Instytucje Polityczne RP

INSTYTUCJE POLITYCZNE RP

Literatura obowiązkowa:
W. Skrzydło ?POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE? Lublin 2003
B. Banaszak ?PRAWO KONSTYTUCYJNE? Warszawa 2002

Zagadnienia egzaminacyjne:
1 Pojęcie systemu politycznego i ustroju politycznego.
2 Typ i forma państwa.
3 Krajowa Rada Narodowa (KRN) i jej organy.
4 Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) i Rząd Tymczasowy.
5 Sejm Ustawodawczy.
6 Urząd Prezydenta KRN i Prezydenta RP do 1952 roku.
7 Rada Państwa.
8 Konstytucja PRL z 22 lipca 1952 roku.
9 Zasady ustroju politycznego PRL.
10 Zmiany dokonywane w Konstytucji PRL.
11 Tryb przygotowania i uchwalania Konstytucji RP.
12 System źródeł prawa w Konstytucji RP ? źródła prawa konstytucyjnego.
13 Główne założenia Konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku.
14 Zasady ustroju politycznego RP.
15 Zasada demokratycznego państwa prawa.
16 Geneza kształtowania demokratycznego systemu politycznego w Polsce.
17 Przeobrażenia polityczne w Polsce w okresie transformacji ustrojowej 1989-1992.
18 Zmiany prawa wyborczego na przełomie lat 80-ych i 90-ych.
19 Charakterystyka kolejnych rządów w latach 90-ych.
20 Kształtowanie się partii politycznych i systemu partyjnego w latach 90-ych.
21 Wybory parlamentarne z 1989 roku.
22 Wybory parlamentarne z 1991 roku.
23 Wybory parlamentarne z 2001 roku.
24 System organów państwowych w Polsce.
25 Regulamin Sejmu i Senatu.
26 Status prawny posła i senatora.
27 Prezydent RP.
28 Zasady wyboru Prezydenta RP.
29 Tryb powoływania Rady Ministrów.
30 Zasady działania Rady Ministrów.
31 Polska ustawa o partiach politycznych.
32 Zasady finansowania partii politycznych.
33 Rozwój polskiego systemu partyjnego po II wojnie światowej.
34 Polski system partyjny - partie lewicowe, centrowe i prawicowe.
35 Ugrupowania polityczne w Sejmie.
36 Zasady tworzenia koalicji rządowych.
37 Systemy prawa wyborczego stosowane w Polsce.
38 Zasady prawa wyborczego stosowane w Polsce.
39 Zgłaszanie list kandydatów na posłów ? tworzenie komitetów wyborczych, listy okręgowe do Sejmu.
40 Ustalanie wyników wyborów w okręgu.
41 Ogólnopolskie listy kandydatów.
42 Zasady wyboru Rad Gmin, Rad Powiatów i Sejmików Województw.
43 Wpływ prawa wyborczego na polski system partyjny.
44 Referendum.
45 Krajowa Rada Sądownictwa
46 Organizacja i zadania sądownictwa w Polsce.
47 Organy kolegialne sądu - samorząd sędziowski.
48 Sposób powoływania i zadania Trybunału Stanu.
49 Sposób powoływania, zadania i pozycja ustrojowa Trybunału Konstytucyjnego.
50 Tryb uchwalania ustaw.
51 Wojewoda jako terenowy organ administracji rządowej.
52 Akty prawne wydawane przez wojewodę.
53 Urząd Wojewódzki ? administracja zespolona i niezespolona.
54 Prawno-ustrojowa pozycja Najwyższej Izby Kontroli.
55 Sposób powoływania, zadania i pozycja ustrojowa Rzecznika Praw Obywatelskich.
56 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
57 Jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego ? władza lokalna.
58 Miejsce władzy ustawodawczej w systemie organów państwowych w Polsce.
59 Miejsce władzy wykonawczej w systemie organów państwowych w Polsce.
60 Organy sądownicze i kontrolne w systemie organów państwowych w Polsce.

xx Wybory parlamentarne z roku 1993 i 1997.
xx Organizacja i zadania prokuratury w Polsce.
xx Zasady tworzenia stowarzyszeń.
xx Rodzaje stowarzyszeń.
xx Wolności, prawa i swobody obywatelskie.
xx Konstytucyjne gwarancje praw obywatelskich.
1. Pojęcie systemu politycznego i ustroju politycznego.
2. Typ i forma państwa.
System polityczny to żywe politycznie społeczeństwo. Według A. Łopatki system polityczny składa się z 3 podstawowych elementów:
1. Idee i wartości polityczne ? idee i wartości, które mają polityczny charakter, które są uznawane, akceptowane w życiu politycznym i na których życie polityczne się opiera. Życie polityczne każdego społeczeństwa opiera się na poznaniu tych wartości i idei, są one potrzebne i wartościowane. Wartości te są takie jak w konstytucji i wylicza się w preambule konstytucji lub w jej pierwszym rozdziale.
Wartości polityczne to: (trzy pierwsze są wymienione w polskiej konstytucji ? Art. 2)
? idea państwa demokratycznego,
? idea państwa prawa,
? idea sprawiedliwości społecznej,
? idea suwerenności narodu,
? idea podziału władz,
? idea samorządności,
? idea przedstawicielstwa,
2. Instytucje i organizacje polityczne ? to te, które:
? mają charakter polityczny,
? biorą udział i działają w sferze życia politycznego,
? mobilizują i organizują społeczeństwo do udziału w tymże życiu,
? za pomocą i pośrednictwem których społeczeństwo uczestniczy w tym życiu.
Najbardziej znane instytucje polityczne:
? prezydent, parlament, rząd
? partie polityczne ? organizacje społeczne stworzone do udziału w życiu politycznym
? najbardziej powszechna instytucja polityczna ? PAŃSTWO ? jest to organizacja przymusowa
? samorządy lokalne
? każda organizacja, która wywiera wpływ na władze państwowe np. związki zawodowe
3. Normy polityczne ? to takie, które mają polityczny charakter, obowiązują w życiu politycznym, regulują życie polityczne, które w tym życiu są przestrzegane. Do norm politycznych zalicza się część norm stanowionych przez państwo np. prawo wyborcze. Nie każda norma stanowiona przez państwo jest normą polityczna np. ?Prawo o ruchu drogowym?.
Do norm politycznych zalicza się także normy, którymi kierują się organizacje polityczne np. regulamin obrad Sejmu, partyjne regulaminy wyłaniania kandydatów na posłów lub radnych, normy pisane i niepisane dotyczące życia politycznego tzw. normy prawa zwyczajowego. W Polsce normy zwyczajowe odgrywają mniejszą rolę np. zachowanie obywateli w trakcie grania hymnu narodowego. W Stanach Zjednoczonych prawo zwyczajowe reguluje tryb powołania i funkcjonowania gabinetu, a w Wielkiej Brytanii funkcjonuje etykieta dworska i jest traktowane na równi z prawem pisanym.

Typy systemów politycznych:
a) ze względu na charakter:
? demokratyczny,
? autorytarny,
? totalitarny.
b) według kryterium terytorialno-administracyjnego:
? unitarne, jednolite systemy polityczne
? złożone systemy polityczne: konfederacja, federacja, unia personalna.
c) według organizacji instytucji, które składają się na system polityczny:
? system parlamentarno-gabinetowy,
? system prezydencki,
? system półprezydencki,
? system parlamentarno-kanclerski,
? system rządów zgromadzenia.
Ustrój polityczny ? instytucjonalna część systemu politycznego, jest to pojęcie tożsame z pojęciem: forma państwa.

FORMY PAŃSTWA ? organizowanie państwa i całokształt sprawowania władzy, sposób rządzenia w państwie (kto rządzi ma wpływ na to jak rządzi). Pojęcie formy traktuje się czasem jako tożsame z terminem ustrój państwa.

I. Forma rządu ? Rząd to ogół centralnych, naczelnych organów państwowych. Odpowiada na pytanie: Do kogo należy najwyższa władza w państwie?
MONARCHIA - władza należy do jednej osoby, sprawującej ją dożywotnio,
absolutna ? monarcha skupia całą władzę: ustawodawczą, wykonawcza i sądowniczą,
ograniczona ? część władzy przejmują inne organy państwa

W historii występowały również:
despotie wschodnie ? władca panujący uważany był za bóstwo lub jego wcielenie, posiadając pełnie władzy stał ponad prawem
mon. protofeudalna ? król dysponował władzą wojskową, stał na straży pokoju i integralności państwa, które uchodziło za jego dziedzictwo.
mon. wczesnofeudalna ? należała do niego cała władza (nie było władzy ustawodawczej).
rozdrobnienie feudalne ? władza króla była bardzo mała.
mon. stanowa ? koncepcja państwa oparta na prawie rzymskim, władza króla ograniczona była przez stany, które na mocy przywilejów przejmowały jej część.
absolutyzm oświeceniowy ? monarcha stawał się sługą państwa, jego zadaniem była służba dla dobra ogółu.
Współcześnie występują monarchie konstytucyjne, które dzieli się na ograniczone i parlamentarne (monarcha sprawuje głównie funkcje reprezentacyjne, a parlament wydaje ustawy, określa skład rządu i ustala zasady jego polityki).

