Unia europejska - najważniejsze informacje

1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska jest związkiem państw członkowskich Wspólnot Europejskich (EWG, EWWiS i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej) utworzonym w 1993 roku. Celem UE jest utworzenie unii gospodarczej, monetarnej i politycznej oraz wprowadzenie wspólnego obywatelstwa wśród państw zrzeszających.

[definicja wg Encyklopedii PWN]

Niezwykle trudno jest sprecyzować znaczenie pojęcia Unii Europejskiej, gdyż jest to temat bez dna – temat „rzeka”. Można jednak przyjąć, że stanowi ona ponad instytucjonalny i ponadnarodowy mechanizm integracyjny. Unia nie funkcjonuje jak państwo, ponieważ nie ma wielu jego uprawnień, na przykład nie może stosować przymusu.

Powstanie Unii Europejskiej jest fenomenem politycznym – dowiodło, iż w XX i XXI wieku może istnieć i funkcjonować system bez klasycznego aparatu państwa.

2. Unia Eurpoejska jako wspólnota polityczna.

Unia Europejska została powołana na mocy traktatu o UE podpisanego w Maastricht 7 lutego 1992 ro. oraz preambuły* i art. 1 Jednolitego Aktu Europejskiego z 1 lipca 1987 r.

Powstanie tej ponadnarodowej organizacji nie zastąpiło dotychczasowych Wspólnot Europejskich. Funkcjonują one nadal, tym samym zachowując podmiotowość prawną i międzynarodową**.

Instytucje europejskie

• Rada Europejska (ang. European Council)

Powstała w 1974 r. Jej posiedzenia – czyli spotkania szefów państw i rządów, odbywają się co najmniej dwa razy w roku na terenie kraju, który aktualnie sprawuje prezydencję. Jest to organ, który wytacza strategiczne cele rozwoju, definiuje założenia polityczne UE oraz rozstrzyga kwestie sporne i zajmuje się aktalnymi problemami Unii.

*preambuła - wstęp do aktu prawnego, wyjaśniający okoliczności wydania aktu oraz cele, jakim powinien służyć; poprzedza przepisy prawne ujęte w artykuły i paragrafy.
**wyjątkiem jest EWWiS, która została zawarta na 50 lat; termin jej obowiązywania minął w lipcu 2002r.

• Rada Unii Europejskiej (ang. Ccil of The Europenian Union)

Organ ten jest głównym organem decyzyjnym. Reprezetuje państwa członkowskie, uchwala akty prawne. Wraz z Parlamentem Europejskim sprawuje kontrolę nad budżetem UE. Uchwala także układy międzynarodowe. Najważniejszym jednak jej zadaniem jest koordynacja polityki gospodarczej, wewnętrznej i zagranicznej.

• Parlamement Europejski (ang. European Parliament)

Jedyny organ wybierany przez obywateli. Ma charakter konsultacyjno - doradczy. Współuczestniczy w procesie tworzenia prawa, zatwierdzanie budżetu Unii oraz wyrażanie zgody na powoływanie członków Komisji Europejskiej

• Komisja Europejska (ang. European Commission)

Jest to naczeelny organ wykonawczy. Do jej kompetencji należy: prawo inicjatywy prawodawczej, reprezentacja i koordynacja działań Wspólnot, kontrolowanie stosowania prawa wspólnotowego oraz realizacja postanowień zawartch w traktatach i aktach prawnych przyjętych przez Wspólnoty. Siedzibą Komisji jest Bruksela.

• Trybunał Sprawiedliwości (ang. Court of Justice)

Orzeka on o zgodności aktów prawnych wydawanych przez instytuje Wspólnot z traktatami Wspólnot, rozpoznaje spory. Jego rozstrzygnięcia są ostateczne. Składa się z 15 sędziów rezydujących w Luksemburgu, których kadencja trwa 6 lat.

