Przestępczość zorganizowana

Materiał prawdopodobnie mógł zostać wykorzystany na jednej z wyższych uczelni w Warszawie.

Spis treści
TEMAT: PRZESTĘPCZOŚĆ ZORGANIZOWANA I SPOSOBY JEJ ZWALCZANIA.

Wstęp
Rozdział I. Przestępczość zorganizowana
1.1. Pojęcie i definicja przestępczości zorganizowanej.
1.2. Charakterystyka dzialalności zorganizowanych grup przestępczych.
1.3. Rozwój przestępczości zorganizowanej na świecie.
Rozdział II. Najczęściej spotykane rodzaje przestępczości.
2.1. Pranie brudnych pieniędzy.
2.2. Przemyt i handel narkotykami.
2.3. Handel żywym towarem.
2.4. Terroryzm.
Rozdział III. Rozwiązania prawne i organizacyjne w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej.
3.1. Świadek koronny.
3.2. Świadek incognito.
3.3. Kontrola i utrwalanie rozmów.
Rozdział IV. Zwalczanie i przeciwdziałanie przestępczości zorganizowanej.
4.1. Policja
4.2. Interpol
4.3. Europol
Zakończenie

Słowa kluczowe: przestępstwo, przestępstwo zorganizowane, przemyt, handel ludźmi, świadek, sąd, policja, prawo

Wstęp
Obecnie coraz częściej słyszy się o wykrywanych przestępstwach, których dopuszczają się nie tylko zwykli ludzie, ale również osoby mające związek z polityką, spółkami państwowymi. Ludzie dopuszczają się takich czynów głównie z chęci szybkiego zysku. Aby ten zysk osiągnąć, potrafią gnębić, stosować przemoc fizyczną, ale również są w stanie dopuścić się korupcji etc. Wszelkie działanie związków przestępczych, które zorganizowane są z chęci zysku dla wykonywania ciągłych i różnorodnych przestępstw, mające w założeniu terror, korupcję, szantaż, a celem których jest wprowadzenie nielegalnych zysków w oficjalny obrót gospodarczy, nazywa się przestępczością zorganizowaną.
Niniejsza praca podejmuje tematykę przestępczości zorganizowanej. W pierwszym rozdziale pracy zdefiniowano pojęcie przestępczości zorganizowanej. Następnie scharakteryzowano działalność zorganizowanych grup przestępczych. Na końcu rozdziału omówiono rozwój tegoż rodzaju przestępczości na świecie.
W drugim rozdziale opisano główne rodzaje przestępczości zorganizowanej. W głównej mierze zajęto się w tym rozdziale: praniem brudnych pieniędzy, przemytami i handlem narkotykami, handlem żywym towarem oraz terroryzmem.
Trzeci rozdział wprowadza w profilaktykę przestępczości zorganizowanej. Przedstawiono w nim prawne i organizacyjne możliwości zwalczania zjawiska. Omówiono tu szczegółowo pojęcie świadka koronnego, świadka incognito, a także scharakteryzowano kontrolę i utrwalanie rozmów.
Ostatni rozdział przedstawia instytucje mające na celu przeciwdziałanie i zwalczanie przestępczości zorganizowanej. Mowa tu o Policji, Interpolu i Europolu.

