Proces wyborczy.

Istotą demokracji jest udział obywateli w sprawowaniu władzy i związane z tym zaangażowanie w życie publiczne. Dobrowolną aktywność obywatelską wpływającą na rządy w państwie określa się mianem uczestnictwa politycznego. Wyróżniamy jego trzy podstawowe formy: uczestnictwo konwencjonalne -państwo wskazuje obywatelowi, kiedy, jak i w jakim celu ma podjąć aktywność polityczną, np. uczestniczyć w referendach czy w wyborach; uczestnictwo niekonwencjonalne – zaangażowana politycznie jednostka lub grupa społeczna dąży do wywarcia wpływu na decyzje władz poprzez działania o charakterze legalnym, albo nielegalnym; uczestnictwo symboliczne – udział w świętach państwowych, pochodach czy uroczystych paradach. W Polsce – tak jak w większości państw demokratycznych – jedną z podstawowych reguł konstytucyjnych jest zasada suwerenności narodu. Suwerenność definiuje się w naukach politycznych jako zdolność zbiorowości do samodzielnego sprawowania władzy i podejmowania ostatecznych decyzji dotyczących określonego terytorium. Trudno jednak oczekiwać dosłownie rozumianej realizacji idei rządów ludu. W Polsce naród może sprawować władzę na zasadach: demokracji pośredniej – poprzez przedstawicieli wybranych do parlamentu oraz władz samorządowych, głównym elementem tej formy sprawowaniu władzy są wybory, czyli proces, w którym obywatele wybierają spośród zgłoszonych kandydatów swoich przedstawicieli do organów władzy; demokracji bezpośredniej – obywatele sami podejmują decyzje, np. uczestniczą w referendum, do aparatu państwowego należą przygotowanie projektów decyzji oraz działania wykonawcze. Demokracja bezpośrednia jest ideałem trudnym do zrealizowania. W Polsce występuje w bardzo ograniczonym zakresie. W państwie demokratycznym władza zwierzchnia należy do narodu. Formy jej sprawowania podlegają regulacjom prawnym. Główny element demokracji pośredniej – wybory powszechne – bardzo dokładnie opisano w prawie wyborczym. Terminem tym określa się zespół norm prawnych oraz uprawnienia wyborcze obywateli. Obowiązujące w danym państwie normy regulujące przeprowadzanie wyborów oraz ustalanie ich wyników to prawo wyborcze w znaczeniu przedmiotowym. W Polsce obejmuje ono m.in. zasady wybierania: prezydenta, wójtów, burmistrzów, prezydentów miast; posłów, senatorów, radnych, deputowanych do Parlamentu Europejskiego. Przepisy tego typu zostały zebrane w akcie prawnym nazwanym Kodeksem wyborczym. Prawo wyborcze w znaczeniu podmiotowym to ogół uprawnień obywateli związanych z udziałem w wyborach. Wyróżnia się tu: czynne prawo wyborcze – umożliwiające wybór przedstawicieli do wskazanego organu władzy publicznej, prawo to przysługuje każdemu obywatelowi polskiemu, który ukończył 18 lat; bierne prawo wyborcze – zapewniające możliwość kandydowania w wyborach, określające zasady i warunki, które powinien spełniać obywatel, by kandydować do określonego organu władzy i zostać do niego wybranym. Mimo że demokracja oznacza rządy ludu, od jej początków ograniczono powszechność prawa wyborczego, czyli stosowano tzw. Cenzus wyborczy. Polega on na przyznawaniu obywatelom prawa głosu lub kandydowania w zależności od tego, czy spełniają określone wymagania. Do podstawowych warunków decydujących o udziale jednostki w wyborach należały w przeszłości: wiek, wykształcenie, płeć, wyznanie, stan majątkowy oraz domicyl, czyli miejsce stałego zamieszkania. Cenzusu wyborczego nie należy mylić z pozbawieniem praw wyborczych. Może ono wynikać z ubezwłasnowolnienia, prawomocnego orzeczenia sądu lub postanowienia o pozbawieniu praw publicznych wydanego przez Trybunał Stanu. W takich przypadkach prawo wyborcze nie przysługuje danej osobie, choć spełnia ona kryteria cenzusu. Obecnie w Polsce warunkami korzystania z czynnego prawa wyborczego są posiadanie obywatelstwa polskiego i pełni praw publicznych oraz ukończenie 18 lat. Bierne prawo wyborcze ograniczają jedynie zapisy precyzujące minimalny wiek osób chcących kandydować w wyborach na określone stanowiska. Najistotniejszy element prawa wyborczego stanowią tzw. Przymiotniki wyborcze.