REPUBLIKA ? najwyższa władza należy do organu kolegialnego (parlament) lub jednoosobowego (prezydent)
demokratyczna - najwyższe org. państwa powoływane są przez szerokie rzesze obywateli
arystokratyczna - naczelne org. państwa powoływane są przez wąską grupę ludności, wyróżnioną najczęściej cenzusem pochodzenia, majątkowym lub wykształcenia.

II. Suweren
a) ustrój demokratyczny - władza należy do ludu, suwerenem naród
d. Bezpośrednie ? wszyscy obywatele biorą udział w sprawowaniu władzy
d. Pośrednie ? lud sprawuje władzę za pośrednictwem przedstawicieli
ustawodawcza inicjatywa ludowa ? 100 tys. podpisów
b) czynne i bierne prawo wyborcze
wybory większościowe (prezydenckie) i proporcjonalne (do sejmu i senatu) ? ilość mandatów zależy od proporcjonalnej ilości głosów liczonej metodą d`Hondta lub Saint-League.

III. Reżim polityczny ? element funkcjonalny, to ogół metod jakimi posługuje się aparat państwowy w stosunkach z ludnością, a także zasady, jakimi kieruje się on w tych stosunkach Jest to styl rządzenia określający faktyczne stosunki pomiędzy strukturami organizacyjnymi państwa a ludnością, to sposób sprawowania władzy i egzekwowania posłuszeństwa wobec sprawujących je organów.
- r. demokratyczny - cieszy się poparciem społeczeństwa, obywatele mają istotny wpływ na funkcjonowanie państwa, jego politykę, opiera się na aktywnym udziale obywateli w życiu państwa.
- r. liberalny - władza ogranicza swój zakres działań do spraw niezbędnych.
- r. autokratyczny ? nie podlega kontroli ze strony społeczeństwa, sam określa cele i zadania państwa, odmianą jest dyktatura ? nieograniczona władza w państwie należy do jednostki i została zdobyta w sposób nielegalny, opiera się na sile zbrojnej lub na terrorze.
- r. wojskowy ? wojsko szeroko ingeruje w życie polityczne i kulturalne kraju, kluczowe stanowiska państwowe obsadzone są przez wojskowych (junty).
- r. policyjny ? dalece idąca kontrola ze strony aparatu państwowego, brak zaufania między władzą a ludnością, bezkarnie naruszane są prawa i wolności obywateli.
- r. totalitarny ? państwo podporządkowuje i kontroluje niemal wszystkie sfery życia obywateli, narzuca wszystkim jedne preferowany przez siebie system ideologiczny, nie szanuje praw i swobód jednostki zwłaszcza politycznych i osobistych (r. faszystowski, r. dyktatury proletariatu (stalinizm).
- dyktatura ? władzę w państwie zdobytą w sposób nielegalny obejmuje jednostka lub nieliczna grupa ludzi, najczęściej kończy się wraz z upadkiem lub śmiercią dyktatora.
- r. autorytarne - charakteryzuje je ograniczony, zwolniony z odpowiedzialności społeczeństwem pluralizm polityczny, brak wiodącej ideologii.

IV. Struktura prawna państwa ? wyodrębnia się organy centralne i terenowe, więzi między władzami centralnymi a terenowymi decyduję czy w państwie występuje decentralizacja czy centralizacja.
Państwa dzielimy na:
Jednolite (unitarne)
Takie jak Polska, to państwa charakteryzujące się jednolitym systemem organów państwowych, jedną władzą najwyższą i jednolitym systemem prawnym. Władza dotyczy całego obszaru państwa, które dzieli się na jednostki terytorialne mające głównie charakter administracyjny(wyjątkiem synojkism ? państwo-miasto Hamburg do 1848, Wolne Miasto Gdańsk, Wolne Miasto Kraków).
Złożone:
? p. federacyjne (państwo związkowe) składa się z wielu państw, które ograniczyły swoją suwerenność na rzecz powołanego przez siebie państwa USA, Niemcy, były ZSRR.
? p. konfederacyjne (związek państw) trwałe, oparte na umowie międzynarodowej, zespolenie niezależnych państw, które ma na celu m.in. obronę terytorium należących do związku (WNP).
? organizacje państw wspólne organy, normy prawne, budżet i przedstawicielstwa dyplomatyczne (Wspólnota Europejska).

3. Krajowa Rada Narodowa (KRN) i jej organy.
Okres prowizorium ustrojowego. Obejmował lata 1943-52 i można go podzielić na dwa etapy:
I etap: 1943 01.1947 ? Krajowa Rada Narodowa (KRN)
II etap: 1947 1952 ? Sejm Ustawodawczy
Ustrój kształtował się stopniowo. Cechą charakterystyczną tego okresu była tymczasowość rozwiązań ustrojowych, akty prawne miały charakter przejściowy i występowała duża dynamika zmian instytucjonalnych. Ustawodawca nawiązywał do rozwiązań ustrojowych z konstytucji marcowej z 1921 roku (sama konstytucja marcowa po wojnie nigdy nie funkcjonowała). W Polsce w okresie 20-lecia wojennego obowiązywała również konstytucja z kwietnia 1935 roku ? na jej bazie funkcjonował Rząd Londyński.
15.12.1943 roku został opublikowany ?Manifest demokratycznych organizacji społecznych i wojskowych? (Polska Partia Robotnicza, Polska Partia Socjalistyczna, Związek Walki Młodych, Gwardia Ludowa, Bataliony Chłopskie, Stronnictwo Ludowe). W manifeście tym zapowiedziano budowę struktury podziemnego państwa polskiego. W okresie tym równolegle funkcjonował Delegat Rządu Londyńskiego na Kraj (Armia Krajowa była oddziałem zbrojnym).
W nocy z 31.12.1943 roku na 01.01.1944 roku w gronie 19 osób ukonstytuowała się Krajowa Rada Narodowa (KRN), która nie pochodziła z wyborów. KRN miała ciekawą pozycję ustrojową. Była jednocześnie władzą ustawodawczą i wykonawczą (podobną funkcję spełniało Prezydium KRN). Powołano organ wewnętrzny tj. Prezydium oraz wybrano Przewodniczącego - B. Bierut (PPR), który jednocześnie stał na czele Prezydium. Docelowo KRN miała liczyć 444 osób, tyle ile przed wojną Sejm.
Skład prezydium KRN:
? Przewodniczący ? Bierut,
? 2 vice przewodniczących,
? Naczelny dowódca Armii Ludowej,
? członkowie (5 ? 7 osób).
Wydano Deklarację Programową (Manifest Polityczny) i statut Tymczasowy Rad Narodowych, w którym:
? zachowano przedwojenny podział administracyjny,
? KRN otrzymywała takie kompetencje, jak Sejm przed wojną:
- regulamin KRN był podobny do regulaminu Sejmu II RP
- Przewodniczący KRN miał uprawnienia Marszałka Sejmu przed wojną, ale dodatkowo przewodniczył Prezydium.
? Inna była struktura personalna ? członkowie nie wyli wybierani.
- delegowanie - każda delegacja wybierała z własnego grona reprezentantów do KRN.
- kooptacje (nie więcej niż 1/3 składu Rady KRN)
- zasadę delegowania przedstawicieli przez Rady niższego szczebla
? Utworzono Rady Narodowe:
- Gminna Rada Narodowa do Powiatowej Rady Narodowej
- Powiatowa Rada Narodowa do Wojewódzkiej Rady Narodowej
- Wojewódzka Rada Narodowa do KRN, po 5 członków Warszawa i Łódź.
21.07.1944 roku na mocy swej ustawy KRN powołał do życia Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN). Od tego momentu KRN pozostawiła sobie uprawnienia władzy ustawodawczej, a PKWN przejął władzę wykonawczą.
11.09.1944 roku KRN uchwaliła ustawę o kompetencjach Przewodniczącego KRN. Ustawa ta uznawała, że Przewodniczący KRN pełni takie same funkcje jak przedwojenny Marszałek Sejmu i ma prawo do zastępowania Prezydenta. Przewodniczący KRN był traktowany jak osoba pełniąca obowiązki głowy państwa.
31.12.1944 roku ukazała się ustawa ?O Prezydencie KRN?, zmieniono urząd przewodniczącego KRN na Prezydenta KRN. Rozszerzono kompetencje Prezydenta, uzyskał prawo do powoływania rządu. W tym samym dniu powołał Rząd Tymczasowy, który zastąpił PKWN. Rząd Tymczasowy został naczelnym organem władzy wykonawczej państwa.
Kompetencje Prezydenta KRN, prezydium KRN i KRN były inne niż w konstytucji marcowej. Niezbędna była kontrasygnata ministrów przy aktach prezydenta, rozkłada to odpowiedzialność i ogranicza swobodne ustalania aktów prawnych.
KRN funkcjonowała do czasu wyborów do Sejmu Ustawodawczego 19.01.1947 roku.

4. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) i Rząd Tymczasowy.
Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) został powołany do życia na mocy ustawy, z dnia 21.07.1944 roku, wydanej przez Krajową Radę Narodową (KRN). PKWN był komitetem wykonawczym KRN.
22.07.1944 roku PKWN ogłosił Manifest będący deklaracją polityczną nowej władzy. Manifest PKWN miał charakter propagandowo dezinformacyjny, mający stwarzać wrażenie, że Polska kierowana przez PKWN będzie kontynuatorką przedwojennego państwa polskiego (powoływano się na zasady konstytucji marcowej). Manifest określał KRN jako tymczasowy parlament, a PKWN jako tymczasową władzę wykonawczą, która przejęła od Prezydium KRN dużą część kompetencji, która bardzo szybko została zwiększona. 15.08.1944 roku PKWN uzyskał prawo wydawania dekretów z mocą ustawy, z pewnymi wyjątkami, np. nie mógł się rozwiązać, rozpisać wyborów. Dekret wydany przez PKWN musiał być zatwierdzony przez prezydium i podpisany przez Przewodniczącego.
Skład PKWN:
? Przewodniczący ? Edward Osóbka-Morawski (PPS)
? 2 wice przewodniczących - Andrzej Witos (Stronnictwo Ludowe)
Wanda Wasilewska (Związek Patriotów Polskich)
? 15 kierowników (szefowie resortów) m.in. MON ? gen. Michał Rola- Żymierski
MBP ? Stanisław Radkiewicz (PPR)
? 5 dowódców oddziałów partyzanckich
31.12.1944 roku Prezydent KRN (Bolesław Bierut) na mocy swoich uprawnień powołał Rząd Tymczasowy (RT). Powołanie RT było jednocześnie końcem działalności PKWN. W skład RT wchodziło 15 ministrów, głównie z ugrupowań lewicowych, dyspozycyjnych wobec komunistów. Na czele RT stanął Edward Osóbka-Morawski (PPS), a vice przewodniczącymi zostali Władysław Gomułka (PPR) i Stanisław Janusz (Stronnictwo Ludowe), MON i MBP j.w. Specjalnym nadzorcą Rządu Tymczasowego był gen. Sierow.
W 06.1945 roku w Moskwie uzgodniono utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (TRJN), składającego się z Rządu Tymczasowego, poszerzonego o kilku działaczy emigracyjnych, z Rządu Londyńskiego. Formalnie TRJN został powołany 28.06.1945 roku przez Prezydenta KRN.
ZSRR ? nie uznawał Rządu Londyńskiego, uznawał KRN i RT.
USA i WB ? Rząd Londyński miał się porozumieć z RT w sprawie utworzenia wspólnego Rządu, a następnie rozpisania powszechnych wyborów parlamentarnych.
RTJN był rządem porozumienia się RT z Rządem Londyńskim. Został uznany przez wszystkie państwa koalicji antyhitlerowskiej: ZSRR, USA, WB i Francję.
Skład TRJN:
? Premier ? Edward Osóbka-Morawski (PPS),
? 2 vice przewodniczących ? Stanisław Mikołajczyk (PSL) i Władysław Gomułka (PPR)
Kazimierz Popiel (SP)
? MON ? gen. Michał Rola- Żymierski
? MBP ? Stanisław Radkiewicz (PPR)
? MSZ ? Wincenty Rzymowski (Stronnictwo Demokratyczne)
Skład partyjny TRJN:
? PPR i PPS miało po 6 członków,
? PSL i SL miało po 3 członków,
? Stronnictwo Demokratyczne i bezpartyjni mieli po 1 przedstawicielu
? Stronnictwo Pracy ? nie miało przedstawiciela.
Po utworzeniu TRJN nie uległo zmianie tworzenie instytucji politycznych.
30.06.1946 roku przeprowadzone zostało referendum ?3 x TAK?. PPR, PPS, SL i SD przedstawiło trzy podstawowe zagadnienia:
1. Czy jesteś za nacjonalizacją przemysłu?
2. Czy jesteś za granicą na Odrze i Nysie Łużyckiej?
3. Czy jesteś za likwidacją Senatu?
Polskie Stronnictwo Ludowe na trzecie z pytań zachęcało do głosowania na ?nie? ? 20 %. Wynik referendum zakończył się sukcesem Lewicy. Przyspieszone zostały prace nad przygotowaniem wyborów do sejmu Ustawodawczego. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej funkcjonował do czasu wyborów Sejmu Ustawodawczego tj. do 19.01.1947 roku.

Krajowa Rada Narodowa (KRN) ? Sejm ? funkcja ustawodawcza.
Prezydent KRN = Marszałek ? Głowa Państwa ? funkcja wykonawcza.
Rząd Tymczasowy (Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej) ? funkcja wykonawcza.
Biuro Kontroli przy Prezydium KRN ? funkcja kontrolna.
5. Sejm Ustawodawczy.
Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej miał za zadanie przeprowadzić w jak najkrótszym czasie wybory do Sejmu Ustawodawczego. Z obawy o wyniki tych wyborów komuniści przekładali ich termin, odbyły się one dopiero 19.01.1947 roku. Z chwilą wyborów wygasały wszelkie kompetencje KRN.
Charakterystyka wyborów:
? 5-io przymiotnikowe: powszechne, równe, bezpośrednie, tajne, proporcjonalne.
? Wybierano 444 posłów: 72 z listy ogólnopolskiej (krajowej) i reszta 372 w 54 okręgach wyborczych wielomandatowych.
? Można było kandydować z 1 listy krajowej z 3 list okręgowych.
? Czynne prawo wyborcze 21 lat; bierne prawo wyborcze 25 lat.
? Kandydatów mogły zgłaszać partie polityczne lub grupy obywateli (min. 100 osób).
? Komitety wyborcze zgłaszały zamknięte listy wyborcze i głosujący nie mieli wpływu na imienny wybór posła. Wybierani byli wg kolejności na liście (3 mandaty ? 3 pierwsze osoby z listy).
Przed wyborami utrudniano kampanię wyborczą PSL-u, członkowie tych partii byli aresztowani (Bagiński i Mierzwa). Ponad 100 członków partii zostało zamordowanych, w tym 2 kandydatów na posłów. W okresie przedwyborczym doszło do rozłamu w PSL.
Wyniki wyborów zostały przez komunistów sfałszowane i oficjalnie prezentowały się następująco:
? Blok Demokratyczny ? lewica 394mandaty: Polska Partia Robotnicza ? 116,
Polska Partia Socjalistyczna ? 113
Stronnictwo Ludowe ? 104
Stronnictwo Demokratyczne ? 41
Stronnictwo Pracy ? 12 (15),
PSL ? Lewica ? 7,
PSL ?Nowe Wyzwolenie? - 3
? Polskie Stronnictwo Ludowe ? 28 mandatów (24),
? Bezpartyjni ? 13,
? Stronnictwo katolickie ? 3 (10)
Frekwencja wyniosła 89,9 % uprawnionych do głosowania.
Członkowie Stronnictwa Pracy kolaborowali ze służbami wywiadowczymi państw zachodnich.

Na I posiedzeniu Sejmu 04.02.1947 roku, uchwalono ?Ustawę o trybie wyboru prezydenta? i następnego dnia dokonano wyboru. Wybrano jedynego kandydata Bolesława Bieruta (musiała go zgłosić grupa 50 posłów), który został wybrany na 7 letnią kadencję bezwzględną liczbą głosów. Kadencja Sejmu Ustawodawczego miała trwać 5 lat.
19.02.1947 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę o ustroju i zakresie działania najwyższych organów RP, czyli tzw. ?Małą Konstytucję?. Mała Konstytucja określała podział władzy i kompetencje Sejmu, Prezydenta, Rady Państwa, NIK, sądów. Mała Konstytucja określała parlamentarno gabinetową formę państwa i trójpodział władzy (była ona wzorowana na Konstytucji marcowej z 1921 roku).
Sejm spełniał funkcje ustawodawczą, kontrolował rząd, wytyczał kierunki rozwoju państwa, spełniał funkcje kreacyjne (wybór Prezydenta RP, powoływanie członków Rady Państwa). Sejm funkcjonował w trybie sesyjnym, sesje zwoływał Prezydent. Inicjatywa ustawodawcza należała do: rządu, Rady Państwa i posłów (minimum 10 posłów). Ustawy podpisywał prezydent, premier lub ministrowie.
Najważniejszym zadaniem Sejmu Ustawodawczego było uchwalenie nowej Konstytucji państwa. Dopiero 26.05.1951 roku Sejm przyjął ustawę o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji. 15.02.1951 roku Sejm przedłużył swoją kadencję o 6 miesięcy, aby zdążyć uchwalić ustawę zasadniczą.
Nowa Konstytucja została uchwalona przez Sejm Ustawodawczy 22.07.1952 roku.