Rozdział I Teoretyczne aspekty przestępczości zorganizowanej

1.1. Pojęcie i definicja przestępczości zorganizowanej

W nowej rzeczywistości polityczno- społecznej nie wykształcił się jeszcze nowy system wartości. Idea bogacenia się ma dla człowieka ogromną siłę przyciągania. Czynność bogacenia się staje się wartością bezpośrednią, wartością samą w sobie. Obsesyjnej zachłanności towarzyszy patologiczna zawiść, że inni mają więcej, lepiej, inaczej. Chciwość i zawiść są silnymi emocjami; upośledzają ludzką inteligencję, rodzą stresy i frustracje, prowokują patologiczne formy zachowań. Ludzie powodowani zachłannością i zawiścią tracą zdolność widzenia rzeczy takimi, jakimi są w rzeczywistości, popełniają błędy, pozorne sukcesy zamieniają w ostateczne niepowodzenia. Irracjonalność działań ludzkich występuje na każdym stopniu hierarchii społecznej.
Wskazane okoliczności powodują, iż pojawiły się nowe zjawiska kryminalne ze względu na rozmiary, charakter i powiązania międzynarodowe.
Z punktu widzenia ogólnej teorii systemów przestępczość, zwłaszcza przestępczość zorganizowaną, należy zaliczyć do czynników entropijnych w społeczności ludzkiej, to znaczy do takich czynników, które wprowadzają chaos. Naruszają bowiem równowagę systemów społecznych i często w wysokim stopniu zakłócają ich spójność, przyczyniają się do destabilizacji. Działają wbrew ładowi społecznemu i to zarówno pod względem gospodarczym, prawnym, jak i moralnym1.
Pojęcie przestępczości zorganizowanej nie występuje w czystej postaci. Problem tkwi mniej w pojęciu „przestępstwo”, bardziej w określeniu „organizacja”. Przestępczość zorganizowana jest pewnym kontinuum; istnieją grupy przestępcze słabo, średnio i wysoko zorganizowane. W różnych regionach świata, krajach i częściach krajów ma ona w rzeczywistości odmienne przejawy. Na podstawie badań kryminologicznych opracowano kryteria charakterystyczne dla przestępczości zorganizowanej, które są w sposób dynamiczny od siebie uzależnione. Z tego punktu widzenia przestępczość zorganizowana stanowi proces przebiegający w obrębie procesów społecznych. Organizacje przestępcze znajdują się w ustawicznym procesie powstawania i rozwiązywania2.
Przestępczość zorganizowaną charakteryzują następujące kryteria3:
Zaspokaja ona zapotrzebowanie części społeczeństwa na, nielegalne usługi, zabronione przez ustawy (czego pozostała część społeczeństwa nie akceptuje)6. Dlatego w społeczeństwie istnieje popyt na tego rodzaju nielegalne dobra i usługi oferowane przez kręgi przestępczości zorganizowanej. Przestępczy przemysł (crime industry) uwzględnia potrzeby każdego społeczeństwa, określone jego gospodaczą, socjalną i prawną strukturą.
Przestępczość ta bierze pod uwagę najmniejsze ryzyko wykrycia i ukarania, najmniejszy nakład pracy i kosztów oraz najwyższy, szybko i łatwo osiągalny zysk. Dla zmniejszenia ryzyka odpowiednio są dobierane ofiary.
Przestępczość zorganizowana stanowi rdzeń przestępczości, wokół którego powstają inne jej rodzaje. Otacza ją przestępczość towarzysząca.
Grupa kryminalna powstaje w celach świadczenia nielegalnych usług, produkcji, transportu i dystrybucji nielegalnych towarów. Stanowi solidarną wspólnotę interesów o wzajemnej zależności, współdziałającą dla wspólnego zysku i pomocy. Dąży do osiągania ekonomicznego zysku, władzy oraz statusu i jest zespolona poczuciem przynależności, zagrożeniem przemocy i jej stosowania.
W obrębie każdej grupy kryminalnej istnieje strategiczne i taktyczne planowanie, racjonalne działanie i podział ról (podział pracy). Każdy członek grupy specjalizuje się w określonych działaniach w zakresie planowania i wykonania.
Grupy kryminalne przestrzegają norm subkultury, swoistego rodzaju „niepisanego kodeksu”. Panuje atmosfera świata przestępczego. Każdy członek grupy musi być bezwzględnie lojalny.
Przemoc jest ostatecznym środkiem zapewnienia przestrzegania norm grupy kryminalnej. Przeważnie próbuje się osiągnąć wyniki samym zagrożeniem użycia przemocy, aby możliwie najmniej uwidocznić się w społeczności. Jednakże stosowanie przemocy, zagrożenie użycia przemocy stanowią istotne cechy grupy kryminalnej.
Doradcy, protektorzy w policji, wymiarze sprawiedliwości, polityce i gospodarce tworzą bufor ochronny wokół grup kryminalnych. Bez nich zorganizowana przestępczość nie mogłaby istnieć. Wykorzystują wpływy i powagę swych urzędów przez swoje stanowiska, aby chronić członków grup kryminalnych przed skutecznym ściganiem.
