Etyka w biznesie.

ETYKA W BIZNESIE

WYKŁAD I – 27.10.02r.

ETYKA – dział filozofii, to nauka o tym, co dobre, a co złe, pochodzi z gr ethos – zwyczaj, obyczaj moralny. VI p.n.e. w Grecji powszechna, myśli filozoficzne, HEDONIZM- życie wykorzystujące pełnie przyjemności, także o etyce, złożoność bytu człowieka uniemożliwia wyłonienie jednej koncepcji etyki, odpowiada na pytanie co to znaczy być dobrym człowiekiem.

ETYKA W BIZNESIE – co to znaczy być dobrym biznesmenem, etyka rozwija się na dwóch płaszczyznach:
a) e.opisowa – dotyczy obrazów faktyczności, odpowiada na pytanie jak jest? Tzn jaki jest faktyczny stan moralności określony grupa społeczną w określonym czasie (moralność mieszczańska w okresie międzywojennym)
b) e.normatywna – wskazuje normy, nakazy dotyczące obszaru powinności, odpowiada na pytanie jak powinno być?, posługuje się ocenami tzn wartościuje. Większośc systemów etyki należy do e.normatywnej, która dzieli się na:
- e.naturalistyczna (epikurejska)
- systemy religijne
Chodzi o to, co jest ostateczną podstawą moralności, zachowań etyki człowieka, mianowicie natura ludzka, czy absolut, czyli Bóg. Naturalizm to podstawy genetyczne, jeśli człowiek zabija mówi się, że jest wynaturzony. Religijne to coś, co wiąże się ponad ludzką naturalnością, istnieje cos więcej niż natura
Etyka normatywna dzieli się jeszcze na:
- e.intencji (kantowska)
- e skutków
Chodzi o to, co jest podstawą czynu moralnego – istnienie sprawy, czyli skutki jakie czyn wywołuje, -intencje, kiedy intencje SA dobre, ale skutki mogą być złe, intencje złe ale skutki dobre, wtedy właściwie mamy problem z oceną działania człowieka. Jeśli intencje i skutki są równe tzn dobre lub złe, ocena następuje szybko. Etyka intencji – ocena przez intencje, Etyka skutków- ocena przez skutki

WSTĘPNA DEFINICJA ETYKI BIZNESU-
EB to etyka normatywna zajmuje się oceną i określeniem standardów moralnych przystających do konkretnej sfery działalności gospodarczej. Jest ona konkretyzacją etyki ogólnej. EB należy do etyki normatywnej, czyli: tak powinno być.

GŁÓWNE STANOWISKA METAETYCZNE (meta-ponad, z lotu ptaka) Ponad etyką widać, że można wyróżnić te rodzaje etyki ogólnej, każda z nich wyznacza inny nurt EB:

1. Etyka deontologiczna – deon-obowiązek, etyka obowiązku cnót, (ojczyzna, nauka, cnota np. rycerska) W EB rozpatrujemy moralność ludzi z punktu widzenia obowiązku, w formie rozkazów i nakazów. Za podstawę postępowania etycznego i jego uzasadnienia przyjmuje się rozkazy i nakazy, jako podstawowe formy regulowania dążeń ludzkich. Widoczna jest tu rola kodeksów etycznych, często te nakazy nie były spisane, dziś spisane np. kodeks lekarski
Bycie moralnym w biznesie polega zatem na przestrzeganiu podstawowych zasad zawodu uchodzących za cnoty kupca czy przemysłowca tzn pracowitość, cierpliwość, oszczędność, wytrwałość.
Zalety e.deontologicznej:
- uchylenie sytuacji typowych, powtarzanych w danej grupie zawodowej
Wady e.deontologicznej:
- nie jest w stanie przewidzieć zmiennych warunków konkretnej sytuacji, w której przyjdzie stosować ogólne nakazy i zakazy
Etyka Imanuela Kanta – sformułował imperatyw kategoryczny-nakaz wskazujący, ze tak musi być, postępuj tak, aby reguła twojego postępowania mogła stać się prawem powszechnym. Kant chciał zwalczyć moralną hipokryzję – jeśli na się dzieje źle to to jest niedopuszczalne, ale jeśli my robimy źle, to, to nie jest niedopuszczalne. W sytuacjach wyboru moralnego postępuj tak, aby twoje zachowanie stało się procesem powszechnym. Czasem trzeba odejść od reguł żeby być etycznym.
Kodeksy etyczne stanowią podstawę do egzekwowania postępowania zachowującego dobre imię zawodu czy też firmy. Reprezentują one jednak minimum moralności zawodowej, wyrażając tylko potrzeby funkcjonowania w zawodzie

