Średniowiecze - opracowanie epoki.

1*Średniowiecze-epoka w hist. Europy miedzy V a XV w. Początek upadek Rzymu 476 a koniec 1450(czcionka) 1453(Konstantynopol)1492(Kolumb) Medium aevum-„wieki średnie”*teocentryzm-kluczowa idea średniowiecza-życie ludzkie podporządko jest wierze w Boga.Życie jest tylko okresem przejściowym.Bóg jako przyczyna, ośrodek i cel wszystkiego.*Uniwerslaizm-na terenie całej europy panowała jedność i jednolitość.Jednolite wartości oparte o wiarę chrześcijańska. Kultura,filozofia,sztuka ,literatura podejmowały te same problemy i motywy.*dzieła anonimowe,podpisywano „Ad Maiorem Bei Glorian”-na wiekszą chwałe Boga*Motyw Deesis(prośba,modlitwa) -kompozycja przedstaw. 3 postacie: Chrystusa jako sędziego, Marię i Jana Chrzciciela *Bogurodzica:1.najstarsza polska pieśń religijna,najstarszy polski tekst poetycki 2. powstała w XIIIw.3.odgrywała role hymnu. Śpiewali ja pod Grunwaldem(z kroniki Galla anonima–pieśń ojczysta)4.Pierwotna Bogórodzica to 2 strofy rozdzielone ref. Kyrieleison(panie zmiłuj się).5.oparta na idei pośrednictwa-wierni zwracaja się do Marii o wstawiennictwo u swojego syna oraz do samego Jezusa,by –ze względu na osobe Jana Chrzciciela-dał modlącym się szczęśliwe i bogate Zycie na ziemi, a także wieczne bytowanie w raju.*Plankt(płacz)gatunek średniowiecznej poezji, który obejmuje utwory wyrażające żal po zmarłym i wzywające wszystkich do wspólnoty w cierpieniu. Bardzo często znajdują się wezwanie o pomoc do Boga,aniołów,natury i ludzi*Apokryfy-uzupełnienie opowieści biblijnych, majace pozory autentyzmu. Ich autorstwo przypisywano bowiem uczestnikom historii świętej*pieta- Matka Boska z ciałem Jezusa na kolanach w sztuce*Nauka Św. Augustyna(354-430) 1.Nawiązywał do nauki Platona.2świat dzieli się na dwie sfery:materialną i duchową;człowiek jest duszą uwięziona w ciele. 3wszystko co istnieje powstało dzieki miłości Bożej.4miłość to uniwersalna siła,która sprawia, że wszystko dąży do Boga.5.Poznajemy przez miłość oraz intuicje, a także przez oświecenie przez Boga(iluminacje)6.wszystko co stworzył Bóg, jest dobre,stąd zło nie istnieje, jest nicością ,człowiek jest wolny,wiec może odwrócić się od dobra i podążać ku nicości, zło wynika z wolności ludzkiej.7. dzieje ludzkości to walka dwóch państw:Państwa Bożego, które zaludniają tylko cnotliwi,przeznaczeni do zbawienia,i państwa ziemskiego,składającego się z grzesznik na których oczekuje piekło.8Najważniejsze dzieła: wyznania,O Państwie Bożym* Nauka św Tomasza z Akwinu:1.filozofia Arystotelesa 2wszystko co jest składa się z materii i formy;ciało to cześć materialna człowieka,dusza zaś to jego forma;człowiek to połączenie duszy i ciała, a nie sama dusza. 3człowiek poznaje dzieki rozumami lub przez wiare;te dwa porzadki poznania nie sa sprzeczne, lecz uzupełniaja się wzajemnie ;rozum może pojąć wszystko-nawet Boga(scholastyka) 4wszystko co istnieje jest hierarchicznie uporządkowane5Najważniejsze dzieło:Summa teologiczna, gromadząca całą średniowieczną wiedze o Bogu, człowieku i świecie.* Drabina Bytów : 1. Bóg - najwyższa istota, ostateczna przyczyna wszystkiego 2. Aniołowie - czyste inteligencje 3.Człowiek-byt z ducha i ciała.4. Zwierzęta - byty cielesne. 5. Rośliny - materia żywa. 6. Materia martwa - kamienie, metale itp.7. Żywioły

