Prawo własności w ujęciu prawnym i ekonomicznym.

Pojęcie własności jest wieloznaczne i nie może być jednoznacznie interpretowane , ponieważ tym pojęciem posługują się różne dyscypliny . Przykładowo można wskazać na znaczenia tej nazwy w ujęciu ekonomicznym oraz w ujęciu prawnym . Właśnie tymi dwoma zagadnieniami zajmę się w swojej pracy .
Własność w znaczeniu ekonomicznym oznacza określone materialne stosunki społeczne zachodzące między ludźmi w procesie wytwarzania . Ekonomiczne pojęcie własności odpowiada na pytanie , kto włada środkami produkcji , w czyich interesach
i w jakim celu są one wykorzystywane oraz kto nimi rozporządza . Własność w znaczeniu ekonomicznym istniała , istnieje i będzie istnieć we wszystkich formacjach społecznych , zarówno w tych , którym obca jest kategoria państwa i prawa , jak i w tych , które znają historyczną kategorię państwa i prawa . „ Nie może być mowy o żadnej produkcji , a zatem
i o żadnym społeczeństwie tam , gdzie nie istnieje żadna forma własności ” . W każdej jednakże formacji społecznej własność rozwija się w odmiennych warunkach społecznych
i dlatego na przestrzeni historii społeczeństwa ludzkiego ulega ona przeobrażeniom , zmieniając swoje formy .
Własność w znaczeniu prawnym – prawo własności , to kategoria historyczna , która pojawiła się w społeczeństwie klasowym , znającym państwo i prawo . Ale ta nazwa nie jest jednoznaczna . Nazwa „ prawo własności ” jest używana przynajmniej w dwóch znaczeniach : w szerszym oraz w węższym . W szerszym ze znaczeń obejmuje wszelkie prawa majątkowe – zarówno cywilne : prawo rzeczowe , wierzytelności , prawa na dobrach niematerialnych : jak i niecywilne , np. z zakresu prawa administracyjnego , finansowego
itp. , które przysługują albo mogą przysługiwać określonemu podmiotowi prawnemu .
Na terenie prawa cywilnego odpowiednikiem prawa własności w szerszym znaczeniu
(w znaczeniu konstytucyjnym) jest przede wszystkim pojęcie mienia . Informacje na ten temat znajdziemy w art.44 kodeksu cywilnego . Z kolei odnosząc się do węższego zakresu należy powiedzieć , że jedną z gałęzi prawa , która precyzuje bliżej pojęcie własności w znaczeniu węższym , jest prawo cywilne . Na jego terenie zakres nazwy „ prawo własności ” jest o wiele węższy . Prawo własności , albo krócej „ własność ” w znaczeniu cywilistycznym , stanowi prawny wyraz jedynie podstawowej części materialnych stosunków społecznych , jakie zachodzą między ludźmi w procesie produkcji . Zupełnie ogólne pojęcie własności w ujęciu cywilistycznym określa art.140 kodeksu cywilnego . Przepis ten stanowi : „ W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może , z wyłączeniem innych osób , korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem swego prawa , w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy . W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą ” .
Prawo własności w ujęciu cywilistycznym stanowi rdzeń konstytucyjnego pojęcia własności i ma za przedmiot rzeczy w znaczeniu technicznym oraz jest ono prawem bezwzględnym . Wymienione przeze mnie cechy nie są jednak właściwe samemu tylko prawu własności . Charakteryzują one także całą grupę podmiotowych praw majątkowych zwanych prawami rzeczowymi . Cechą szczególną , charakteryzującą prawo własności stanowi to , że pod względem treści prawo własności jest najszerszym i najpełniejszym pośród wszystkich praw rzeczowych. O ile w innych , poza własnością , prawach rzeczowych tkwi z reguły jakieś określone uprawnienie , to uprawnień wynikających z prawa własności nie da się wyliczyć wyczerpująco . Z prawa własności wynika nie tylko uprawnienie do posiadania , do korzystania , do rozporządzania rzeczą . Wspomniana tutaj przeze mnie tzw. triada uprawnień właściciela nie wyczerpuje treści prawa własności . Mogą bowiem zaistnieć sytuacje , wprawdzie majątkowe , kiedy właściciel zostaje pozbawiony (czasowo) wszystkich trzech wymienionych uprawnień , a mimo to jego prawo własności nie wygasa , lecz istnieje nadal . Należy jednak pamiętać, że własność jest prawem najpełniejszym w granicach określonych przez ustawy różnych gałęzi prawa oraz przez zasady współżycia społecznego oraz przez społeczno - gospodarcze przeznaczenie tego prawa . tylko w wymienionych granicach można mówić o uprawnieniach właściciela stanowiących treść jego prawa własności . Nie można też zapomnieć o tym , że treść prawa własności przedstawia się w sposób odmienny w zależności od tego , czy chodzi o prawo własności , którego przedmiotem jest nieruchomość , czy też
o prawo własności na rzeczy ruchomej . Zwłaszcza w pierwszym przypadku zakreślenie granic treści oraz wykonywania prawa własności ma szczególnie doniosłe znaczenie społeczne i gospodarcze . Dlatego też w odniesieniu do prawa własności na nieruchomościach ustawodawca wprowadza cały szereg reguł szczególnych oddziaływujących na treść
i wykonywanie tego prawa . Spośród wielu możliwych uprawnień, które składają się na treść prawa własności kodeks cywilny w artykule 140 wymienia przykładowo tylko dwa z nich ,
a mianowicie uprawnienie do korzystania z rzeczy i uprawnienie do rozporządzania nią . Korzystanie z rzeczy obejmuje w pierwszym rzędzie możność faktycznego władania rzeczą oraz możność pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy , możność przetwarzania jej , zużycia a nawet zniszczenia . Z kolei rozporządzanie rzeczą oznacza możność dokonywania zarówno czynności prawnych rozporządzających , np. przeniesienie własności , jak
i dyspozycji czysto faktycznych .
