Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne.

POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE I SĄDOWOADMINISTRACYJNE

R.2
ZASADY OGÓLNE POSTĘPOWANIA ADMIN. I SĄDOWOADMIN.

ZASADY OGÓLNE KPA

I. Zasady idei stosowania prawa
A. Pierwotne:
1. Praworządności działania organu
2. Prawdy obiektywnej
3. Uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu jednostki
4. Czynnego udziału stron w postępowaniu.
B. Pochodne:
5. Pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa
6. Dwuinstancyjności postępowania
7. Trwałości decyzji administracyjnej
8. Sądowej kontroli decyzji administracyjnej

II. Zasady kultury administrowania i techniczno procesowe:
A. Zasady kultury administrowania:
9. Wpływu wychowawczego na obywateli
10. Przekonywania
11. Udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom i uczestnikom
12. Ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron
B. Zasady techniczno – procesowe:
13. Szybkości i prostoty postępowania
14. Pisemności

1) Zasada praworządności - organy administracji państwowej działają na podstawie przepisów prawa. Konsekwencją tej zasady jest postulat, że decyzje administracyjne mogą być oparte wyłącznie na ustawie oraz po drugie, że do organu prowadzącego postępowanie należy przestrzeganie, aby prawo nie było naruszone

2) Zasada prawdy obiektywnej - organy podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Organ nie jest, więc związany wnioskami stron i samodzielnie dąży do ustalenia prawdy obiektywnej.

3) Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli- organ administracyjny załatwiając sprawę powinien mieć na względzie interes społeczny i słuszny interes strony. Istotne jest jednak to, że pojęcia "interesu społecznego" oraz "słusznego interesu strony" nie są zdefiniowane. W rezultacie określenie tych terminów należy do organu orzekającego. Kodeks postępowania administracyjnego stoi jednak na stanowisku priorytetu interesu społecznego nad interesem indywidualnym. Zasada ta obejmuje swoim zakresem całe postępowanie administracyjne.

4) Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu - ustawodawca nałożył na organ prowadzący postępowanie dwa podstawowe obowiązki. Organ ten ma obowiązek zapewnić stronie czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić stronie wypowiedzenie się, co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Wyjątek od tej zasady dotyczy sytuacji, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.

5) Zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa a także świadomości i kultury prawnej obywateli - Organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli.

6) Zasadę dwuinstancyjności - postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Zasada ta wynika także z innych przepisów kpa w szczególności dotyczących odwołania od decyzji administracyjnej. Organ odwoławczy nie weryfikuje decyzji wydanej w pierwszej instancji a ponownie rozpoznaje sprawę. Najważniejszą konsekwencją zasady dwuinstancyjności jest to, że od każdej decyzji nie ostatecznej przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia nad organem, który wydał zaskarżoną decyzję.

7) Zasada trwałości decyzji administracyjnych - decyzje, od których nie służy odwołanie są ostateczne. Natomiast uchylenie, zmiana lub stwierdzenie nieważności takich decyzji oraz wznowienie postępowania może nastąpić jedynie w przypadkach wskazanych w ustawie.

8) Zasada sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych- decyzje mogą być na zasadach i w trybie przewidzianym w Kodeksie zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem.

9) Zasada wpływu wychowawczego na obywateli – Należy działać tak, aby pogłębiać świadomość i kulturę prawną obywateli. Należy wskazywać obowiązujące przepisy i stosować je w działaniu organów administracji publicznej.

10) Zasadę przekonywania organy administracyjne powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi się kierują przy załatwianiu sprawy, aby w ten sposób w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. Zasada przekonywania rozciąga się na wszystkie przepisy postępowania administracyjnego i jako taka nie stanowi instytucji prawnej. Zasada ta przejawia się także w motywowaniu uzasadnienia decyzji administracyjnej.
11) Zasada udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom i uczestnikom,
Organ administracyjny ma obowiązek należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków, które są przedmiotem postępowania. Oprócz tego, na organach administracyjnych spoczywa obowiązek dbania o to, aby strony i inni uczestnicy postępowania nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa. W tym celu organy mogą udzielać niezbędnych wskazówek i wyjaśnień.

12) Zasada ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron. W takiej sytuacji sprawy mogą być załatwiane w drodze ugody administracyjnej zawartej przed organem, przed którym sprawa się toczy. Mało tego, organ administracyjny ma obowiązek nakłaniania stron do zawarcia takiej ugody. Każda ze stron posiada, więc prawo do załatwienia sprawy w formie ugody administracyjnej. Zawarcie ugody administracyjnej uzależnione jest jednak od spełnienia dwóch przesłanek: w postępowaniu musi brać udział kilka stron, (co najmniej dwie), postępowanie musi mieć charakter sporny.

13) Zasada szybkości i prostoty postępowania - jest jedną z najważniejszych zasad tego postępowania. Od szybkości postępowania zależy nieraz realizacja określonego prawa strony. Przewlekłość postępowania podważa stabilność obrotu prawnego oraz zawyża koszty postępowania. KPA nakłada na organy administracyjne obowiązek szybkiego i wnikliwego działania, nakazując im przy tym posługiwanie się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Natomiast sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie.

14) Zasadę pisemności - sprawy należy załatwiać w formie pisemnej. Pisemność postępowania administracyjnego odnosi się do wszystkich czynności dokonywanych w jego toku, a nie tylko do czynności kończących postępowanie. Sprawy mogą być jednak załatwiane w formie ustnej:
Interes strony za tym przemawia,
Przepis prawny się temu nie sprzeciwia.
Fakt ustnego załatwienia sprawy powinien być uwidoczniony w aktach sprawy w formie protokołu lub w formie podpisanej przez stronę adnotacji.

R. 5
PRZESŁANKI STOSOWANIA PRZEPISÓW K.P.A.

1. Postępowanie ogólne

Rozróżniamy 4 przesłanki pozytywne stosowania przepisów, które muszą wystąpić łącznie:
- postępowanie w sprawie będzie prowadzić organ administracji publicznej
- sprawa pozostaje we właściwości tego organu (rzeczowej, miejscowej, instancyjnej)
- sprawa ma charakter indywidualny
- przepisy dają podstawę do rozstrzygnięcia sprawy przez wydanie decyzji administracyjnej

Przesłanki negatywne wyłączają spod mocy obowiązującej kpa:
- sprawy karne skarbowe,
- sprawy podatkowe,
- sprawy będące we właściwościach polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych działających na terenie obcego państwa (jeśli przepisy szczególne nie stanowią inaczej)
- sprawy nadrzędności i podległości organizacyjnej i służbowej w państwowych jednostkach organizacyjnych
- dodatkowo, przepisy kodeksu nie mogą naruszać uprawnień wynikających z immunitetu dyplomatycznego i konsularnego

2. Sprawy sporów o właściwość

K.p.a. nie zawiera przepisów procesowych dotyczących czynności podejmowanych przy rozpatrywaniu tych sporów, a jedynie wskazuje właściwe do tego organy.
O właściwości organu decyduje więc sąd administracyjny a rozstrzygnięcie sporu ma nastąpić w postępowaniu sądowoadministracyjnym.


3. Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń

Jest to postępowanie uproszczone, gdyż zaświadczenie potwierdza jedynie już zaistniałe fakty lub prawa. Czynności mogą ograniczyć się do sprawdzenia ewidencji, rejestrów czy innych dokumentów, będących w posiadaniu organu. W postępowaniu takim może wziąć udział każda osoba, której potrzebne jest zaświadczenie. Nie występują tu strony ani nie są wydawane decyzje administracyjne.