Przestępczość zorganizowana ma charakter międzynarodowy, wykazuje dużą ruchliwość ponadregionalną. Wykorzystuje nowoczesne środki komunikacyjne i porozumiewania się: przetwarzanie danych, radio, połączenia lotnicze.
Międzynarodowa Organizacja Policji Kryminalnej uważa, że przestępczość zorganizowana jest to każdy związek osób, który prowadzi, w skali międzynarodowej, sprzeczne z prawem działania w celu osiągania zysków, wykraczające poza granice. Jest to interesująca definicja, gdyż przywiązuje wagę do globalizacji działań karalnych. Jest jednak zawężona, ponieważ podkreśla zbyt mocno aspekt międzynarodowy. Przestępczość zorganizowana istnieje również w poszczególnych krajach bez powiązań międzynarodowych4.
Definicja holenderska, uwzględniająca kryteria zorganizowanej przestępczości (hierarchiczna struktura, podział zadań, pranie brudnych pieniędzy, korumpowanie wysokich urzędników, powiązanie grup przestępczych z różnymi rodzajami przestępczości), jest również interesująca, ale mogłaby prowadzić do wniosku, że np. we Francji tego rodzaju przestępczość nie istnieje. Jedynie bowiem mafia i podobne organizacje, znane we Włoszech i USA, odpowiadałyby powyższym kryteriom. Francja jednak nie jest wolna od tego typu organizacji kryminalnych. Poprzednio specjalizowały się one w takich działaniach, jak napady rabunkowe z bronią w ręku, uprowadzenia z żądaniem okupu, wymuszenia haraczy, handel skradzionymi dziełami sztuki i samochodami. Dziś mamy do czynienia z organizacjami, które zaniechały swych specjalności i działają w skali interdyscyplinarnej. Oznacza to, że wiele z tych organizacji przerzuciło się na szczególnie lukratywny handel narkotykami.
Opierając się na praktyce kryminalistycznej i definicjach stosowanych za granicą, utworzona przez Konferencję Ministrów Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych grupa robocza „Ściganie Kamę Zorganizowanej Przestępczości” niedawno opracowała definicję, która stała się w Niemczech obowiązująca: Przestępczość zorganizowana to planowe, określone dążeniem osiągnięcia zysku bądź władzy, popełnianie przestępstw, które pojedynczo i w całości mają duże znaczenie, gdy więcej niż dwóch uczestników, przy podziale pracy, współdziała przez dłuższy lub nieograniczony czas5:
a) przy wykorzystaniu przemysłowych bądź handlowych struktur,
b) przy użyciu przemocy lub innych środków zastraszania,
c) przy wywieraniu wpływu na politykę, środki masowego przekazu, administrację, wymiar sprawiedliwości i gospodarkę.
Wymieniona grupa robocza stwierdziła występowanie zorganizowanej przestępczości w następujących dziedzinach przestępczości6:
handel narkotykami i ich przemyt,
handel bronią i jej przemyt,
przestępczość związana z życiem nocnym (sutenerstwo, prostytucja, handel żywym towarem, nielegalne gry hazardowe),
wymuszanie haraczy za ochronę,
nielegalne pośrednictwo pracy i zatrudnienie,
nielegalna imigracja,
fałszerstwo znaków firmowych (piractwo rynkowe),
przemyt złota,
oszustwa w zakresie lokat kapitału,
oszustwa dotyczące subwencji i uchylanie się od opłat celnych,
fałszerstwa i nadużycia w bezgotówkowych środkach płatniczych,
produkcja i puszczanie w obieg fałszywych pieniędzy,
przerzut wysokowartościowych samochodów i ładunków (w tym morskich i kontenerowych),
oszustwa ubezpieczeniowe,
kradzieże z włamaniem do mieszkań.
Nowsze badania kryminologiczne wykazują pewne charakterystyczne cechy przestępczości zorganizowanej. Są nimi:
złożone, międzynarodowe organizacje sprawców o coraz wyższej jakości struktury i zamaskowania;
coraz większy profesjonalizm sprawców, głęboka konspiracja i stosowanie najnowocześniejszych środków komunikacji;
różnorodne metody przemytu w warunkach swobody w ruchu osobowym i towarowym;
gotowość użycia przemocy i rygorystyczne jej stosowanie.
Ważnym czynnikiem utrudniającym zwalczanie przestępczości zorganizowanej jest wywieranie wpływu na władze. Oddziaływania te są skierowane na następujące władze7:
policyjne i porządkowe,
przemysłowe i budowlane,
imigracyjne i celne,
wydające zezwolenia na prowadzenie samochodów i dopuszczenie ich do ruchu,
finansowe i podatkowe,
prokuraturę,
biura meldunkowe.