6. Urząd Prezydenta KRN i Prezydenta RP do 1952 roku.
31.12.1944 roku ukazała się ustawa ?O Prezydencie KRN?, zmieniono urząd przewodniczącego KRN na Prezydenta KRN. Prezydent KRN miał uprawnienia do tworzenia rządu. Prezydent KRN funkcjonował do czasu wyboru Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku.
04.02.1947 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę o wyborze Prezydenta RP i wybrał na 7?io letnią kadencję, Bolesława Bieruta (PPR). Na mocy Małej Konstytucji z 1947 roku Prezydent RP był najważniejszym elementem władzy wykonawczej. Na początku Bierut bezpośrednio kierował pracą Rządu. Pierwszym premierem, którego powołał Prezydent był Cyrankiewicz (PPS) i na wniosek premiera powoływał lub odwoływał ministrów.
Od 1948 roku Prezydent RP (B. Bierut) stał na czele PPR, a później PZPR, był jednocześnie Przewodniczącym Rady Państwa a także mógł przewodniczyć posiedzeniom Rządu (Rady Gabinetowej) - łączył w swym ręku najważniejsze stanowiska państwowe i partyjne w kraju.
Prezydent posiadał uprawnienia głowy państwa w ramach systemu parlamentarno ? gabinetowego. Akty urzędowe Prezydenta RP wymagały kontrasygnaty premiera lub ministrów:
? Minusem kontrasygnaty było to, że ustawa nie wchodziła w życie.
? Plus był taki, że premier ściągał z Prezydenta odpowiedzialność za ustawę.
Uprawnienia Prezydenta RP powiększały uprawnienia przysługujące mu z racji piastowania funkcji Przewodniczącego Rady Państwa (działalność ta nie wymagała uzyskiwania kontrasygnaty członków Rządu).
Pozycja ustrojowa prezydenta była bardzo silne i do jego kompetencji należało:
? Powoływanie Rządu.
? Prolongowanie ustaw.
? Podpisywał dekrety z mocą ustawy, wydawane przez Radę Ministrów.
? Miał prawo zwoływania Rządu i przewodniczył Radzie Gabinetowej.
? Wydawał rozporządzenia i zarządzenia.
? Mianowanie sędziów.
? Był zwierzchnikiem sił zbrojnych.
? Otwierał i zamykał sesje Sejmu.
Prezydent nie ponosił odpowiedzialności przed Sejmem nie mógł być przez parlament usunięty. Prezydent odpowiadał przed Bogiem i historią.
Konstytucja Lipcowa z 1952 roku nie przewidywała urzędu prezydenta. Jego funkcję przejęła Rada Państwa.
I Rząd (Rada Ministrów)
Rząd, który był powołany przez Prezydenta (Sejm się nie wtrącał) na początku liczył 21 osób. Pod koniec kadencji Gabinet w pełnym składzie obejmował prawie 40 osób, w tym 28 szefów Resortów.
W 1950 roku przy Radzie Ministrów utworzono Państwową komisję Planowania Gospodarczego, która wchodziła w skład Rządu. Utworzono również Prezydium Rządu, w skład, którego wchodził premier, vice premierzy i kilku ministrów. Rada Ministrów wydawała dekrety z mocą ustawy.

NIK ? taka jak obecnie, tzn. naczelny organ kontrolny podporządkowany Sejmowi. Bezpośredni nadzór nad NIK-iem miała Rada Państwa.

7. Rada Państwa.
Rada Państwa zastąpiła Prezydium KRN.
Rada Państwa funkcjonowała od 1947 roku, przejęła po KRN kompetencje nadzoru nad Radami Narodowymi.
Skład Rady Państwa w latach 1947 - 52:
? Prezydent ? z urzędu był przewodniczącym Rady Państwa.
? Marszałek Sejmu i 3 vice Marszałków.
? Prezes Najwyższej Izby Kontroli.
? Naczelny Dowódca Wojska Polskiego (na czas wojny).
? Rada Państwa spośród posłów mogła wybrać kolejnych członków do swojego grona.

System Rad Narodowych w latach 1944 ? 08.03.1990.
? Rada Państwa
? Wojewódzka RN
? Powiatowa RN terenowe organy władzy państwowej
? Gminna RN

System samorządu Terytorialnego od 08.03.1990
? Sejmik Wojewódzki
? Rada Powiatu nigdzie nie nachodzą na siebie, są od siebie niezależne
? Rada Gminy

W 1950 roku Rada Państwa otrzymała kompetencję nadzoru nad prokuraturą (obecnie prokuratura podlega władzy wykonawczej).
Konstytucja Lipcowa do organów władzy państwowej zaliczała również Radę Państwa. Nazwa przypominała organ działający na gruncie Małej Konstytucji, ale różniła się od niego miejscem w systemie organów państwowych, składem i zakresem kompetencji, który stale ulegał poszerzeniu. RP nie tylko przejęła zadania swej poprzedniczki, ale i wiele uprawnień zlikwidowanego w 1952 roku urzędu Prezydenta RP. Mała Konstytucja zaliczała Radę Państwa do organów władzy wykonawczej, gdy tymczasem bardziej przypominała ona władzę ustawodawczą.
Kompetencje RP:
1. Jako naczelny organ władzy państwowej miała prawo wydawania dekretów z mocą ustawy (w praktyce prawa tego nadużywano).
2. Posiadała prawo dokonywania zmian w składzie rządu w okresach między sesjami Sejmu, czyli sprawowała nadzór nad działalnością szeregu organów.
3. Pełniła nadzór nad Radami Narodowymi, zarządzała do nich wybory, określała ich działalność.
4. Związane z działalnością Sejmu - zarządzała do niego wybory, zwoływała sesje, powoływała Marszałka Seniora, posiadała inicjatywę ustawodawczą, wyrażała zgodę do odpowiedzialności karno ? sądowej posła (między sesjami Sejmu).
5. Wykonywane w charakterze głowy państwa - reprezentowała kraj na zewnątrz, ratyfikowała i wypowiadała umowy międzynarodowe, mogła stosować prawo łaski, nadawać odznaczenia i ordery, wprowadzać stan wojenny.
6. Inne uprawnienia wynikające z ustaw np. mianowanie profesorów, generałów, powoływanie Komisji wyborczych.
Rada Państwa w praktyce wykraczała poza tak zakreślone ramy kompetencyjne, przyczyniając się do deformowania ustroju określonego w Konstytucji, bowiem stawała się w pewnych okresach głównym prawodawcą ograniczając tym samym działalność ustawodawczą Sejmu.

8. Konstytucja PRL z 22 lipca 1952 roku.
Konstytucja jako ustawa zasadnicza jest specyficzna, reguluje zasady ustroju: politycznego, gospodarczego i społecznego. Zawiera normy prawne, które są wyposażone w największą moc prawa, stanowiące podstawy całego ustawodawstwa. Każdy akt prawny musi być zgodny z Konstytucją.
1. Systematyka ? tekst konstytucji jest podzielony na działy i artykuły, w określonej kolejności. Rzutuje to na ustrój w danym państwie.
2. Tryb uchwalania ? konstytucja jest uchwalana inaczej niż ustawy zwykłe. Można powołać specjalny organ (konstytuanta).
? Komisja Konstytucyjna 1951-52
? Zgromadzenie Narodowe 1992-97
? Referendum
3. Tryb dokonywania zmian ? konstytucja jest zmieniana w sposób trudniejszy niż w przypadku ustaw zwykłych.
? Konstytucja sztywna
a) Konstytucja Stanów Zjednoczonych zostaje uzupełniana ?poprawkami do konstytucji?.
b) W RFN ustawa zasadnicza i konstytucja do dwa osobne tematy.
- Konstytucja tylko w zjednoczonym terytorium niemieckim.
- W ustawie zasadniczej ? przepisy niezmienne, np. dotyczące ustroju państwa.
? przepisy relatywnie niezmienne ? dotyczące federacyjnego charakteru RFN i poszczególnych landów, nie wolno scentralizować władzy, nie można dopuścić do oderwania się któregoś landu.
? Konstytucja giętka.

19.02.1947 roku została uchwalona przez Sejm Ustawodawczy, Mała Konstytucja. Zgodnie z art. 3 Małej Konstytucji podstawowym zadaniem Sejmu było uchwalenie nowej konstytucji państwa.
26.05.1951 roku Sejm przyjął ustawę o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Polski Ludowej. Utworzono specjalną Komisję Konstytucyjna (103 osoby), której przewodniczył Prezydent (Komisja uzyskała prawo inicjatywy ustawodawczej). Komisja podzieliła się na 10 grup problemowych. 15.12.1951 roku Sejm przyjął uchwałę o przedłużeniu swojej kadencji (na okres 6 miesięcy do 04.08.1952 roku), do czasu uchwalenia Konstytucji. Na początku 1952 roku tekst konstytucji był gotowy i 27.01.1952 roku projekt konstytucji został oficjalnie ogłoszony i poddany pod ?ogólnonarodową dyskusję?, która trwała do 06.04.1952 roku (został przedłożony klasie robotniczej - zakłady pracy). Dyskusja była w rzeczywistości wielką akcją propagandową. Nowa Konstytucja została uchwalona przez Sejm 22.VII.1952 roku i w tym samym dniu weszła w życie, a Sejm Ustawodawczy zakończył swoją kadencję.
Konstytucja z 1952 roku formalnie obowiązywała ponad 40 lat (od 08.12.1992 roku), aż do uchwalenia Małej Konstytucji w?22.07.1952 grudniu 1992 roku. Jednak na mocy art. 77 Małej Konstytucji z 1992 roku cześć postanowień Konstytucji PRL zachowała moc obowiązującą, aż do wejścia w życie Konstytucji RP z 1997 roku.

