Instytucje gospodarki rynkowej

BANK-instytucja powołana do wykonywania operacji pieniężnych związanych z emisją pieniądza,przyjmowaniem wkładów,udzielaniem pożyczek oraz dokonywaniem rozliczeń na zlecenie klienta.

OPERACJE BANKOWE:
*bierne-bank jest w stosunku do swoich kontrahentów dłużnikiem,
*czynne-bank jest wierzycielem,
*pośredniczące-np.prowadzenie rozliczeń.
RODZAJE BANKÓW:
*centralne(emisyjne)-banki państwowe lub podporządkowane państwu.W systemie waluty złotej utrzymywały rozmiar obiegu pieniężnego w granicach zapewniających wymienialność pieniądza na złoto,
*handlowe(depozytowe)-są najliczniejsze,udzielają przeważnie kredytów krótkoterminowych,dokonują rozliczeń na zlecenie posiadaczy rachunków,przeprowadzają operacje pośredniczące pobierając prowizje,
*specjalne-to instytucje kredytu długoterminowego,gromadzą wolne środki i przeznaczają je na finansowanie instytucji w różnych gałęziach gospodarki,
*inne-hipotetyczne, pocztowe kasy oszczędnościowe,instytucje drobnego kredytu.

FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO:
*emisyjna-b.c.odpowiada za emisję pieniądza gotówkowego i wprowadzenie do obiegu odpowiedniej jego ilości. Wywiera przez to wpływ na ilość pieniądza bezgotówkowego kreowanego przez banki,
*bank banków-świadczy usługi na rzecz innych banków, przyjmuje ich depozyty i udziela kredytów.Dostarcza gotówke bankom komercyjnym i prowadzi rozliczenia międzybankowe.Jest to tzw.pożyczko-dawcą ostatniej instancji,czyli w razie potrzeby mogą one zaciągnąć kredyt w b.c.co chroni system bankowy przed utratą płynności,
*b.państwa-prowadzi rachunki rządowe,przeprowadza w imieniu państwa operacje finansowe w kraju i za granicą,skupuje i sprzedaje państwowe papiery wartościowe(administruje długiem publicznym),może udzielać pożyczek na pokrycie deficyty budżetowego,co niejednokrotnie prowadziło do inflancji,
*f.stabilizująco-kontrolne-kontrola ilości pieniądza i wielkości kredytu w gospodarce,tak aby ich wartość odpowiadała potrzebom gospodarki,a jednocześnie nie powodowała niebezpieczeństwa wzrostu inflacji.

USŁUGI BANKOWE DLA LUDNOŚCI:
*konta osobiste-prowadzone najczęściej w formie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego(ROR), na który wpływają wpływają wszystkie dochody osób i z którego najczęściej pokrywane są bieżące opłaty(czynsz,energia elektryczna,telefon),
*lokaty terminowe-umowy z bankiem zawierane na określony czas.W zamian za korzystanie z powierzonych mu pieniędzy bank zobowiązuje się wypłacić odsetki wraz z kapitałem na koniec okresu umowy,
*lokaty dynamiczne-umowy,z których klient może się wycofac przed końcem okresu ich trwania bez niebezpieczeństwa utraty odsetek.Wkłady te są niżej oprocentowane niż w l.terminowych zawartych na taki sam okres,
*lokaty rentierskie-umowy długoterminowe,polegające na tym,że bank wypłaca odsetki od wkładu w regularnych odstępach czasu,np.co miesiąc lub kwartał.

KREDYTY:
*k.w rachunku osobistym(debet)-bank umożliwia wypłatę większej ilości środków niż wynosi aktualny stan konta,czyli daje możliwość debetu.Wysokość debetu zależy od wiarygodności klienta i jego dochodów, ale jego oprocentowanie jest z reguły wyższe niż innych rodzajów pożyczek i kredytów,
*k.konsumpcyjny-udzielany jest na określone potrzeby osób,a jego spłata indywidualnie ustalana z bankiem.Zabezpieczenie kredytu stanowią najczęściej dochody kredytobiorcy lub poręczenia innych osób,a wysokość kredytu zależy od możliwości spłaty przez osobę zaciągającą kredyt,
*k.hipotetyczny-długoterminowy kredyt zaciągany z przeznaczeniem na finansowanie budownictwa mieszkaniowego lub nabycie domu czy mieszkania.Zabezpieczeniem tego kredytu staje się najczęściej nieruchomość,na której sfinansowanie został zaciągnięty.