1.2. Charakterystyka działalności zorganizowanych grup przestępczych

Zorganizowane grupy przestępcze są to te nielegalne zrzeszenia, które trudnią się w działalności przestępczej o charakterze zorganizowanym, działający najczęściej przy przemycie narkotyków, handlu ludźmi czy broniami. Do głównych działań tych zorganizowanych grup należą8:
fałszerstwami środków płatniczych i dokumentów;
rozbojami i wymuszeniami haraczy,
napadami rabunkowymi,
zorganizowanym przemytem,
nielegalnym hazardem,
nielegalną produkcją i handlem bronią,
handlem ludźmi,
handlem kobietami (zmuszaniem do prostytucji).
Odnosząc to do grup lub związków przestępczych wspólne działanie będzie miało na celu popełnianie przestępstw. Z socjologicznego punktu widzenia pod pojęciem grupy rozumie się pewną liczbę osób (co najmniej 3) posiadających wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności. Cechą charakterystyczną takiej grupy jest: istnienie członków, którzy określają cele grupy i identyfikują się z jej zbiorowym dążeniem oraz określone są zadania członków grupy i ich funkcje. Można stwierdzić, że grupa przestępcza jest swego rodzaju grupą społeczną i powyższe cechy mogą być do niej odniesione. Każda grupa bowiem z punktu widzenia socjologii posiada określoną strukturę (makro i mikrostrukturę), definiowaną przez J. Szczepańskiego jako ułożenie jednostek, ich ról i stosunków w funkcjonalną całość, czyli taką, w której zasady wzajemnego podporządkowania nie utrudniają funkcjonowania grupy9
Wielokrotnie przedstawiciele nauki i Sąd Najwyższy wypowiadali się na temat pojęcia „grupy” i „związku przestępczego”. Według wytycznych SN z dnia 19 stycznia 1962 r. zorganizowaną grupę stanowi także porozumienie co najmniej 3 sprawców, w którym istnieje element organizacji, polegającej na ustaleniu podziału ról i koordynacji działania uczestników przy popełnianiu przestępstw, przy czym organizacja ta musi być tego rodzaju, iż umożliwia lub ułatwia popełnianie przestępstw lub utrudnia jego wykrycie. W orzeczeniu tym Sąd rozstrzygnął o wielu typowych cechach grupy przestępczej, przede wszystkim o minimalnej liczbie członków, która pozwoliłaby na zakwalifikowanie ugrupowania jako zorganizowanej grupy przestępczej. Istnieje bowiem spór, czy taką grupę tworzą dwie czy trzy osoby. Sąd Najwyższy bardzo trafnie przychylił się do twierdzenia, że o grupie przestępczej można mówić dopiero w konfiguracji trzyosobowej (lub więcej niż dwuosobowej). Za takim stanowiskiem przemówił fakt, że należy zdecydowanie oddzielić udział i popełnienie przestępstwa od współsprawstwa oraz przygotowania polegającego na wejściu w porozumienie. Przestępstwa w dwóch ostatnich formach mogą być popełnione już przez dwie osoby. Ponadto między dwoma osobami trudno jest doszukać się elementu organizacji, jako typowego dla grupy przestępczej. Natomiast pojawiający się w wytycznych element utrudniania wykrycia przestępstwa został poddany krytyce, ponieważ nie jest to cecha charakterystyczna zorganizowanej grupy przestępczej, gdyż występuje przy każdym porozumieniu przestępczym. Jednak K. Kalita twierdził, że można postawić znak równości między karalnym porozumieniem a grupą przestępczą. Uważał, że jeżeli grupa przestępcza polega na porozumieniu, to stanowi ono zasadnicze znamię strony podmiotowej. Ma więc według niego wszystkie niezbędne znamiona dla bytu karalnego porozumienia. Ale ze stanowiskiem tym trudno się zgodzić, ponieważ dla bytu zorganizowanej grupy przestępczej - potrzebne jest coś więcej niż samo porozumienie. Można natomiast uznać, że działanie w zorganizowanej grupie jest szczególną postacią porozumienia. O ile bowiem do istnienia porozumienia w szerokim pojęciu wystarczy nawet dość luźne urzeczywistnienie kontaktu między sprawcami (np. uzgodnienie celu działania bez nadania mu form organizacyjnych) to do istnienia zorganizowanej grupy konieczne jest istnienie trwałej więzi organizacyjnej, opartej na tym porozumieniu9. Grupa przestępcza jest również czymś więcej niż współsprawstwo, czy luźna grupa osób zamierzających popełnić przestępstwo10.