2. Etyka aksjologiczno – teleologiczna, aksin-wartość, takos-cel. Etyka wartości interesów. Akceptuje się tu koncepcji ludzkiego powołania do samorealizacji, autokracji i realizowania się w zawodzie. Jest to etyka zorientowana na skuteczne osiągnięcia celów i optymalizacji działalności. Zalety: praca to wartość przez jaką człowiek się realizuje, osiągnięcie maksymalnych wyników. Istnieje niebezpieczeństwo instrumentalizacji etyki, coś jest tylko narządem.

3. Etyka odpowiedzialności i sumienia – uzupełnia dwie pierwsze etyki. Jest to etyka personalistyczna, nastawiona na wartości osobowe, opierające się na doświadczeniach, godności cudzej i własnej i na rzetelnych (surowych) stosunkach do każdego partnera jako człowieka i do pracy jako relacji międzyludzkich. Zmierza do humanizacji życia gospodarczego perspektywie EB odpowiedzialność to zdolność odpowiadania na zapotrzebowanie (z jednej strony producentów klientów). Tylko człowiek sumienny może być moralny tzn partacz w zawodzie jest partaczem moralnym. Człowiek nieetyczny nie jest profesjonalny
Etyka odpowiedzialności i sumienia pozwala na sytuacje etyczne, musimy oceniać czy sytuacje są etyczne dla jej oceny

KTO? ZA CO? PRZED KIM?
------- -- ----------- -- ----------------
podmiot odpowiedzialność instytucje
odpowiedzialności przedmiotowa odpowiedzialne


WYKŁAD II 10.11.02r.

ZABURZENIA POLA ODPOWIEDZIALNOŚCI:
1. Odpowiedzialność przesadna – typ człowieka odpowiadającego do „zbawiciel świata” odpowiada temu jednostka chorobowa zwana „nerwica dyrektorską”
2. Odpowiedzialność zawężona – człowiek, który się marnuje, przerzuca część, rozkłada odpowiedzialność na innych
AKSJOMATY WSPÓŁCZESNEJ ETYKI:
Aksjomat – pewnik, teza, z którą wszyscy się zgadzają. W etyce współczesnej istnieje tendencja do wyznaczania ogólnych zasad i pozostających ich obrębie obszarów wolności, czyli ucieczka od KAZUISTYKI – czyli przypadku wyjątku, tendencji do formułowania szczegółowych, normatycznych np. 5-cio ksiąg
Aksjomat wolności – tylko czyn wolny jest czynem etycznym tzn może być oceniany jako dobry lub zły, bo tylko za swój wolny czyn ponoszę odpowiedzialność
Aksjomat odpowiedzialności – człowiek odpowiada za siebie i przed sobą tj jego godność, jest, więc podmiotem i przedmiotem odpowiedzialności, ale ostateczną instancją moralności jest indywidualne sumienie. Człowiek, który nie będzie odpowiedzialny za siebie nie może być odpowiedzialny za innych

