Grecja.

Typowe cechy sztuki greckiej, helleńskiej i rzymskiej:
· Domy, w których Grecy mieszkali, były budowane z umiarem, wszyscy prowadzili podobny tryb życia nacechowany umiarem;
· Bogom wznosili najwspanialsze świątynie;
· Większość rzeźb greckich powstała w związku z potrzebami religijnymi, wykonywano posągi wielkich bóstw, płaskorzeźby zdobiące świątynie, nagrobki;
· Do połowy IV w.p.n.e. powstała sztuka nie służąca Bogom, na charakter rzeźby miał wpływ sport przyzwyczajający hellenów do oglądania nagich ciał i podziwiania ich;
· Artyści greccy posługiwali się brązem, marmurem i kamieniem jaskrawo malowanym;
· Grecka rzeźba wciąż ewaluowała - przed VI w.p.n.e. dzieła były sztywne i nieporadne, od połowy V w.p.n.e. starano się przedstawić człowieka w ruchu ("Dyskbol" Myrona);
· Rósł stopień szczegółowości oraz poprawności przedstawień. Poliklet w "Dyfosie" zawarł idealne proporcje ciała mężczyzny. Postacie były nacechowane godnością, powagą, spokojem. Pojawiły się ból, radość, nienawiść;
· Ceramika malowana zajmowała w twórczości artystycznej Greków takie miejsce, jakiego nie zyskała w innych cywilizacjach. Garncarze tworzyli naczynia o doskonałych kształtach, cienkich ściankach. Ozdabiali je pokrywając barwną i skomplikowaną dekoracją. Przedstawiano na nich sceny mityczne;
· Największe dzieła architektury greckiej to: Arkropol, świątynie Ateny i Artemidy;
· W dziedzinie budownictwa, zwłaszcza w architekturze sakralnej, Rzymianie dokonali więcej. Posługiwali się cegłą i zaprawą. Pozwoliło to na stosowanie półokrągłych sklepień zamiast płaskich stropów;
· W rzeźbiarstwie także osiągnęli więcej niż Grecy. Nie wahali się pokazać brzydoty, starości, a nawet wulgarności;
· Osiągnięcia sztuki portretowej można śledzić na monetach, często będących dziełami sztuki.

Filozofie antyczni:
Sokrates (469-399 r.p.n.e.)
· był nauczycielem Platona;
· głosił on absolutyzm i intelektualizm etyczny;
· dobro, cnotę i szczęście utożsamiał z prawdą;
· jego dewiza to: “Poznaj samego siebie”;
· podkreślał świadomość własnej niewiedzy: “Wiem, że nic nie wiem”;
· środki poznania to: żywy dialog, zbijanie fałszywych argumentów rozmówcy, pomoc w dochodzeniu dostępnej prawdy;
· ideałem była doskonałość etyczna, racjonalizm i intelektualizm etyczny (utożsamianie szczęścia, dobra, cnoty z wiedzą o tym, co dobre i złe);
· nie uważał siebie za mędrca ani za nauczyciela mądrości; Próbując odpowiedzieć na pytanie “Czym jest wiedza?” rozmawiał z mieszkańcami Aten często ujawniając ich niewiedzę.

Platon
· był uczniem i przyjacielem Sokratesa;
· stworzył pierwszy system idealizmu obiektywnego (platonizmu);
· dualizm świata: świat idei (niedostępny zmysłom), świat materialny;
· jego pisma filozoficzne to “Uczta”, “Państwo”, “Prawa” ;
· funkcja poznawcza to dusza obdarzona wrodzoną wiedzą o ideach;
· na podstawie swej teorii idei zbudował teorię państwa idealnego. Założył szkole w Atenach nazwaną “Akademia od gaju Akademosa”.

Arystoteles (384-322 r.p.n.e.)
· uznawany za najwybitniejszego myśliciela starożytności;
· jego działalność obejmowała niemal wszystkie dziedziny wiedzy;
· założył szkołę filozoficzną w Atenach;
· twierdził, że każda rzecz jest bytem złożonym z materii i formy kształtującej materię;
· postawił tezę o zmienności bytu i wielości form ruchu;
· zapoczątkował empiryczne metody badań przyrodoznawczych, stworzył podstawy rozwoju nauk przyrodniczych;
· był rzecznikiem demokracji, stworzył naukę o państwie;
· zajmował się zagadnieniami etycznymi;
· twórca “Poetyki” - rozprawy o literaturze, prawach rządzących poszczególnymi gatunkami i rodzajami literackimi.

Wartości starożytnej mitologii
Jak doszło do powstania mitów?
Mity powstały, ponieważ tłumaczą to, co niewytłumaczalne (powstanie świata, pór roku, ludzi). Zostały spisane, aby można je było przekazywać dalszym pokoleniom. Mit to wypowiedź, zazwyczaj narracyjna, oparta na wierzeniach ludzi antycznych. Posiada fabułę. Przekazuje uniwersalne prawdy. Mity to dawne baśnie i opowieści o bóstwach oraz półlegendarnych bohaterach (herosach), a także o życiu i wierzeniach starożytnych Greków i Rzymian. Mity były efektem literackiego ujęcia podstawowych przeświadczeń i odczuć ludzkich.