1.3. Rozwój przestępczości zorganizowanej na świecie

O ile pojęcie przestępczości zorganizowanej od lat kojarzy się z państwami takimi jak Stany Zjednoczone czy Włochy, o tyle dzisiaj te słowa straciły zupełnie na aktualności. Zjawisko to rozprzestrzenia się na całym świecie. Dotyka zarówno kraje rozwinięte, m.in. Europę Zachodnią, jak i kraje rozwijające się, m.in. Amerykę Łacińską, Azję11.
Próbując scharakteryzować pojęcie ze względu na występowanie zjawiska na świecie, trzeba byłoby zrobić bardzo szeroką charakterystyką tego zjawiska na każdym kontynencie, w każdym kraju, a najlepiej jeszcze ze względu na jeszcze mniejsze jednostki terytorialne. Fakty są takie, że w poszczególnych krajach przestępczość zorganizowana ma różny charakter. Różnice te spowodowane są lokalnymi uwarunkowaniami, które warunkują sposoby oraz obszary działań przestępczych12.
Mówi się, że obecnie najbardziej zagrożonym terytorium na istnienie przestępczości zorganizowanej jest Europa Środkowa- Wschodnia. Rejon ten dopiero niedawno odzyskał swoją autonomiczność (bądź wciąż o nią walczy), skutkiem czego był momentalny wzrost przestępczości. Systemy prawne, które dopiero są udoskonalane, cały charakter odbudowy rejonu sprzyja rozwojowi przestępczości zorganizowanej.
W chwili obecnej przestępczość zorganizowana, szczególnie w tych miejscach, w których zauważalna była już dawno, zdaje się przybierać charakter międzynarodowy. Osoby, które dopuszczają się takich zjawisk w jednym miejscu, kuszone możliwością np. zarobku, rozwijają swą przestępczą działalność na inne miejsca, tworząc całe sieci przestępcze.
Istnieją rejony świata, które specjalizują się w przestępczości zorganizowanej. Ze względu na większe terytoria, główne okręgi to13:
Stany Zjednoczone: La Cosa Nostra, skupiająca około pięć tysięcy członków;
Kolumbia: Kartel Cali, Cartel del Norte del Valle; narkobiznes- handel narkotykami, pranie brudnych pieniędzy;
Nigeria: oszustwa, przemyt kart bankomatowych, przemyt narkotyków;
Japonia: Yakuza, licząca ok. dwa i pół grup skupiających ok sto tysięcy członków, trudniących się w przestępczości narkotykowej, handlem dziećmi, kasynami gier, a także przestępczość gospodarcza, ściąganie haraczy, nielegalny handel bronią;
Chiny i Tajwan: Chińskie Triady, obejmujące kilkaset grup przestępczych o zróżnicowanej liczbie członków, trudniące się w przestępczości narkotykowej, praniu brudnych pieniędzy, przestępczości gospodarczej, handlu ludźmi;
Kraje WNP: zorganizowane grupy przestępcze posługujące się językiem rosyjskim, w ilości ok dwustu do trzystu grup; grupy te zajmują się nielegalnym handlem bronią i materiałami rozszczepialnymi, przestępczością gospodarczą, praniem brudnych pieniędzy, szeroko rozumianym przemytem, handlem ludźmi, fałszerstwami środków płatniczych;
Europa Środkowa i Wschodnia- brak wyraźnych grup, indywidualne przypadki trudniące się w działaniach nastawionych na przestępczość narkotykową, nielegalnym handlem bronią, przemytem, kradzieżą samochodów, ściąganiem haraczy, fałszerstwami środków płatniczych, praniem brudnych pieniędzy, handlem kobietami.
Rozdział II. Najczęściej spotykane rodzaje przestępczości

2.1 Pranie brudnych pieniędzy
Zjawisko prania brudnych pieniędzy towarzyszy przestępczości zorganizowanej, jest swoistym ukoronowaniem podjętych przez zorganizowane struktury przestępcze przedsięwzięć przestępczych niezależnie od tego, czy mają one charakter kryminalny gospodarczy, czy narkotykowy14.
Pojęciem prania brudnych pieniędzy obejmuje się: ogół czynności, mających na celu ukrycie prawdziwego źródła pochodzenia nielegalnych dochodów uzyskanych z przestępczej działalności i nadania im znamion legalnego pochodzenia.
Proceder ten pociąga za sobą wiele zagrożeń, spośród których W. Jasiński wyróżnił15:
destabilizację gospodarki poszczególnych państw w postaci:
zakłóceń w systemie podatkowym i walutowym państwa,
naruszeń zasad uczciwej konkurencji gospodarczej oraz wypaczenie mechanizmu rynkowego określania parametrów ekonomicznych,
korumpowania pracowników administracji, decydujących o reglamentacji niektórych sfer działalności gospodarczej,
przejmowania niektórych działów gospodarki przez zorganizowane grupy przestępcze;
wykorzystywanie działalności instytucji kredytowych i innych instytucji finansowych, co może spowodować:
zachwianie stabilności finansowej banku zaangażowanego pośrednio lub bezpośrednio w proceder, co w konsekwencji naraża inne podmioty na poniesienie strat, a nawet doprowadzenie do upadłości,
korumpowanie pracowników instytucji przeprowadzającej podejrzane transakcje, co prowadzi również do zwiększenia jej podatności na straty z tytułu podejmowania nieuzasadnionych ekonomicznie decyzji lub dokonywania zwykłych nadużyć,
utratę zaufania do systemu depozytariuszy w kraju lub wśród partnerów zagranicznych, co w ostatnim wypadku stawia pod znakiem zapytania wiarygodność danego państwa i banków z niego pochodzących na światowych rynkach finansowych;
fakt, że pranie pieniędzy nadaje dynamikę rozwojowi przestępczości zorganizowanej.

