Grzywna w celu przymuszenia
PRAWO EGZEKUCYJNE W ADMINISTEACJI
Temat: GRZYWNA W CELU PRZYMUSZENIA
Postępowanie egzekucyjne - unormowany prawem ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organ egzekucyjny i inne podmioty postępowania egzekucyjnego w celu wykonania przez zastosowanie środków przymusu państwowego obowiązków wynikających z aktów poddanych egzekucji administracyjnej.
Akty muszą być wykonalne, nakładać obowiązki - przyznające uprawnienia adresatowi i decyzję.
Decyzja - musi być wykonalna - w trybie KPA- ostateczna chyba że zaopatrzona w rygor natychmiastowej wykonalności albo podlega natychmiastowemu wykonaniu, w trybie Ordynacji Podatkowej- nieostateczna jest wykonalna, chyba że organ podatkowy w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem strony lub interesem publicznym wstrzyma wykonanie postanowieniem, na które służy zażalenie (organ, który wydał decyzję do czasu przekazania odwołania do organu odwoławczego, potem odwoławczy).
Postanowienie- wydawane w toku postępowania jurysdykcyjnego a także w toku postępowania egzekucyjnego (kara pieniężna nałożona na osobę, która odmawia udzielenie organowi egzekucyjnemu informacji, grzywna w celu przymuszenia). Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia a zatem są one wykonalne, chyba że organ, który je wydał wstrzyma wykonanie.
Grzywna w celu przymuszenia – jak wskazuje jej nazwa – należy do tzw. przymuszających środków egzekucyjnych. Choć na pierwszy „rzut oka” przypomina sankcję karna stosowana czy to w sądownym postępowaniu karnym, czy tez w postępowaniu w sprawach o wykroczenie, różni się w sposób istotny od tego typu sankcji. W szczególności nie jest to środek stosowany za popełnienie deliktu typu karnego, lecz środek zmierzający do wykonania obowiązku. Można ją nakładać nie tylko na osoby fizyczne, ale także na osoby prawne i jednostki organizacyjne. Niekiedy jednak granica miedzy karą a grzywną , która ma charakter środka egzekucyjnego, zaciera się.
Według istniejącego w doktrynie prawa administracyjnego podziału środków egzekucyjnych na przymuszające i zaspokajające, grzywnę w celu przymuszenie należy zaliczyć do tej pierwszej grupy. Zastosowanie grzywny nie prowadzi bowiem bezpośrednio do zaspokojenia należności niepieniężnej wierzyciela. Grzywnę w celu przymuszenia nakłada się, gdy egzekucja dotyczy obowiązku polegającego na:
· znoszeniu lub zaniechaniu czegoś (np. znoszenie wstępu służby drogowej na przyległy do drogi grunt, bądź wykonawców prac geodezyjnych – na grunt i do obiektów budowlanych albo zaniechanie na miejscu niedozwolonym),
· wykonaniu czynności, a w szczególności czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić inna osoba za zobowiązanego (np. stawienie się do poboru wojskowego, do szczepień i badań).
Grzywnę, o której mowa, nakłada się również, jeżeli jest celowe zastosowanie innego środka egzekucyjnego obowiązku o charakterze niepieniężnym (np. niecelowe byłoby zastosowanie wykonania zastępczego, ponieważ zobowiązany nie będzie w stanie pokryć kosztów tego wykonania).