Antropomorficzny charakter mitów.
W mitach siły i zjawiska przyrody przedstawiano pod postacią ludzką, Bogów także wyobrażano sobie na podobieństwo ludzi.
Opowieści mitologiczne mają charakter religijny, uniwersalny, tzn. mówią o prawdach, które nie przemijają, są ponadczasowe, ogólnoludzkie; mówią o sprawach człowieka, jego dążeniach, marzeniach; były wielokrotnie wykorzystywane w sztuce
można je przyrównać do zdarzeń mających miejsce we współczesności.

Charakterystyka i dzieje niektórych bohaterów mitologicznych. Kosmogonia mitologiczna.
Początkowo istniał chaos (nieskończona otchłań wypełniona bezkształtną masą, mieszanina powietrza, ziemi, wody i ognia). Z chaosu powstał dzień, a wraz z nim Jasność i wszelka radość. Wyłoniła się Ziemia (Gaja) i otaczający ją Eter. Powstało niebo (Uranos). Gaja i Uranos to pierwsze bóstwa świata. Uranos dał deszcz, a Gaja wszelką roślinność. Ziemia wypełniła się żywymi istotami. Pojawiły się dalekie gwiazdy i blade słońce. Z chaosu zrodzony został też bóg miłości Eros. Dzięki niemu świat się nieustannie odradzał i odnawiał. Eros łączył ludzkie serca. Uranos i Gaja spłodzili dzieci - Olbrzymy. Po nich przyszli na świat Cyklopi -bóstwa związane z piorunami, błyskawicami i grzmotami (Arges, Steropes i Brontes). Gaja i Uranos wydali także na świat sześć Tytanów (Okeanos, Kojos, Krion, Hyperion, Jarpet, Kronos) i sześć Tytanid (Teja, Rea, Temida, Mnemosyna, Tojbe, Tetys). Uranos bał się tytanów, więc stracił ich do podziemnego świata, Tartaru. Gaja zbuntowała za to najmłodszego syna przeciwko ojcu. Kronos ugodził ojca mieczem, a jego krew (ojca) zapłodniła Gaję ponownie. Wówczas przyszły na świat boginie zemsty, Erynie. Pojawiły się też nowe pokolenia Gigantów i Nimf. Tytani uwolnili swoich braci z Tartaru i pozbyli władzy Uranosa. Rządzący Kronos obawiał się o swoje panowanie, więc pozbył się cyklopów, za co Gaja zbuntowała się przeciwko niemu. Żoną Kronosa była Rea, z którą miał potomstwo. Kronos przypomniał sobie słowa Uranosa, że jego własny potomek pozbawi go władzy, więc połykał swoje dzieci. Rea uciekła na Kretę i tam urodziła Zeusa. Cyklopi zbudowali mu pałac na Olimpie, gdzie zamieszkali bogowie. Wokół stołu Zeusa zasiadała jego rodzina: żona Hera, ich syn Ares (bóg wojny), siostra Afrodyta (bogini miłości), Hefajstos (bóg ognia), Hermes (boski posłaniec), Demeter (bogini urodzaju), brat Zeusa Posejdon (bóg morza), czwórka dzieci władcy nieba: Atena (bogini mądrości), Apollon (bóg światła i muzyki), Atremida (bogini lasów, łowów i pól), Dionizos (bóg winorośli, nigdy nie opuszczający pucharu z ręki). W kuchni panowała opiekunka ogniska domowego Hestia. W królestwie podziemi przebywał bóg ciemności Hades z żoną Persefoną. Wszyscy bogowie starali się uporządkować świat, aby Ziemia stała się rajem. Chociaż między bogami toczyły się zacięte boje, ludzie byli wolni od zła. Nie znali starości, nie musieli pracować, bo ziemia sama rodziła. Odżywiali się dzikimi owocami, warzywami, mlekiem, miodem, który spływał z drzew. Była to “epoka złota”. W “epoce srebrnej” ludzie zmienili sił. Pojawili się prostacy i barbarzyńcy. Zeus postanowił za nieposłuszeństwo zgładzić całą ludzkość. Nastąpiła “epoka brązowa”, ale i ci ludzie pozabijali się nawzajem, a ich dusze trafiły do Hadesu. Pozostały tylko zwierzęta, ptaki i ryby. Bogowie stworzyli więc bohaterów. W “epoce bohaterów” zdarzały się wielkie czyny znane z opowieści o “Złotym panie”, czy o zdobyciu Troi. Bogowie pomagali ludziom. Demeter nauczyła ich uprawy ziemi. Zeus poprosił Prometeusza, aby uformował człowieka z czerwonej gliny i łez. Został on stworzony na podobieństwo bogów. Zeus tchnął życie w pierwszych ludzi, a Prometeusz pomagał im we wszystkim. Wykradł nawet z Olimpu ogień i dał człowiekowi. Zeus ukarał go za to, przykuwając łańcuchami do skał Kaukazu, gdzie sęp wydziobywał mu wątrobę, która co noc odrastała.