Postępowanie administracyjne, wznowienie postępowania

I. Weryfikacja decyzji w trybach nadzwyczajnych.
Wznowienie postępowania jest to jeden z trybów pozwalających na usunięcie określonego rodzaju wadliwości decyzji. Wyróżniamy tutaj:
- postępowanie w sprawie uchylenia decyzji,
- postępowanie w sprawie zmiany decyzji,
- postępowanie w sprawie wydania decyzji nieprawidłowej.
Każdy z tych trybów jest stosowany zamiennie i było by naruszeniem prawa gdyby została złamana ta zasada.
II. Do czego służy wznowienie postępowania
Sprawa administracyjna zakończona decyzją ostateczną oraz gdy taka decyzja była dotknięta kwalifikowaną wadliwością, może być ponownie rozpoznana i rozstrzygnięta w drodze postępowania jakim jest wznowienie postępowania.
Wznowienie postępowania ma charakter mieszany, ponieważ:
- decyzja wcześniej wydana może być odwołana – urząd który wydał decyzję w ostatniej instancji wznawia postępowanie,
- decyzja może być zaskarżona – wznowienie rozpoczyna się na żądanie strony,
- decyzja wcześniej wydana jest wadliwa z powodu działalności organu ją wydającego to o wznowieniu postępowania decyduje organ wyższego stopnia i według art. 149 2 wyznaczy on organ właściwy do wznowienia postępowania – środek nadzoru.
Przesłanką do wznowienia postępowania jest, gdy decyzja jest ostateczna oraz w przypadkach gdy istnieje ku temu podstawa prawna, które są przedstawione w art. 145 1.
III. Powody wznowienia postępowania ( art. 145 1)
Kodeks postępowania administracyjnego wylicza podstawy wznowienia postępowania. W sprawie zakończonej ostateczną decyzją wznawia się gdy:
1. „DOWODY , NA KTÓRYCH PODSTAWIE USTALONO ISTOTNE DLA SPRAWY OKOLICZNOŚCI FAKTYCZNE, OKAZAŁY SIĘ FAŁSZYWE”
Przesłanki zezwalające na wznowienie postępowania:
- fałszywość dowodu, czyli przyjęcie fałszywych zeznań świadków, opinia biegłego była fałszywa lub gdy dokumenty którymi posługiwano się w sprawie zostały podrobione.
- Organ lub sąd musi orzec o tym że dowód został sfałszowany.
- Gdy na podstawie fałszywego dowodu zostały ustalone istotne fakty i gdy takie fakty są ważne bezpośrednio w sprawie oraz gdy przyczyniają się do jej rozstrzygnięcia.
2. „DECYZJA WYDANA ZOSTAŁA W WYNIKU PRZESTĘPSTWA”
Przesłanki zezwalające na wznowienie postępowania:
- fakt popełnienia takiego przestępstwa musi mieć miejsce
- organ lub sąd musi orzec o tym że fakt popełnienia przestępstwa zaistniał.
- Musi nastąpić wyjaśnienie w tej sprawie z jakiej przyczyny taka decyzja została wydana. Przestępstwo jednak nie musi mieć bezpośredniego wpływu na treść decyzji, aby podstawą do wznowienia postępowania był art. 145 1 pkt. 2.
Art. 145 2 (dotyczy 1 pkt. 1 i 2) mówi także, że postępowanie może być wznowione, gdy nie stwierdzono jeszcze sfałszowania dowodu lub przestępstwa orzeczeniem sądu lub organu a jest to oczywistym faktem i aby uniknąć jakiejkolwiek szkody dla życia lub zdrowia ludzkiego a także by uniknąć szkody interesu społecznego.
Art. 145 3 (dotyczy 1 pkt 1 i 2) mówi, że „można wznowić postępowanie także w przypadku, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub innych przyczyn określonych w przepisach prawa”
3. „DECYZJA WYDANA ZOSTAŁA PRZEZ PRACOWNIKA LUB ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, KTÓRY PODLEGA WYŁĄCZENIU” o którym mówi art. 24, 25 oraz 27. Dla samej istoty sprawy istotny jest fakt, iż podmiot wydający taką decyzję nie jest wystarczająco obiektywny w swym decydowaniu. Aby możliwe było wznowienie postępowania nie jest potrzebne przedstawienie wpływu tej podstawy na treść decyzji, brak jakichkolwiek wymogów w przepisie.