STEREOTYPY I FAŁSZYWE METAFORY FUNKCJONUJĄCE W BIZNESIE:
Stereotyp – uproszczony obszar czegoś, często fałszywy
Realatywizm etyczny – przekonanie, że nie ma obiektywnych, słusznych (względnych) dla wszystkich norm moralnych uniwersalnie ważnych. Jeżeli uważamy coś za relatywne to mamy tendencje do pominięcia tego do nieprzestrzegania.
Norma – to konkretne oczekiwania, co do określonego zachowania, mogące służyć jako kryterium jego oceny
Wartość- to bardziej ogólne oczekiwanie dotyczące zachowań ludzkich, które mogą być tak głęboko zakorzenione, że nie są nawet uświadomione. Można je rozumieć jako ogólny obraz tego, co ludzie uważają za sprawiedliwe. Wartości nie są relatywne są obiektywne
Fałszywa metafora
- „1-szy milion musi być skradziony”
- wszyscy kradną – to bzdura logiczno-językowa
- świat biznesu to dżungla
- biznes to jest gra
Dziedzina etyki biznesu – to problemy, którymi etyka biznesu zajmuje się:
a) etyczne problemy pracy – zjawisko wyzysku jako niesprawiedliwy
- wyzysk w relacjach miedzy współpracownikami
- człowiek jako podmiot pracy
b) etyczne problemy reklamy i promocji – występuje konflikt między skutecznością kłamliwa a manipulacją reklamy, skierowana na emocje, a postulatem uczciwego skierowanego do rozumu informatora
c) etyczne problemy konkurencji:
- przekupstwo rozpowszechnianie fałszywych informacji o kontrahencie
- korzenie złej opinii w mediach
- kopiowanie produktów naruszanie znaków firmowych
- interakcje ludzi biznesu z innymi ludźmi – to nie respektowanie umów kontraktów z partnerami, nieetyczne relacje z klientami, podwładnymi
- stosunek do środowiska naturalnego
d) dlaczego etyka biznesu się opłaca? :
Zwolennicy wystarczalności etyki ogólnej:
Etyki szczegółowe w tym etyka biznesu są objawem kryzysu moralności poszukiwane środków zastępczych przez zdemoralizowane społeczeństwo, które odwróciło się od tradycyjnych moralności, ponadto hasło „ethics pays” jest mechantylne czyli nie chodzi w nim o etykę ale o zrobienie na niej interesu
Etyka biznesu nie przeciwstawia się etyce ogólnej, uzupełnia ją tylko w wymiarze gospodarczej działalności człowieka. Etyka dostarcza człowiekowi innych wartości, nie tylko ekonomicznych.

Wykład III - 23.11.02r.

ZWOLENNICY WOLNEGO RYNKU. WOLNORYNKOWY

Pomiędzy wymogami działalności gospodarczej a etyką zachodzi nieusuwalna sprzeczność. Biznes kłóci się z etyką. Firmy nie mogą sobie pozwolić na kierowanie się względami etycznymi, bo przegrają na rynku bezwzględnych konkurentów.

JAK BRONIĆ ETYKĘ W BIZNESIE? (KRYTYKA)
1. Wolnorynkowcy idealizują sposób funkcjonowania wolnego rynku, jako doskonale konkurencyjnego
2. Funkcjonowanie wolnego rynku wymaga bowiem szerszego kontekstu społecznego, w tym przestrzegania elementarnych norm etycznych. Przede wszystkim wzajemne zaufanie uczestników wymiany handlowej. Forma funkcjonuje dobrze tylko przy respektowaniu takich wartości jak lojalność wobec firmy czy solidarność zespołu pracowniczego. Jedyną wytyczną dla firmy jest zasada racjonalności ekonomicznej zwana ZASADĄ MAXIMINU
3. Legaliści-czyli zwolennicy wystarczalności prawa:

Zakres prawa i moralności pokrywa się, ale są i zasady moralne nie odzwierciedlone w prawie. Prawo nie pokrywa się z moralnością. Nie wszystko co jest prawnie zabronione jest moralnie dopuszczalne.