2.2 Przemyt

Przemyt (kontrabanda, pot. szmugiel) to przemieszczenie towarów pomiędzy państwami z pominięciem opłat celnych, akcyzy, podatku VAT i innych należności wobec państwa, na którego terytorium wwieziono towar, lub też wwiezienie towaru, którym obrót jest w danym kraju zakazany przez prawo. Omija się również, rzadko co prawda występujące, opłaty i ograniczenia wywozowe16.
Ogólniejsza definicja mówi, iż przemytem nazywa się przemieszczenie między państwami lub obszarami celnymi dowolnego towaru z naruszeniem obowiązującego prawa.
Nasilenie przemytu zależy od stosunku opłacalności tego procederu do ryzyka sankcji karnej. Jest wprost proporcjonalne do potencjalnego zysku, a odwrotnie do sprawności organów państwa.
Historia przemytu jest równie długa, jak historia opłat granicznych i prawnych ograniczeń handlu.
W okresie rozbiorów istniało zjawisko przemytu pomiędzy zaborami.
W okresie II Rzeczypospolitej na Górnym Śląsku całe miejscowości żyły z przemytu, głównie cukru, który z powodu protekcjonistycznej polityki Polski był niewspółmiernie drogi w porównaniu z jego cenami w Niemczech.
W latach PRL-u przemycano niemal wszystko, z powodu braków na rynku wewnętrznym i ograniczeń prawnych (np. pornografię)17.
W III RP z powodu wysokiego podatku akcyzowego opłacalny stał się przemyt papierosów, alkoholu i paliw płynnych. Zajmują się nim zarówno pojedyncze osoby, tzw. "mrówki", jak i większe, zorganizowane grupy. Nasila się także zjawisko przemytu narkotyków, w obydwu kierunkach. Polska ma duży udział w rynku amfetaminy i jej pochodnych, które są nielegalnie wywożone na zachód, a z drugiej strony jest konsumentem pochodnych konopi indyjskich i opiatów, ostatnio także kokainy.

2.3 Handel żywym towarem

Jedną z najszybciej rozwijających się form przestępczości zorganizowanej jest handel ludźmi. Na potrzebę międzynarodowego skoordynowania walki z tym zjawiskiem zwrócono uwagę na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Konieczność podjęcia skutecznych przedsięwzięć międzynarodowych zawarto w Zaleceniach Rady z 29 i 30 listopada 1993 roku. Wrócono do tego problemu także w uchwałach Parlamentu Europejskiego z 18 stycznia i 19 września 1996 roku. Efektem tego było przyjęcie przed Radę Europy Wspólnego Działania 96/700/JHA i 97/154/JHA polegającego na sformułowaniu programu „STOP" przeciwko handlowi ludźmi i seksualnemu wykorzystywaniu dzieci. Zgodnie z tym programem rozpoczęto szeroko zakrojone działania szkoleniowe, badawcze i informacyjne ukierunkowane na poprawę świadomości społecznej, dotyczącej handlu ludźmi. Z jego środków sfinansowano liczne szkolenia, wymianę informacji oraz współpracę pomiędzy ekspertami zajmującymi się zwalczaniem handlu ludźmi w poszczególnych krajach. W programie zdefiniowano pojęcie handlu ludźmi oraz seksualnego wykorzystywania dzieci i dorosłych. Program ten przedłużono w 2001 roku i objęto nim kraje kandydujące do Unii, w tym Polskę18.

