Polityka i partie polityczne.

Funkcje partii politycznych
Partie polityczne spełniają różnorodne funkcje wobec państwa i społeczeństwa, a także wobec samych siebie. Wyróżnia piec funkcji pełnionych przez partie polityczne:

 partia jako mechanizm wyłaniania elity rządzącej państwa;
 partia jako organ formułujący doktryny i programy polityczne;
 partia jako mechanizm kształtowania opinii publicznej;
 partia jako ogniwo wiążące państwo ze społeczeństwem;
 partia jako mechanizm społecznej integracji w sferze życia politycznego.

Partia jako mechanizm wyłaniania elity rządzącej państwa. Członkowie partii w pracy partyjnej zyskują wiedze i doświadczenie niezbędne do sprawowania władzy, w partii zdobywają znajomość spraw państwowych i zastanawiają się nad metodami ich rozwiązywania. Współczesne instytucje polityczne czynią z partii politycznych niemal jedyną drogę prowadzącą do najwyższych stanowisk państwowych.
Zespoły kierownicze partii politycznych - także tych nie sprawujących w danej chwili władzy - i ich najbardziej aktywni działacze wchodzą w skład elity politycznej . Elita polityczna ma istotny wpływ na podejmowany przez aktualny rząd decyzje.
Partie polityczne są wiec pewnego rodzaju naturalnymi szkołami, w których owe elity polityków kształtują się, wyłaniają i uzyskują akceptacje swych środowisk politycznych jako ewentualni najlepsi kandydaci do objęcia odpowiednich stanowisk czy tez pełnienia roli przedstawicieli w parlamencie. Brak partii politycznych "utrudniałby czy wręcz uniemożliwiałby wyłanianie się elit politycznych w sposób naturalny.
Partia jako organ formułujący doktryny i programy polityczne. Dzięki praktycznej znajomości sytuacji państwa i sporym zasobom informacji o stanie społecznych oczekiwań partie maja szansę na tworzenie realnych programów działania politycznego, które mogą mięć wpływ na bieg wydarzeń. Funkcja ta jest określana jako funkcja ideologiczno-programowa.
We współczesnym życiu politycznym partie rzadko jednak prezentują cale programy polityczne, ograniczając się do haseł wyborczych, mających większa wagę propagandową niż merytoryczna. Jest to po części warunkowane wykorzystywaniem takich środków przekazu jak: reklama telewizyjna, radiowa czy plakat wyborczy, gdzie nie starcza miejsca na nic więcej poza krótkimi, łatwymi do zapamiętania symbolami i hasłami.
Ciężar szerszego i bardziej szczegółowego zaprezentowania programu partii politycznej czy jej stanowiska w konkretnych kwestiach spada na jej działaczy, którzy przekazują je na spotkaniach, w wywiadach dla mediów czy tekstach publicystycznych. Wiąże się to z następna z funkcji partii - kształtowania opinii publicznej.

Partia jako mechanizm kształtowania opinii publicznej. Kształtowanie opinii publicznej odbywa się przez rozpowszechnianie wśród społeczeństwa poglądów na sprawy będące przedmiotem publicznego zainteresowania. Wykorzystywane są tu współczesne środki komunikacji masowej - prasa, radio, telewizja, a ostatnio także Internet . Jest to przedsięwzięcie wymagające wysokiego kunsztu fachowego i sporych nakładów finansowych.
Można tu wyróżnić typowo informacyjną działalność członków partii, w tym fachowców od kontaktów z mediami - rzeczników prasowych oraz działalność nastawioną na tworzenie pewnego wizerunku partii, określana jako marketing polityczny.
Znacznie większe możliwości kształtowania opinii publicznej mają partie duże, posiadające znacząca reprezentację parlamentarną czy rządzące w danej chwili krajem. Sa one w większym stopniu zauważane prze media, ich działalność jest szerzej opisywana i komentowana. Istotne jest również mniej czy bardziej otwarte poparcie wysokonakladowych gazet czy telewizji publicznej.
Partia jako ogniwa wiążące państwo ze społeczeństwem. Partie stanowią ogniwa wiążące państwo ze społeczeństwem. Działalność partii wytwarza autorytet, na którym opiera się skuteczność działania władzy państwowej.
Partie przekazują społeczeństwu stanowisko i zamierzenia elity rządzącej, zabiegają o akceptacje działań rządu. Tak działają partie rządzące. Działalność partii opozycyjnych sygnalizuje elicie rządzącej konieczność korygowania zbyt niepopularnych posunięć, konieczność znalezienia kompromisu pomiędzy własnymi zamierzeniami a propozycjami opozycyjnymi.
Partia jako mechanizm społecznej integracji w sferze życia politycznego. Platforma polityczna partii łączy w sobie lokalne stanowiska, interesy cząstkowe mniejszych ugrupowań, prezentując je na arenie ogólnopaństwowej, ogólnospołecznej, choć często gubiąc po drodze wiele z ich specyfiki.