POZYTYWNE OKREŚLENIE ETYKI W BIZNESIE (ZWOLENNICY)
1. Powody cywilizacyjne – postęp naukowo – techniczny powodujący gwałtowny wzrost możliwości działania niesie ze sobą dylematy moralne. Z którymi spotykamy się jako ludzie po raz pierwszy i nie od razu wiemy jak sobie z nimi radzić (klonowanie człowieka)
2. Szczególna potrzeba etyki biznesu w krajach postkomunistycznych, które dokonały transformacji ustrojowej. Realia gospodarki socjalistycznej wpływały demoralizująco na uczestników życia gospodarczego. Istnieje potrzeba odbudowy etosu biznesmena. Cywilizacyjnego opóźnienia nie odczuje się tylko importem technologii
3. Zmiana relacji pomiędzy działanie człowieka a jego :
- naturalnym otoczeniem – naturalne środowisko, zmiany człowieka – chodzi o odwrócenie relacji między człowiekiem natura.
- kulturowym otoczeniem – chodzi o demokratyzację życia społecznego. Współcześnie dziedzina przedsiębiorczości nie może obejść się bez podjęcia odpowiedzialności, w skutek przemian kulturowych (humanizacji stosunków społecznych) konieczne jest porzucenie „etyki posłuszeństwa” na rzecz etyki odpowiedzialności. Pracownik posłuszny musi zostać zastąpiony pracownikiem odpowiedzialnym.

Reasumując: etyka biznesu nie ma nic przeciwko zyskowi, ale niepokoi ją nadmiar krótkowzrocznego, często finansowego stylu myślenia, który wiedzie gospodarkę do przepaści. Celem przedsiębiorstwa nie jest jedynie podział możliwie najwyższych zysków, lecz innowacje oferowanie produktów i usług, które są społeczeństwu potrzebne i dobrze służą jego przyszłości. Etics pays opłaca się nie dlatego ze pozwala przedsiębiorstwom osiągać lepsze wyniki gospodarcze ale dlatego ze pozwala uwzględnić nie tylko ekonomiczną wartość tj wartość czystego środowiska, wartość wspólnoty lokalnej, a szczególnie wartość pracownika jako osoby, która nie żyje po to aby pracować ale po to żeby żyć.


OBSZARY ODPOWIEDZIALNOŚCI BIZNESMENA
Istnieje potrzeba rozszerzenia perspektywy, w której ujmuje się działalność przedsiębiorstwa tak aby zmieściły się w niej interesy nie tylko udziałowców przedsiębiorstwa, ale wszystkich osób grup, na które przedsiębiorstwo swoim działanie wpływa. W związku z tym można wyróżnić 3 podstawowe grupy (obszary) odpowiedzialności moralnej:
1. Przedsiębiorstwo to ci, którzy tworzą przedsiębiorstwo swoją pracą rządzą kapitałem, a zatem pracownicy, kadra kierownicza, właściciele
2. Najbliższe otoczenie – to ci, którzy wchodzą w bezpośrednią styczność styczność przejawami działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, a zatem klienci dostawcy kooperanci konkurenci
3. Dalsze otoczenie – są to różne wspólnoty lokalne regionalne, państwo + środowisko naturalne

ETYKA ZARZĄDZANIA. WZORCOWY MENAGER
1. Kompetencje (profesjonalizm) – trzymanie ręki na pulsie pewnej dziedziny, którą się reprezentuje, dokształcanie, kadry, które stają na drodze kompetentnemu biznesmenowi
2. Komplikacje czynników, które wpływają na działalność firmy, Menager podejmuje często decyzje obarczoną językiem z powodu niemożliwości przeanalizowania wszystkich danych przez jednego człowieka
3. Umiejętności organizacyjne (pozwalające na skuteczne organizowanie współpracownikami – zmieniła się filozofia zarządzania , według dawnych wyobrażeń, skuteczne zarządzanie miało bowiem upodobnić przedsiębiorstwo do dobrze funkcjonującej maszyny, największą uwagę przywiązywano do dyscypliny i posłuszeństwa pracownika. Cała odpowiedzialność spoczywała zaś na wydającym polecenia. Obecnie sprawa zarządzania polega wykorzystaniu zdolności odpowiedzialnego współdziałania pracowników. Menager powinien rozdzielać zadania tak, aby pozostawiał podwładnym swobodę działania, co oznacza swoisty podział odpowiedzialności
Uprawniać – dawać prawo do działania w czyimś imieniu
CECHY SPRAWNEGO ZARZADZANIA:
- sztuka współdziałania z zespołem,
- umiejętność łatwego nawiązywania kontaktów z podwładnymi,
- umiejętność budowania miłej atmosfery w zespole,
- wzmacnianie lojalności pracowników ich wzajemnych relacjach i w stosunkach do przedsiębiorstwa
- dbanie o podnoszenie umiejętności podwładnych
- umiejętna polityka kadrowa – rekrutacja nowych pracowników, docenianie już zatrudnionych, umiejętność rozstawania się z odchodzącymi