4. „STRONA BEZ WŁASNEJ WINY NIE BRAŁA UDZIAŁU W POSTĘPOWANIU” Udziałem w postępowaniu jest ciągły udział strony w ciągłości istotnych czynności przygotowawczych, które są prowadzone przez konkretny organ administracji. Istnieją takie przypadki w których dana strona występowała w czynnościach, ale nie były one istotne dla sprawy, a także gdy nie brała ona udziału w ogóle. Ta podstawa dotyczy postępowania głównego oraz nadzwyczajnego. Podstawa ta będzie obowiązywała tylko wtedy, gdy nieobecność strony w czynnościach przygotowawczych nastąpiła bez własnej winy, chociaż powiadomiona została ona w prawidłowy sposób. Jednak gdy strona zrezygnowała zaś prawidłowo była powiadomiona to brak podstaw do żądania wznowienia postanowienia. Niedopuszczenie przez organ strony do postępowania poprzez nie zawiadomienie, nie zawiadomienie wszystkich stron, zawiadomienie stron ale niedopuszczenie do udziału w czynnościach przygotowawczych. Według art. 145 1 pkt 4 „pominięcie przez organ administracji pełnomocnika strony jest równoznaczne z pominięciem strony w postępowaniu administracyjnym i uzasadnia wznowienie postępowania”. W sytuacji gdy strona jest nie powiadomiona przez organ pierwszego stopnia o odwołaniach innych stron a postępowanie toczy się z pominięciem tejże strony. K.P.A w art. 10 2 dopuszcza wyjątek od zasady czynnego udziału stron w postępowaniu, jeśli jednak stwierdzi się naruszenie tego artykułu można mówić o możliwości wznowienia postępowania. Wznowienie postępowania po stwierdzeniu niedopuszczenia stron do postępowania następuje natychmiastowo bez znaczenia czy miało to wpływ na decyzję czy też nie.
5. „WYJDĄ NA JAW ISTOTNE DLA SPRAWY NOWE OKOLICZNOŚCI FAKTYCZNE LUB NOWE DOWODY ISTNIEJĄCE W DNIU WYDANIA DECYZJI, NIEZNANE ORGANOWI, KTÓRY WYDAŁ DECYZJĘ”
Postępowanie wznawia się, gdy:
- nowe okoliczności faktyczne a także nowe dowody (dopiero odkryta a także po raz pierwszy zgłoszone) są istotne dla sprawy.
- nowe fakty jak i dowody muszą istnieć w dniu ogłoszenia decyzji ostatecznej. Do dnia wydania decyzji ostatecznej można przedstawiać wszelkie nowe dowody i fakty a po wydaniu takiej decyzji wszelkie nowe dowody i fakty dają podstawę do wszczęcia nowej sprawy.
- Nowe fakty i decyzje organowi wydającemu decyzje ostateczną nie były wcześniej znane. Jest to związane z zasadą swobody oceny dowodów. „Organ jest związany oceną materiału dowodowego, a rozszerzenie podstawy tej oceny przez ujawnienie nowych okoliczności i dowodów może nastąpić we wznowionym postępowaniu (...) zmiana oceny materiału dowodowego już zebranego w sprawie bez jego rozszerzenia nie może stanowić podstawy wznowienia postępowania"”
6. „DECYZJA WYDANA ZOSTAŁA BEZ UZYSKANIA WYMAGANEGO PRAWEM STANOWISKA INNEGO ORGANU”. Prawo materialne prawa administracyjnego nakazuje organom administracyjnym konsultowanie się w sprawie jak i w treści podejmowania decyzji z innymi organami. Naruszone normy prawa procesowego i materialnego jest podstawą do wznowienia postępowania, następuje ono nawet wtedy gdy nie miało to żadnego wpływy na treść decyzji ostatecznej.