4. Postępowanie w sprawach skarg, wniosków i petycji.

Są to także postępowania uproszczone, nie występują strony i nie wydaje się decyzji administracyjnych. Stosuje się je przed wszystkimi organami państwowymi, organami państwowych jednostek organizacyjnych, organami samorządu każdego rodzaju.
W każdym przypadku, kiedy zostanie wniesiona skarga, lub złożony wniosek a więc, kiedy ktokolwiek wyrazi swoje niezadowolenie lub złoży propozycję ulepszenia działalności.

R. 6
RODZAJE, TRYBY I STADIA POSTĘPOWANIA ADM. I SĄDOWOADM.


POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE
To regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy administracji publicznej i inne podmioty postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej w formie decyzji administracyjnej, jak i ciąg czynności podjętych w celu weryfikacji decyzji administracyjnych.

A. Postępowanie administracyjne

Wyróżniamy 2 rodzaje postępowania administracyjnego:

- ogólne (stosowane zazwyczaj, regulowane przepisami k.p.a.)
- szczególne (do załatwiania określonych spraw, np. podatkowych)

Zarówno w postępowaniu ogólnym, jak i w szczególnym rozróżniamy 2 tryby postępowania:

- postępowanie główne (toczące się przed organem I i II instancji)
- postępowanie nadzwyczajne (weryfikujące decyzje wydane w post. głównym)

System nadzwyczajnych trybów postępowania składa się z trzech postępowań:

1. Postępowanie w sprawie wznowienia postępowania (145 kpa)
(gdy postępowanie w którym zapadła decyzja ostateczne było dotknięte kwalifikowaną wadą procesową.
2. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji (156 kpa)
(sprawdzające, czy decyzja nie jest dotknięta kwalifikowaną wadą materialnoprawną)
3. Postępowanie mające na celu uchylenie, zmianę decyzji prawidłowej lub dotkniętej wadami niekwalifikowanymi.

W postępowaniu głównym i nadzwyczajnych wyróżniamy 3 stadia postępowania:

- Stadium wstępne (obejmujące czynności wszczęcia postępowania oraz czynności procesowe mające na celu zbadanie dopuszczalności wszczęcia postępowania)

- Stadium postępowania wyjaśniającego (obejmujące ciąg czynności procesowych, których celem jest ustalenie stanu faktycznego sprawy, dającego podstawę do zastosowania normy prawa materialnego)

- Stadium podjęcia decyzji (rozstrzygającej sprawę indywidualną konkretnej osoby, czyli sprawę będącą przedmiotem postępowania)

R. 7
ORGAN PROWADZĄCY POSTĘPOWANIE

Zdolność prawna organów administracji publicznej.

Jest to zespół przesłanek decydujących o zdolności do podejmowania czynności procesowych w postępowaniu administracyjnym.

Zdolność prawną organów wyznaczają normy prawa procesowego (kpa i op), na podstawie których wyróżniamy:
- kompetencję ogólną
- kompetencję szczególną





· Kompetencja ogólna organów
To zdolność prawna organów administrujących do załatwiania spraw administracyjnych w danym układzie postępowania. Posiadają ją:

- centralne organy administracji rządowej
- ministrowie
- wojewodowie
- inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej)
- jednostki samorządu terytorialnego
- inne organy i podmioty powołane z mocy prawa

Ministrowie - Prezes i wiceprezes RM, ministrowie, którzy kierują określonym działem administracji rządowej, przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM, kierownicy centralnych urzędów administracji rządowej podporządkowanych Prezesowi RM lub ministrowi, kierownicy innych urzędów załatwiających sprawy indywidualne lub wydający zaświadczenia.

Terenowe organy administracji publicznej (wojewodowie, kierownicy zespolonych służb inspekcji i straży). Wojewoda posiada domniemanie kompetencji w zakresie administracji rządowej w województwie. Tzn. wszystkie sprawy w zakresie administracji rządowej o ile nie są zastrzeżone dla innych organów administracji rządowej. Wojewoda posiada też domniemanie zdolności prawnej do prowadzenia postępowania administracyjnego. Kierownicy zespolonych służb inspekcji i straży prowadzą postępowanie w imieniu własnym lub w imieniu wojewody.

Inne organy i podmioty - powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwienia spraw indywidualnych, należą do nich: Prezydent RP (nadawanie obywatelstwa), Przewodniczący KRRiTV (wydawanie koncesji). Inne podmioty to te, które na podstawie ustaw lub porozumień zostały powołane do załatwienia spraw indywidualnych w drodze decyzji (Okręgowa Rada Adwokacka – skreślenie z listy adwokatów, Generalny Konserwator Zabytków, Organy podatkowe, tj. urzędy skarbowe, przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego, izby skarbowej. Minister Finansów)

Kompetencję ogólną do wykonywania orzeczenia administracyjnego w sprawach indywidualnych mają zarówno organy monokratyczne (np. wojewoda, starosta) jak i organy kolegialne (np. zarząd powiatu, samorządowe kolegia odwoławcze, okręgowe rady adwokackie).

· Kompetencja szczególna organów
Kompetencję szczególną wyznaczają dwie instytucje: właściwość oraz wyłączenie ze sprawy.
Właściwość to zdolność prawna organu do rozpoznawania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym.

Wyróżniamy właściwość ustawową (wynika wprost z przepisu ustawy) oraz delegacyjną (wynika z przekazania danej sprawy lub czynności procesowej jednemu organowi administracji publicznej przez drugi organ)

Zarówno kpa i op dzielą właściwość ustawową na:
- rzeczową,
- miejscową.
- instancyjną (na podst. przepisów o weryfikacji decyzji)

Właściwość rzeczowa

Rodzaj spraw, jakie rozstrzyga dany organ administracyjny. Np. urząd skarbowy to sprawy podatkowe. Właściwość rzeczowa nie jest uregulowana w KPA

KPA odsyła do przepisów prawa ustrojowego i materialnego. Należą tutaj m.in. prawo budowlane, prawo wodne, prawo o zgromadzeniach, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawa o autostradach płatnych, ustawa o zbiórkach publicznych, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o administracji rządowej w województwie, ustawa o inspekcji ochrony środowiska, ustawy samorządowe.

Właściwość miejscowa

To terytorialny zasięg działania danego organu. Właściwość miejscową ustala się wg miejsca zamieszkania, siedziby lub miejsca pobytu. Odnosi się to zarówno do osób fizycznych, jak i do prawnych oraz do jednostek organizacyjnych, które nie posiadają osobowości prawnej.

Właściwość miejscową ustala się wg dwóch zasad:

1. W sprawach dot. nieruchomości i zakładu pracy
* według miejsca położenia tej nieruchomości
Jeżeli nieruchomość znajduje się na terenie dwóch lub więcej organów, organem właściwym będzie ten, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości.

* w sprawie zakładu pracy według miejsca, gdzie on był, jest albo będzie prowadzony.

2. W pozostałych sprawach
* właściwość miejscową ustala się według miejsca zamieszkania (siedziby)
* w razie braku, według miejsca pobytu strony / jednej ze stron
* w razie braku, według ostatniego miejsca zamieszkania lub pobytu (siedziby) w kraju.

Gdy nie można ustalić właściwości według powyższych przesłanek:

Właściwość ustala się według miejsca zdarzenia dającego podstawę do wszczęcia postępowania. Gdy również takiego miejsca nie można ustalić – właściwy będzie organ, który jest właściwy dla obszaru dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy.

