Mechanizmy wpływu grupy
Jednostka ludzka w ciągu swego życia należy do różnych grup społecznych. Są to małe grupy liczące po kilka osób, grupy znacznie większe obejmujące kilkanaście lub kilkadziesiąt osób i grupy bardzo duże, takie jak zrzeszenia, towarzystwa. Pojęcie grupy definiowane jest różnie przez różnych autorów. Jedni definiują ją w sposób bardzo ogólny, inni bardziej szczegółowo.
3. Ujęcie definicyjne
Zdaniem J. Szczepańskiego .
„Grupa to dwie lub więcej osób, między którymi istnieje bezpośrednia interakcja, które mają wspólne normy, wspólny cel i tworzą rozwiniętą strukturę grupową”.
BIBLIOGRAFIA: Szczepański J.: Elementarne pojęcia socjologii.
Wpływ grupy rówieśniczej zaznacza się w rozwoju i w procesie wychowania jednostki bardzo wcześnie. Już w 3 roku życia dzieci łączą się w małe grupy dla wspólnej zabawy, w wieku przedszkolnym staje się to regułą. W wieku szkolnym wzrasta wyraźnie wpływ grupy rówieśniczej na jej członków. Najbardziej ścisłe związki powstają w małych grupach rówieśniczych i w paczkach, które tworzą się zależnie od wieku dzieci na różnych zasadach. W młodszym wieku szkolnym - przede wszystkim w celu wspólnych zabaw i zajęć, w okresie dojrzewania - także w celu wymiany poglądów i zwierzeń, rozmów i dyskusji. Organizacja małych grup rówieśniczych jest przeważnie dość słaba, oparta na zasadzie równorzędności jej członków. Mimo to więź między członkami takiej grupy jest bardzo silna, stopień solidarności - wysoki. Członkowie takiej grupy oddziałują na siebie nawzajem i, jak podkreśla J. Szczepański, „grupa rówieśników staje się konkurencją dla rodziny, a jej wzorce i wartości mogą być przeciwieństwem wzorców, jakie uzyskuje dziecko w rodzinie”.
Podstawę istnienia grup rówieśniczych stanowią ich cele grupy rówieśniczej:
Wspólne – to cele indywidualne, ale osiągane wspólnie np. grupowe pójście do kina, gdyż każdy z członków chce obejrzeć film
Zespołowe – wymagana jest zespołowa działalność całej grupy np., przy organizowaniu zespołu muzycznego. Sprzyja to jej konsolidacji będącej rezultatem wspólnego przeżywania sukcesów bądź porażek.
Grupy rówieśnicze mają swoje ośrodki skupienia:
Miejsce spotkań np. cukiernie czy puste garaże
Nazwy wywodzące się z tzw. żargonu ulicznego lub popularnych filmów, książek itp.,
sygnały w postaci haseł, umownych znaków, wyrazów, służące do podkreślenia odrębności grupy
insygnia, odznaki lub określone elementy w wyglądzie np. fryzura czy ubrania
obrzędy inicjacyjne badające sprawność i wytrzymałość kandydata
Stopień uznania pozwala na wyróżnienie w grupie:
Członków najbardziej aktywnych
członków mniej aktywnych, ale pełnoprawnych
tzw. margines jednostek najmniej popularnych, lecz gotowych przyjąć wszelkie warunki, aby utrzymać członkostwo.
Uznanie społ. uzależnia się od celu grupowego i ulubionych zajęć członków grupy. Najbardziej popularny członek grupy staje się jej przywódcą;
Grupa rówieśnicza typ grupy społecznej w skład, której wchodzą osoby w zbliżonym wieku, charakteryzująca się tym, iż przynależność do niej jest dobrowolna, tworzona jest spontanicznie. Istotna jest ze względu na proces socjalizacji jednostki. W grupach rówieśniczych kształtują się także subkultury. Grupa rówieśnicza – organizm społeczny wyróżniony spośród innych nie ze względu na cechę demograficzną – wieku, lecz ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo. Grupa rówieśnicza to dynamiczny układ pozycji i ról społ. Układ pozycji zależny jest od wkładu poszczególnych jednostek w realizację zespołowego celu, zaś układ ról – od organizacji grupy.
