Podatki w gospodarce

1. Rola i miejsce podatków w systemie budżetowym.
Podatek, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze powszechnym, nakładane z mocy prawa przez państwo lub inne organy władzy publicznej (np. samorządy lokalne) na osoby fizyczne i prawne. Ogólność podatków oznacza, że jest on tak skonstruowany, że zasady ustalania i poboru podatku odnoszą się do każdego podmiotu, który spełnia warunki określone w prawie podatkowym.
Bezzwrotność podatków oznacza, iż podatek pobrany zgodnie z prawem nie ulega zwrotowi. Wyjątek stanowią sytuacje nadmiernego lub niesłusznego pobrania.
Nieodpłatność podatku oznacza, że podmiot uiszczający podatek nie otrzymuje ze strony państwa lub jednostki samorządu terytorialnego żadnego wzajemnego świadczenia.
Przymusowy charakter podatku oznacza możność pobrania go w drodze egzekucji administracyjnej przez podmiot uprawniony, gdy zobowiązany podatnik nie uiszcza go dobrowolnie.
Dochodowy charakter podatku związany jest z przedmiotem opodatkowania. Przedmiot opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi dochód rozumiany jest jako różnica pomiędzy przychodem a kosztami poniesionymi w celu jego uzyskania.
Struktura budżetu państwa w Polsce
Projekt budżetu jest opracowywany przez Ministerstwo Finansów i zatwierdzany przez rząd, następnie dokładnie dyskutowany i ostatecznie zatwierdzany przez parlament. Budżetem państwa nazywamy zestawienie wszystkich dochodów i wydatków państwa. Budżet państwa ma swój rachunek w banku centralnym, oznacza to, że przyjmuje on wszystkie jego wpływy i realizuje wydatki oraz przechowuje czasowo wolne środki pieniężne.
Budżet państwowy w Polsce
Dochody
Podatki pośrednie, Podatki od osób fizycznych, podatki od osób prawnych, podatki od wzrostu wynagrodzeń, podatek majątkowy, wpłaty z zysku NBP, wpłaty z cła, dochody ze sprzedaży majątku państwowego, inne dochody budżetu
Wydatki
Dotacje na finansowanie zadań gospodarczych, oświata i wychowanie, szkolnictwo wyższe, kultura i sztuka, ochrona zdrowia, opieka społeczna, Administracja państwowa, wymiar sprawiedliwości i bezpieczeństwo publiczne, Finanse, Ubezpieczenia społeczne, obrona narodowa, inne wydatki.
Świadczenia społeczne obejmują wszystkie środki przekazywane przez podmioty publiczne-państwo, samorządy terytorialne, instytucje społeczne na rzecz gospodarstw domowych.
Wydatki socjalne obejmują m.in.: ubezpieczenia społeczne, finansowanie rent i emerytur, zasiłków dla bezrobotnych, pomoc społeczną, usługi społeczne, ochrona zdrowia, kultury. W Polsce istnieją obecnie 2 główne źródła finansowania sfery socjalnej poprzez budżet i poprzez fundusze celowe. Wydatki socjalne stanowią znaczną część wydatków budżetowych.
Podatek:
-bezpośredni – osoby fizyczne płacą podatek dochodowy od otrzymanych wynagrodzeń za pracę, czynszów, opłat dzierżawnych dywidend i odsetek. Przedsiębiorstwa płacą podatek dochodowy, obciążający ich zyski. Po odjęciu zapłacony podatek i amortyzacji. Dokonują również wpłat na państwowy fundusz ubezpieczeń na rzecz swoich pracowników.
-pośredni – podatki pośrednie to podatki nakładane na wydatki, dobra i usługi. Najważniejszy jest podatek od wartości dodanej (VAT), będący w rzeczywistości podatkiem od sprzedaży detalicznej. Podczas gdy podatek od sprzedaży jest ściągany jedynie na etapie ostatecznej sprzedaży konsumentowi, VAT obciąża różne stadia procesu produkcji.
-majątkowy – istnieją 2 rodzaje podatków obciążających raczej majątek niż dochód uzyskiwany w związku z posiadaniem majątku. Pierwszy to podatek od osób posiadanego majątku, stanowiący głównie źródło dochodów samorządów lokalnych. Drugim jest podatek od transferów kapitału, stosowany w przypadku przekazywania majątku pomiędzy jednostkami.
Podatki zasilające budżet państwa
-dochodowy od osób prawnych: osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej z wyjątkiem spółek nie mających osobowości prawnej, uzyskujące na terenie RP
-dywidenda: przedsiębiorstwo państwowe
-odsetki od kapitału: jednoosobowe spółki skarbu państwa powstałe w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa na podstawie ustawy z 13 VII 1990r.
-od towarów i usług oraz akcyza: osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, osoby fizyczne
-importowy od towarów sprowadzanych lub nadsyłanych zza granicy: osoby, na których ciąży obowiązek zapłaty cła na podstawie odrębnych przepisów
-dochodowy od osób fizycznych: osoby fizyczne mieszkające na terytorium RP.
-zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób fizycznych: osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub wykonujące wolny zawód.
-od gier: podmioty gospodarcze urządzające gry
-od osób duchownych: osoby duchowne osiągające przychody
Podatki i opłaty zasilające budżet gminy
-rolny: osoby fizyczne, prawne, jednostki organizujące nie mające osobowości prawnej będącej właścicielami lub posiadaczami gospodarstwa rolnego.
-leśny: właściciele lub posiadacze lasów
-od spadków i darowizn: osoby fizyczne
-od nieruchomości: osoby prawne, fizyczne
-od posiadania psów: osoby fizyczne
-od środków transportu: osoby, na które środek transportu został zarejestrowany
-opłata targowa, miejscowa, administracyjna, skarbowa: osoby prawne, fizyczne, jednostki nie posiadające osobowości prawnej.
Wspólnym podatkiem zasilającym budżet państwa i gminy jest podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych.
2. Funkcje podatków (fiskalne i pozafiskalne).
Podatki spełniają specyficzne funkcje, które dzielimy na funkcje fiskalną i funkcje pozafiskalne.
Funkcja fiskalna podatku wyraża się w dostarczaniu za pośrednictwem podatku dochodów publicznych. Cel fiskalny stanowił i stanowi do dziś jeden z podstawowych motywów pobierania podatków i w dużym stopniu przesądza o ich konstrukcji. Można nawet spotkać się z opinią, że względy fiskalne stanowią jedyne uzasadnienie pobierania podatków.