Właściwość instancyjna

Jest to zdolność prawna organu administracji publicznej do przeprowadzenia weryfikacji decyzji w drodze postępowania administracyjnego.

Zasady określania właściwości instancyjnej zawiera kpa, jednakże z zastrzeżeniem, że pierwszeństwo mają przepisy szczególne odrębnych ustaw.

Właściwość instancyjna jest przyznana organom wyższego stopnia. Są nimi w rozumieniu kpa:

– samorządowe kolegia odwoławcze - w stosunku do organów samorządu terytorialnego
- właściwi w sprawie ministrowie - w stosunku do wojewodów
- organy nadrzędne lub właściwi ministrowie - dla innych organów adm. publ.
a w razie ich braku – organy państwowe spr. nadzór nad ich działalnością
- organy nadrzędne lub państwowe organy nadzoru - w stosunku do organizacji społecznych
- organy odwoławcze dla organów podatkowych (np. dla Izby skarbowej – Minister Finansów).

Organy administracji publicznej obowiązane są z urzędu przestrzegać swojej właściwości. Expressis verbis wprowadza ten obowiązek art. 18 k.p.a. i art. 15 o.p. odnośnie do właściwości miejscowej i rzeczowej, ale rozciągać go należy również na właściwość instancyjną.

Właściwość delegacyjna

To zdolność prawna jednego organu administracyjnego do przekazania drugiemu organowi danej sprawy lub czynności procesowej w określonej sprawie będącej przedmiotem postępowania administracyjnego, do rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Właściwość delegacyjna jest przewidziana w przypadku wyłączenia organu administracyjnego, i w tym przypadku właściwym do załatwienia sprawy jest organ wyższego stopnia, który również może wyznaczyć podległy sobie organ do rozpoznania i załatwienia sprawy.

Instytucja pomocy prawnej – przekazanie innemu organowi niektórych czynności procesowych w sprawie.

Organ administracyjny, jeżeli chodzi o czynności, które nie muszą być dokonane osobiście przed tym organem może zwrócić się do organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego o odebranie wyjaśnień lub zeznań albo o dokonanie innej czynności z udziałem osoby zamieszkującej na obszarze właściwości tych organów, wskazując okoliczności, które są przedmiotem tych czynności procesowych.

Rozstrzyganie sporów o właściwość.

Sporem o właściwość jest taka sytuacja prawna, w której co do zakresu działania organów państwowych zachodzi rozbieżność poglądów, która powinna być usunięta na skutek podjętych w tym kierunku środków prawnych.

Rozbieżność poglądów występuje w odniesieniu do rozpatrzenia i rozstrzygnięcia, czyli mamy do czynienia z tożsamością sprawy, która zajmują się co najmniej dwa organy. Chodzi o rozstrzygnięcie sprawy między tymi samymi stronami, dotyczącej tego samego przedmiotu, przy zastosowaniu tej samej podstawy prawnej.

Podstawową przyczyną sporów o właściwość jest niedoskonałość przepisów prowadząca do błędnej ich wykładni.

Instytucja sporu spełnia rolę gwarancyjną wobec stron, zapewniając, że w sprawie nie zostaną wydane dwa różne rozstrzygnięcia, lub też, że sprawa pozostanie nierozstrzygnięta.
Klasyfikacja

Pozytywne - co najmniej 2 organy czują się kompetentne do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy. Zapobiegają sytuacji, w której toczyłyby się 2 postępowania i zapadłyby 2 orzeczenia.
Negatywne - gdy żaden organ nie chce rozpoznać i rozstrzygnąć sprawy. Spełniają rolę gwarancyjną wobec stron, gdyż pozwalają im uzyskać ochronę prawną w powyższej sytuacji.

wewnętrzne - między organami w systemie organów administracji publicznej;
zewnętrzne - między organami administracji publicznej a sądami powszechnymi.
1) Rozstrzyganie wewnętrznych sporów o właściwość

Art. 221 k.p.a. reguluje właściwość organów do rozstrzygania sporów wewnętrznych:
- organami właściwymi do rozstrzygnięcia sporu są najbliższe wspólne dla organów pozostających w sporze, chyba, że brak takiego organu.

1. Spory między organami jednostek samorządu terytorialnego:

a. między organami jednostkami samorządu teryt. – wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku – sąd administracyjny.

b. między kierownikami służb, inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działającymi w imieniu własnym lub starosty – starosta.

c. między organami jednostek samorządu teryt. w różnych województwach – minister wł. ds. administracji publ.

2. Spory między organami administracji rządowej

a. między organami rządowej administracji zespolonej w jednym województwie – wojewoda

b. między wojewodami oraz org. adm. zespolonej w różnych województwach – minister wł. ds. administracji publicznej.

c. między wojewodą a organami administracji zespolonej – minister właściwy ds. administracji publ. po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą.

d. między organami administracji niezespolonej – wspólny dla nich organ wyższego stopnia a w razie braku takiego organu, minister właściwy ds. administracji publicznej.

e. między terenowymi organami administracji rządowej a ministrem – Prezes Rady Ministrów

Spory między innymi organami państwowymi oraz innymi podmiotami rozstrzyga wspólny dla nich organ wyższego stopnia a w razie braku takiego organu – minister właściwy do spraw administracji publicznej.

W kpa i op nie uregulowano ani kwestii wszczęcia procesu w sprawie rozstrzygnięcia sporu, toku postępowania, ani form prawnych i skutków rozstrzygnięcia sporu. Są to czynności wewnętrzne pozostające poza kontrolą stron.

Do czasu rozstrzygnięcia sporu o właściwość, organ administracji publicznej, na którego obszarze działania wynikła sprawa podejmuje tylko czynności niecierpiące zwłoki. (rozpoznanie sprawy, czynności dowodowe).

2) Rozstrzyganie zewnętrznych sporów o właściwość

Spory zewnętrzne, to spory pomiędzy organami, które należą do różnych elementów budowy systemu ustrojowego administracji publicznej.

1) Spory między organami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej.

Ten rodzaj sporów, ustawa Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi określa mianem sporów kompetencyjnych.

Właściwy do rozstrzygnięcia takiego sporu jest sąd administracyjny, konkretnie Naczelny Sąd Administracyjny.

Z wnioskiem do NSA o rozstrzygnięcie sporu mogą wystąpić:
- strona
- organ jst lub inny organ pozostający w sporze
- minister właściwy do spraw administracji publicznej
- minister właściwy do spraw sprawiedliwości, Prokurator Generalny,
- Rzecznik Praw Obywatelskich
Sąd rozstrzyga spory na wniosek, postanowieniem, przez wskazanie organu właściwego do rozpoznania sprawy.

Jeśli postępowanie nie zostało wszczęte – organ wskazany jest obowiązany wszcząć postępowanie, jeśli zaś organ nie wskazany wszczął już postępowanie, wydaje on decyzję o umorzeniu postępowania.

Jeżeli organ nie wskazany wydał już decyzję, to decyzja taka podlega wyeliminowaniu z obrotu prawnego w trybie stosowanym w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.

2) Spory między organami administracji publ. a sądami powszechnymi.

Zarówno w zakresie właściwości administracji publicznej, jak i w zakresie właściwości sądów powszechnych, wspólnym elementem jest rozstrzyganie spraw materialno – prawnych.