Charakterystyka Konstytucji z 1952 roku:
? Konstytucja luźna (giętka), o charakterze abstrakcyjnym. Przepisy były bardzo ogólne i można je było różnie interpretować.
? Była konstytucją państwa o ograniczonej suwerenności (projekt konstytucji był korygowany przez J. Stalina)
? Przyjmowała wzorce radzieckie i kopiowała stalinowski model państwa (była wzorowana na konstytucji stalinowskiej z 1936 roku), ale miała polskie cechy, np. system wielopartyjny (partii hegemonicznej).
? Wyrażała istotę państwa dyktatury proletariatu.
? W treści konstytucji zabrakło gwarancji nadrzędności Sejmu nad Radą Państwa i Radą Ministrów oraz niezawisłości sądownictwa.
? Zrywała z zasadą trójpodziału władzy i wprowadzała w jej miejsce ?zasadę jedności i jednolitości władzy państwowej?.
? Wyróżniała podział władzy na 4 grupy:
1) Organy władzy państwowej (Sejm, Rada Państwa, Rady Narodowe).
2) Organy administracji państwowej (Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, terenowe organy administracyjni państwowej).
3) Grupa organów sądowych (sądy powszechne i szczególne).
4) Organy prokuratury.
5) W 12.1957 roku doszła NIK.

9. Zasady ustroju politycznego PRL.
Każda Konstytucja zawiera w swej treści zasady naczelne, które stanowią jej idee przewodnie, na których opiera się konstrukcja prawa państwa i jego aparatu. W latach 60-ych w ZSRR uznano, że zakończył się etap socjalizmu i trzeba zacząć budować komunizm (rozwinięty socjalizm), w krajach sprzyjających również (jedność polityczna = wszyscy są za socjalizmem).
10 lutego 1976 roku nastąpiła zmiana zasad ustrojowych PRL, które obowiązywały do 12.1989 roku, do uchwalenia Małej Konstytucji.
1. Zasada rozwoju demokracji socjalistycznej - PRL była państwem demokracji socjalistycznej.
2. Republikańska forma państwa ? republika socjalistyczna.
3. Parlamentarno komitetowa forma rządu ? tzn. rząd jest komitetem parlamentu (jest to bardzo słaba forma rządu).
4. Zasada jednolitości władzy państwowej ? nadrzędność władzy ustawodawczej (Sejm) nad wykonawczą.
5. Zasada suwerenności ludu (ludowładztwo) ? to zwierzchnictwo ludu pracującego miast i wsi (a nie narodu!!!), lud pracujący - żyjący z pracy własnej, nie z wyzysku pracownika.
6. Zasada kierowniczej roli klasy robotniczej ? PZPR, ZSL i SD ? tzn. klasa robotnicza była klasą dominującą.
7. Zasada sojuszu robotniczo-chłopskiego.
8. Zasada przewodniej roli partii komunistycznej ? od 1976 roku zapis konstytucyjny ? szczególna rola partii robotniczej PZPR-u. Nomenklatura partyjna obejmowała około 250 tysięcy stanowisk, a partia musiała te stanowiska opiniować.
9. Zasada rozdziału kościoła od państwa ? suwerenność i podporządkowanie kościoła.
10. Zasada ogólnospołecznej własności środków produkcji ? własność spółdzielcza. Wykluczano własność prywatną, stosowano podatek od luksusu, domiar.
11. Zasada gospodarki planowanej ? centralne planowanie.
12. Zasada przedstawicielstwa ? tj. nadrzędności organów przedstawicielskich nad organami pochodzącymi z nominacji (dotyczy to Sejmu i Rad Narodowych).
13. Zasada praworządności ? system jej gwarancji był ograniczony.

W latach 70-ych na szczeblu centralnym zapadały decyzje o wprowadzeniu podwyżek. W 1976 roku zapowiedziano taką podwyżkę. W Radomiu i w Ursusie doszło do protestów i władza wycofała się z podwyżek.
W 1976 roku powstał Komitet Obrony Pracowników i Związki Zawodowe, w 1980 roku Solidarność.

10. Zmiany dokonywane w Konstytucji PRL.
Konstytucja z 1952 roku chodź była bardzo ogólna, to podlegała wielokrotnie nowelizacjom. Zmiany o charakterze zasadniczym pochodzą dopiero z 1989 roku. Do 1989 roku konstytucję nowelizowano 17 razy, a w latach 1989-92 11 razy. Wiele zmian o charakterze ustrojowym pomijano w ustawie zasadniczej i były one wprowadzane ustawami zwykłymi. Nowe organy państwowe powstawały niezgodnie z Konstytucją. Nie było organu kontrolnego. W PRL-u występował system samokontroli ? Sejm.
Specjalne organy kontroli:
? Organ państwowy, który już istnieje ? Sąd Najwyższy,
? Powołanie nowego organu państwowego ? np. Trybunał Konstytucyjny od 01.1986 roku.
W okresie do 1980 roku były to zmiany nie jakościowe, lecz ilościowe mieszczące się w ramach zasad ustroju politycznego PRL.

Kalendarium zmian:
? 09.1954 rok
? nowy podział administracyjny kraju (w miejsce gmin utworzono gromady).
? 13.12.1957 rok
? ponowne utworzenie NIK (NIK działał już od 1947 roku, ale konstytucja lipcowa roku nie przewidywała NIK-u, w latach 1952?57 działał Resort Kontroli Skarbowej).
? 12.1960 rok
? zmiana norm przedstawicielskich w wyborach do Sejmu, ustalono stałą liczbę posłów na 460 (nie uwzględniano już liczby ludności kraju ? wcześniej 1 poseł na 60 tysięcy osób).
? 10.02.1976 rok
? zmiana zasad ustrojowych PRL
a) nowe prawa i obowiązki obywateli (zmiany w kierunku demokratyzacji ustroju i zwiększenia praw obywatelskich)
b) zapis w konstytucji o przyjaźni ze ZSRR
c) NIK podporządkowano rządowi (prezesa NIK-u podporządkowano premierowi: Jaroszewicz kontra Moczar) ? jednak NIK mógł kontrolować Rząd.
? 10.1980 rok
? NIK podporządkowano ponownie Sejmowi.
Po 13.12.1981 roku władze chciały się wykazać demokratyzacją systemu i w:
? 03.1982 rok
? wprowadzono do konstytucji zapis o utworzeniu Trybunału Konstytucyjnego (zaczął funkcjonować w 01.1986 roku) i Trybunału Stanu (1982 rok).
W Konstytucji był przewidziany ?stan wojenny?, jednak nie było ustawy, czym ten stan wojenny ma być. Rada Państwa przygotowała Dekret o stanie wojennym, a następnie wydała drugi dekret o wprowadzeniu stanu wojennego. Rada Państwa mogła wydawać Dekrety z mocą ustawy, w przerwach między obradami Sejmu. Sejm nie mógł się zbierać w sprawie wybuchu wojny.
? 22.07.1983 rok
? z politycznego punktu widzenia zagwarantowano trwałość indywidualnych gospodarstw chłopskich, tzn. prywatna własność ziemi,
? sprecyzowano przepisy dotyczące stanu wojennego i wyjątkowego,
? nastąpiła konstytucjonalizacja PRON-u (Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego), powrót do koncepcji FJN (Front Jedności Narodowej)
FJN ? porozumienie partii komunistycznych z innymi partiami (Stowarzyszenie Katolickie PAX, Liga Kobiet, ZSMP, Związki Zawodowe, w celu przygotowania do wyborów (1980 rok).
PRON ? ustalał program wyborczy i listy kandydatów (1982 rok).
? wzmocnienie stanowiska klasy robotniczej
? 07.1987 rok
? utworzono nowy organ państwowy: Rzecznik Praw Obywatelskich. Niektórzy działacze PZPR uważali, że ten organ jest niepotrzebny, gdyż z urzędu socjalizm jest dla obywateli.
? Pierwszy Rzecznik Praw Obywatelskich ? prof. Ewa Łętowska (19.11.1987 ? 12.02.1992)
kolejni ? prof. Tadeusz Zieliński (13.02.1992 ? 07.05.1997)
? prof. Adam Zieliński (08.05.1997 ? 29.06.2000)
? prof. Andrzej Zoll (30.06.2000 ? obecnie)
Ponadto wprowadzono zmiany obok konstytucyjne:
? utworzenie Naczelnego Sądu Administracyjnego (konstytucjonalizacja dopiero w 1997 roku),
? utworzenie funkcji Zwierzchnika Sił Zbrojnych,
? utworzenie Komitetu Obrony Kraju.
? 07.04.1989 rok (efekty obrad Okrągłego Stołu).
? wprowadzono utworzenie Senatu ? 100 senatorów wybieranych większością bezwzględną, lub po 2 tygodniach II tura z większością względną (47 x 2 2 x 3 ? Katowickie, Warszawskie). Do senatu dostało się 99 senatorów z Komitetu Obywatelskiego ?Solidarność? i 1 bezpartyjny z Piły (Henryk Stokłosa).
? utworzenie urzędu Prezydenta PRL ? system nie miał być prezydencki, ale z silną rolą Prezydenta. Wyboru Prezydenta PRL, na 5-letnią kadencję, dokonało Zgromadzenie Narodowe. Członkowie Zgromadzenia Narodowego imiennie głosowali i w IV turze bezwzględną liczbę głosów otrzymał Wojciech Jaruzelski (od 01.1990 został Prezydentem RP),
? nowe prawo wyborcze do sejmu kontraktowego - ustalono wolne wybory do Sejmu i Senatu, które miały się odbyć w 06.1989 roku (podział mandatów 65% komuniści i 35% opozycja ? nie z woli narodu),
? ustawa zwykła ?prawo o stowarzyszeniach?.
? 29.12.1989 rok
? zmiana nazwy państwa (z PRL na Rzeczypospolita Polska)
? zmiana godła (na orła z przed II wojny światowej)
? dokonano zmiany zasad ustroju politycznego, co było podstawą do dokonania zmian godła i nazwy państwa, zlikwidowano ustrój socjalistyczny i wprowadzono ustrój kapitalistyczny.
a) wprowadzenie pluralizmu politycznego
b) równouprawnienie form własności
d) zmiana suwerena (jest nim naród a nie lud!)
Od tego momenty zaczyna się III Rzeczypospolita.
? 08.03.1990 rok
? likwidacja Rad Narodowych i utworzenie samorządu terytorialnego (uchwalenie ustawy o samorządzie terytorialnym - element decentralizacji władzy państwowej)
Decentralizacja ? przekazanie kompetencji organom niższego szczebla i względna samodzielność ich wykonania, realizacji (ograniczenia formalno-prawne). Rady Narodowe zostały zastąpione przez Samorząd Terytorialny, który działał na rzecz społeczności lokalnej w stosunku do państwa i jego organów. Posiada osobowość prawną i może się z państwem procesować.
? 27.09.1990 rok
? Sejm uchwalił ustawę o ordynacji wyborczej na Prezydenta RP. Prezydent miał być wybierany w bezpośrednich i powszechny wyborach, bezwzględną większością głosów. Dwóch najlepszych kandydatów z I tury (większość zwykła), przechodziło do II tury, która odbywała się po 14 dniach.
? 17.10.1992 rok
? uchwalenie Małej Konstytucji, która znosiła Konstytucję z 1952 roku.