7. „ZAGADNIENIE WSTĘPNE ZOSTAŁO ROZSTRZYGNIĘTE PRZEZ WŁAŚCIWY ORGAN LUB SĄD ODMIENNIE OD OCENY PRZYJĘTEJ PRZY WYDANIU DECYZJI” Jeśli jest konieczność rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego, to organ administracyjny musi zawiesić postępowanie. Istnieje wyjątek, dopuszcza się jednak załatwienie tej sprawy we własnym zakresie. Organ wydający decyzję rozstrzyga inaczej niż organ właściwy to jest to podstawą do wznowienia postępowania, ponieważ od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego zależy treść decyzji.
8. „DECYZJA ZOSTAŁA WYDANA W OPARCIU O INNĄ DECYZJĘ LUB ORZECZENIE SĄDU, KTÓRE ZOSTAŁO NASTĘPNIE UCHYLONE LUB ZMIENIONE.” Podstawą do wznowienia postępowania jest fakt, iż decyzja była podjęta na podstawie rozstrzygnięcia sądu lub organu kompetentnego w tej sprawie, a „rozstrzygnięcie to wchodziło w skład szeroko rozumianej podstawy prawnej. Uchylenie lub zmiana tej podstawy musi oczywiście wywrzeć odpowiedni wpływ na moc obowiązującą decyzji i doprowadzić do rozpatrzenia sprawy w nowych warunkach prawnych”
IV. Wznowienie postępowania – wyjątki (art. 145a)
Ważnym wyjątkiem, który pozwala na wznowienie postępowania następuje wtedy, kiedy Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż akt normatywny jest niezgodny z Konstytucją, umową międzynarodową czy z ustawą, na którego podstawie ów decyzja została wydana. Skarga może być wzniesiona w ciągu jednego miesiąca od momentu wejścia w życie orzeczenia wydanego przez Trybunał Konstytucyjny.
V. Uchylenie decyzji (art. 146)
Artykuł ten dotyczy:
- art. 145 1 pkt 1 i 2 – uchylenie decyzji może nastąpić gdy od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 10 lat.
- art. 145 1 pkt 3-8 oraz art. 145a – uchylenie decyzji może nastąpić gdy od doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 5 lat.
2. tegoż artykułu mówi, że nie uchyla się decyzji, która po wznowieniu postępowania byłaby taka sama jak dotychczasowa.
VI. Powody wznowienia postępowania (art.147)
Wznowienie postępowania może nastąpić:
1) z urzędu,
a) z własnej inicjatywy,
b) na wniosek organizacji społecznej,
c) w momencie złożenia przez osobę trzecią skargi powszechnej,
d) gdy prokurator wniósł sprzeciw – wniesiony sprzeciw prokuratora wymaga zgody strony, ponieważ gdyby pozbawiono stronę możliwości uczestniczenia w postępowaniu naruszono by przepisy prawa procesowego, to spowodowało by, że uległy by one sanacji, nie stało by się tak gdyby strona wystąpiła o ich usunięcie
2) na żądanie, wniosek strony.
„Wznowienie postępowania z przyczyn określonych w art. 145 1 pkt 3-8 oraz art. 145a następuje tylko na żądanie strony”
W postępowaniu w sprawie wznowienia postępowania jest ta sama strona, która była w głównym postępowaniu.
Wniosek o wznowienie postępowania wnosi:
a) podmiot, którego zdaniem ta decyzja dotyczy jego obowiązku lub interesu prawnego,
b) uczestnik, bądź uczestnicy postępowania, ale tylko wtedy gdy postanowienie ich dotyczyło
VII. Wymagania jakie powinien spełniać składany wniosek (art. 148)
a) podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu, który wydał decyzję w pierwszej instancji,
b) termin – jeden miesiąc, od dnia kiedy strona dowiedziała się o okolicznościach, które stanowią podstawę do wznowienia postępowania. Gdy strona nie brała udziału w postępowaniu bez własnej winy, wtedy wniosek może złożyć w terminie od dnia gdy dowiedziała się o wydanej decyzji. „Termin miesięczny liczy się od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.” Gdy nastąpiło uchybienie terminu strona może zwrócić się o przywrócenie.