2.4 Terroryzm

Terroryzm jest zjawiskiem, które zazwyczaj łączy się z działalnością polityczną, z próbami wpływanie na bieg dziejów, a jego historia jest stara jak ludzkość. Czym jest więc spowodowane tak częste łączenie terroryzmu ze zjawiskiem przestępczości zorganizowanej? Wydaje się, iż są to obszary od siebie odległe, niemające zbyt wielu zbieżnych stref zainteresowań. Niewątpliwie wspólną cechą terroryzmu i przestępczości zorganizowanej jest stosowanie przemocy do realizacji założonych celów. Można też wskazać na wywoływanie strachu jako wspólnego elementu zamachów terrorystycznych i zachowań o charakterze terroru kryminalnego. W dostępnej literaturze znajduje się wiele definicji terroryzmu. Terroryzmu, który występuje najczęściej w połączeniu z przymiotnikiem „polityczny". Natomiast tak zwany terror kryminalny to z reguły akty przemocy dokonywane przez grupy przestępcze do realizacji swoich celów, wśród których zawsze najistotniejsze jest osiągnięcie maksymalnego zysku19.
Jeżeli określimy terroryzm jako „stosowanie przemocy przez niepaństwowe podmioty polityki", to z pewnością będzie to definicja odnosząca się do terroryzmu politycznego.
Znane są w historii terroryzmu zamachy, których celem było osiągnięcie korzyści materialnych - np. napady na banki. Zdarzenia takie, chociaż o znamionach całkowicie odpowiadających odpowiednim typom przestępstw kryminalnych, traktowane były jako przejaw terroryzmu politycznego, gdyż uzyskane w ten sposób środki przeznaczane były wyłącznie na dalsze prowadzenie działalności politycznej.
Warto tu zwrócić uwagę jeszcze na jeden element - „terroryzm medialny", jakim posługują się zarówno terroryści, jak i rządy walczące z terroryzmem. Terroryści doskonale wykorzystują medialne możliwości wynikające z globalizacji wymiany informacji. Będące tubą Al Kaidy radio Al-Dżazira oraz Internet to narzędzia wykorzystywane przez nich do codziennego budowania rozgłosu. Z drugiej strony, w socjotechnice rządów terroryzm stał się narzędziem pozwalającym rządom na rozbudowę aparatu policyjnego, zaostrzenie prawa i ograniczenie swobód obywatelskich. Hasło, że tylko silne państwo zapewni bezpieczeństwo można usłyszeć we wszystkich częściach świata.
Jakimi więc cechami charakteryzuje się współczesny terroryzm? Wydaje się, iż można wymienić następujące problemy20:
celem strategicznym wszystkich przedsięwzięć terrorystycznych jest zmiana stosunków politycznych, które obecnie nie są zgodne z wyobrażeniami sprawców, a nie widzą oni możliwości lub nie chcą skorzystać do osiągnięcia tego celu z instytucji państwa demokratycznego,
akt terrorystyczny ma założony przez sprawców charakter gwałtowny, obliczony na osiągnięcie dużego rozgłosu i oddźwięku w społeczeństwie, umacniającego przekonanie o sile i możliwościach posiadanych przez organizację stosującą takie metody,
organizacja dokonująca aktu terroru uważa się za elitę, wybrańców, którzy narażają się na niebezpieczeństwo w imieniu innych mających te same przekonania polityczne, a poniesione ryzyko będzie wynagrodzone docześnie po odniesieniu zwycięstwa lub w formie przewidzianej dla męczenników ginących za wiarę lub przekonania,
broń, jaką posługuje się organizacja terrorystyczna jest tylko narzędziem pośrednim do wywołania strachu w społeczeństwie lub w kręgach władzy, a właśnie stała obawa jest głównym środkiem, jaki wykorzystuje organizacja terrorystyczna do realizacji swoich celów,
organizacja terrorystyczna przyznaje sobie prawo do zastosowania wszystkich jej dostępnych i najbardziej brutalnych środków, wychodząc z założenia, że jako słabsza strona w toczonej wojnie tylko w ten sposób może pokonać przeciwnika postępującego zgodnie z prawem i etyką.