UWAGA: !!!
Na mocy art. 77 Małej Konstytucji część postanowień konstytucji lipcowej zachowała moc obowiązującą aż do wejścia w życie Konstytucji RP z 1997 roku.

11. Tryb przygotowania i uchwalania Konstytucji RP.
W 1992 roku Sejm RP I kadencji został utworzony z myślą o utworzeniu nowej Konstytucji. 23.04.1992 roku parlament uchwalił ustawę ?O trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP? ? procedury zakładały uchwalenie konstytucji w odległej perspektywie.
17.10.1992 roku Sejm uchwalił Ustawę Konstytucyjną ?O wzajemnych stosunkach pomiędzy władzą ustawodawczą i wykonawczą oraz samorządzie terytorialnym? (Mała Konstytucja). Chodziło o uchylenie Konstytucji PRL z 1952 roku, ale pozostawiono w mocy 7 z 11 rozdziałów. Nowe działy obejmowały m.in. Prezydenta i Samorząd Terytorialny.
Mała Konstytucja regulowała stosunki władzy ustawodawczej i wykonawczej.
I rozdział:
1. Organami władzy ustawodawczej są: Sejm i Senat.
2. Organami władzy wykonawczej jest: Prezydent i Rząd.
3. Niezawisłe sądy są organami wymiaru sprawiedliwości.
II rozdział:
Sejm i Senat:
? Wprowadzenie wolnego mandatu, tzn. poseł i senator jest reprezentantem całego narodu, a nie swoich wyborców.
? Wzmocnienie immunitetu poselskiego.
? Wprowadzenie zakazu łączenia niektórych stanowisk, np. poseł i senator nie może być: Prezesem NBP, Rzecznikiem Praw Obywatelskich, członkiem Trybunału Stanu, ambasadorem, czy wojewodą.
? Ustalono relacje pomiędzy Sejmem i Senatem. Płaszczyzną współpracy jest proces legislacyjny.
? Zgromadzenie Narodowe może wszcząć procedurę odsunięcia Prezydenta ze stanowiska ze względu na stan zdrowia lub, gdy Prezydent narusza Konstytucję ? orzeczenie to wydaje Trybunał Stanu.
? Konstytucja precyzyjnie określiła tryb powoływania Rządu, kompetencji naczelnych organów państwa, np.
Uchwalenie Małej Konstytucji nie zmieniło trybu uchwalenia Konstytucji RP. 24.12.1992 roku powołano Komisję Konstytucyjną (Zgromadzenie Narodowe), która w składzie 56 osób (10 senatorów i 46 posłów) przez 6 miesięcy czekała na projekty ustaw. Termin zgłoszenia upłynął 30.04.1993 roku. Do Komisji zgłoszono najpierw 7 projektów później jeszcze 1.
1. Projekt Senatu I kadencji ? zgłoszony przez Senat II kadencji.
2. Projekt prezydenta Lecha Wałęsy ? w 1993 roku projekt wycofany.
3. Projekt Sojuszu Lewicy Demokratycznej (SLD).
4. Projekt Unii Demokratycznej (UD).
5. Projekt Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) wraz z posłami Unii Pracy (UP).
6. Projekt Konfederacji Polski Niepodległej (KPN).
7. Projekt Porozumienia Centrum (PC).
Po wyborach w 1993 roku powołano nową komisję Zgromadzenia Narodowego. Do prac komisji, jako obserwatorów bez prawa głosu, zaproszono przedstawiciela prezydenta i Episkopatu. 23.04.1994 roku znowelizowano Konstytucję i wprowadzono możliwość wprowadzenia noweli konstytucyjnej przez obywateli (trzeba było zebrać 500 tysięcy podpisów). We wrześniu 1994 roku zebrano 960 tysięcy podpisów (z całej Polski jeszcze napływały) i 07.09.1994 roku Marian Krzaklewski dokonał zgłoszenia 8 projektu Konstytucji ? obywatelskiego (tzn. Solidarności).
Komisja podzieliła się na 6 zespołów problemowych i przygotowała tekst nowej konstytucji.
21.09.1994 roku ? I czytanie na forum Zgromadzenia Narodowego. Przez dwa lata były nanoszone poprawki i na początku 1997 roku było II czytanie. Następnie trafiła ona do Prezydenta, który naniósł swoje poprawki.
02.04.1997 roku Zgromadzenie Narodowe uchwaliło nową Konstytucję RP.
25.05.1997 roku odbyło się ogólnonarodowe referendum zatwierdzające nową konstytucję i większością głosów została ona przyjęta. Konstytucja RP weszła w życie 3 miesiące po podpisaniu przez Prezydenta 17.10.1997 roku.
?Solidarność? zaskarżyła ważność referendum do Trybunału Konstytucyjnego, gdyż wynik referendum jest wiążący wtedy, gdy frekwencja wynosi powyżej 50%, a na temat Konstytucji wypowiedziała się mniej niż 50% osób uprawnionych do głosowania. Ustawa Konstytucyjna z 04.1997 roku nie stawiała wymogu bezwzględnej większości przy jej zatwierdzaniu przez obywateli.
Ustawa Konstytucyjna reguluje materię dotyczącą Konstytucji, która ma pierwszeństwo nad ustawami zwykłymi. Konstytucja RP jest intelektualnym tworem Unii Wolności i Sojuszu Lewicy Demokratycznej, jej zmiana wymaga 2/3 głosów w Sejmie.
Niektóre przepisy mają prolongatę np. NSA jest jednoinstancyjny, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nie są ostateczne, jeśli dotyczą ustaw, które weszły w życie przed uchwaleniem nowej konstytucji.
W 13 ostatnim rozdziale reguluje opóźnienie niektórych ustaw ? vacatio legis ? realizacja w czasie późniejszym.

12. System źródeł prawa w Konstytucji.
Na system prawa danego państwa, w tym i prawa konstytucyjnego składają się obowiązujące w nim normy prawne w ich wzajemnym powiązaniu kompetencyjnym i treściowym z punktu widzenia cech wspólnych i cech je różnicujących, Każdy system prawa ma swoje zasady, są to normy prawne o szczególnie doniosłym znaczeniu dla systemu oraz podstawowe postulaty prawne właściwemu systemowi.
Zasady systemu prawnego wytyczają kierunki przyszłych rozwiązań prawodawczych oraz są dyrektywami do wykładni prawa. Zasady te pozostają w ścisłym związku z ideologią prawno-polityczną państwa np. zasada ludowładztwa, zasada państwa prawnego, zasada humanizmu.