• Trybunał Obrachunkowy (ang. Court of Auditors)
• Komitet Ekonomiczno-Społeczny
• Komitet Regionów (ang. Committee of Regions)
• Komitet Stałych Przedstawicieli
• Europejski Bank Centralny (ang. European Central Bank)
• Europejski Bank Inwestycyjny (ang. European Investment Bank)


3. Unia Europejska jako wspólnota gospodarcza

Integracja europejska po II wojnie światowej to przede wszystkim proces postępującej współpracy ekonomicznej, mającej na celu realizację jednolitego systemu gospodarczego. Prowadzone przez ponad 50 lat działania integracyjne, realizowane w 4 etapach doprowadziły do ukształtowania się Unii w obecnej postaci.

Cztery wyżej wymienione etapy to:

• strefa wolnego handlu
Oznacza ona likwidację ceł i ograniczenia ilościowe w handlu między krajami określonej grupy. Każde z państwa zrezszonych utrzymuje jednak własne cła w stosunku do krajów nie członkowskich.

• unia celna

Sytuacja gdy kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicenie cła wobec krajów trzecich.

• wspólny rynek

Oznacza swobodę przepływu kapitału i siły roboczej w przestrzeni integrujących się państw.

• unia gospodarca i walutowa

Polegają one na ograniczeniu wahań kursów pomiędzy walutami integrujących się państw, tworzeniu wspólnych rezerw walutowych oraz wprowadzeniu jednej waluty (w przypadku Unii Europejskiej - euro); wszystkie ważniejsze decyzje gospodarcze są podejmowane przez powołane instytucje międzynarodowe.


4. Unia Europejska jako wspólnota prawna

W pojęciu prawa międzynarodowego, Unia nie jest jego podmiotem. Działa za pośrednictwem organów wspólnotowych. Instytucje Wspólnot, z których UE powstała, korzystają z wszystkich przywilejów i immunitetów prawa międzynarodowego. Jednak najważniejsze sprawy są rozstrzygane przez państwa członkowskie. Zgodnie z obowiązującym prawem unijnym wszystkie te decyzje muszą być przyjete przez państa członkowskie z uwzględnieniem prawa krajowego.

Źródłami prawa w Unii Europejskiej są:

• Traktaty założycielskie trzech Wspólnot
• Układy akcesyjne o przystąpieniu do Wspólnot Europejskich i UE państw czterech rozszerzeń
• Umowy uzupełniające traktaty założycielskie


Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje przez Parlament Europejski, Radę albo Komisję wymagają jasnego uzasadnienia i powołania się na podstawę prawną. Warunkiem wejście w życie rozporządzeń i dyrektyw dla wszystkich państw członkowskich, jest publikacja w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Natomiast inne dyrektywy i decyzje obowiązuję adresatów od momentu ich notyfikacji.

Obywatelstwo europejskie obowiązuje każdego obywatela państwa członkowskiego i nie oznacza ono zniesienia obywatelstwa narodowego - stanowi jedynie uzupełnienie praw i obowiązków określonych w konstytucjach. Korzystając z tych uprawnień, każdy obywatel może się poruszać i przebywać na terenie całej Unii. Taki obywatel posieda również prawo głosowania i kandydowania do Parlamentu Europejskiego.


5. Kryteria i procedura przystępienia do Unii Europejskiej.

Porblem wystąpienia państwa z UE

Teoretycznie możliwe jest występienie kraju z UE zgodnie z zapisem w art. 56 1 Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów z 1969 r.:

"układ, który nie zawiera postanowienia dotyczącego jego wygaśnięcia i nie przewiduje wypowiedzenia ani wycofania się z niego, nie podlega wypowiedzieniu ani wycofaniu się z niego, chyba że [...] strony miały zamiar dopuścić taką możliwość"

Konwencja nie wspomina o konsekwencjach prawnych, związanych z jedostronnym zerwaniem umowy międzynarodowej, ale nie ulega wątpliowości, że gdyby doszło do takiej sytuacji, byłoby to równoznaczne z poważnym kryzysem wewnętrznym tego ugrupowania. Należy podkreślić, że członkowie Unii nie zostali pozbawieni suwerenności, lecz dobrowolnie przekazali część swoich uprawnień na rzecz wspólnoty państw.