W II RP spory regulował Trybunał Kompetencyjny. Do 1 stycznia 2004 przy SN działało Kolegium Kompetencyjne, jednakże przestało ono funkcjonować wraz z utratą obowiązywania z tym dniem działu V k.p.a.

Obecnie obowiązuje na podstawie art. 663 k.p.a. i art. 1713,4 o.p. zasada wedle której:

- organ administracji publicznej, jeżeli jako pierwszy uznał się na niewłaściwy w sprawie, przesądza o właściwości sądu powszechnego.

- sąd administracyjny, jeżeli jaki pierwszy uznał się za niewłaściwy w sprawie, przesądza o właściwości organu administracji publicznej.

WYŁĄCZENIA W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

Wyłączenie jest instytucją procesową wyznaczającą zdolność prawną organu administracji publicznej. Wskutek wyłączenia organ traci zdolność do prowadzenia postępowania w określonej sprawie.

Naruszenie instytucji wyłączenia przy wydaniu decyzji pociąga za sobą sankcję wzruszalności tej decyzji w trybie wznowienia postępowania.

Wyłączenie pracownika organu

Podstawowymi elementami konstrukcji wyłączenia pracownika są: bliskość wobec strony i osobiste zaangażowanie w sprawie.

Pracownik podlega wyłączeniu, gdy:

- wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki
- jest to sprawa jego małżonka, krewnych, powinowatych do II stopnia
- sprawa dotyczy osoby związanej z pracownikiem stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli
- pracownik był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, lub tym przedstawicielem jest krewny, powinowaty, przysposobiony, podopieczny
- stroną jest osoba nadrzędna służbowo wobec pracownika

Poza tymi okolicznościami (wymienionymi w art. 241 k.p.a.), podstawę wyłączenia pracownika będą stanowić inne okoliczności mogące powodować bezstronność pracownika.

Wyłączenie pracownika następuje w formie postanowienia wydanego przez bezpośredniego przełożonego. Na to postanowienie nie służy zażalenie i można je zaskarżyć tylko łącznie z odwołaniem od decyzji.

W przypadku wyłączenia, bezpośredni przełożony wyznacza inną osobę do prowadzenia sprawy.

Wyłączenie organu


Na konstrukcję prawną wyłączenia organu składają się 3 elementy: Rodzaj sprawy, osobiste zaangażowanie, bliskość wobec strony.

Organ podlega wyłączeniu od załatwiania sprawy dotyczącej interesów majątkowych:
- jego kierownika
- osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia.
Organ administracji w razie wystąpienia przesłanek wyłączenia, traci z mocy prawa zdolność do prowadzenia postępowania w danej sprawie.

Wyłączenie członka organu kolegialnego.

Instytucja ta jest identyczna z instytucją wyłączenia pracownika organu administracji publicznej. Różnica jest tylko taka, że organ ten wciąż może działać, o ile zachowane jest kworum. Po wyłączeniu takiej liczby członków, że organ traci kworum, z mocy prawa traci on zdolność prawną do podjęcia uchwały.

R.8
STRONA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Strona - to każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo, kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

Pierwsza część definicji daje podstawę do wezwania do udziału w postępowaniu podmiotu będącego w nim stroną. Druga część oznacza iż w dacie żądania wniesionego do organu administracji publicznej następuje wszczęcie postępowania.

Organ administracji nie może prowadzić postępowania bez strony, czyli bez indywidualnie określonego podmiotu, będącego adresatem decyzji administracyjnej.

Zdolność administracyjnoprawna
To prawna możliwość występowania jako strona w postępowaniu.

Zdolność prawna jest oceniana wg przepisów prawa administracyjnego, a w przypadku braku regulacji w przepisach prawa administracyjnego, zdolność według przepisów prawa cywilnego.

Zdolność do czynności prawnych

Daje stronie zdolność procesową, czyli możliwość samodzielnego i skutecznego działania w postępowaniu.

Organ w fazie wszczęcia postępowania powinien sprawdzić, czy dana osoba ma zdolność do czynności prawnych. Jeżeli się okaże, że taka osoba nie posiada zdolności do czynności prawnych, to następuje zawieszenie postępowania i wystąpienie do sądu o wyznaczenie przedstawiciela ustawowego dla strony.

Następstwo procesowe

To sytuacja, która wynika z powodu śmierci strony lub zbycia rzeczy lub praw, których postępowanie dotyczy. W przypadku zaistnienia takiej sytuacji, w miejsce strony w postępowaniu wchodzą jej następcy prawni.

Strona nieobecna w sprawie

Przypadek taki reguluje art. 34 Kpa. Strona nieobecna w sprawie to osoba przebywająca poza miejscem zamieszkania (np. nieobecność w kraju). Jeżeli taka osoba nie ustanowiła pełnomocnika, to organ administracyjny występuje do sądu o ustanowienie kuratora. Przy sprawach niecierpiących zwłoki organ administracyjny sam może wyznaczyć tymczasowo przedstawiciela dla osoby nieobecnej, który będzie działał za stronę do momentu wyznaczenia przez sąd kuratora. Art. reguluje następstwo obowiązku czuwania nad tym, żeby strona była w postępowaniu należycie reprezentowana.

Pełnomocnictwo procesowe strony


To jednostronna czynność prawna, jaką jest oświadczenie woli mocodawcy złożone w dowolnej formie. W stosunku do postępowania cywilnego jest odformalizowane, tj. granice umocowania pełnomocnika do działania za stronę są wyznaczone zakresem czynności procesowych, które strona musi dopełnić osobiście.

Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność procesową (w postępowaniu podatkowym) lub ograniczoną zdolność procesową (w postępowaniu administracyjnym). Pełnomocnikiem nie może być osoba prawna.

Forma pełnomocnictwa

Pisemna - w aktach sprawy powinien znajdować się oryginał pełnomocnictwa lub odpis poświadczony urzędowo, przy czym radca prawny, adwokat i doradca podatkowy są zwolnieni z obowiązku urzędowego poświadczenia (mogą go sami poświadczyć).

Ustna do protokołu




Domniemanie pełnomocnictwa
W sprawach drobnych domniemywa się udzielenie pełnomocnictwa przez stronę członkom jej najbliższej rodziny lub domownikom. Domniemywa się, że ta osoba nie mając pełnomocnictwa działa dla dobra strony.

Uzyskanie domniemania wymaga spełnienia 3 warunków:

1. Można dokonać czynności, które stanowią sprawy mniejszej wagi, tj. przeglądanie akt sprawy, wnoszenie opłaty, dostarczenie dokumentów (czynności techniczne, które nie wpływają na postępowanie);

2. Jeżeli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony (tj. osoba prowadząca wspólne gospodarstwo i zamieszkująca razem ze stroną pod jednym dachem);

3. Organ nie ma wątpliwości, co do istnienia i zakresu pełnomocnictwa (np. ktoś już występował wcześniej w roli pełnomocnika strony).

O domniemaniu pełnomocnictwa zawsze decyduje organ i nie występuje tutaj żaden środek zaskarżenia. W przypadku sporu między pełnomocnikiem a stroną zawsze decyduje wola strony.
Pominięcie przez organ pełnomocnika w postępowaniu jest równoznaczne z pominięciem strony, ponieważ pełnomocnik ma takie same prawa jak strona. Wymienienie pełnomocnika w treści decyzji jest wada materialno-prawną i skutkuje nieważnością decyzji.