4. Umiejętność komunikowania się, sztuka perswazji, menager musi być dobrym komunikatorem, co bardzo przydaje się w negocjacjach negocjacjach reprezentowaniu firmy na zewnątrz
5. Umiejętność podejmowania decyzji bez ryzyka
6. Nie uleganie korupcji
7. Odpowiedzialność za właściwe korzystanie z poufnych informacji, do których menager ma dostęp tzn informacji dotyczących klientów, dostawców, ubiegających się o pracę
8. Jasne określenie zakresu zadań i odpowiedzialności pracownika
9. Zakaz konkurencji nie wolno pracownikowi prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy
10. W stosunku do bezpośredniego otoczenia klientów, dostawców, kooperatorów, menager powinien sam przestrzegać i wymagać przestrzegania elementarnych zasad etycznych – unikać oszustw, uczciwie prowadzić interesy, nie ulegać pokusie osobistej, dbać o wizerunek firmy

Wykład IV – 7.12.02r.

TYPY RACJONALIZACJI TYPOWE DLA ŚRODOWISKA BIZNESMENÓW
RACJONALIZACJA – pochodzenie psychologiczne, wprowadził Freud, na przełomie XVIII/Xix siła do działania jest popęd, Mechanizm racjonalizmu jest jedynym z mechanizmów obrony,
Mechanizm obronny – to technika reagowania na frustrację
Frustracja – to niemożliwość zaspokojenia pewnej potrzeby, osiągnięcia jakiegoś celu, wywołującego stan napięcia emocjonalnego
Sposobem reagowania na frustracje jest agresja, może być dwojakoukierunkowana: wewnątrz lub na zewnątrz
1.Typ racjonalizacji KWAŚNE WINOGRONA – (Freud opisywał poprzez bajki Ezopa) deprecjonujemy cel, którego nie możemy osiągnąć
2. Typ racjonalizacji SŁODKIE CYTRYNY – upiększanie tego co negatywne, i czego nie możemy uniknąć

RODZAJE RACJONALIZACJI USPRAWIEDLIWIAJĄCE NIEWŁAŚCIWE DZIAŁANIE BIZNESMENÓW:
1.Przekonanie, ze niewłaściwe działanie mieści się w granicach etycznych i prawnych, że nie jest ono „tak naprawdę” nielegalne, czy niemoralne, niektórzy ludzie dojdą do wniosku, ze cokolwiek nie zostało określone wyraźnie jako złe, jest dopuszczalne. Nie ma wyraźnych wytycznych, co można tolerować, a co potępić. Najbardziej godna zaufania jest zasada: kiedy masz wątpliwości co do czegoś, nie rób tego.
2.Przekonanie, ze działanie nieetyczne leży w interesie jednostki (firmy). To przekonanie wynika najczęściej, z błędnego poglądu, na to, co jest właściwym interesem firmy (zyski krótkofalowe i długofalowe)
3.Przekonanie, że działanie nieetyczne jest bezpieczne, i zostanie niewyżyte jest tzw klasyczny problem zbrodni i kary, jako odstraszanie przed tego typu racjonalizacją można polecać zwiększenie częstotliwości kontroli, Anie wysokości kary
4.Przekonanie, że skoro działanie pomaga firmie, to firma wybaczy sprawcy. Szefostwo, menagerowie wyższego szczebla muszą wytyczyć granice między lojalnością wobec firmy, a działalnością zgodną z prawem i moralnością. Lojalność wobec firmy tak, ale nie kosztem prawa czy moralności.