Rozdział 3. Rozwiązania prawne i organizacyjne w zakresie przestępczości zorganizowanej

3.1 Świadek koronny

Art. 60 kk przewiduje możliwość zastosowania przez sąd nadzwyczajnego złagodzenia kary, warunkowego zawieszenia jej wykonania, a nawet odstąpienia od wymierzenia kary w sytuacji, gdy sprawca - współdziałający z innym w ramach zorganizowanej struktury przestępczej lub posiadający wiedzę o ciężkich przestępstwach zagrożonych karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności - podejmie współdziałanie z organami ścigania. Dla tego typu sytuacji przyjęto określenie „małego świadka koronnego".
Obligatoryjne nadzwyczajne złagodzenie kary przewiduje art. 60 §3 kk. Jest to przepis stymulujący postępowanie przede wszystkim sprawców pozostających w zorganizowanych strukturach przestępczych w kierunku rozbicia solidarności wewnątrz grupy i odstąpienie od działalności w jej ramach. Przepis zobowiązuje sąd do nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet warunkowego zawieszenia jej wykonania, w przypadku łącznego wystąpienia następujących warunków21:
sprawca popełniał przestępstwa we współdziałaniu z innymi osobami,
ujawnił informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa,
ujawnił istotne okoliczności dotyczące popełnienia przestępstwa,
ujawnienie nastąpiło wobec organu powołanego do ścigania przestępstw.

Do zastosowania tego przepisu nie jest istotne, czy informacje przekazane przez sprawcę znane już były organom ścigania. Nie ma też żadnych ograniczeń, co do ciężaru gatunkowego popełnionego przez sprawcę czynu i jego wcześniejszej roli w grupie przestępczej. Nadzwyczajnym złagodzeniem kary obejmuje więc także sprawców odgrywających w grupie role kierownicze. W porównaniu z zasięgiem podmiotowym ustawy o świadku koronnym przepis art. 60 §3 pozwala więc na złagodzenie odpowiedzialności sprawcom zabójstw i jak wyżej wspomniano sprawcom kierowniczym. Natomiast ustawa o świadku koronnym wyklucza możliwość przyznania im statusu świadka koronnego. Należy tu wskazać na niebezpieczeństwo wykorzystania tego przepisu przez sprawców kierujących wykonaniem zabójstwa przez członków grupy przestępczej w celu pogrążenia bezpośredniego wykonawcy, a jednocześnie skorzystaniu samemu z obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary.
Przepis nie wypowiada się w kwestii, do jakiego momentu postępowania karnego sprawca może ujawnić informacje. W tej kwestii w doktrynie istnieją istotne rozbieżności. Wydaje się jednak, iż zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1999 roku ujawnienie musi nastąpić do końca postępowania przygotowawczego wobec organu powołanego do ścigania przestępstw. Nie może to więc nastąpić w trakcie przewodu sądowego, gdyż sąd jest organem wymiaru sprawiedliwości.
Fakultatywne nadzwyczajne złagodzenie kary przewidziane jest w przepisie art 60 §4 i także może zostać wykorzystane do rozbicia solidarności wewnątrz grupy. Nadzwyczajne złagodzenie kary jest traktowane jako nagroda za ujawnienie organom ścigania zarówno okoliczności dotyczących przestępstw popełnionych przez sprawcę, jak i znanych mu okoliczności popełnienia przestępstw przez inne osoby. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, jeżeli22:
sprawca złożył wyjaśnienia w swojej sprawie,
sprawca ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności nieznane
dotychczas temu organowi,
okoliczności te dotyczą przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności,
wnioskiem o zastosowanie wobec sprawcy art. 60 §4 wystąpił prokurator.

Jeżeli sąd uzna to za stosowne, w określonym wypadku może zastosować wobec sprawcy współdziałającego z organami ścigania na warunkach określonych w tym przepisie także warunkowe zawieszenie wykonania kary23.

Bibliografia
1.Klepner Marek, Pojęcie "zorganizowanej grupy" i "związku przestępczego" w świetle polskiego prawa i orzeczenictwa, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2000
2.Kołakowska- Przełomiec Helena, Zapobieganie przestępczości: studium kryminologiczne, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1984
3.Krukowski Adam, Problemy zapobiegania przestępczości, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982
4.Marek Andrzej, Pływaczewski Emil, Kryminologiczne i prawne aspekty przestępczości zorganizowanej, Wydawnictwo WSP, Szczytno 1992
5.Pływaczewski Emil, Przestępczość zorganizowana i jej zwalczanie w Europie Zachodniej, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1992
6.Siemaszko Andrzej, Społeczne geneza przestępczości: wokół teorii zróżnicowanych powiązań, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979
7.Wiktor Stan, Socjologia prawa i przestępczości, Wydawnictwo WWSZiP, Wałbrzych 2003
8.Zakrzewski Piotr, Glosa do wyroku z 12 sierpnia 1959 r. Państwo i Prawo 1960, nr 8-9