R. 9
PODMIOTY NA PRAWACH STRONY

Są to podmioty, które mają prawa procesowe tak jak strona, ale nie mają w postępowaniu interesu. Należą do nich Prokurator, organizacja społeczna, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz inne podmioty. Przysługują im prawa wynikające z kpa oraz ustaw szczególnych (np. ustawa o ochronie środowiska- Inspekcja Ochrony Środowiska może żądać wszczęcia postępowania).

1. ORGANIZACJA SPOŁECZNA

Jest to organizacja zawodowa, samorządowa, spółdzielcza i inne organizacje społeczne (art., 5 2 pkt 5), która chroni interesów publicznych (np. izba lekarska, rada adwokacka)

Organizacja społeczna nabywa prawa procesowe po spełnieniu 2 przesłanek:

Jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji, sprawa będąca przedmiotem postępowania mieści się w celach określonych w statucie organizacji;

Zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego, okoliczność ta zaistnieje wtedy, gdy skutki decyzji wpływać będą na sytuację prawną strony i innych podmiotów, na otoczenie.


Organizacja społeczna występując o przyznanie jej praw procesowych w postępowaniu, musi udowodnić, że spełniła obie przesłanki. Ocena czy zostało to dokonane należy do NSA i sądu orzekającego w sprawie.

Do praw procesowych organizacji należą:

a) Żądanie wszczęcia postępowania w sprawie indywidualnej;

Gdy przepisy prawa materialnego dopuszczają wszczęcie postępowania z urzędu. Organ uznając żądanie za słuszne – wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania z urzędu. Na takie postanowienie nie przysługuje zażalenie. Zażalenie przysługuje (a następnie skarga do SA) na postanowienie odmowne.

b) Dopuszczenia jej do toczącego się już postępowania.

Dopuszczenie następuje w drodze postanowienia. Organ administracji publicznej może podjąć postanowienie o nie dopuszczeniu organizacji społecznej do udziału w postępowaniu. Musi je uzasadnić wykazując w jakim zakresie udział ten nie ma uzasadnienia w interesie społecznym i celach statutowych.

Ponadto organizacja społeczna:

Może żądać wszczęcia postępowania wtedy, gdy przepisy prawa materialnego dopuszczają wszczęcie postępowania z urzędu, o czym mówi art. 31 2.

Może żądać dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu już się toczącym, zarówno na wniosek strony i z urzędu.
Dopuszczenie strony do udziału w postępowaniu oraz wszczęcie postępowania następuje w formie postanowienia.

W Kpa przyjęto rozwiązanie, uzależniające uczestnictwo organizacji społecznej od zgody organu administracyjnego. Organ administracyjny po rozpoznaniu żądania dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu na prawach strony wydaje postanowienie o dopuszczeniu jej do postępowania lub odmawia dopuszczenia, przy czym musi dokonać uzasadnienia faktycznego i prawnego w przypadku odmownego postanowienia. Na postanowienie odmowne organizacji społecznej przysługuje zażalenie, a następnie skarga do NSA.

Organizacja społeczna dopuszczona do postępowania ma prawa strony, zgodnie z art. 313.

W przypadku, gdy organ uzna, że organizacja może być zainteresowana udziałem w postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe lub, gdy leży to w interesie społecznym, to ma obowiązek powiadomienia organizacji o wszczęciu postępowania.

Organizacja, która nie uczestniczy w postępowaniu na prawach strony ma uprawnienie do przedstawienia za zgodą organu administracyjnego swojego poglądu w sprawie, wyrażonego w uchwale lub oświadczeniu jej organu statutowego. Organizacja społeczna nie ma tutaj praw procesowych strony.

Ordynacja podatkowa nie reguluje udziału w postępowaniu podatkowym organizacji społecznej. Zastosowanie tutaj mają przepisy Kpa.

2. PROKURATOR

Zgodnie z ustawą o prokuraturze z 1985r. prokuraturę stanowią:

Prokurator Generalny (funkcję tą pełni minister sprawiedliwości);
Podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych;
Prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej- Komisja Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu.



KPA przyznaje prokuratorowi następujące prawa procesowe:

Prawo żądania wszczęcia postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem.

Jeżeli w danej sprawie administracyjnej nie toczyło i nie toczy się postępowanie, prokurator ma prawo zwrócić się do właściwego organu administracyjnego z żądaniem wszczęcia postępowania. Przesłanką jest tutaj usunięcie stanu niezgodnego z prawem.

Jeżeli postępowanie w danej sprawie się już toczy, prokurator ma prawo udziału w każdym stadium postępowania, w celu zapewnienia by postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem.

Jeżeli postępowanie zostało zakończone, to prokuratorowi przysługują 2 środki zaskarżenia:

- sprzeciw w drodze administracyjnej, który może spowodować wszczęcie postępowania w jednym z trybów nadzwyczajnych (tj. wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie lub zmianę decyzji)

- skarga do NSA. Nie może jednak użyć obydwu środków zaskarżenia. Sprzeciw rozpatruje organ właściwy do wszczęcia postępowania w danym trybie nadzwyczajnym. Postępowanie tego typu jest wszczynane z urzędu, o czym organ zawiadamia strony. Sprzeciw powinien być załatwiony w terminie 30 dni (od daty złożenia go przez prokuratora) i generalnie nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania decyzji.

Prokurator, który bierze udział w postępowaniu głównym lub w trybach nadzwyczajnych przysługują prawa procesowe strony.

W postępowaniu podatkowym prokurator bierze udział na zasadach określonych w Kpa.

3. RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Jest trzecim podmiotem, który może brać udział w postępowaniu na prawach strony. Zakres jego praw procesowych został odesłany do praw procesowych prokuratora.

RPO posiada następujące prawa procesowe:

Żądanie wszczęcia postępowania administracyjnego. Z tym żądaniem RPO występuje wtedy, gdy zachodzi konieczność ochrony praw i wolności człowieka i obywatela.

Uczestniczenia w postępowaniu administracyjnym na prawach przysługujących prokuratorowi.

Wnoszenie skarg do sądu administracyjnego

W praktyce RPO nie wnosi żądań wszczęcia postępowania, gdyż wykonuje on swoje funkcje na zasadzie subsydiarności, a więc gdy strona wykorzystała już inne możliwości ochrony prawnej. Dodatkowo masowość wpływających do RPO spraw mogłaby powodować nierówne traktowanie obywateli, gdyż wszczęcie postępowania we wszystkich tych sprawach nie byłoby możliwe.

4. INNE PODMIOTY

Przepisy materialnoprawne mogą przyznawać prawa procesowe innym podmiotom, np. organom Inspekcji Ochrony Środowiska.

Przepisów tych nie stosujemy do wspólnot samorządowych i jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego (sołectwa, osiedla, dzielnicy) – nie posiadają one wymaganego statusu.

R. 10
UCZESTNICY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO



W postępowaniu administracyjnym wyróżnić można podmioty postępowania i uczestników postępowania.

Podmioty postępowania - to organy administracyjne powołane do autorytatywnej konkretyzacji normy prawa materialnego w sprawie administracyjnej będącej przedmiotem postępowania. Do tej grupy należą też podmioty, które w danej sprawie mają chronione przez prawo interesy (tj. strona i podmioty na prawach strony). Podmioty postępowania korzystają z przyznanych im przez prawo procesowe pełni praw procesowych.

Prawa procesowe - to zespół uprawnień i obowiązków procesowych zróżnicowanych ze względu na pozycję prawną określonego podmiotu w postępowaniu administracyjnym.