Partia jako miejsce kariery politycznej. Pominięte są tu kwestie programu politycznego czy kontaktu ze społeczeństwem, a na pierwszy plan wysuwa się sprawa korzyści, jakie może zapewnić swoim członkom partia polityczna. Funkcja partii politycznej byłoby wiec stworzenie możliwości kariery politycznej, która dla kierownictwa partii uwieńczona jest objęciem władzy, a dla aktywnych członków daje korzyści materialne i duchowe, wynikające z uprzywilejowanej pozycji. Pozostali za prowadzenie działalności politycznej otrzymują wynagrodzenie. Forma nagrody za aktywna działalność polityczna jest otrzymanie różnego rodzaju urzędów w partiach, gazetach, gminach i państwach, pozwalające na zaspokojenie potrzeb materialnych i psychologicznych.
Dążenie do osiągnięcia korzyści materialnych i duchowych jest wiec naturalnym działaniem większości polityków, a wiele działań partii jest skierowane na stworzenie swoim członkom dróg kariery politycznej w państwie.
Partia jako kandydat do władzy uzyskanej droga obecności w parlamencie. Partie polityczne są elementami mechanizmu organizacji wyborów do parlamentu i stad mechanizmu formowania ośrodków władzy w państwie.
Partie polityczne spełniają swe różnorodne funkcje we współczesnym państwie demokratycznym w warunkach pluralizmu politycznego, rozumianego jako istnienie i swobodne działanie różnych partii politycznych, grup nacisku, grup interesów. Partie i grupy wzajemnie ograniczają się, skłaniają do współdziałania, prowadzą negocjacje, uzgodnienia i konsultacje.
Działania takie możliwe są w warunkach ukształtowanej kultury politycznej. Kultura polityczna polega na stosowaniu się do reguł umożliwiających partiom politycznym osiąganiu porozumień i kompromisów przy zachowaniu swoich istotnych odrębnych założeń. Brak odpowiedniego poziomu kultury politycznej zamienia pluralizm w walkę o władze i stanowiska w państwie bez liczenia się ze swoimi partnerami i przeciwnikami politycznymi.

Wyróżniamy cztery funkcje partii politycznych:
 organizowania chaotycznych rządań społecznych;
 wychowania ludzi w duchu odpowiedzialności politycznej;
 spełniania roli ogniwa łączącego rząd z opinia publiczna;
 selekcji przywódców.