Jedynym przykładem wystąpienia państwa z Unii było wycofanie się z niej Grenlandii, która jako terytorium duńskie należała do Wspólnot Europejskich od 1973 r. Po uzyskaniu szybkiej autonomii przeprowadzono referendum, w którym miejscowa ludność wypowiedziała się przeciwko kontynuowaniu integracji. Po wyjściu ze Wspólnoty Unii, uzyskała statut zamorskiego terytorium Danii w lutym 1985 r.

6. Rozszerzenia terytorialne Wspólnot Europejskich.


7. Wyzwania stojące przed Unią Europejską w XXI wieku.

Debata na temat przyszłości Europy oficjalnie została zainicjowana podczas negocjacji w Nicei i jest wspierana przez instytucje Unii. W maju 2000 r. minister spraw zagranicznych Niemiec Joschki Fischer przedstawił propozycję przekształcenia Unii w federację europejską z własną konstytucją i instutucjami opartymi na wzorze parlamentarnym. Przez długi czas jego tezy były podstawowym punktem odniesienia w debacie o przyszłości Europy.

Deklaracja z Laeken przyjęta w grudniu 2001 r. była ważnym momentem tej debaty. Jej podstawowymi zagadnieniami było zoranizowanie nowego modelu życia politycznego w poszerzonej Unii, uproszczenie zbyt skomplikowanych instrumentów działania Unii, przybliżenie przeciętnemu obywatelowiidei europejskiej i europejskich instytucji oraz podjęcie działań mających przekształcić Unię w czynnik stabilizacji oraz model dla nowego wielobiegunowego świata. Zgodnie z tą deklaracją Konwent Europejski ma przygotować dokument, który posłuży jako materiał początkowy dla obrad na konferencjach międzynarodowych.

8. Polska w Unii Europejskiej.

Argumenty - dlaczego TAK?

• Dziś mamy szansę współtworzenia Europy zjednoczonej i szanującej tożsamość tworzących ją narodów.
• Szersza możliwość rozwoju gospodarczego, kulturalnego, naukowego i technicznego.
• Swobodny przepływ kapitału, ludzi, towarów i usług.
• Możliwość podjęcia pracy we wszystkich krajach Unii.
• Szeroki udział we wspólnotowych programach Unii (edukacyjne, naukowe, gospodarcze).
• Dotacje przeznaczone na restrukturyzacje rolnictwa i unowocześnienie przemyslu i infrastruktury.
• Zwiększenie rynku zbytu dla polskich produktów i usług.
• Dodatkowe fundusze przeznaczone na ochronę środowiska i rozwój infrastruktury technicznej.
• Wysoka jakość produktów i usług.
• Sam proces przygotowawczy urochomił mechanizmy sprzyjające naszemu rozwojowi gospadarczemu (uzyskiwanie przez polskie przedsiębiorstwa certyfikatów jakości ISO).
• Szansa napływu kapitałów inwestycyjnych.

Argumenty - dlaczego NIE?

• Podporządkowanie gospodarcze.
• Polskie rolnictwo nie wytrzyma konkurencji z rolnictwem unijnym.
• Polska powinna współpracować w krajami Europy Środkowej i Wschodniej (np. z Czechami, Białorusią, Ukrainą, Rosją).
• Niekorzystne rozliczenia finansowe dla Polski.
• Wykup ziemi przez cudzoziemców.
• Nieuregulowana kwestia własności na ziemiach północnych i zachodnich.
• Konieczność dostosowania prawa wewnętrznego do prawodawstwa unijnego.
• Konieczność zbyt szybkiego jak na możliwości budżetowe Polski dostosowania zacofanego sektora rolno-spożywczego do standartów Unii.
• Swiadomość dystansu, jaki dzieli poziom życia w Polsce, z poziomem życia w państwach Unii Europejskiej.



Bibliografia:
• Lech Moryksiewicz i Maria Pacholska "Wiedza o społeczeństwie - liceum ogólnokształcące, zakres rozszerzony"
• Feliks Szlajfer, Halina Powęska "Geografia regionalna świata - Klasa III gimnazjum"
• Internet - witryny pod hasłem: Polska w Unii Europejskiej