Funkcje pozafiskalne podatków wyrażają się w wykorzystywaniu podatków do potrzeb oddziaływania przez państwo na życie gospodarcze i społeczne. Zasadniczy podział podatków jest następujący:
- bezpośrednie, czyli podatki, których ciężar ponosi bezpośrednio ten podmiot, na który nakładany jest podatek czyli są to podatki które obciążają bezpośrednio dochód lub majątek podatnika. Należą do nich:
· podatek doch. od osób fizycznych,
· podatek doch. od osób prawnych,
· podatek od spadków i darowizn,
· podatek od czynności cywilnoprawnych,
· podatek rolny,
· podatek leśny,
· podatek od nieruchomości,
· podatek od posiadania psów,
- pośrednie, czyli takie podatki, których ciężar nie jest ponoszony przez podmioty, na które podatek jest nakładany, ale przez osoby trzecie. Należą do nich:
· podatek od towarów i usług i podatek akcyzowy,
· podatek od gier.
Podatki spełniają trzy główne funkcje:
1) fiskalną - są głównym źródłem dochodów budżetu państwa, gwarantują finansowanie wydatków publicznych. Jest to pierwotna, najstarsza funkcja podatków. Ma podstawowe znaczenie. Głównym celem każdego podatku jest pełnienie tej funkcji, tzn. dostarczenie państwu dochodów. Podatki są bowiem zasadniczym źródłem dochodów budżetowych. Podatki są podstawą funkcjonowania państwa. Udział podatków i opłat w tworzeniu budżetu pastwa przekracza 80%, a w Polsce nawet 90%.
2) redystrybucyjną - są instrumentem przesuwania dochodów pomiędzy różnymi grupami społecznymi.
3) stymulacyjną - są wykorzystywane przez państwo jako instrument oddziaływania na decyzje podmiotów gospodarczych w celu skorelowania ich z założeniami polityki gospodarczej i społecznej państwa. Oznacza wykorzystywanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania jednostek oraz na kierunki i tempo ich rozwoju. Funkcja stymulacyjna urzeczywistnia się poprzez zróżnicowanie obciążeń podatkowych, dzięki czemu podatek może wpływać zachęcająco lub zniechęcająco na decyzje w sprawie podejmowania lub likwidowania działalności oraz ustalenia zakresu jej prowadzenia. Praktycznym wyrazem realizacji tej funkcji w sensie pozytywnym jest system zwolnień i ulg podatkowych. Szczególne znaczenie ma wprowadzenie podatkowych ulg inwestycyjnych, które mogą stanowić instrument wychodzenia z recesji gospodarczej, zwłaszcza przy braku niskoprocentowego kredytu.
4) regulacyjną – łączy się ściśle z funkcją fiskalną. Polega na kształtowaniu dochodu i majątku będących w dyspozycji podatników. Tak więc za pośrednictwem podatków, poprzez przesuwanie środków finansowych w odpowiednich proporcjach między podmiotami gospodarczymi a budżetem, następuje korekta dochodów. Podatek może służyć oddziaływaniu na gospodarkę jako całość lub działaniom o charakterze selektywnym.
5) informacyjną
3. Cechy opodatkowania bezp. os.fiz. oraz osób prowadzących działalność gosp. (specyfika)
Podatki bezpośrednie można podzielić na:
· podatek doch. od osób fizycznych
· podatek doch. od osób prawnych
· podatki majątkowe
Pierwszy z nich, czyli podatek dochodowy od osób fizycznych wprowadzony został razem z ustawą Sejmu z dnia 26 lipca 1991 roku. Według ustawy podatek dochodowy od osób fizycznych zobowiązane są odprowadzać na rzecz państwa wszystkie osoby fizyczne zamieszkujące stale na polskim terytorium. Dlatego też podatek ten zobowiązani są zapłacić zarówno osoby zatrudnione przez innych, jak i ci, którzy prowadzą działalność gospodarczą na własny rachunek.
4. Podmiot i przedmiot opodatkowania bezp., źródła przychodów
Podmiotem opodatkowania jest indywidualna osoba fizyczna. Istnieje także możliwość łącznego opodatkowania małżonków, którzy nie posiadają rozdzielności majątkowej potwierdzonej notarialnie. W każdym z przypadków podatek ten obliczany jest od sumy wszystkich dochodów, nawet tych pochodzących z zupełnie różnych źródeł. Dochody te podlegają kumulacji, czyli sumowaniu, jednakże dopiero od tej sumy pomniejszonej o np. darowizny czy składki na ubezpieczenie społeczne naliczany jest należny podatek. Obliczona w ten sposób kwota nazywana jest podstawą opodatkowania i od niej obliczana jest wartość podatku poprzez zastosowanie skali podatku dochodowego.
Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą na własny rachunek samodzielnie obliczają i odprowadzają zaliczki do właściwego urzędu skarbowego. Po zakończonym roku następuje rozliczenie roczne dokonywane przez podatnika. W przypadku zatrudnionych u kogoś osób te czynności wykonuje za nich pracodawca.
Drugi z podatków bezpośrednich dotyczy osób prawnych, które mają obowiązek taki podatek uiszczać. Podatek dochodowy od osób prawnych wynosi obecnie 30% podstawy opodatkowania. Jeżeli koszty poniesione przez podmiot gospodarczy w określonym roku były wyższe od osiągniętych przychodów, to działalność gospodarcza przyniosła stratę. O wysokość straty poniesionej w jednym roku można obniżyć dochód w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek roku z tych lat nie może przekroczyć 50% poniesionej straty. Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych składają miesięczne deklaracje o wysokości dochodu (lub straty) osiągniętego od początku roku podatkowego (narastająco), a także wpłacają - do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni - na rachunek urzędu skarbowego właściwego dla siedziby podatnika zaliczki na poczet podatku dochodowego od osób prawnych. Przy spełnieniu określonych w ustawie warunków możliwe jest składanie deklaracji co pół roku.
Podatki majątkowe pobierane są od majątku nabywanego przez podatnika, dzieje się tak w przypadku spadku czy darowizny, pobierany jest również od niektórych składników majątku posiadanych przez podatnika, jak na przykład lasów, środków transportu, psów, budynków czy gruntów. Podatki majątkowe odprowadzane są do budżetów gminnych, zasilają one zatem nie budżet państwa, ale budżet gminy.
Źródła uzyskania przychodów
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wymienia następujące źródła przychodów:
1. Stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym również spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta.