USŁUGI DLA PRZEDSIĘBIORSTW:
*k.obrotowy-udzielanu jest na finansowanie bieżącej działalności firmy np.zakup towarów lub surowców do produkcji.Jest to kredyt krótkoterminowy i przypomina sebet w koncie osobistym,
*k.inwestycyjny-jest to kredyt długoterminowy,z którego środki przeznaczane są na finansowanie nakładów powiększających majątek trwały w firmie.Bank w większości przypadków kontroluje na co zostały przeznaczone te środki i wymaga od firmy np.faktur lub rachunków.

GIEŁDA-instytucja zorganizowanego rynku,która pośredniczy w transakcjach handlowych zgodnie z obowiązującymi normami i zasadami.W większości przypadków towar,którym handluje się na giełdzie nie jest tam obecny fizycznie,a bardzo często nie jest jeszcze wyprodukowany bądź wyhodowany(płody rolne).Na giełdzie handluje się tylko towarem materialnym,ale też prawem do jego własności.
Papierami wartościowymi można obracać na rynku pierwotnym i wtórnym Na rynku pierwotnym emitent wprowadza do obiegu np.swoje akcje i sam ustala ich cenę sprzedaży.Natomiast na rynku wórnym papiery wartościowe ?znajdują?kolejnego właściciela,a ich cena ustalana jest przez popyt i podaż.
AKCJA-dokument,który potwierdza posiadanie udziałów w firmie.Posiadacz akcji może mieć prawo do udziału w zyskach firmy,podziale majątku podczas jej likwidacji lub w głosowaniu nad ważnymi dla firmy sprawami(akcje zwykłe).
AKCJE UPRZYWILEJOWANE-ich posiadacz ma większe uprawnienia co do decydowania w sprawach firmy(dają większą liczbę głosów),dają pierwszeństwo przy wypłacie dywidendy(zysku z akcji), a także dają pierwszeństwo do uczestnictwa w podziale majątku firmy przy jej likwiacji.
OBLIGACJE-mogą być emitowane przez skarb państwa, jednostki samorządowe,a nawet przez firmę.Są swojego rodzaju pożyczką zaciągniętą przez te instytucje u inwestorów,są najbezpieczniejszą formą lokowania pieniędzy.Obligacje najczęściej sprzedawane są z tzw. dyskontem,czyli cena ich sprzedaży jest mniejsza od nominału.
CEDUŁA GIEŁDOWA-sporządzana jest na koniec każdej sesji(codziennie)i zawiera informacje o kursach poszczególnych spółek.Są to informacje dla każdego inwestora.Każda giełda,aby ułatwić inwestorom analizę wskaźników wylicza i publikuje własne wskaźniki(indeksy).WiG-Warszawski indeks giełdowy,obejmuje wszystkie spółki notowane na GPW w Wa-wie. *WiG-20-20największych spółek,*MiDWiG-40--||-,*TechWiG-spółki z branży nowoczesnych technologii.

FIRMY UBEZPIECZENIOWE-oferują ubezpieczenia na wypadek nieszczęśliwych zdarzeń.Wysokość składki uzależniona jest przede wszystkim od prawdopodobieństwa wystąpienia takiego zdarzenia.
FUNDUSZE INWESTYCYJNE-zajmują się inwestowaniem pieniędzy w klientów,którzy z pewnych względów nie mogą sami inwestować na giełdzie lub po prostu nie potrafią.Inwestor nie kupuje w funduszu akcji czy obligacji tylko tzw.jednostki uczestnictwa.
Na rynku w PL mamy do wyboru rodzaje funduszy:
*f,rynku pieniężnego-proponowany okres to do pół roku,a fundusz inwestuje nasze środki w krótkoterminowe papiery dłużne,
*f.obligacyjne-długoterminowe,zakładany okres inwestycji to min rok,a fundusz lokuje nasze środki w długoterminowe papiery dłużne,
*f.zrówno-ważone-od 3lat w górę,nasze fundusze lokowane są proporcjonalnie w akcje i obligacje,
*f.akcyjne-min 5lat,nasze środki w całości lub niemal całości inwestowane są w akcje.