Uczestnicy postępowania - to osoby fizyczne, prawne lub inne jednostki organizacyjne, które w sprawie będącej przedmiotem postępowania administracyjnego nie mają interesów chronionych przez prawo.

- Uczestnicy postępowania mający w sprawie interes faktyczny to osoby zainteresowane.
- Drugą grupę uczestników postępowania tworzą świadkowie, biegli, osoby trzecie wezwane do przedstawienia przedmiotu oględzin.

Uczestnicy postępowania posiadają jedynie ograniczone prawa procesowe, ze względu na fakt, iż rozstrzygnięcie sprawy nie ma żadnego wpływu na ich sytuację prawną czy faktyczną. Natomiast biegłym, świadkom przyznane są pojedyncze uprawnienia, np. uchylenia się od składania zeznań w sprawie najbliższych.

Uprawnieniem osób zainteresowanych jest:

Prawo do wniesienia skargi powszechnej, która powoduje wszczęcie przez organ postępowania z urzędu.

Osoba zainteresowana może też bronić swoich praw za pośrednictwem organizacji społecznej, jeżeli jest jej członkiem lub zdoła nakłonić jej organy do wzięcia udziału w postępowaniu na prawach strony albo tylko do wyrażenia opinii(dla ochrony interesów społecznych lub ze względu celów statutowych)

Może wystąpić w postępowaniu bezpośrednio, gdy przeprowadza się w nim rozprawę.

Świadek:
Może odmówić zeznań;
Może odmówić odpowiedzi na niektóre pytania.

Świadkami nie mogą być:
1. Osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
2. Osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały zwolnione z tego obowiązku;
3. Duchowni, co do faktów objętych tajemnicą

Biegły – Jest to osoba powoływana przez organ administracji publicznej do wydania opinii, jeżeli w sprawie wymagane są wiadomości specjalne.

Biegły podlega wyłączeniu na zasadach i w trybie określonym w art. 24. Do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków.

R. 11
PRZEDMIOT POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Postępowanie administracyjne może toczyć się tylko wtedy, gdy jest „przedmiotowe”.

Przedmiot postępowania rozumiany jako obiekt regulacji prawnej, jest to pewien zbiór reguł, które powinny odnosić się wyłącznie do samego podejmowania decyzji stosowania prawa.

Tworzą go takie przypadki decyzji stosowania prawa przez organy, w których ograny te są wprost powołane przepisami prawa publicznego do orzekania, w razie sporu o prawo lub w razie nieustalenia prawa, w drodze zewnętrznego aktu admin. indywidualnego, w prawnie uregulowanym trybie podejmowania decyzji stosowania prawa, zapewniającym jej standard zgodny z ideą decyzji praworządnej.

Przedmiotem procesu administracyjnego jest

konkretna sprawa indywidualnego podmiotu, w której na podstawie przepisów prawnych, organy administracji publicznej są władne podjąć decyzję administracyjną, albo orzekając w niej o uprawnieniach lub o obowiązkach indywidualnego podmiotu, albo stwierdzając o niedopuszczalności orzekania.

W sprawach podatkowych najpierw trzeba ustalić przedmiot podatku, potem na tej podstawie określa się podmiot obowiązku podatkowego a w dalszym biegu sprawy – zobowiązania podatkowego.

R. 12
Czynności postępowania w sprawie indywidualnej.

Postępowanie administracyjne jest łańcuchem czynności formalnych, podejmowanych przez władzę administracyjną i osoby zainteresowane przy wykonywaniu przepisów prawa administracyjnego. Na ten ciąg czynności formalnych składają się działania prawne i faktyczne. Należą tutaj tez orzeczenia i możliwość ich weryfikowania.

1. Czynności procesowe merytoryczne

· Wszczęcie postępowania

Może być wszczęte na wniosek (zasada skargowości) lub z urzędu (zasada oficjalności). O tym, w jakiej sprawie lub, w jaki sposób postępowanie zostanie wszczęte decydują przepisy materialno-prawne.

Wyjątkiem od tej zasady jest art.612: Organ administracji publicznej może ze względu na szczególnie ważny interes strony wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony. Organ obowiązany jest uzyskać na to zgodę strony w toku postępowania, a w razie nieuzyskania zgody - postępowanie umorzyć.

Żądanie wszczęcia postępowania może być wniesione w formie skargi powszechnej (petcji) przez stronę postępowania (jedną z nich lub wszystkie jednocześnie) i niezależnie od nazwy będzie podstawą wszczęcia postępowania.

Ważna jest data wszczęcia postępowania - od tej chwili biegną terminy do załatwienia sprawy:

- wszczęcie postępowania na wniosek - dzień doręczenia żądania organowi,
- droga elektroniczną – dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu
- wszczęcie postępowania z urzędu – dzień pierwszej czynności organu.

W postępowaniu ogólnym organ jest zobowiązany do ustalenia, jakie podmioty są stronami wszczętego postępowania. Powinien też o wszczętym postępowaniu zawiadomić organizację społeczną (nie dotyczy to postępowania podatkowego), jeżeli ta jest zainteresowana wynikiem sprawy ze względu na cele statutowe lub wymagania interesu społecznego lub prokuratora, o ile jest potrzebny jego udział w sprawie.

Ordynacja podatkowa:
Wszczęcie postępowania z urzędu następuje w formie postanowienia. Dzień doręczenia postanowienia jest datą wszczęcia postępowania, lub w przypadku drogi elektronicznej – dzień otrzymania żądania przez organ. Żądanie wszczęcia postępowania może też być wniesione w formie skargi (zgodnie z art. 233), jeżeli ta skarga pochodzi od strony.

Wszczęcie postępowania może nastąpić, gdy:

Organ działa z własnej inicjatywy lub z inicjatywy organu nadzoru;
Z żądaniem wszczęcia postępowania występują podmioty na prawach strony;
Wszczęcie postępowania następuje na skutek skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią.
Jedno postępowanie może być również prowadzone w odniesieniu do kilku spraw (art.62). Chodzi tutaj o sprawy, w których prawa i obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego i z tej samej podstawy prawnej oraz właściwy jest ten sam organ. Zasady tej nie można zastosować do spraw, w których występują strony o sprzecznych lub uzależnionych od siebie interesach, ponieważ to, co będzie prawem dla jednej strony, dla drugiej będzie obowiązkiem lub pozbawieniem praw. Sprawy muszą być tutaj od siebie odrębne.

· Wniesienie podania

Treścią podania może być żądanie, wyjaśnienie, odwołanie, zażalenie, tj. każdy wniosek procesowy lub inne oświadczenie strony, uczestnika postępowania. Podanie może być wniesione w celu wszczęcia postępowania lub też w trakcie jego trwania i po zakończeniu decyzją.

Podanie powinno zawierać, co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych. Jeżeli w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możności ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, podanie pozostawia się bez rozpoznania.

Podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu (podobnie w sprawach podatkowych). Wnoszący podanie ma prawo żądać potwierdzenia jego wniesienia przez adnotację na kopii lub osobnym poświadczeniem.

2. Czynności procesowe techniczne


Wywołują skutki prawne przez fakty. Poprzez te czynności organ władczo ingeruje w sferę praw lub obowiązków różnych podmiotów. Są niezbędne do rozpoznania sprawy i przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.

a) Wezwania

Mogą być skierowane do każdej osoby posiadającej informacje konieczne w postępowaniu.