1. Głównym źródłem prawa konstytucyjnego we współczesnym państwie jest konstytucja, czyli ustawa zasadnicza regulująca zasady ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego.
Konstytucyjna zawiera normy, które są wyposażone w największą moc prawną i stanowią podstawy całego ustawodawstwa.
W szerszym znaczeniu do źródeł prawa konstytucyjnego, rozumianego jako całokształt norm prawnych regulujących zasadnicze kwestie ustroju państwowego zaliczamy:
2. Normy prawa międzynarodowego ? ratyfikowane traktaty, umowy, zwyczaje, prawo międzynarodowe.
3. Ustawy zwykłe ? czyli akty normatywne (prawodawcze) poza konstytucyjne pochodzące od parlamentu.
Szczególną ustawą jest ustawa konstytucyjna, czyli akt o mocy prawnej równej konstytucji, dotyczący jej materii i uchwalany w trybie właściwym dla zmiany lub uchwalenia konstytucji. W polskiej tradycji te ustawy nazywano też ?małymi konstytucjami?.
4. Akty prawne z mocą ustawy ? mogą to być dekrety lub rozporządzenia z mocą ustawy.
5. Zwyczajowe prawo konstytucyjne.
W systemach prawnych ?common low? (powszechne prawo niepisane) źródłem prawa konstytucyjnego jest zwyczajowe prawo konstytucyjne (np. w Wielkiej Brytanii ? obowiązek ustąpienia rządu, który utracił zaufanie Izby Gmin).
6. Powszechnie obowiązująca wykładnia ustaw.
7. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
8. Regulaminy Izb.

13. Główne założenia Konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku.

14. Zasady ustroju politycznego RP.
Zasady ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego zawarte są w I Rozdziale Konstytucji RP ? Rzeczpospolita, który w ściśle określonej kolejności je określa.
1. Zasada republikańskiej formy państwa ? Rzeczpospolita jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.
I Rzeczpospolita ? monarchia.
II Rzeczpospolita ? okres międzywojenny ? republika (republika to nie to samo, co Rzeczpospolita).
III Rzeczpospolita ? od 29.12.1989 roku.
2. Zasada demokratycznego państwa prawa ? urzeczywistniająca zasadę sprawiedliwości społecznej.
3. Zasada jednolitości terytorialnej - Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym, tzn. unitarnym, spójnym terytorialnie.
4. Zasada suwerenności narodu ? naród jest suwerenem najwyższej władzy, władza zwierzchnia należy do narodu polskiego. Naród realizuje swoją władzę poprzez swoich przedstawicieli (Sejm, Senat, Rady Gmin, Rady Powiatów, Sejmik Wojewódzki) lub bezpośrednio (referendum).
5. Zasada reprezentacji politycznej ? przedstawicielstwa, wybieralność głównych organów państwa.
6. Zasada wolności i głównych praw człowieka i obywatela ? to gwarancja dla poszanowania praw i wolności.
7. Zasada nadrzędności prawa stanowionego (przeciwstawieństwo prawa naturalnego ? ?boskiego?) ? Konstytucja jest najwyższym prawem RP, zapisy w Konstytucji posiadają delegacje ustawowe, odnoszą się w szczegółach do ustaw zgodnych z Konstytucją. Wspólną częścią prawa konstytucyjnego i prawa naturalnego jest prawo do życia.
8. Zasada trójpodziału władzy ? Monteskiuszowski system opiera się na wzajemnym współdziałaniu, kontrolowaniu i równowadze władz.
9. Zasada parlamentarnej formy rządów i dwuizbowości ? dotyczy władzy ustawodawczej.
10. Zasada pluralizmu politycznego (artykuł 13):
? wolność zrzeszania się w partie polityczne. W Polsce zgodnie z ustawą zakazane jest działanie partii posługujące się w swoim działaniu metodami totalitarnymi ? komunizm, faszyzm.
Istnieje jednak partia komunistyczna, zarejestrowana w 2003 roku, Związek Komunistów Polskich ?Proletariat?, która wyrzekła się rewolucji i nie chce wprowadzić dyktatury proletariatu, czyli podstawowych zasad komunizmu.
? wolność prasy, wypowiedzi, zgromadzeń,
? wolność tworzenia związków zawodowych.
11. Zasada decentralizacji władzy publicznej (samorządu terytorialnego) ? przekazanie kompetencji. Organom niższego szczebla towarzyszy względna ich samodzielność (samorząd mieszkańców, Samorządowa Izba Lekarska, Izba Adwokacka).
12. Zasada ustroju gospodarczego (społecznej gospodarki rynkowej) oparta na prawach rynku:
? wolności działalności gospodarczej,
? ochrona własności prywatnej,
? solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych (państwo, pracodawcy, pracobiorcy).
W Polsce można również zaobserwować działania wypaczające zasadę wolnego rynku:
- zwolnienia pracodawców od podatków,
- podejmowanie działań ograniczających robocie.
13. Zasada autonomii i wzajemnej niezależności oraz współdziałania w stosunkach między państwem, a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi, ponadto wyróżnić można:
? zasada paposezaryzmu ? głowa kościoła jest głową państwa (Watykan),
? zasada cezaropapizmu ? głowa państwa jest głową kościoła (Wielka Brytania),
? zasada józefinizmu ? kościół jest państwowy,
? konkordat ? umowa międzynarodowa zawarta przez państwo i stolicę apostolską,
? rozdział kościoła od państwa ? samodzielność kościoła jest większa lub mniejsza (występował w PRL-u, w Albanii kościół całkowicie zlikwidowany).
15. Zasada odrębności i niezależności sądów i trybunałów (artykuł 10 i 173).
16. Zasada poszanowania praw człowieka i obywatela.

15. Zasada demokratycznego państwa prawa.
Konstytucja w artykule 2 ustanawia zasadę demokratycznego państwa prawnego jako podstawową zasadę ustroju politycznego. Przepis ?Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej?, wprowadzony został po raz pierwszy do polskiego porządku ustrojowego na podstawie nowelizacji (rewizji) Konstytucji PRL z 29.12.1989 roku. Zasadę tę w niezmienionym kształcie przyjęła Mała Konstytucja z 17.10.1992 roku, pozostawiając w mocy cały znowelizowany Rozdział I uchylonej formalnie Konstytucji z 1952 roku. Przepis ten w swojej treści zawiera w istocie aż trzy pojęcia: ?państwa demokratycznego?, ?państwa prawnego? oraz ?zasad sprawiedliwości społecznej?. Najistotniejsze znaczenie ustrojowe ma koncepcja demokratycznego państwa prawnego.
Demokratyczne państwo prawa.
Demokracja (demos ? lud, obywatele; kratos ? rządzić) ? to państwo, w którym prawo jest przestrzegane zarówno przez obywateli jak i organy władzy.
Koncepcja ideologii praworządności (jedna z wielu).
a) formalna ? pozytywnie oceniamy zachowanie zgodne z prawem, norma prawna ma określony charakter prawny i stanowi o określonych zachowaniach człowieka;
b) materialna ? analiza i ocena normy prawnej, każdy z nas ma własny system normatywny:
? ideologia wewnętrznej praworządności materialnej ? postuluje pozytywną ocenę zachowania zgodnego z normą prawną,
? ideologia zewnętrznej praworządności materialnej ? postuluje pozytywną ocenę zachowania zgodnego z normą ocenianą dodatnio z poza prawnego punktu widzenia (religia).
Idea demokratycznego państwa prawa spełnia się przez połączenie elementów formalnych z elementami materialnymi, do których współczesna doktryna zalicza przede wszystkim: zagwarantowanie oraz poszanowanie praw i wolności człowieka i obywatela, zasadę suwerenności, zasadę pluralizmu politycznego, demokratyzm oparty na kreowaniu władz przez okresowo odbywane wolne wybory powszechne, zapewnienie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji państwowych, ideę państwa socjalnego opartą na realizacji zasad sprawiedliwości społecznej, niezależny i niezawisły sądowy wymiar sprawiedliwości, kontrolujący zarówno władzę ustawodawczą, jak i wykonawczą oraz zasadę samorządu.
Demokratyczne państwo prawne to takie, w którym państwo odzwierciedla akceptowany społecznie system wartości, oparty na prawie naturalnym i standardach prawa międzynarodowego.
Zasada demokratycznego państwa prawa wywarła niezwykle istotny wpływ na proces przemian ustrojowych w Polsce. Stało się to w szczególności za sprawą orzecznictwa i wykładni Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał uznał demokratyczne państwo prawne jako zbiorcze wyrażenie szeregu zasad, z których każda może stanowić samoistną podstawę oceny konstytucyjności ustaw lub innych aktów normatywnych.
Z pojęcia ?demokratycznego państwa prawa? wynikają:
? zasada zaufania obywateli do państwa,
? zakaz działania prawa wstecz,
? zasada ochrony praw nabytych,
? zasada sprawiedliwości społecznej,
? zasada respektowania dobra ogółu,
? zasada stabilnego i bezpiecznego prawa,
? zasada podziału władzy,
? zasada niezawisłości sędziowskiej,
? zasada prawa do sądu,
? zasada nakazu określonych przepisów karnych,
? zasada nullum crimen sine lege,
? zasada nakazu nadmiernej ingerencji ustawodawcy w prawa jednostki.