2. Działalność wykonywana osobiście.
3. Pozarolnicza działalność gospodarcza, w tym również wykonywanie wolnego zawodu,
4. Działy specjalne produkcji rolnej.
5. Nieruchomości lub ich części.
6. Najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej.
7. Kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym sprzedaż i zamiana praw majątkowych
8. Sprzedaż lub zamiana,
9. nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
10. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz wynikającego z przydziału spółdzielni mieszkaniowych: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym,
11. prawa wieczystego użytkowania gruntów,
12. innych rzeczy
- jeżeli sprzedaż lub zamiana nie następuje w wykonywaniu działalności gospodarczej i została dokonana: w przypadku sprzedaży lub zamiany nieruchomości i praw majątkowych określonych pod lit. a)-c) - przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się wyłącznie do osób uzyskujących przychód.
Inne źródła.
Oto klasyfikacja źródeł przychodu, jaką można znaleźć w formularzach PIT-30, PIT-31 oraz PIT-34, (tj. osób nie prowadzących działalności gospodarczej i nie osiągających dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej, z najmu, dzierżawy lub umów o podobnym charakterze, nie uzyskujących dochodów z zagranicy itd.):
1. Wynagrodzenia ze stosunku pracy, służbowego, spółdzielczego i z pracy nakładczej, a także zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacone przez zakład pracy
2. Emerytury - renty krajowe
3. Zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez organ rentowy
4. Dniówki obrachunkowe i udziały w dochodzie podzielnym rolniczej spółdzielni produkcyjnej (spółdzielni zajmującej się produkcją rolną) oraz zasiłki z ubezpieczenia społecznego
5. Emerytury - renty zagraniczne otrzymywane za pośrednictwem banku
6. Świadczenia wypłacone przez organ zatrudnienia z Funduszu Płacy oraz Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
7. Prawa majątkowe (w tym prawa autorskie i pokrewne)
8. Działalność wykonywana osobiście, (w tym umowy o dzieło i zlecenia)
9. Sprzedaż lub zamiana rzeczy oraz zamiana niektórych praw majątkowych
5. Charakter i specyfika ulg i zwolnień
Zwolnienia podatkowe polegają na tym, że państwo w ramach prowadzonej polityki fiskalnej, wyłącza z obowiązku podatkowego pewna grupę podatników lub pewna część przedmiotu opodatkowania. W tym pierwszym przypadku mamy do czynienia ze zwolnieniem podmiotowym, a w drugim ze zwolnieniem przedmiotowym. Zwolnienie może być również uzależnione jednocześnie od kryterium podmiotowego i przedmiotowego. Mówimy wówczas o zwolnieniu podmiotowo-przedmiotowym. Np. przedmiot – podatek dochodowy osoby fiz. prowadzące dział. gosp. 2727zł; podm. – rolnicy zwolnieni z podatku dochodowego.
Ulga (zniżka) podatkowa oznacza częściowe ograniczenie ciężaru podatkowego. Mogą być one związane z określoną cechą lub kilkoma określonymi cechami podmiotu opodatkowania (ulgi podmiotowe) albo przedmiotu opodatkowania (ulgi przedmiotowe). Ulgi mogą mieć też charakter podmiotowo-przedmiotowy. Z punktu widzenia konstrukcji podatku ulgi polegać mogą na:
- obniżeniu stawki podatkowej,
- pomniejszeniu podstawy opodatkowania
- pomniejszeniu kwoty doliczonego podatku,
- odroczenia terminu płatności podatku,
- rozłożeniu podatku na raty.
RODZAJE ULG
Możemy wyróżnić ulgi o charakterze gospodarczym i socjalnym. Ulgi gospodarcze – wykorzystywane są w celu oddziaływania na rozwój działalności gospodarczej np.: ulgi inwestycyjne przysługujące przedsiębiorcom wydatkującym na inwestycje. Celem ulg socjalnych jest dostosowanie obciążeń podatkowych do zmniejszonej zdolności podatkowej podatnika. Uwzględnia się tutaj te elementy osobistej sytuacji podatnika, które wywierają istotny wpływ na jego zdolność płatniczą tj. jego stan rodzinny, wiek, inwalidztwo (dot. osób fizycznych). Zwolnienia i ulgi podatkowe mogą mieć charakter czasowy i bezterminowy. Zarówno ulgi jak i zwolnienia mogą mieć charakter powszechny (systemowy) lub indywidualny.
6. Zryczałtowane formy opodatkowania przychodu i dochodu (ryczałt, karta, liniowy) – wady i zalety na przykładzie
RYCZAŁT OD PRZYCHODÓW EWIDENCJONOWANYCH
Objęte tą formą opodatkowania mogą być osoby fizyczne prowadzące indywidualną działalność gospodarczą, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne i spółki partnerskie, której wspólnikami są wyłącznie osoby wykonujące wolny zawód. Dodatkowo w sposób zryczałtowany mogą być opodatkowane na warunkach określonych w ustawie przychody osób fizycznych nieprowadzących pozarolniczej działalności gospodarczej osiągane z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze. Na warunkach określonych w ustawie ryczałtem mogą zostać objęte osoby wykonujące wolny zawód oraz osoby duchowne.
Uwagi ogólne: Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest bardzo dobrym rozwiązaniem dla rozpoczynających działalność. Są oni w stanie dokładnie określić wielkość płaconego podatku w poszczególnych miesiącach, wiedząc, na jakie przychody mogą liczyć.
Jednak należy pamiętać, że w tej formie opodatkowania nie jest możliwe odliczenie poniesionych kosztów. Tak więc możliwe są przypadki, kiedy poniesiesz straty, wynikające z faktu poniesienia dużych wydatków finansowanych z osiągniętych przychodów (załóżmy, że osiągasz przychód 100, wydajesz 100, żyjesz z pensji współmałżonka albo oszczędności, bo rozwijasz firmę - pozostaje jeszcze do dopłacenia podatek zryczałtowany - w księgowości prowadzonej na zasadach ogólnych podatku nie zapłacisz - zakładając, że wszystkie wydatki stanowią koszt uzyskania przychodu). Ale będąc na ryczałcie nie musisz składać co miesiąc deklaracji rozliczeniowej - robisz to tylko raz w roku.