Grzywna w celu przymuszenia może być nakładana na osoby fizyczne, osoby prawne, a także na jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Gdy zobowiązanym jest osoba fizyczna działająca przez ustawowego przedstawiciela, przedsiębiorstwo państwowe lub inna państwowa jednostka organizacyjna, organizacja spółdzielcza, samorządowa, zawodowa lub inna społeczna osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, grzywnę nakłada się na ustawowego przedstawiciela zobowiązanego lub osobę, do której należy bezpośrednie czuwanie nad wykonaniem przez zobowiązanego obowiązków tego rodzaju, jakim jest egzekwowany obowiązek. Chodzi tu o sytuacje, gdy zobowiązany to osoba fizyczna niepełnoletnia, osoba częściowo lub całkowicie ubezwłasnowolniona. Wówczas grzywnę stosuje się wobec rodziców lub opiekunów zobowiązanego. Jednocześnie może być nałożona grzywna na zobowiązaną osobę prawną lub jednostkę organizacyjną, jeżeli jest to niezbędne dla przymuszenia do wykonania obowiązku. Jeśli organ egzekucyjny zamierza nałożyć grzywnę celem przymuszenia na przedstawiciela danej jednostki organizacyjnej, powinien badać, czy ustawa (jeśli taka jest) ustala, kto jest organem danej jednostki organizacyjnej (np. dyrektor podejmuje w przedsiębiorstwie decyzje i za nie odpowiada), lub badać według statutu dniej jednostki organizacyjnej (np. organizacji społecznej) pełni funkcje organu. Przede wszystkim jednak grzywnę należałoby nakładać na osoby odpowiedzialne za niewykonanie egzekwowanego obowiązku, gdyż one według podziału funkcji czy zadań w danej jednostce organizacyjnej powinny ponosić konsekwencje za niedopełnienie swych obowiązków. Ustalenie tych osób często będzie możliwe dopiero na podstawie statutu lub regulaminu organizacyjnego danej jednostki, czy też na podstawie zakresów czynności danych osób. Gdyby zaś tego nie udało się ustalić, wówczas dopiero należałoby karę nakładać na dany organ (np. na dyrektora przedsiębiorstwa, na rektora uczelni wyższej, na przewodniczącego spółdzielni itp.).
Nakładanie grzywny w celu przymuszenia na osoby odpowiedzialne za niewykonanie obowiązku lub osoby kierujące danymi jednostkami organizacyjnymi ma swe uzasadnieni. Jeśli osoby te będą musiały z własnych funduszy pokrywać kwoty nałożonych grzywien, to prawdopodobnie w większym stopniu będą one zainteresowane w wykonaniu obowiązku niż wtedy, gdyby jary nakładać na całą jednostkę organizacyjną.
Grzywna w celu przymuszenia nie jest karą , może być zatem nakładana kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie. Nie odnosi się do przypadku, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego obowiązku wynikającego z przepisów prawa budowlanego lub z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy; w tych przypadkach grzywna w celu przymuszenia nie jest jednorazowa.
Każdorazowo nałożona grzywna w celu przymuszenia ni może przekraczać kwoty 5 000 zł, a w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej kwoty 25 000 zł. Grzywny nakładanie wielokrotne nie mogą łącznie przekroczyć sumy 10 000 zł, a w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej – 100 000 zł.
W przypadku obowiązku przymusowej rozbiórki budynku lub jego części jednorazowa grzywna w celu przymuszenia stanowi iloczyn powierzchni zabudowy budynku lub jego części, objętego nakazem przymusowej rozbiórki, i 1/5 ceny 1 m2 powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego, ogłoszonej przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów do obliczenia premii gwarancyjnej dla posiadaczy oszczędnościowych książeczek mieszkaniowych.
Ponieważ, grzywna nie jest karą i może być stosowana kilkakrotnie, w przypadku, gdy nastąpiło wykonanie obowiązku określonego w tytule wykonawczym, nałożona lecz nie uiszczona lub nie ściągnięta grzywna podlega umorzeniu. Jest to następstwem uzyskania skutku, dla którego grzywna została zastosowana. Zastosowanie grzywny w celu przymuszenia nie stoi na przeszkodzie orzeczenia grzywny w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, jeżeli określony czyn jest ścigany w tym trybie.
Przykład: Wymuszenie za pomocą grzywny dopełnienia obowiązku meldunkowego nie znosi możliwości orzeczenia grzywny za wykroczenie z art. 147 Kodeksu wykroczeń, na mocy którego karze podlega, kto nie dopełnia ciążącego na nim obowiązku tego rodzaju.
Grzywnę w celu przymuszenia nakłada organ egzekucyjny, który doręczą zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego oraz postanowienie o nałożeniu grzywny. W postanowieniu znajduje się wezwanie do wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym w terminie oraz wezwanie do wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym w terminie wskazanym w postanowieniu, z zagrożeniem, iż niewykonanie obowiązku w terminie spowoduje nałożenie dalszych grzywien w tej samej lub wyższej kwocie, lecz nie wolno ponownie nałożyć jej w niższym wymiarze. Przepisy nie ustalają każdorazowej wysokości grzywny ani tez jej dolnej granicy. Organy egzekucyjne mają tu zupełną swobodę w ustalaniu jej wysokości, byleby nie naruszyć górnych granic. Niemniej swoboda organu egzekucyjnego w ustaleniu wysokości grzywna powinna być ograniczona dyrektywami płynącymi z dwóch zasad postępowania egzekucyjnego: zasady celowości i zasady stosowania najłagodniejszego środka. Z pierwszej zasady wynika dyrektywa, iż grzywnę należy stosować w takiej wysokości, która – zdaniem organu egzekucyjnego – wywrze pożądany skutek. Z drugiej zaś płynie wniosek o potrzebie badania w konkretnym wypadku, czy wysokość grzywny lub ponowne jej stosowanie nie naruszy zasady stosowania najłagodniejszego środka, tj. wymogu badania, czy niższym wymiarze grzywny w celu przymuszenia nie osiągnie się zamierzonego celu.