16. Geneza kształtowania demokratycznego systemu politycznego w Polsce.

17. Przeobrażenia polityczne w Polsce w okresie transformacji ustrojowej 1989-1992.
Pod koniec lat osiemdziesiątych doszło do politycznego impasu (blokady systemu). PZPR straciła zdolność efektywnego rządzenia państwem, a opozycja polityczna nie była włączona do systemu politycznego i nie była gotowa do przejęcia władzy w państwie.
W tej sytuacji zrodziła się w sierpniu 1988 roku koncepcja zwołania konferencji ?okrągłego stołu?, w której uczestniczyło 47 osób. W styczniu 1989 roku X Plenum KC PZPR wyraziło zgodę na podjęcie negocjacji z opozycją.

Chronologia wydarzeń:
? Od 06.02 do 05.04.1989 roku odbyły się w Warszawie obrady ?okrągłego stołu?. Zostały one poprzedzone roboczymi obradami w Magdalence 27.01.1989 roku podczas których zawarto wstępne porozumienie:
1. Władza dokona szybkiej legalizacji ?Solidarności?.
2. Opozycja deklarowała włączenie się do przeprowadzenia pakietu reform ustrojowych oraz uczestnictwa w wyborach do Sejmu (65% mandatów dla władzy rządzącej, a 35% dla opozycji).
? 02.03.1989 roku - przełamano impas w rozmowach podczas drugiego spotkania w Magdalence podczas którego zawarto porozumienie:
1. Solidarność zgadzała się na utworzenie urzędu Prezydenta.
2. Władza zgadzała się na w pełni demokratycznie wybrany Senat.
? 05.04.1989 roku podpisano Porozumienie ?okrągłego stołu?.
Określony w umowach ?okrągłego stołu? ustrój polityczny państwa był konstrukcją przejściową, łączącą wizję zreformowanego systemu polityczno-ustrojowego w ramach tzw. socjalistycznej demokracji parlamentarnej oraz elementy klasycznej demokracji, tzn. ograniczony pluralizm polityczny i wolne wybory do Senatu.
? 07.04.1989 roku znowelizowano konstytucję PRL, konstytuując porozumienie okrągłego stołu:
- utworzenie Senatu,
- nowa ordynacja wyborcza do Sejmu i Senatu
- utworzenie urzędu Prezydenta PRL,
- niezawisłość sądów.
? 04.06.1989 roku przeprowadzono pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne, które zakończyły się totalną przegraną koalicji rządowej.
? 19.07.1989 rok - Zgromadzenie Narodowe wybrało, gen. Wojciecha Jaruzelskiego na Prezydenta PRL. Prezydent desygnował na premiera Czesława Kiszczaka, który nie był w stanie zbudować Rządu, cieszącego się poparciem parlamentu. Jego następcą został Tadeusz Mazowiecki, którego Rząd składał się z działaczy Solidarności i 4 z PZPR-u, był to rząd koalicyjny.
??wasz prezydent, nasz premier? ? propozycja A. Michnika.
? 27-29.11.1989 rok ? ogłoszono rozwiązanie ZSL, które rozpadło się na kilkanaście mniejszych partii: PSL ? Odrodzenie, PSL ?Wilanów, PSL ? Wyzwolenie, PSL ? Porozumienie Ludowe, PSL ? Solidarność. W 05.1990 po połączenie się PSL ? Odrodzenie z PSL ? Wilanów, powstało PSL.
? 29.12.1989 rok - nowelizacja konstytucji PRL:
- zmiana nazwy i godła państwa,
- wprowadzono pluralizm polityczny,
- równouprawnienie form własności;
- zmiana suwerena ? został nim naród, a nie lud.
? 27.01.1990 roku, na XI Zjeździe PZPR rozwiązano partię. Część członków utworzyło dwie nowe partie:
- Socjaldemokrację Rzeczypospolitej Polskiej (SdRP) ? Aleksander Kwaśniewski,
- Polska Unia Socjaldemokratyczna (PUSd) ? Tadeusz Fischbach, były I Sekretarz PZPR w Gdańsku.
SdRP przejęła majątek po PZPR, a PUSd do PZPR się odcięła i po dwóch latach przestała istnieć. PUSd była wzorowana na strukturach ?Solidarności?. Wszystkie partie regionalne (Małopolska, Wielkopolska, Mazowiecka itd.) tworzyły konfederację PUSd. W 1993 roku Wielkopolska Unia Socjaldemokratyczna wraz z Solidarnością Pracy oraz częścią działaczy PPS, utworzyła nową partię Unię Pracy. Była to mieszanka byłych PZPR-owców i działaczy opozycyjnych (Adam Bujak, Aleksander Małachowski, Marek Pol, Wiesława Ziółkowska).
? 08.03.1990 rok - kolejna nowelizacja konstytucji PRL ? likwidacja rad narodowych i wprowadzenie instytucji samorządu terytorialnego.
? 27.07.1990 rok ? uchwalono ustawę o partiach politycznych, która była przygotowywana w pośpiechu i byle jak, zawierała tylko 8 artykułów. Wcześniej przeciwne tej ustawie były Obywatelski Klub Parlamentarny i ZSL, gdyż obawiali się rozpadu na mniejsze partie.
? 27.09.1990 rok - kolejna nowelizacja konstytucji, zmiana zasady wyborów prezydenckich na powszechne i bezpośrednie.
? 25.11.1990 rok ? odbyła się I tura powszechnych wyborów prezydenckich, w której udział wzięli: Lech Wałęsa, Tadeusz Mazowiecki, Włodzimierz Cimoszewicz (SdRP), Roman Bartoszcze (PSL), Leszek Moczulski (KPN) i odzyskany z reeksportu Stanisław Tymiński (Partia X). Do II tury wyborów weszli Lech Wałęsa i Stanisław Tymiński (T. Mazowiecki po klęsce w wyborach prezydenckich zrezygnował z funkcji Prezesa RM).
09.12.1990 roku - Lech Wałęsa został wybrany Prezydentem RP (zdobył ponad 74% głosów), było to odejście od umów ?okrągłego stołu?. Wałęsa 22.12.1990 przejął insygnia od Prezydenta na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego. W parlamencie zapleczem politycznym Lecha Wałęsy, było Porozumienie Centrum (bracia Kaczyńscy).
*Ruch Odbudowy ?Akcja Demokratyczna? (ROAD) ? Unia Demokratyczna ? Unia Wolności*
? 27.10.1991 rok - pierwsze w pełni demokratyczne wybory parlamentarne do Sejmu i Senatu, które zamykają etap ?okresu przejściowego? transformacji ustrojowej.
Zasadniczy etap transformacji ustrojowej zamyka uchwalenie w dniu 17.10.92 roku tzw. ?Małej Konstytucji?, która weszła w życie 08.12.1992 roku.

18. Zmiany prawa wyborczego na przełomie lat 80-ych i 90-ych.

19. Charakterystyka kolejnych rządów w latach 90-ych.

20. Kształtowanie się partii politycznych i systemu partyjnego w latach 90-ych.

21. Wybory parlamentarne z 1989 roku.
Zasady wyborów parlamentarnych, które odbyły się w czerwcu 1989 roku zostały ustalone w czasie obrad ?okrągłego stołu?, a formalnie zapisano je w ustawach przyjętych przez Sejm 7 kwietnia 1989 - o zmianie konstytucji, ordynacji wyborczej do Sejmu i ordynacji wyborczej do Senatu.
Według ustaleń ?okrągłego stołu? podział mandatów w Sejmie wyglądać miał następująco (35% dla opozycji, a 65% dla komunistów):
? bezpartyjni, przede wszystkim ?Solidarność? ? 161,
? PZPR ? 173,
? Zjednoczone Stronnictwo Ludowe ? 76,
? Stronnictwo Demokratyczne ? 27,
? Stowarzyszenie ?PAX? ? 10,
? Unia Chrześcijańsko-Społeczna ? 8,
? Polski Związek Katolicko-Społeczny - 5
W 108 wielomandatowych okręgach wyborczych, większością bezwzględną wybierano 425 posłów spośród 1682 kandydatów. 35 posłów wybierano z listy krajowej, która liczyła dokładnie tyle samo kandydatów.
W I turze, która odbyła się 4 czerwca 1989 roku, frekwencja wynosiła 62,32 procent. Wyniki I tury były ogromnym sukcesem opozycji i totalną klęską koalicji rządowej. Na 161 mandatów bezpartyjnych obsadzono 160, wszystkie z rekomendacji Komitetu Obywatelskiego "Solidarność" i Lecha Wałęsy. Obsadzono tylko 3 mandaty koalicyjne, co było wynikiem skreślania wszystkich kandydatów poza tymi popieranymi przez "Solidarność".
Zupełną porażką zakończyły się wybory z listy krajowej, z której miało być rozdzielonych 35 mandatów, dla prominentnych kandydatów koalicji rządzącej, a obsadzono tylko 2 - posłami zostali w ten sposób Mikołaj Kozakiewicz i Adam Zieliński.
Dla ratowania ustalonego w kontrakcie politycznym porządku ? 18.06.1989 roku została przeprowadzona II tura wyborów. Zgłoszono 585 kandydatów. Wybierano 295 posłów. Frekwencja wyniosła 25,11 procent uprawnio