Przy rozpoczynaniu działalności musisz dokonać wyboru rodzaju opodatkowania. Pisemne oświadczenie o wyborze opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za dany rok podatkowy składasz do urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania podatnika nie później niż do dnia 20 stycznia roku podatkowego, natomiast rozpoczynając działalność gospodarczą w trakcie roku podatkowego - do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Jeżeli do dnia 20 stycznia roku podatkowego nie zgłosisz likwidacji działalności gospodarczej lub nie dokonasz wyboru innej formy opodatkowania, uważa się, że nadal prowadzisz działalność opodatkowaną w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Jeśli rozpoczniesz działalność gospodarczą w trakcie roku podatkowego i nie złożysz w określonym terminie oświadczenia (wniosku), o którym mowa powyżej (lub wniosku o opodatkowanie w formie karty podatkowej), jesteś obowiązany do założenia właściwych ksiąg i opłacania podatku na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym.
Można zrezygnować z opodatkowania w formie ryczałtu, poczynając od następnego roku podatkowego. Rezygnacja polega na złożeniu nie później niż w terminie 20-go stycznia danego roku podatkowego oświadczenia o wyborze innej formy opodatkowania.
Przed zarejestrowaniem działalności przeanalizuj dokładnie konsekwencja bycia "ryczałtowcem". Mogą one być niekorzystne (przy małych marżach, przewidywanych dużych wydatkach, itp.). Jeżeli tak jest, powinieneś wybrać inną formę opodatkowania.
Zalety:
· Nie ma comiesięcznych deklaracji podatku dochodowego
· Podatek płaci się od obrotów, co umożliwia niekiedy osiągnięcie korzyści fiskalnych w stosunku do opodatkowania na zasadach ogólnych
· Księgowość jest mniej skomplikowana niż w przypadku zasad ogólnych
Wady:
· Nie ma możliwości zaliczenia wydatków w koszty uzyskania przychodów
· Ryczałt jest czasami za wysoki w stosunku do uzyskiwanych marż
· W trakcie trwania roku podatkowego nie można się zrzec ryczałtu (ale uwaga: jeśli wykona się czynność, która według ustawy nie może być opodatkowana w sposób zryczałtowany - traci się prawo do opodatkowania w tej formie)
Nie mogą być opodatkowane w formie ryczałtu przychody osób:
1) opłacających podatek w formie karty podatkowej
2) korzystających, na podstawie odrębnych przepisów, z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego,
3) osiągających w całości lub w części przychody z tytułu:
a) prowadzenia aptek,
b) działalności w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw (prowadzenie lombardów),
c) działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
d) prowadzenia działalności w zakresie wolnych zawodów,
e) wykonywania usług pozostałych, gdzie indziej niesklasyfikowanych, z wyjątkiem opieki doraźnej i robienia zakupów,
4) wytwarzających wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym, na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii,
5) podejmujących wykonywanie działalności w roku podatkowym po zmianie działalności wykonywanej:
a) samodzielnie na działalność prowadzoną w formie spółki z małżonkiem,
b) w formie spółki z małżonkiem na działalność prowadzoną samodzielnie przez jednego lub każdego z małżonków,
c) samodzielnie przez małżonka na działalność prowadzoną samodzielnie przez drugiego małżonka
- jeżeli małżonek lub małżonkowie przed zmianą opłacali z tytułu prowadzenia tej działalności podatek dochodowy na ogólnych zasadach,
6) rozpoczynających działalność samodzielnie lub w formie spółki, jeżeli podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników, przed rozpoczęciem działalności w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym rok podatkowy, wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres działalności podatnika lub spółki.
Jeżeli podatnicy wymienieni w pkt 6 nie zamierzają wykonywać działalności na rzecz byłych lub obecnych pracodawców, mogą do dnia rozpoczęcia działalności zawiadomić urząd skarbowy właściwy według miejsca zamieszkania podatnika o korzystaniu z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. W przypadku gdy podatnik lub spółka dokona sprzedaży towarów handlowych lub wyrobów lub uzyska przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, traci prawo do ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i poczynając od dnia uzyskania tego przychodu do końca roku podatkowego opłaca podatek dochodowy na ogólnych zasadach.
KARTA PODATKOWA
Karta podatkowa to zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych.
Ta forma opodatkowania możliwe jest dla osób fizycznych prowadzących indywidualną działalność gospodarczą, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek partnerskich i spółek jawnych.
Uwagi ogólne: Opodatkowanie w formie karty podatkowej jest najczęściej bardzo korzystne dla osób prowadzących działalność o niewielkich rozmiarach. Nie ma konieczności prowadzenia ewidencji księgowej, rachunki wystawia się na żądanie klienta.
Podatek opłacany jest co miesiąc w formie kwoty zryczałtowanej, określanej w zależności od rodzaju działalności, wielkości miejscowości w której wykonywana jest działalność oraz ilości osób zatrudnionych.
Jeśli jednak na mocy ustawy o podatku od towarów i usług (ptu) podatnik będący na karcie podatkowej zostaje płatnikiem podatku ptu, musi prowadzić ewidencje wymagane przez tę ustawę, czyli ewidencję sprzedaży i zakupu VAT, oraz zainstalować kasę lub drukarkę fiskalną w wymaganych terminach.
Możliwość prowadzenia dokumentacji w formie karty podatkowej ograniczona jest do rodzajów i rozmiarów działalności wymienionych w ustawie z dnia 20.11.1998 o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
Opodatkować się na zasadzie karty podatkowej mogą osoby, które prowadzą działalność:
1) usługową lub wytwórczo-usługową, określoną w części I tabeli stanowiącej załącznik nr 3 do ustawy, zwanej dalej "tabelą", w zakresie wymienionym w załączniku nr 4 do ustawy - przy zatrudnieniu nie przekraczającym stanu określonego w tabeli,
2) usługową w zakresie handlu detalicznego żywnością, napojami, wyrobami tytoniowymi oraz kwiatami, z wyjątkiem napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5% - w warunkach określonych w części II tabeli,
3) usługową w zakresie handlu detalicznego artykułami nieżywnościowymi - w warunkach określonych w części III tabeli, z wyjątkiem handlu paliwami silnikowymi, środkami transportu samochodowego, częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych, ciągnikami rolniczymi i motocyklami oraz z wyjątkiem handlu artykułami nieżywnościowymi objętego koncesjonowaniem,
4) gastronomiczną - jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5% - w warunkach określonych w części IV tabeli,
5) w zakresie usług transportowych wykonywanych przy użyciu jednego pojazdu - w warunkach określonych w części V tabeli,
6) w zakresie usług rozrywkowych - w warunkach określonych w części VI tabeli,
7) w zakresie sprzedaży posiłków domowych w mieszkaniach, jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5% - w warunkach określonych w części VII tabeli,
8) w wolnych zawodach, polegającą na świadczeniu usług w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego - w warunkach określonych w części VIII tabeli,
9) w wolnych zawodach, polegającą na świadczeniu usług weterynaryjnych, w tym również sprzedaż preparatów weterynaryjnych wymienionych w pozycjach: 24.42.13-70, 24.42.21-65, 24.42.21-69, 24.42.23-40 ex oraz 24.41.51-90.30 Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług, w związku ze świadczonymi usługami - w warunkach określonych w części IX tabeli,
10) w zakresie opieki domowej nad dziećmi i osobami chorymi - w warunkach określonych w części X tabeli,
11) w zakresie usług edukacyjnych, polegającą na udzielaniu lekcji na godziny - w warunkach określonych w części XI tabeli.
Zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej mogą opłacać także - na zasadach i warunkach określonych w części XII tabeli - osoby fizyczne, w tym rolnicy równocześnie prowadzący gospodarstwo rolne.
Wniosek o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej podatnik składa właściwemu urzędowi skarbowemu w deklaracji według ustalonego wzoru, w terminie do dnia 20-go stycznia rok podatkowego, w którym ma być zastosowana karta, a jeżeli podatnik rozpoczyna działalność w ciągu roku podatkowego - przed rozpoczęciem działalności. Jeżeli do dnia 20 stycznia roku podatkowego podatnik nie zgłosił likwidacji działalności gospodarczej lub nie dokonał wyboru innej formy opodatkowania, uważa się, że prowadzi nadal działalność opodatkowaną w tej formie. W przypadku prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej wniosek o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej składa jeden ze wspólników.
Podatnik może zrzec się zastosowania opodatkowania w formie karty podatkowej w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej lub zmieniającej wysokość podatku.
Podatnik jest wtedy obowiązany od pierwszego dnia miesiąca następującego po zrzeczeniu zaprowadzić:
1) ewidencję i płacić ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, jeżeli spełnia warunki określone w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym, albo
2) właściwe księgi i płacić podatek dochodowy na ogólnych zasadach.
Zalety:
· Uproszczona do minimum księgowość
· W zależności od branży możliwość zatrudnienia nawet kilku pracowników
· Stały zryczałtowany podatek
Wady:
· Konieczność przestrzegania limitów zatrudnienia
Konieczność płacenia podatku zryczałtowanego nawet w przypadku poniesienia straty (brak możliwości księgowania kosztów uzyskania przychodów).
PODATEK LINIOWY
Sejm uchwalił nowelizację ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Komisja zaakceptowała między innymi poprawkę wprowadzającą 19% stawkę liniową dla podatników prowadzących działalność gospodarczą. Podatnik prowadzący działalność gospodarczą będzie mógł dokonać wyboru formy opodatkowania. Albo będzie płacił nadal podatek według skali podatkowej, albo skorzysta ze stawki 19%. Podatnik prowadzący działalność gospodarczą będzie mógł dokonać wyboru formy opodatkowania. Albo płaciłby nadal podatek według skali podatkowej, albo mógłby skorzystać ze stawki 19%. Przy stawce 19% nie byłoby kwoty wolnej od podatku, która obecnie wynosi 2.790 zł, a proponowana na przyszły rok to 3.168 zł. Wybór 19% stawki podatku wyklucza możliwość skorzystania ze wspólnego opodatkowania się z małżonkiem lub łącznego opodatkowania dochodów osób samotnie wychowujących małoletnie dzieci. Podatnik taki nie mógłby również dokonywać odliczeń od dochodu i od podatku. Wyjątkiem byłyby odliczenia opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Komisja zaproponowała również, aby wybór stawki 19% wykluczał możliwość korzystania z ulg na zasadzie praw nabytych. Podatek liniowy to podatek o stawce proporcjonalnej, podatek, w którym stawka zachowuje stały stosunek do podstawy opodatkowania. Kwota podatku zmienia się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania. Przy założeniu 19% stawki proponowanej przez Rząd, podatek rośnie wprost proporcjonalnie do podstawy opodatkowania, zaś efektywna stopa podatkowa pozostaje zawsze na tym samym poziomie.
7. Cechy opodatkowania podatkiem doch. os.pr. – przedmiot, podmiot, specyfika kosztów, system ulg i zwolnień, podatkowa grupa kapitałowa (!)
PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH
Podatek ten na równi odnosi się do przedsiębiorstw państwowych i innych osób prawnych. Podmiotem biernym w tym podatku są w zasadzie wszelkie jednostki, a nie tylko podmioty gospodarcze będące jednostkami organizacyjnymi z wyjątkiem spółek nie mających osobowości prawnej. Z opodatkowania wyłączony jest Skarb Państwa, NBP i jednostki budżetowe. Przedmiotem podatku dochodowego jest osiągnięty dochód (zysk) bilansowy wykazany na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg i odpowiednio skorygowany. Przedmiotem opodatkowania jest przy tym dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty. W każdym podatku dochodowym, a więc i w podatku dochodowym od osób prawnych, najbardziej skomplikowanym zagadnieniem jest ustalenie podstawy opodatkowania. Określenie podstawy opodatkowania wymaga nie tylko określenia przychodów z poszczególnych źródeł, ale i kosztów uzyskania tych przychodów. Obecnie podatek dochodowy od osób prawnych jest w Polsce pobierany według jednolitej stawki procentowej wynoszącej 28%. Zgodnie z przepisami tej ustawy podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych są:
-osoby prawne oraz spółki kapitałowe w organizacji,
-jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek: cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych,
-podatkowe grupy kapitałowe.
Grupa kapitałowa
Grupa kapitałowa to grupa przedsiębiorstw pozostających ze sobą w związku kapitałowym. W grupie kapitałowej występuje jednostka dominująca oraz jednostki zależne (kontrolowane przez jednostkę dominującą). Grupa kapitałowa sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe o zawartości zgodnej z zapisami ustawy o rachunkowości. W prawie podatkowym istnieje również pojęcie "podatkowej grupy kapitałowej", która może być podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych po spełnieniu warunków określonych w ustawie. Najważniejsze z tych warunków to:
· minimalna przeciętna wartość kapitału zakładowego przypadającego na każdą ze spółek ma być nie mniejsza niż 1 000 000 zł,
· spółki zależne nie posiadają udziałów w kapitale innych spółek tworzących grupę,
· w spółkach nie występują zaległości we wpłatach podatków stanowiących dochód budżetu państwa,
· spółki zawarły umowę w formie aktu notarialnego o utworzeniu na okres co najmniej 3 lat podatkowych podatkowej grupy kapitałowej.