2*Scholastyka-śred.metoda filozof. poleg.Na:oparciu wiedzy na zhierarchizo wanych autorytetach(biblia-szukanie rozwią zania problemów w biblii–podporządkowaniu wiedzy zasadom wiary(co jest sprzeczne z wiara, jest nieprawdziwe)*litania-rodzaj modlitwy składajacy się z paralelnie zbuntowanych zwrotów do Boga lub jakiejś świetej osoby i powtarzających się próśb wyrażonych za pomocą formy trybu rokazujacego(np.zmiłuj się nad nami”) *średniowieczna koncepcja człowieka:dusza, tęskniąca do Boga, oczekujaca na nagrodę wiecznego życia.Ciało:grzeszne,pragnące zmysłowych rozkoszy,powstrzymu duszę w jej locie do nieba*Hagiografia-żywoty świętych*Budowa:1.Prolog-autor mówi o przyczynach dlaczego pisze i wyrozumiałoś 2.opis cudownych narodzin 3.cudowne dzieciństwo4.młodość świetego5. Małżeństwo-slub czystości 6ucieczka ascety z domu7cudy za życia8.przesladowanie,umartwianie 9męczeńska śmierć10 cuda po śmierci.*asceza(gr.ćwiczenie)sredniowiecz ideał postępowania polegajacy na dobrowolnym wyrzeczeniu się.Asceta poddaje swoja dusze i ciało ćwiczeniom i próbom*Franciszkanizm-Był to ruch odnowy moralnej. Jego podstawą była radosna, prosta wiara, płynąca z miłości do Boga i całego stworzenia. Franciszkanizm przepełniony był ewangeliczną zasadą ubóstwa oraz miłosierdzia, braterstwa i pomocy potrzebującym.*alegoria-pojecie,które ukrywa się pod postacia danego zwierzecia bądź zjawiska.ma jedno znaczenie*groteska-specyficzna konstrukcja świata przedstawionego.Charakterystyczna jest kapryśna, często absurdalna fantastyczna skłonność do deformacji i wyolbrzymiania zjawisk ,niejodnorości nastroju(komizm z tragizmam,patos z trywialnością)oraz stylu, zamiłowania do satyry i prowokacji*Bard-galijski lub celtycki śpiewak*wzorce osobowe:wzorzec świętego(ascety-legenda o św Aleksym,radosny Franciszek–kwiatki św Franciszka)wzorzec rycerza–pieśń o Rolandzie wzorzec władcy–Bolesław Chrobry – Kronika Galla Anonima*źródła historyczne:kroniki,roczniki,gesta*kronika-zapis chronolog.Najważniejszych zdażeń z życia państwa.Chronologia,brak krytycyzmu historycznego,skłonność do fikcji, dydaktyzm,panegirycyzm,łacina, rytmiczna, rymowana.podział:swieckie,kościelne ,klasztorne.*Roczniki-krótkie zapiski na tablicach paschalnych,data+ najważniejsze info z życia państwa kościoła itp*gesta-odmiana żywotów,opowiada o niezwykłych czynach cesarzy,królów, wodzów. kościelne i świeckie.Kronika Polska-wicentego kadłubka(najdawniejsze czasy), Kronika Janka z Czarnkowa, Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego-Jan Długosz.XV w.*Chansons de geste – pieśń o czynach.*Ars Moriendi- sztuka umierania*Cogito ergo sum-myślę wiec jestem*danse macabre(fr.)taniec śmierci-smierc w otoczeniu ludzi wszystkich stanów. W kultur późnego średnio *zabytki J.Polskiego:Bulla Gnieźnieńska1136, Bogurodzica XIII Kazania świętokrzyskie XIV Kazania gnieźnieńskieXV psałterz floriański, Biblia królowej zofii,psałterz puławski,Posłuchajcie bracia miła XVLegenda o św. Aleksym XV Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią XV/XVI*Ubi sunt?-gdzie oni są?