Organizowanie chaotycznej woli społeczeństwa jest podstawowym zadaniem partii politycznej; stad pierwsza jej funkcja. Partie polityczne są pośrednikami idei przez stale eksponowanie i wyjaśnianie doktryn partyjnych. Sa również reprezentantami interesów grup, wypełniając lukę miedzy jednostka a społeczeństwem. Funkcja ta łączy w sobie zadania formułowania doktryn i programów politycznych oraz społecznej integracji w sferze życia politycznego.
Partie polityczne nie tylko pozwalają wyborcom na zapoznanie się z kandydatami na stanowiska państwowe i ich programami, ale także przekształcają samych obywateli. Spełniają funkcje wychowania ludzi w duchu odpowiedzialności politycznej. Każda partia prezentuje wyborcom i ich grupom interesy i wizje społeczeństwa jako całość. Przystosowuje ona potrzeby obywateli do potrzeb społeczeństwa jako całości, a nawet zada poświęceń w imię wspólnoty. Partie prezentują nie tylko swoja wizje, ale także odnoszą się do wizji swoich przeciwników politycznych, krytykując je i komentując. Funkcja ta odróżnia partie od grupy nacisku. Bez niej współczesne państwo staje wobec niebezpieczeństwa opanowania przez potężne i niekontrolowane grupy interesu. Trzecim zadaniem partii politycznej jest spełnianie roli ogniwa łączącego rząd z opinia publiczna. W demokracjach niezbędna jest więź łącząca przywódców z ich zwolennikami. Zadaniem partii jest utrzymywanie otwartych kanałów tej komunikacji. Partie stają się dzięki temu rzecznikami rządu - partie rządzące - lub czynnikami kontrolującymi rząd i jego agencje - partie opozycyjne. Funkcja ta jest podobna do baumanowskiej propozycji partii jako ogniwa łączącego państwo ze społeczeństwem.
Funkcja czwarta, selekcji przywódców, jest podobna do spełniania przez partie roli mechanizmu wyłaniania elity rządzącej państwem. Bardzo ważne jest tu również znaczenie współzawodnictwa w systemie demokratycznym, które jest gwarancją jakości przywództwa. Selekcja taka jest skuteczna w warunkach istnienia odpowiedniej atmosfery intelektualnej potrzebnej do funkcjonowania partii demokratycznych?. Tam gdzie takie warunki nie istnieją, na horyzoncie majaczy kryzys demokracji.
Cztery wyróżnione dają się odnaleźć zarówno w działalności partii w państwie demokratycznym, jak i partii pełniących władze w państwie niedemokratycznym. Zmienia się jednak zasadniczo znaczenie tych funkcji. Kluczowa funkcja w dyktaturze staje się selekcja przywódców, do której pozostałe funkcje są tylko przygotowaniem i niezbędnym zabezpieczeniem. Najważniejszym zadaniem staje się tworzenie, zachowywanie i rozbudowywanie elity władzy.
Funkcje partii politycznych to zadania, które partia ma do spełnienia i wypełnia w systemie politycznym danego państwa. Dzięki poznaniu funkcji partii politycznych można zrozumieć role, jaką w życiu politycznym odgrywają partie, odnaleźć te zadania, które wypełniają tylko partie polityczne, a których wypełnienie jest niezbędne do funkcjonowania państwa.
Można odróżnić funkcje założone od funkcji wykonywanych w praktyce. Te dwa rodzaje funkcji nie zawsze pokrywają się ze sobą. Decydujące znaczenie ma analiza funkcji wykonywanych, funkcje założone są przydatne do porównania.

Można wyróżnić trzy podstawowe funkcje partii to:
 kształtowanie opinii i postaw politycznych;
 wyborcza (a w niej tworzenie programu politycznego i selekcji kandydatów);
 rządzenie (a w niej kierowanie organami państwowymi i kontrola rządu).

Funkcje te wiążą się z demokratycznym systemem rządów, choć mogą być także użyte do określania działania partii politycznych w systemach niedemokratycznych. Funkcje w obu rodzajach systemów są podobne, ale sposób ich wypełniania różny.
Funkcja kształtowania opinii i postaw politycznych. Zadaniem, jakie wszystkie partie stawiają przed sobą jest kształtowanie opinii politycznych nie tylko swych członków, ale i szerokich kręgów społecznych, które partia chce pozyskać dla siebie. Kształtowanie opinii to zadanie informacyjne; kształtowanie postaw politycznych wymaga działań bardziej intensywnych.
Artykulacja interesów jest tu rozumiana jako dążenie do ujawnienia i sformułowania treści interesów swoich zwolenników. Jest ona realizowana przez takie środki jak prasa partyjna, agitacja wśród zwolenników, wystąpienia parlamentarne, akcje masowe - petycje, demonstracje, strajki.
Zadanie integracji interesów może być określane jako kojarzenie interesów innych grup i tworzenie z nich pewnego obrazu oraz budowanie kompromisu. Rola partii politycznej może tu być mniej lub bardziej aktywna; może ona ograniczyć się tylko do pośrednictwa, albo wnieść pewien twórczy wkład w proces integracji. Partie dążą do integracji interesów gospodarczych, społecznych i kulturalnych wokół wspólnych celów politycznych.

Funkcja wyborcza realizowana jest przez cały czas, ze szczególnym jednak nasileniem w czasie wyborów i kampanii wyborczej. Można wyróżnić dwa jej składniki: selekcje kandydatów na wybieralne stanowiska oraz formułowanie programu wyborczego.
Choć partie polityczne nie są jedyną instytucją polityczną posiadającą możliwość desygnowania kandydatów, to są one czynnikiem głównym, posiadającym niemal monopol w tej dziedzinie, jeśli nie bezpośredni, to pośredni wpływ na wybór kandydatów. Selekcja kandydatów jest niezwykle ważnym elementem funkcji wyborczej partii; poprzez nią formułuje się elita polityczna państwa.
Kandydaci są wybierani wpierw wewnątrz partii, w sposób mniej lub bardziej demokratyczny; wybór demokratyczny przez członków partii stosuje się rzadko, z reguły większy wpływ ma tu kierownictwo partii i jej najbardziej aktywni działacze. Przewaga kierownictwa może być tym, że za faktycznego reprezentanta wyborców uważana jest partia polityczna, a nie konkretny kandydat. Wokół kandydatur toczy się ostra, niejawna rywalizacja węższych kręgów politycznych czy grup interesów stojących poza partiami. Na ostateczne zatwierdzenie wybranego kandydata na stanowiska w rządzie czy administracji państwowej mogą mięć tez wpływ inne partie, zwłaszcza te pozostające w koalicji z daną partią; stosowany jest tu mechanizm konsultacji.