Grupa kapitałowa spełniająca ustawowe wymogi i po zarejestrowaniu przez urząd skarbowy staje się podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych
8. VAT, akcyza – opodatkowanie pośrednie (podmiot, przedmiot)
Do podatków pośrednich zaliczamy:
· podatek od towarów i usług (VAT)
· podatek akcyzowy
· cło
PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG
Podatek od towarów i usług stanowi polską odmianę powszechnego podatku obrotowego nazywanego także ze względu na metodę jego liczenia podatkiem od wartości dodanej (VAT). Podatek ten jest jedną z wielu możliwych do zastosowania odmian podatku obrotowego, przyjęta powszechnie w krajach Unii Europejskiej. Podatek ten obciąża w każdej fazie obrotu gospodarczego nie cały obrót, ale wyłącznie wartość dodaną w tej fazie. Podatek ten jest uważany za powszechny podatek konsumpcyjny (obciążający gospodarstwa domowe) i za podatek neutralny ze względu na warunki konkurencji rynkowej. Zalety podatku typu VAT dla warunków konkurencji rynkowej przejawiają się w pełni wówczas, gdy podatek ten jest powszechny w ścisłym tego słowa znaczeniu i gdy stosowana jest w tym podatku jedna tylko jego stawka (obok stawki zerowej uzasadnionej w eksporcie). Pomimo tego, że warunki te trudne są w praktyce do osiągnięcia to podatek ten nawet przy pewnych naruszeniach powszechności i przy wielkości stawek podatkowych uważany jest za sprzyjający rozwojowi mechanizmów rynkowych. Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega sprzedaż towarów i świadczenie usług na terytorium Polski, a także eksport i import towarów lub usług. Opodatkowaniu podlega ponadto zamiana towaru na towar, zamiana towaru na usługę, zamiana usługi na usługę, a także darowizny towarów i świadczenie usług bez pobrania należności. Podatnikiem w tym podatku są, mówiąc najogólniej, wszelkie podmioty prowadzące działalność podlegającą opodatkowaniu tym podatkiem. W podatku tym stosowane są aktualne w Polsce stawki procentowe w wysokości 22% (stawka podstawowa), 7% (stawka obniżona), oraz 0% (używana w eksporcie towarów i usług).
AKCYZA
Akcyza jest jednofazowym podatkiem od obrotu brutto pobieranym u producenta lub importera. Opodatkowaniem podatkiem akcyzowym podlegają te same czynności, które są opodatkowane podatkiem od towarów i usług, jeżeli ich przedmiotem są tzw. wyroby akcyzowe. Wyrobami akcyzowymi są produkty powszechnego spożycia ludności (benzyny, oleje napędowe), używki (tytoń, alkohol itp.). Podstawa opodatkowania w podatku akcyzowym jest obrót wyrobami akcyzowymi, a przy ich imporcie wartość celna powiększona o należne cło. W Polsce ustawowo określone zostały górne granice stawek podatku akcyzowego dla poszczególnych grup wyrobów, przy czym dla importu stawki te są wielokrotnie wyższe. Stawki efektywne każdorazowo ustala Minister Finansów, mając w tym zakresie swobodę, co do terminów zmian.
9. Elementy harmonizacji w systemie polskich podatków
Dążenie Polski do członkostwa w Unii Europejskiej i podpisanie Układu Europejskiego oznacza koniecznośł dostosowania obowiązujących u nas przepisów prawnych do przepisów obowiązujących w UE również w zakresie prawa podatkowego. Książka pokazuje kierunki i niezbędny zakres harmonizacji podatków dochodowych i od wartości dodatniej (VAT) oraz akcyz.

10. Kierunki zmian w systemie podatkowym.
Zmiany w polskim systemie podatkowym w związku z planowanym wejściem Polski do Unii Europejskiej.
Bazowym dokumentem określającym następujące po sobie etapy procesu dostosowawczego w poszczególnych obszarach jest Narodowy Program Przygotowania Polski do Członkostwa w UE (NPPC). Modyfikacja programu w jego obecnym kształcie odzwierciedla nie tylko deklaracje strony polskiej zawarte w stanowiskach negocjacyjnych, a także zawiera informacje na temat planowanych wydatków w ramach funduszu PHARE oraz koofiansowania tych wydatków z budżetu państwa. Proces dostosowania polskiego prawa w dziedzinie podatków do prawa wspólnotowego rozpoczął się w zasadzie od 1993 roku, kiedy to został wprowadzony podatek od towarów i usług (odpowiednik wspólnotowego VAT). Proces ten nabiera coraz szybszego tempa. W kwietniu 1999 r. odbył się przegląd prawa w obszarze "Podatki", który przyczynił się do dokonania rzetelnej oceny stopnia zharmonizowania prawodawstwa polskiego w z prawem wspólnotowym tym zakresie, a także stanowił podstawę do sformułowania stanowiska negocjacyjnego Rządu polskiego. W stanowisku negocjacyjnych w obszarze "Podatki", złożonym Unii Europejskiej w dniu 22.10.1999 r., Polska zadeklarowała wdrożenie wspólnotowego dorobku prawnego jeszcze w okresie przedakcesyjnym. Strona polska, kierując się względami szczególnej szkodliwości społecznej, wystąpiła w stanowisku negocjacyjnym o możliwość zastosowania 4 okresów przejściowych odnośnie:
• art. 12 ust. 3 Szóstej Dyrektywy Rady w celu stosowania stawki obniżonej VAT na usługi gastronomiczne w okresie 5 lat, tj. do 31.12.2007 roku,
• art. 12 ust. 3 Szóstej Dyrektywy Rady w celu stosowania stawki VAT w wysokości 0% na określone kategorie książek oraz czasopisma specjalistyczne w okresie do 5 lat, tj. do 31 grudnia 2007 roku,
• art. 2 Dyrektywy Rady 92/79/EWG w celu stosowania minimalnego udziału podatku akcyzowego, niższego niż 57% maksymalnej ceny detalicznej papierosów, w okresie 5 lat, tj. do 31 grudnia 2007 roku,
• art. 8 ust. 4 Dyrektywy Rady 92/81/EWG w celu zachowania stosowanych w podatku akcyzowym obniżek dla paliw ekologicznych w okresie 5 lat, tj. do 31 grudnia 2007 roku.