Przepisy różnicują wysokość grzywny w stosunku do osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych. W tym drugim wypadku chodzi oczywiście o grzywnę nakładaną na „całą” jednostkę organizacyjna lub osobę prawną, a nie o osoby wchodzące w skład jej organów czy pełniące określone funkcje w tych jednostkach organizacyjnych. Na te osoby nakłada się grzywnę w takiej wysokości jak na zobowiązanego, będącego osobą fizyczną. Wyższe granice grzywny stosowanej wobec osób prawnych i jednostek organizacyjnych niż w stosunku do osób fizycznych tłumaczyć należy tym, że wymierzenie grzywny jednostkom organizacyjnym silnym ekonomicznie (w szczególności dużym przedsiębiorstwom państwowym czy spółdzielczym) w nieznacznej wysokości nie odniesie skutku. Po prostu silnemu ekonomicznie przedsiębiorstwu będzie się bardziej opłacało płacenie nieznacznych kar niż np. wstrzymanie produkcji celem założenia urządzeń tłumiących hałas itp.
W przypadkach obowiązku wynikającego z przepisów prawa budowlanego lub zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, zamiast zagrożenia nałożenia dalszych grzywien, zamieszcza się zagrożenie zastosowania wykonania zastępczego. Na postanowienie o nałożeniu grzywny służy zobowiązanemu prawo wniesienia zażalenia.
Grzywny w celu przymuszenia, nieziszczone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie egzekucji należności pieniężnych. Obowiązek uiszczenia nałożonych grzywien nie przechodzi na spadkobierców lub następców prawnych zobowiązanego. Jest to więc obowiązek ściśle osobisty, który wygasa z chwilą śmierci zobowiązanego.
W razie wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym, nałożone, a nieziszczone lub nieściągnięte grzywny w celu przymuszenie podlegają umorzeniu. Postanowienie w tej sprawie wydaje organ egzekucyjny na wniosek zobowiązanego. Na postanowienie o odmowie umorzenia grzywny służy zażalenie.
Ustawa dopuszcza nawet możliwość zwrotu w całości lub w części uiszczonych lub ściągniętych grzywien, o ile zobowiązany wykonał obowiązek i zgłosił stosowny wniosek. Postanowienie w spawie zwrotu uiszczonej lub ściągniętej grzywny wydaje organ egzekucyjny. Państwowe organy egzekucyjne mogą zwrócić grzywnę po uzyskaniu zgody organu wyższego stopnia. Ten przepis najlepiej świadczy o tym, ze grzywna w celu przymuszenia jest środkiem egzekucyjnym, którego stosowanie ustaje z chwilą osiągnięcia celu, tj. wykonania obowiązku; o tym ze grzywna w celu przymuszenia nie jest karą. Poza tym pamiętać należy, że omawianą grzywnę można stosować w zasadzie kilkakrotnie w tej samej sprawie i że może być ona nakładana również na osoby prawne i jednostki organizacyjne.
Literatura:
1. Eugeniusz Ochendowski: Postępowanie administracyjne, ogólne, egzekucyjne i sądowoadministracyjne,
2. Krzysztof Chorąży, Wojciech Taras, Andrzej Wróbel: Postępowanie administracyjne, egzekucyjne i sądowoadministracyjne; wydanie II,
3. Marek Wierzbowski, Marek Szubiakowski, Aleksandra Wiktorowska: Postępowanie administracyjne – ogólne, podatkowe, egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi; wydanie 10,
4. Krzysztof Chorąży, Wojciech Taras, Andrzej Wróbel: Postępowanie administracyjne, egzekucyjne i sądowoadministracyjne; wydanie III,
5. Roman Hauser, Zbigniewe Leoński: Egzekucja administracyjna.
P.S.
Praca z biegiem czasu stanie się nieaktualna, z powodu ciągłych zmian w prawie.