STRATEGIA-rozłożenie ryzyka,proporcjonalny dobór poszczególnych elementów portfela inwestycyjnego,aby osiągnąć największą korzyść.
Rodzaje strategii inwestowania w fundusze:
*długoterminowa-mająca zapewnić wysokie zyski w długim okresie,
*średnioterminowa-zapewniają-ca zrównoważony potencjał wzrostu,
*krótkoterminowa-zapewniająca bieżący dochód i zabezpieczenia kapitału przed inflacją.

FUNDUSZE EMERYTALNE-mają na celu gromadzenie środków,które w przyszłości zabezpieczą ich klientom byt materialny.

TYPY UBEZPIECZEŃ:
obowiązkowe-narzucone przez prawo,
dobrowolne-z których można ale nie trzeba korzystać.
CEL ubezpieczenia:
*zdrowotne-uprawnia ono do korzystania ze świadczeń lekarskich i może pokrywać koszty leczenia pobytu w szpitalu czy zakupu leków,objęci nim są pracownicy i ich rodziny,emeryci,renciści,a nawet bezrobotni,wysokość składki na te ubezpieczenie wynosi 9%,
*społeczne-do roku 1999 system ubezpieczeń społecznych funkcjonował na zasadzie umowy pokoleniowej (pieniądze ze składek na ubezpieczenie były przekazywane na wypłaty bieżących rent i emerytur).Na dzień dzisiejszy występuje mieszany system emerytalny(część emerytur będzie finansowana z SUS-u,a część z funduszów emerytalnych).Osoby,które chcą w przyszłości dysponować jeszcze większą emeryturą mogą dodatkowo ubezpieczać się w III filarze.
I FILAR-oparty jest na ZUS-ie,są w nim ubezpieczone wszystkie osoby urodzone przed 1949r.oraz urodzone do 1968r.a które nie wybrały otwartego funduszu emerytalnego.
Składki na ubezpieczenia społeczne:Pracodawca/pracownik:-fundusz emerytalny:9,73/9,73,-fundusz rentowy: 4,5/1,5,-fundusz wypadkowy:0,96-3,86/0,-fundusz chorobowy:0/2,45%.
II FILAR-opiera się na działaniu prywatnych OFE,każda osoba podejmująca pracę musi wybrać do jakiego funduszu chce należeć,ze składek odprowadzanych na ZUS 7,3% przekazywane jest do OFE,więc w przyszłości emeryt będzie otrzymywał środki z dwóch źródeł,fundusze mogą inwestować przekazane im pieniądze tylko w bezpieczne papiery wartościowe.
III FILAR-nie jest obowiązkowy tylko stanowi dobrowolne uzupełnienie przyszłej emerytury,fundusze działające w ramach III filaru inwestują głównie w jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych.
*na życie-wykupujemy polisę,która ma chronić jej właściciela bądź rodzinę,składka może przynieść po latach spory kapitał do wykorzystania na życzenie klienta lub zapewnić środki do życia jego rodzinie.
*ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej-ubezpiecza nas przed kosztami strat,które mogliśmy wyrządzić(np.spowodowanie wypadku, zalanie mieszkania sąsiadowi itp).W przypadku wyrządzenia takich szkód towarzystwo ubezpieczeniowe pokrywa za nas koszty ich naprawiania.
*ubezpieczenia majątkowe-służą ubezpieczeniu od zdarzeń losowych np. kradzież,pożar,powódź i zapewniają uzyskanie odszkodowania,które w jakiejś części lub całości pokrywa poniesione straty.