Ponadto Polska wniosła prośbę 2 derogacje odnośnie:
• wyłączenia prawa do odliczeń podatku, naliczonego od nabytych samochodów osobowych i innych samochodów o dopuszczalnej ładowności do 500 kg oraz usług najmu, dzierżawy i innych usług o podobnym charakterze, których przedmiotem są samochody osobowe oraz inne samochody o dopuszczalnej ładowności do 500 kg, spod działania art. 17 Szóstej Dyrektywy Rady,
• możliwości opodatkowania podatkiem akcyzowym paliwa lotniczego z późniejszym zwrotem tego podatku podmiotom, które zużyły to paliwo do napędu silników lotniczych - na podstawie art. 8 ust. 1 lit. b Dyrektywy Rady 92/81/EWG. Jednocześnie Polska zastrzega prawo, tak jak uczyniły to kraje Unii Europejskiej, do stosowania limitu obrotów, uprawniającego do korzystania ze zwolnień podmiotowych w wysokości 10.000 EURO ze względu na art. 24 ust. 2-6 Szóstej Dyrektywy Rady.
Obszar negocjacyjny "Podatki" obejmuje sześć grup tematycznych:
• podatek od towarów i usług (VAT),
• podatek akcyzowy,
• współpraca administracyjna i wzajemna pomoc,
• różne,
• podatki bezpośrednie,
• pomoc państwa o charakterze fiskalnym.
I. Podatki pośrednie.
Podatek od wartości dodanej (VAT) i podatek akcyzowy.
Podstawową dyrektywą, w kierunku której zmierza harmonizacja polskiego podatku od towarów i usług (VAT) jest Szóstą Dyrektywą Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów państw członkowskich, dotyczących podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej - ujednolicona podstawa wymiaru podatku. Natomiast w dostosowaniu podatku akcyzowego podstawowe znacznie mają:
• Dyrektywa Rady 92/80/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie ujednolicania podatków od wyrobów tytoniowych innych niż papierosy,
• Dyrektywa Rady 92/12/EWG z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie przepisów ogólnych dotyczących wyrobów podlegających opodatkowaniu podatkiem akcyzowym oraz w sprawie składowania, przepływu i nadzorowania takich wyrobów
• Dyrektywa Rady 92/81/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie ujednolicenia struktury podatków akcyzowych od olejów mineralnych.
Dostosowanie prawa polskiego w zakresie podatków pośrednich do prawa wspólnotowego, oprócz zawartych w stanowisku negocjacyjnym w/w okresów przejściowych, będzie wymagało nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym w zakresie:
• dostosowania stawek podatku na niektóre towary i usługi, które obecnie podlegają opodatkowaniu w wysokościach nie odpowiadającym wymogom Unii Europejskiej; dotyczy to m.in. artykułów rolnych, wyrobów dla dzieci, materiałów budowlanych, usług rolniczych, usług kultury i sztuki,
• rozszerzenia zakresu opodatkowania towarów i usług, w tym m.in. na sprzedaż dóbr niematerialnych,
• zwrot VAT dla podmiotów zagranicznych nie zarejestrowanych w Polsce jako podatnicy VAT,
• wprowadzenia specjalnych procedur opodatkowania dla: biur podróży, sprzedaży towarów używanych, dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich i antyków,
• opodatkowania podatkiem VAT rolnictwa - zakłada się etapowe wdrażanie podatku VAT do końca 2002r.,
• miejsca powstania obowiązku podatkowego odnoszącego się do czynności takich jak usługi związane z nieruchomością, transportem, usługi reklamowe, konsultingowe, bankowe i wynajem rzeczy ruchomych oraz stosownych regulacji w odniesieniu do dóbr niematerialnych,
• wyeliminowania zwolnienia z VAT dla podatników opłacających podatek dochodowy w formie karty podatkowej,
• dostosowania stawek podatku akcyzowego do olejów mineralnych; zakłada się etapowe wprowadzanie zmian,
• stworzenie regulacji w zakresie funkcjonowania składów wolnopodatkowych.
Zgodnie z deklaracją strony polskiej zawartą w SN zmiany te zostaną wprowadzone do końca 2002 r. Natomiast regulacje konieczne dla prawidłowego funkcjonowania w ramach jednolitego rynku wewnętrznego zostaną wprowadzone najpóźniej na 6 miesięcy przed przystąpieniem Polski do UE. Do nich należą:
• regulacje prawne określające obowiązki podatników oraz dotyczące rozliczeń wewnątrz Wspólnoty,
• definicja obowiązku podatkowego i wymagalności podatku w transakcjach między państwami członkowskimi UE,
• regulacje dotyczące obowiązków osób zobowiązanych do zapłaty podatku,
• przepisy w zakresie procedur upraszczających oraz zamknięcia prac nad systemem magazynowania i przemieszczania wyrobów akcyzowych (składy wolnopodatkowe).
Szósta Dyrektywa była ok. 15 razy zmieniana, nie licząc aktów wykonawczych do tej dyrektywy. Jest ona napisana w sposób bardzo nie precyzyjny pozwalający w wielu przypadkach na bardzo dowolną interpretację. Wiele przepisów Dyrektywy 77/388/EWG jest przestarzałych i nie odpowiadają obecnym potrzebom obrotu gospodarczego. Istnieją również duże różnice w implementacji dyrektyw podatkowych przez państwa członkowskie. Do zobrazowania powyższych problemów związanych ze wspólnotowym podatkiem VAT mogą posłużyć następujące przykłady:
• dyrektywy zawierają ponad 25 zasad związanych z ustaleniem miejsca opodatkowania transakcji, co powoduje, że podatnicy muszą przesyłać swoje zeznania podatkowe do urzędów podatkowych w wielu państwach członkowskich;
• dyrektywy zawierają 66 specjalnych przepisów i opcji pozwalających na stosowanie odmiennych zasad opodatkowania w poszczególnych państwach członkowskich;
• istnieje około 130 derogacji dla państw członkowskich zezwalających na nie stosowanie przepisów dyrektyw i zachowanie w tym zakresie swoich wewnętrznych regulacji.