Jest to czynność dokonywana z zachowaniem jawności i musi dokładnie określać:

Podmioty, (kto kogo wzywa).
Sprawę, pozycje procesową wezwanego.
Cel, w którym go się wzywa z zaznaczeniem, czy ma obowiązek osobistego stawienia się, czy też może się on posłużyć pełnomocnikiem lub przekazać żądane wiadomości na piśmie.
Termin stawienia się.
Pouczenie o skutkach nie stawienia się.

Osobistego stawienia się można żądać tylko w obrębie gminy lub miasta, w którym wezwany zamieszkuje albo przebywa lub też, gdy zamieszkuje lub przebywa w sąsiedniej gminie albo mieście.

Ordynacja podatkowa obowiązek osobistego stawienia się na wezwanie określa do obszaru województwa (właściwego miejscowo w sprawie), na którym zamieszkuje lub przebywa wezwany.

Każda osoba, która stawi się na wezwanie ma prawo do zwrotu kosztów podróży, utraconego zarobku dziennego, diety, kosztów noclegu, co regulują przepisy postępowania sądowego.
W sprawach szczególnie pilnych możliwe jest wezwanie telegraficzne, telefoniczne lub za pomocą innych środków łączności. Muszą być podane jednak wszystkie elementy wezwania, bowiem skutek prawny takiego wezwania będzie wywarty, tylko wtedy, gdy wezwanie dotrze we właściwej treści i odpowiednim terminie do wzywanego.

W przypadku osób zamieszkujących w odległych miejscowościach można zrezygnować z wezwania tych osób. Wykorzystać tutaj można pomoc prawną przez zwrócenie się do organu administracyjnego w miejscu zamieszkania osoby o wezwanie jej do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania innej czynności. Osoba ma wtedy obowiązek osobistego stawienia się przed tamtejszym organem, a organ korzystający z pomocy określa okoliczności, których czynność ma dotyczyć. W dalszym postępowaniu wykorzystuje protokół z przyjęcia wyjaśnień i zeznań.

b) Doręczenia

Stanowią czynność procesową o dużej doniosłości z uwagi na obowiązywanie zasady pisemności w postępowaniu oraz z uwagi na skutki prawne, jakie z doręczeniem wiążą przepisy prawa procesowego i materialnego.

Od daty doręczenia biegną terminy procesowe i materialne, a organ i strona będą związani decyzją lub postanowieniem. Możliwe jest też stosowanie środków dyscyplinujących lub egzekucyjnych.

Przepisy o doręczeniach regulują jedynie kwestię samego doręczenia pisma, nie odnoszą się do dotarcia jego treści do adresata.

Rodzaje doręczeń:

Doręczenie właściwe (zwykłe) - stosuje się do osób fizycznych, jednostek organizacyjnych i organizacji społecznych.

Ma miejsce wtedy, gdy pismo dostarcza się adresatowi do jego rąk (np. przez pocztę; przez pracowników organu administracyjnego; inne osoby lub organy, które są upoważnione).

Strony pozbawione zdolności do czynności prawnych wyręcza przedstawiciel, któremu doręcza się pismo kierowane do strony. W przypadku ustanowienia pełnomocnika, jest on podmiotem, któremu doręcza się pismo. Musi on być zawsze powiadamiany o czynnościach procesowych.

Doręczenie osobom fizycznym pisma następuje w miejscu ich zamieszkania lub w miejscu pracy. Wyjątkowo można doręczyć pismo w lokalu organu administracyjnego albo w każdym miejscu zastania adresata.

Doręczenie powinno być potwierdzone podpisem adresata, którym kwituje fakt doręczenia i jego datę. Uchylenie się adresata od złożenia podpisu lub odmowa przyjęcia nie pozbawia doręczenia skutku prawnego – jest to fikcja doręczenia wraz z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i jego dacie.

Jeżeli w sprawie występuje kilka stron, to pismo doręcza się każdej z nich lub jednej upoważnionej przez pozostałe strony. W przypadku organizacji społecznych lub jednostek organizacyjnych pismo doręcza się osobie upoważnionej do prowadzenia korespondencji w siedzibie organizacji lub jednostki.

Doręczenia zastępcze – polega na oddaniu pisma osobie, która przyjmie na siebie zobowiązanie doręczenia pisma adresatowi. Do tych osób należą: pełnoletni domownik, sąsiad, dozorca domu.

O doręczeniu zastępczym należy powiadomić adresata zawiadomieniem pozostawionym w skrzynce pocztowej lub na drzwiach mieszkania. W przypadku osób nieobecnych pismo doręcza się przedstawicielowi osoby nieobecnej ustawionemu przez sąd lub przedstawicielowi tej osoby doraźnie wyznaczonemu przez organ administracyjny.

Przepisy wyznaczają 2 fikcje doręczenia:

· Pismo skierowane do osoby fizycznej może być złożone na okres 14 dni w urzędzie pocztowym lub w urzędzie gminy, a adresat jest o tym powiadamiany dwukrotnie, zawiadomieniem pozostawionym w skrzynce pocztowej (lub informację się zostawia na drzwiach mieszkania, w pracy, itp.). po upływie 14 dni pismo uznaje się za doręczone.

· Odstępuje się od doręczenia, jeżeli przepisy szczególne zezwalają na powiadomienie stron przez rozplakatowanie obwieszczeń lub ogłoszenie publiczne. Tego typu doręczenie jest uznane za dokonane z mocy prawa po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

c) Protokoły, adnotacje.

Wynikają z zasady pisemności.

Protokół – to podstawowa forma utrwalenia na piśmie czynności procesowych. Powinien odpowiadać wymaganiom formalnym i materialnym, pod tym względem podlega kontroli procesowej.

Z protokołu powinno wynikać, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.

Kontrola procesowa protokołu - że protokół odczytuje się wszystkim obecnym osobom, które biorą udział w czynności urzędowej. Osoby te powinny podpisać protokół, co zapewni jego wiarygodność. Informacja o odmowie lub brak podpisu którejkolwiek osoby powinna być zawarta w protokole.

Adnotacja - to notatka sporządzona w aktach sprawy, w postaci osobnego dokumentu lub na innym dokumencie. Opisuje się w niej czynności, które mają istotne znaczenie w sprawie.

Adnotacja nie ma żadnych wymagań formalnych i materialnych, ma znaczenie pomocnicze przy rozpatrywaniu sprawy, ale nie obejmuje ustaleń, od których może zależeć rozstrzygnięcie sprawy.


d) Udostępnienie akt sprawy

Opiera się na zasadzie jawności wobec stron. Mając dostęp do akt sprawy strona może skutecznie bronić swoich interesów.

Organ administracji publicznej w każdym stadium postępowania jest obowiązany umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów, wyłączając wykazy wiadomości stanowiące tajemnicę państwową lub służbową.

Jeżeli jest to uzasadnione ważnym interesem strona może żądać uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy lub wydania jej uwierzytelnionych odpisów.

Wyłącza się od przeglądania dokumenty objęte ochroną tajemnicy państwowej, ze względu na interes publiczny. Odmowa umożliwienia zapoznania się z dokumentami następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie, a następnie skarga do NSA. Ograniczenie jawności akt dla stron ze względu na ochronę tajemnicy państwowej i służbowej wynika z mocy prawa.

3. Środki dyscyplinujące przebieg postępowania i czynności procesowe.

Należą tutaj przede wszystkim terminy ustanawiane dla organu administracyjnego oraz dla stron i innych uczestników postępowania, a także środki przymusu, stosowane wobec stron i uczestników postępowania.