VIII. Postanowienie (art.149)
Gdy do organu administracji publicznej wpłynie takie podanie o wznowienie postępowania, orzeka:
- w formie postanowienia – następuje wznowienie postępowania. Postanowienie pozwala przeprowadzenie postępowania (postępowanie rozpoznawcze), co do przyczyn wznowienia i na rozstrzygnięcie istoty sprawy, pozwalając na weryfikowanie decyzji ostatecznej.
- w formie decyzji – gdy następuje odmowa wznowienia postępowania. Taka decyzja może zapaść tylko wtedy gdy:
 z takim żądaniem wystąpiła osoba nie będąca stroną
 wniesiono żądanie po upływie terminu i brak podstaw aby go przywrócić,
 strona, która takie żądanie wystosowała nie ma zdolności do czynności prawnych,
 strona działa bez przedstawiciela ustawowego, a nie posiada zdolności do czynności prawnych.
Postanowienie zawiera:
- postanowienie wszczynające wznowienie postępowania,
- przesłanki, które uzasadniają wznowienie postępowania
IX. Organ właściwy (art. 150)
Organem właściwym do wznowienia postępowania jest ten, który wydał decyzję ostatniej instancji.
2 tegoż artykułu mówi, że gdy wznowienie postępowania następuje z przyczyny organu, który wydał decyzję ostatniej instancji, to o wznowieniu rozstrzyga organ wyższego stopnia oraz wyznacza inny organ właściwy do załatwienia sprawy. Przepis ten nie dotyczy :
- decyzji ostatecznej wydanej przez ministra
- decyzji wydanych przez samorządowe kolegium odwoławcze w sprawach własnych jednostek samorządowych
X. Decyzje (art. 151)
Po przeprowadzeniu postępowania rozpoznawczego organ administracji publicznej wydaje decyzję:
 odmawiającą uchylenia decyzji dotychczasowej, z braku podstaw prawnych art. 145 1 i 145a – organ nie przechodzi do merytorycznej oceny sprawy, „nawet wtedy, gdy stwierdzi innego rodzaju wadliwości decyzji, to nie będzie mógł jej uchylić w tym trybie”
 uchylającą decyzję dotychczasową, gdy były podstawy prawne art. 145 1 i 145a – wydanie nowej decyzji, która rozstrzyga o istocie sprawy. Przesłanki nie dopuszczające do uchylenia decyzji:
a) termin, o którym jest mowa a art. 146 1
b) gdy decyzja, która zostałaby wydana w skutek wznowionego postępowania byłaby w swej istocie taka sama jak poprzednia (art. 146 2).
 stwierdzającą, że decyzja ostateczna została wydana z naruszeniem prawa, ale z powodów określonych w art.146 nie może być ona uchylona. Taka decyzja nie wyłącza wadliwej decyzji, ale pozwala stronie wystąpić z roszczeniem o odszkodowanie.
„Jeżeli przedmiotem postępowania w sprawie wznowienia postępowania było postanowienie, zamiast decyzji organ na podstawie art. 151 1 i 2 wydaje postanowienie.”
XI. Wykonanie decyzji (art. 152)
Jeżeli okoliczności sprawy wskazują na to, że decyzja będzie uchylona na skutek wznowienia postępowania, to organ administracji publicznej, który jest właściwy w sprawie może wstrzymać wykonanie decyzji z urzędu lub na żądanie strony.
2 art. 152 mówi, że na postanowienie w sprawie wstrzymania wykonania decyzji służy stronie zażalenie. Gdy postanowienie wydał minister lub kolegium odwoławcze samorządu to ten przepis nie działa.
XII. Roszczenie odszkodowawcze – odesłanie (art. 153)
Gdy decyzja była wydana z naruszeniem prawa (art. 145 1) lub gdy została uchylona w wyniku wznowienia postępowania, a spowodowało to, że strona poniosła szkodę, to strona ta może złożyć roszczenie o odszkodowanie. Zakres oraz zasady są określone w przepisach Kodeksu cywilnego. Dochodzenie odszkodowania następuje w postępowaniu przed sądem powszechnym.


Bibliografia

1. W. Dawidowicz „Ogólne postępowanie administracyjne. Zarys systemu.”
2. B. Adamiak, J. Borkowski „Polskie Postępowanie Administracyjne i Sądowoadministracyjne.”
3. Internet – ogólne zagadnienia.