Te wszystkie powyższe elementy wpłynęły na to, że obecnie nadal istnieje 15 odmiennych systemów podatku VAT, a nie jeden wspólnotowy. W duży stopniu utrudnia to realizację koncepcji jednolitego rynku i swobody przepływu towarów i usług. W szczególności dotyczy to średnich przedsiębiorstw, dla których działalność w kilku państwach członkowskich wiąże się z większymi kosztami i bardziej skomplikowanymi formalnościami. Komisja Europejska podjęła próbę reformy całego wspólnotowego podatku VAT poprzez przygotowanie zupełnie nowych przepisów w tym zakresie, zastępujących dotychczas obowiązujące. Cały ten proces miał zostać zakończony w 1999 roku, jednakże do tej pory państwa członkowskie UE nie doszły do konsensusu w sprawie problemu: harmonizować systemy podatkowe, czy też je koordynować. Z tego względu proces harmonizacji systemu podatkowe będzie utrudniony, gdyż konieczne jest uważne obserwowanie kierunków zmian wspólnotowego VAT-u.
Stopniowe wyrównywanie różnic w wysokości stawek akcyzy w stosunku do minimalnych stawek podatkowych stosowanych w krajach UE, zwłaszcza podnoszenie wysokości stawek podatku akcyzowego na benzynę, a także wprowadzenie zmian tzw. systemu mieszanego w podatku akcyzowym od papierosów powoduje poważne skutki gospodarcze oraz nie pozostaje bez wpływu na poziom cen towarów i usług. Dlatego najdotkliwiej skutki planowanych zmian podatkowych w podatkach pośrednich odczuwają konsumenci.
II. Podatki bezpośrednie
Podatek dochodowy od osób prawnych
W Traktacie o WE nie ma bezpośredniej podstawy do harmonizacji podatków bezpośrednich. Dotychczasowe regulacje prawne w tym zakresie zostały przyjęte na podstawie art. 94 (ex 100) Traktatu, zgodnie z którym ujednolicaniu powinny podlegać uregulowania prawne mające bezpośredni wpływ na funkcjonowanie jednolitego rynku wewnętrznego. Z tego względu podatki bezpośrednie podlegają harmonizacji tylko w takim zakresie, jaki jest niezbędny do zapewnienia swobody przepływu kapitału pomiędzy państwami członkowskimi UE. Regulacje wspólnotowe dotyczą tylko podatku dochodowego od osób prawnych, natomiast nie obejmują podatku dochodowego od osób fizycznych i podatków majątkowych. Ze względu na wspomniany wyżej brak w Traktacie Rzymskim podstawy prawnej do harmonizacji podatków bezpośrednich we Wspólnocie, prowadzona jest ona w bardzo ograniczonym zakresie, proces dostosowawczy polskiego systemu w tym zakresie będzie przebiegał zgodnie z wytycznymi zawartymi w Dyrektywie Rady 90/434/EWG o wspólnym systemie podatkowym dla fuzji, transferu mienia lub zamiany akcji z dnia 23 czerwca 1990 oraz w Dyrektywie Rady 90/435/EWG o spółkach zależnych z dnia 23 czerwca 1990.
Zatem wprowadzenia wymagają przepisy o opodatkowaniu przedsiębiorstw powiązanych - m.in. definicja pojęcia spółki-matki i spółki-córki (Dyrektywa 90/435/EWG). Uwzględnienia wymaga także w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych zalecenie Komisji 94/79/EWG o opodatkowaniu niektórych części dochodu uzyskiwanego w państwie członkowskim przez osoby mające miejsce zamieszkania w innym państwie. W ustawodawstwie polskim brak jest podatku od wkładów kapitałowych do spółek kapitałowych, o którym mowa w Dyrektywie 69/335/EWG. Stosowne przepisy zostały częściowo uwzględnione w projekcie ustawy o czynnościach cywilnoprawnych, który został przesłany do Sejmu RP w październiku 1999 roku. Pełne dostosowanie przepisów polskich nastąpi do dnia 31 grudnia 2002 roku.
W 1990 r Komisja Europejska przygotowała Konwencję (90/436/EWG) w sprawie eliminowania podwójnego opodatkowania w przypadku korekty zysków przedsiębiorstw powiązanych. Zawarta przez państwa członkowskie konwencja reguluje sytuacje, w których następuje podwójne opodatkowanie zysku przedsiębiorstw powiązanych oraz zasady postępowania rozjemczego, mającego na celu jego eliminację.
Nie wszystkie zawarte przez Polskę umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawierają postanowienie, które eliminuje możliwość podwójnego opodatkowania przedsiębiorstw powiązanych. Dlatego przystąpienie Polski do Konwencji arbitrażowej ureguluje to zagadnienie w sposób jednolity i całościowy w stosunkach między państwami członkowskimi.
Zgodnie z deklaracją złożoną w stanowisku negocjacyjnym usunięcie istniejących rozbieżności ustawodawstwa polskiego w regulacjami wspólnotowymi w zakresie podatków bezpośrednich nastąpi do końca 2002 r.
III. Administracja podatkowa
Kwestia struktury organizacyjnej administracji podatkowej nie jest regulowana przez prawo wspólnotowe, jednak nie pozostaje poza zainteresowaniem Komisji Europejskiej. Dotyczy to przede wszystkim administracji państw przystępujących do Unii Europejskiej, które muszą sprostać nowym obowiązkom wynikającym z funkcjonowania w ramach jednolitego rynku wewnętrznego, a w szczególności w zakresie:
• nadzorowania implementacji prawa wspólnotowego,
• monitorowania przepływu towarów między państwami członkowskimi,
• przetwarzania danych podatkowych na potrzeby wspólnotowych elektronicznych baz danych,
• zwiększenia zakresu wymiany informacji podatkowych,
• zwiększenia zadań związanych z kontrolą podatkową i zwalczaniem nadużyć podatkowych.
W końcowej fazie negocjacji przedstawiciele Komisji Europejskiej analizują strukturę administracji podatkowej państwa aspirującego do członkostwa w UE pod kątem możliwości sprostania nowym zadaniom. Formułowane są wtedy pewne nie formalne zalecenia dotyczące zmian, jakie należy wprowadzić i oparte są one na dotychczasowych doświadczeniach państw członkowskich.
Polska jest w trakcie dostosowania administracji podatkowej do zaleceń Komisji Europejskiej zwłaszcza, że istnieją duże różnice w liczbie urzędników podatkowych zatrudnionych na szczeblu centralnym w porównaniu z państwami UE, które mają znacznie bardziej rozbudowany ten szczebel administracji.