosów (przy głosowaniu kwalifikowaną większością głosów wymagane były 62 głosy “za” na 87 - jeżeli głosowano na wniosek Komisji; w innych sprawach wymagane były 62 głosy “za”, które obejmowały co najmniej 10 członków UE. Waga głosów: Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania – po 10 głosów, Hiszpania 8 głosów, Belgia, Grecja, Holandia i Portugalia po 5 głosów, Austria, Szwecja po 4 głosy, Dania, Irlandia i Finlandia – 3 głosy, Luksemburg – 2 głosy).
Traktat porusza także problematykę obywatelstwa Unii – tzn. podjęto decyzję o zreformowaniu tego obszaru poprzez między innymi: rozszerzenie pojęcia obywatelstwa i uzupełnienie listy praw obywatelskich, poprawienie instrumentarium UE w kwestii tworzenia systemu ochrony zdrowia obywateli, sprecyzowanie celów w dziedzinie ochrony konsumenta, zapewnienie ochrony prawa obywateli do dostępu do dokumentów organów UE i posługiwania się językiem ojczystym w kontaktach z organami UE .
Państwa Członkowskie na mocy traktatu zapewniają, aby procedury sądowe bądź administracyjne, jak również, o ile uznają to za właściwe, procedury pojednawcze, których celem jest doprowadzenie do przestrzegania zobowiązań wynikających z niniejszej dyrektywy, były dostępne dla wszystkich osób, które uważają się za pokrzywdzone nieprzestrzeganiem wobec nich zasady równego traktowania, nawet po zakończeniu kontaktów, w których przypuszczalnie miała miejsce dyskryminacja . Zadaniem państw członkowskich jest zapewnianie, aby stowarzyszenia, organizacje lub osoby prawne, przestrzegały przepisów niniejszej dyrektywy i postępowały zgodnie z jej wytycznymi.
BIBLIOGRAFIA
Opracowania:
1. Antoszewski A., Herbut R.(red.), Leksykon politologii, Wrocław 1998.
2. Bainbridge A., Teasdale A., Leksykon Unii Europejskiej, Kraków 1998.
3. Dobrowolski P., Stolarczyk M.(red.), Proces integracji Polski z Unią Europejską, Katowice 2001.
4. Parzymies S., Traktat Amsterdamski o Unii Europejskiej.”Sprawy międzynarodowe” 1997. nr 3.