Partie polityczne prezentują swoim wyborcom swoje programy przez cały czas swojej działalności, a w czasie wyborów - formułują programy wyborcze czy tez platformy wyborcze. Program wyborczy jest środkiem oddziaływania na wyborców, umożliwiających przyciągniecie wyborców i zgrupowanie ich wokół programu działania politycznego prezentowanego przez dana partie. Programy wyborcze mogą być opracowywane przez partie jako całość lub pozostawione poszczególnym kandydatom; jest to zależne od charakteru danej partii. W takich przypadkach jak wybór prezydenta można zauważyć dominująca role lidera, z którym program jest ściśle utożsamiany, lider osobiście przedstawia go i jest z nim identyfikowany; role taką podkreślają wystąpienia kandydata na prezydenta czy urzędującego prezydenta w środkach masowego przekazu. Program wyborczy po przeprowadzeniu wyborów przekształca się z propozycji politycznych partii i jej kandydatów w wyraz opinii tej części wyborców, którzy głosowali na daną partię. Wyborcy ci przez swój głos popierają ów pogram, wyrażają zgodę na zawarte w nim propozycje i oczekują ich realizacji. Jest to jedna z form organizacji politycznej działalności obywateli, do której powołane są partie polityczne.
Partie polityczne nie tyle jednak wyrażają opinie obywateli, co same je tworzą. Przygotowują program polityczny, do którego starają się przekonać społeczeństwo, zyskać jak najwięcej zwolenników, by otrzymać dzięki temu jak najwięcej głosów, a przez to - władze w państwie. Partie kształtują więc poglądy swoich wyborców, są ich przewodnikiem w kwestiach politycznych. W programach wyborczych występuje znaczny element propagandy; są układane bardziej pod kątem pozyskania jak największej liczby wyborców niż merytorycznej informacji o zamierzeniach partii.

Funkcja rządzenia w węższym, dosłownym jej rozumieniu występuje wtedy, gdy partia polityczna obejmuje kierownictwo państwem w drodze obsadzenia decydujących organów państwowych. W szerszym rozumieniu uczestniczą w niej także partie, które usiłują wpłynąć na działanie kierowniczych organów państwa; można ja określić jak kontrole rządu lub opozycje do rządu. Partia, która wygrała wybory, obsadza kluczowe stanowiska w państwie i zaczyna realizować funkcje kierowania organami państwowymi czy tez kierowania państwem. Dzięki wprowadzeniu do organów państwowych swoich przedstawicieli partia polityczna ma wpływ na podejmowanie decyzji politycznych i mianowanie personelu wykonawczego. Należy do niej władza w państwie. O bezpośrednim zaangażowaniu partii w kierownictwo państwem świadczy obejmowanie przez przywódców partii najwyższych stanowisk państwowych, takich jak stanowiska prezydenta, premiera, ministrów.
Z kierowaniem państwem nierozerwalnie łączy się funkcja kontroli rządu, funkcja opozycji. Proces rządzenia polega na konkurencyjnej walce sił politycznych, z których jedne w danej chwili rządzą państwem, a inne pozostają do rządu w opozycji, dążąc do odwrócenia tej sytuacji przy okazji następnych wyborów. Partie opozycyjne prowadza działania w dwóch kierunkach: przygotowania do zwycięstwa w następnych wyborach i próby włączenia się do rządzenia państwem. Pierwszy kierunek jest realizowany przez krytykę posunięć partii rządzącej i przygotowanie własnego programu politycznego. Drugi kierunek to również krytyka, mająca na celu wywarcie bieżącego wpływu na politykę państwa - krytyka korygująca. Partie nie mające wpływu na politykę państwa, nie brane pod uwagę w podejmowaniu decyzji państwowych, często uciekają się do środków takich jak strajki czy manifestacje uliczne.
Polityka państwa ma być w takim modelu nie tyle wola większości, ale synteza miedzy wola większości a mniejszości, kompromisem miedzy rządzącymi a opozycją.