Obliczanie terminów

Jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie (np. doręczenie decyzji), przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło, to upływ ostatniego dnia z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu. Przykładowo, jeżeli decyzja została doręczona stronie 2 marca 1999 r., to termin do wniesienia odwołania (14 dni) upływa 16 marca 1999 r. o godz. 24.

Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu. Termin, którego bieg rozpoczął się w poniedziałek 05 lipca kończy się w poniedziałek 12 lipca o godz. 24.

Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Termin, który biegnie od dnia 30 stycznia kończy się 28 lutego (w roku nieprzestępnym) o godz. 24.

Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni. Wg kpa, dniem ustawowo wolnym od pracy jest także sobota.

Skuteczne dla zachowania terminu jest złożenie pisma w urzędzie pocztowym lub urzędzie konsularnym. Decyduje data stempla pocztowego.

Termin załatwienia sprawy

W kpa przyjęto zasadę, że organy administracji państwowej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki.

Wyróżniamy terminy:

Ustawowe i wyznaczone;
Zawite i zwykłe;
Przywracalne i nieprzywracalne;

Terminy ustawowe oznacza sam ustawodawca. Nie mogą być skracane ani wydłużane. Uchybienie terminu przez stronę skutkuje bezskutecznością czynności. W przypadku niezachowania terminu ustawowego przez stronę, może ona złożyć prośbę o przywrócenie terminu.
Inaczej jest w przypadku organów administracji, gdyż uchybienie takie nie powoduje bezskuteczności czynności procesowej, a jedynie jej wadliwość.

Terminy wyznaczone - określone przez organ prowadzący postępowanie administracyjne (np. termin do złożenia wyjaśnień). Mogą być skracane lub wydłużane przez organ na wniosek strony.

Terminy zwykłe (instrukcyjne) mają na celu przyspieszenie i usprawnienie postępowania administracyjnego. Ich uchybienie nie powoduje żadnych negatywnych skutków, poza wydłużeniem postępowania.

Terminy zawite – ich uchybienie powoduje nieważność i bezskuteczność czynności dokonanej po ich upływie (np. termin 7 dni na złożenie zażalenia, 14 dni na wniesienie odwołania). Terminy zawite są z reguły przywracalne.

Termin maksymalny (ad quem) zależny jest od charakteru sprawy. Może być terminem ustawowym lub wyznaczonym przez organ administracyjny.

- Niezwłocznie powinny być załatwiane te sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.

- 1 miesiąc - w przypadku sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego i w postępowaniu odwoławczym.

- 2 miesiące - w przypadku sprawy szczególnie skomplikowanej (zawiły stan faktyczny lub prawny, wymaga współdziałania z innymi organami) oraz w sprawach podatkowych.
W przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ prowadzący postępowanie zobowiązany jest zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.

Na niezałatwienie sprawy w terminie stronie służy zażalenie do organu administracji państwowej wyższego stopnia (w postępowaniu podatkowym – ponaglenie).

Zażalenie to ma szczególny charakter – nie kwestionuje samego postanowienia, a stan faktyczny i prawny spowodowany opieszałością organu.

Organ wyższego stopnia rozpatruje zażalenie (ponaglenie) i w przypadku jego zasadności ma obowiązek:
- wyznaczyć termin dodatkowy załatwienia sprawy
- wyjaśnić przyczyny opieszałości
- ustalić osoby winne przewlekłości w działaniu
- stwierdzić potrzebę wprowadzenia środków zaradczych na przyszłość
- może pociągnąć pracownika do odpowiedzialności dyscyplinarnej

Terminy dokonania czynności procesowej przez organ.

Są to terminy ad quem (maksymalny termin załatwienia sprawy) oraz terminy post quem (termin, po upływie, którego dokonuje się czynności - np. rozprawa może się odbyć po upływie 7 dni od doręczenia wezwań). Terminy dokonania czynności dynamizują postępowanie oraz spełniają rolę gwarancyjną dla stron i uczestników postępowania. Nie wlicza się ich do terminu załatwienia sprawy.

Terminy dokonania czynności procesowych służą dynamizacji postępowania, pełnią funkcje gwarancyjną dla stron i uczestników. Nie wlicza się ich do terminu załatwienia sprawy.

W żadnym wypadku nie stosuje się tu przepisów dotyczących przywrócenia terminów, ponieważ odnoszą się one tylko do terminów dotyczących stron i uczestników, a nie do organów.

Terminy dotyczące stron i uczestników postępowania.
Są to terminy ad quem. Mają charakter dyscyplinujący dla stron, są to terminy zawite. Jeżeli czynność ma być skuteczna procesowo, to powinna być dokonana przed upływem tych terminów.

Niektóre terminy mogą być wyznaczone przez organ (np. termin do zawarcia ugody). Mają one ten sam skutek, co terminy ustawowe (jeśli strona nie załatwi sprawy sama, po upływie wyznaczonego terminu, organ wydaje w tej kwestii decyzję według własnego uznania)

Niezachowanie terminu przez uczestnika postępowania powoduje skutki innego rodzaju. Organ może zastosować wobec niego środki przymusu, lub ukarać go. Uchybienie terminu nie wpływa na ważność czynności procesowej (zeznania doprowadzonego są tak samo ważne, jakby przyszedł z własnej woli)

Zachowanie terminu.
Polega na dopełnieniu czynności przed organem, posłużenia się pismem (nadanie pisma przed upływem terminu), lub dokonania czynności za pośrednictwem upoważnionych organów.
Przywrócenie terminu

To instytucja procesowa, która ma na celu ochronę jednostki przed negatywnymi skutkami uchybienia terminu do podjęcia czynności przez stronę (uczestnika) postępowania

4 przesłanki do przywrócenia terminu, które muszą być spełnione razem:
Uprawdopodobnienie braku swojej winy - brak winy zachodzi w sytuacji, gdy przeszkody nie można było, według obiektywnych kryteriów, usunąć; tzn., jeżeli zaszły przeszkody niemożliwe do przezwyciężenia;
Złożenie wniosku o przywrócenie terminu
Dochowanie terminu (7 dni) do wniesienia prośby o przywrócenie terminu,
Dopełnienie wraz z wnioskiem czynności, dla której termin był ustanowiony
Dla pozytywnego rozstrzygnięcia prośby o przywrócenie terminu konieczne jest wykazanie zachowania przez stronę szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowych. Niewielkie niedbalstwo np. dokonanie czynności następnego dnia po terminie nie może powodować uwzględnienia prośby. Termin do wniesienia wniosku zaczyna biec od dnia ustania przeszkody i licząc od tego dnia, wynosi 7 dni.
O przywróceniu terminu postanawia właściwy w sprawie organ administracji publicznej. Od postanowienia o odmowie przywrócenia terminu służy zażalenie.

Środki przymusu stosowane wobec stron i innych uczestników postępowania.
a) Kara grzywny – (do 200zł) może być tylko wymierzona innym uczestnikom postępowania (świadkowie, biegli) za naruszenie obowiązków procesowych. W wyjątkowych przypadkach można zwolnić z kary, jeżeli zaszła usprawiedliwiona przyczyna naruszenia obowiązków procesowych. Wymierza się w formie postanowienia, na które służy zażalenie.
b) Kara porządkowa – (do 2500 zł) wprowadzona w ordynacji podatkowej. Może być wymierzona zarówno stronom, jak i innym uczestnikom postępowania za naruszenie obowiązków procesowych. Można ja uchylić na wypadek usprawiedliwionej przyczyny naruszenia obowiązków pr