ISTOTA INGRACJACJI I JEJ TECHNIKI
INGRACJACJA – technika manipulacji interpersonalnej, wkradanie się w czyjeś łaski, przypodobywanie się komuś w celu osiągnięcia osobistych korzyści
1.KONFORMIZM – zachowanie :kiedy wejdziesz między wrony, będziesz krakać jak one” dostosowanie się, przytakiwanie, upodobanie się otoczeniu
Skuteczność konformizmu:
- gdy pozycje społeczne rozmówców są podobne,
- gdy zachowania konformistyczne donoszą się do spraw ważnych dla ofiary ingacjajci (kwestie istotne)
2. Podnoszenie wartości partnera (schlebianie) – skuteczność:
- gdy pochlebstwa są obiektywne (ogół)
- gdy dotyczy cech, których podmiot nie jest pewny
3. Autoprezentacja:
a) pozytywna – udowadnianie partnerowi, że znajomość ze mną się opłaca, podkreślanie swoich zalet, możliwości i umiejętności
b) negatywna – autodepracjacja, podkreślenie swoich słabych stron, odwoływanie się do rzeczywistości, uczuć samarytańskich. Skuteczność technik ingracjacji uwarunkowane jest czynnikami społeczno- kulturowymi. W niektórych kulturach (Japońska nie równa się autodepracjacja) nie działa ingracjacja

ROLA KLIMATU ORGANIZACYJNEGO
Sposoby traktowania pracowników zależą w dużej mierze od ogólnego klimatu organizacyjnego. Jeśli klimat jest konstruktywny to ujawniają się otwartość, wsparcie, tolerancja pracowników. Ważne jest również występujące poczucie sprawiedliwości wpływającej na wzrost autorytetu kierownictwa.
3 fundamentalne zasady sprawiedliwości w miejscu pracy:
- prawo do tego, aby wiedzieć, czego się ode mnie oczekuje- normy zachowań funkcjonujące w miejscu pracy powinny być jasne i akceptowane
- prawo do poznania przyczyn podejmowania decyzji-ważne decyzje wymagają podania odpowiednio jasnych przyczyn
- prawo do bycia wysłuchanym- zasady dobrego słuchania (komunikacji): słuchanie jest procesem aktywnym, całkowite skupienie uwagi na rozmówcy, abstraktowanie od własnych problemów, nie przerywać, nie poprawiać, unikać postawy „i tak wiem swoje”, unikać paternalizmu (postawa z góry), nie upraszczać problemów innych ludzi, liczyć dyskusję, słuchać a nie myśleć, co Ja mam do powiedzenia w czasie gdy mówi do mnie partner, nie wnioskować o intencjach rozmówcy na podstawie własnych obaw(unikać projekcji), nie słuchać selektywnie, nie ignorować komunikatów sprzecznych ze swoimi przekonaniami, uważać na efekt „halo”(uogólnienie, przeniesienie, pierwsze wrażenie jest dominujące), zwracać uwagę na komunikację niewerbalną (tembr głosu, gestykulacja, dystans fizyczny, przyjazna postawa, uśmiech spojrzenie w oczy, pochylenie sylwetki do przodu, otwarte dłonie, bogata intonacja głosu)

Informacje czerpane w rozmowach: ok. 10% komunikaty werbalne, 40% ton głosu, 50%pantomimika.
Strefy dystansu interpersonalnego dla określonego typu relacji jest odpowiedni dystans:
- strefa intymna-ok0,5m (zakochani)
- strefa osobista-05m-1,2m (przyjacielska) w zasięgu ręki
- strefa społeczna-1,2m-3,5m (nieznajomi) wobec ludzi świadczących nam usługi, w kontaktach przełożonych i podwładnych
- strefa publiczna-powyżej3,5m mówią głośno, wykłady, ksiądz, komunikacja jednostronna.