Własność należy nabyć . Jej nabycie , jak i nabycie innych praw majątkowych , może być pierwotne oraz pochodne . Nabycie nazywamy pierwotnym , jeśli nabywca nie wywodzi swojego prawa od dotychczasowego właściciela , nabywa je więc niezależnie od jego uprawnień .Nie ma więc tutaj poprzednika i następcy prawnego .W zasadzie przy tym nabyciu nabywca uzyskuje prawo własności bez obciążeń . Przykładem może być zasiedzenie , przemilczenie , połączenie zawłaszczenia . Drugim rodzajem nabycia jest , jak już wspomniałam , nabycie pochodne . Jego przesłanką jest istnienie u innej osoby tego samego lub innego prawa . Przy nabyciu tym prawo przysługujące jednej osobie przechodzi na drugą . Występuje tu następstwo prawne , zbywca jest poprzednikiem prawnym , zaś nabywca następcą prawnym , a prawo pozostaje takie samo . Skutkiem takiego nabycia jest to , że na nabywcę przechodzi prawo w takich granicach , w jakich przysługiwało poprzednikowi ,
a więc ze wszystkimi obciążeniami . Nabyciem pochodnym jest uzyskanie własności na podstawie umowy . Przykładem może być przeniesienie własności , zgodnie z artykułem 155 i następnymi kodeksu cywilnego . Można nabywać nie tylko własność od innej osoby , ale także własność państwową i spółdzielczą . Do sposobów nabycia własności państwowej należy : przepadek mienia , wywłaszczenie , wpływy majątkowe , czy też grzywny itd. Następnie do sposobów nabycia własności spółdzielczej należą : udziały członkowskie
i wpisowe , wkłady członkowskie , przekazywanie mienia przez państwo .
W prawie własności ważnym pojęciem jest także pojęcie współwłasności . Polega ona na tym , że „własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom ” , jest to zgodne z art. 195 – 221 kodeksu cywilnego . Cechami współwłasności są : jedność przedmiotów , wielość podmiotów , niepodzielność prawa . Niepodzielność prawa oznacza , że współwłaściciel ma prawo do całej rzeczy będącej współwłasnością , a nie tylko do pewnej jego części . W systemie praw występują dwa rodzaje współwłasności : łączna i w częściach ułamkowych . Pierwsza z nich jest pochodną osobistego stosunku łączącego podmioty , np. ustawowa wspólność małżeńska . Bez tego stosunku współwłasność łączna nie powstaje , nie ma więc charakteru samoistnego , jest podporządkowana temu stosunkowi całkowicie . Ponadto odznacza się tym , że jak długo ona trwa , udziały w rzeczy wspólnej nie są oznaczone . W konsekwencji tego poszczególni współwłaściciele nie mogą rozporządzać przysługującym im prawem , dopóki trwa stosunek osobisty będący podstawą współwłasności łącznej , nie można żądać podziału rzeczy wspólnej . Drugi rodzaj współwłasności jest oparty na tym , że mimo niepodzielności tego prawa , każdy ze współwłaścicieli ma określony udział w prawie własności . Oznacza to ,że prawo własności zostaje podzielone między kilka osób na części ułamkowe , czyli „ idealne ” , stąd też obok tej nazwy występuje też inna -
„ współwłasność w częściach idealnych ” . .
Pojęcie , które ściśle wiąże się z prawem własności w obu znaczeniach , zarówno prawnym , jak i ekonomicznym , jest ochrona własności . Jest to system środków prawnych przyznanych właścicielowi w przypadku naruszenia jego prawa . Poszczególne środki prawne służące do ochrony własności często rozróżnia się między sobą w sposób znaczny .
W przypadku pozbawienia właściciela jego rzeczy , może on żądać jej wydania i mówimy wtedy o roszczeniu windykacyjnym – rei vindicatio . Właściciel może z niego korzystać wtedy , gdy umowa najmu wygasła , a najemca nie chce opuścić lokalu . W razie gdy forma naruszenia własności jest inna niż pozbawienie właściciela jego rzeczy , może on wystąpić
z roszczeniem negatoryjnym – actio negatoria . Roszczenie to jest uzasadnione , jeśli osoba nieuprawniona systematycznie przechodzi przez cudzy grunt . Występują też roszczenia uzupełniające do windykacyjnych . Występują między właścicielem a posiadaczem danej rzeczy .
Tak przedstawia się ogólnie pojęcie prawa własności , zarówno w ujęciu prawnym , jak i ekonomicznym . Trybunał Konstytucyjny stwierdził , że prawo własności traktowane jest w naszym systemie prawnym jako prawo podmiotowe o najszerszej treści i w porównaniu z innymi prawami , jako prawo najsilniejsze w stosunku do rzeczy .
Podsumowując tą pracę można stwierdzić , że własność jest bezterminowym prawem . Trwa tak długo , jak długo istnieje rzecz , która jest przedmiotem własności .













BIBLIOGRAFIA :
1. „ Prawo rzeczowe ” , Edward Gniewek , wyd. C.H.BECK , Warszawa , rok 2000
2. „ Prawo rzeczowe ” , Jerzy Ignatowicz , Wydawnictwo Prawnicze PWN , Warszawa ,
rok 2000
3 .„ Prawo cywilne ” , Stefan Grzybowski , wyd. PWN , Warszawa ,
rok 1979
4. „ Kodeks cywilny ” pod redakcją Izabeli Ratusińskiej , wyd. Zakamycze ,
stan prawny na 15 marca 2005 roku