Grupa rówieśnicza odgrywa w życiu młodego człowieka obok rodziny najważniejszą rolę. W okresie rozwojowym przypadającym na ostatnie lata gimnazjum młodzież zaczyna przedkładać środowisko rówieśnicze nad rodzinę. To rówieśnicy stają się dla młodego człowieka wzorem, który stara się naśladować czy nawet poddaje się wpływom swoich przyjaciół. W tym wieku młodzież zaczyna poszukiwać własnego miejsca w życiu, dąży do skrystalizowania planów życiowych, próbuje znaleźć rodzaje i tereny aktywności, w których mogłaby być szczególnie użyteczna, ze względu na swoje indywidualne możliwości, tj. uzdolnienia, zainteresowania
Dla dorastającej młodzieży grupa rówieśnicza staje się pewnym oparciem. Korzysta z udzielanych przez swoich kolegów czy koleżanki sugestii, informacji, co do kierunku dalszego kształcenia, czy do wyboru odpowiedniego zawodu. Często to nie jednostka decyduje o wyborze dalszej drogi życiowej, lecz grupa, z którą się identyfikuje; ulega jej wpływom.
Grupy pełnią ważną funkcję w procesie uspołeczniania i wprowadzania w świat dorosłości. Uczniowie ostatnich klas gimnazjum zaczynają tworzyć grupy, które związane są jednakowymi planami na przyszłość.
6. Typy grup rówieśniczych:
1.Wiek:
Homogeniczne - skupiające rówieśników,
Heterogeniczne – w różnym wieku
2. Płeć:
Jednorodne,
Mieszane
3.Stopień spoistości:
Zwarte – funkcje złożone, częste spotkania,
Luźne: funkcje proste,
4.Społeczna postawa funkcjonowania grup:
Celowe – działalność oparta na regułach, przewidziana liczba członków;
Spontaniczne – brak sformalizowanych zasad
5. Typ więzi:
Formalne –kluby, bractwa;
Nieformalne – struktura i zasady zaznaczają się we wzajemnych interakcjach.
Grupy społeczne są terenem na którym dokonuje się proces socjalizacji jednostki. Na gruncie pedagogiki i psychologii socjalizację określa się jako proces oddziaływania grupy na jednostkę czyli:
a) proces rozwoju społecznego człowieka będący efektem nie kierowanych i nie uświadomionych oddziaływań otoczenia społecznego,
b) proces stawania się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa, przestrzegającym obowiązujących norm,
c) proces uczenia się norm i zasad obowiązujących we współżyciu z innymi ludźmi,
Wyróżniamy trzy grupy mechanizmów socjalizacyjnych:
- mechanizm kontroli społecznej
- mechanizm wpływu osób znaczących
- mechanizm wzmacniania wewnętrznego
• mechanizm kontroli społecznej – polega na stymulacji rozwoju jednostki poprzez interakcje w ramach grupy. Reakcje członków grupy stanowią dla danej jednostki układ nagród i kar. Akceptacja, dążenie do jej zdobycia może być ważnym czynnikiem wpływającym na zachowanie jednostki, dezaprobata wyrażana przez grupę pociąga za sobą ważne konsekwencje. Od pozycji zajmowanej w grupie zależy: zasięg wpływu na życie, poczucie bezpieczeństwa, uznania i popularności.
• mechanizm wpływu osób znaczących – polega na stymulacji rozwoju jednostki poprzez kontakty z tymi osobami, które są dla niej ważne. Ten mechanizm osobowotwórczy może działać w dwóch formach jako modelowanie lub identyfikacja. Modelowanie polega na upodobaniu się do określonej osoby zarówno w sferze psychicznej jak i fizycznej. O identyfikacji można mówić wówczas, gdy jednostka przeżywa czyjeś stany psychiczne np. utożsamia się z przeżyciami aktora w filmie.
• mechanizm wzmacniania wewnętrznego – polega na tym, że jednostka pełniąc rolę społeczną, internalizuje jej wymogi i sama ocenia swe postępowanie z punktu widzenia zgodności z tą rolą. Rolę tę jednostka musi pełnić dobrowolnie nie może to być rola narzucana, pełniona rola musi jednostkę silnie angażować.