Rynek papierów wartościowych w Polsce

Praca Dyplomowa napisana pod kierownictwem
mgr. W.Kozakiewicz


Słupca, dnia: ...................



I. Pojęcie i rodzaje papierów wartościowych
1. Rynek papierów wartościowych
a. Rynek kapitałowy
II. Charakterystyka instrumentów rynku papierów wartościowych
1. Czeki
2. Weksle
3. Obligacje
4. Akcje
5. Bony skarbowe
III. Giełda Papierów Wartościowych
1. Rodzaje giełd
2. Maklerzy
3. Nadzór nad rynkiem papierów wartościowych
4. Komisja



Papiery wartościowe

Papierami wartościowymi nazywamy dokumenty stwierdzające przysługujące ich właścicielom prawa majątkowe, których realizacja jest możliwa tylko po ich okazaniu lub zwrocie. Pojęciem tym najczęściej obejmuje się dokumenty o charakterze finansowym, potwierdzające:
a. należności pieniężne (czeki, weksle, obligacje),
b. uprawnienia do współwłasności majątkowej ( akcje)
Z punktu widzenia zadań, jakie mają spełniać papiery wartościowe, dzielimy je na :
a. spełniające funkcje rozliczeniowe : czek, będący instrumentem uruchamiającym pieniądz bezgotówkowy, weksel, będący środkiem udzielenia kredytu
b. przynoszące dochód od kapitału: obligacja, gwarantująca uzyskanie odsetek, akcja, dająca prawo do dywidendy
c. pełniące funkcje zastawnicze; weksle, obligacje i akcje przekazywane wierzycielom, mogą stanowić zabezpieczenie zaciągniętego długu
Wymienione dokumenty mogą być wystawione jako:
a. bezimienne ( na okaziciela), których właścicielem jest osoba aktualnie będąca w ich posiadaniu
b. imienne, będące własnością osoby na nich wymienionej ( przeniesienia własności na inną osobę wymaga w tym przypadku odrębnego pisemnego zrzeczenia się uprawnień przez pierwotnego ich właściciela)
c. na zlecenie, których właścicielem także jest osoba na nich wymieniona, z tym, że przeniesienie własności może być dokonane przez zapis na dokumencie lub tylko sam podpis poprzedniego właściciela.

Rynek kapitałowy

Istotnym składnikiem gospodarki rynkowej jest rynek kapitałowy. Na rynku tym zawiera się transakcje instrumentami finansowymi, których termin realizacji jest dłuższy niż jeden rok i jednocześnie charakteryzującymi się wysoką płynnością oraz dużym stopniem bezpieczeństwa ulokowanych w nich kapitałów.
Instrumenty finansowe rynku kapitałowego nie są jednolite pod względem uosabianych przez siebie praw majątkowych. Wyróżnić wśród nich można papiery wartościowe mające charakter wierzytelności, które reprezentują obligacje, oraz walory przenoszące prawa własności, tak jak w wypadku aukcji.
Rynek kapitałowy pełni następujące funkcje:
- transfer wolnych środków finansowych od osób i instytucji, które mini dysponują, do podmiotów gospodarczych potrzebujących zasilenia kapitałowego;
- wartościowanie majątku przedsiębiorstwa, emitenta danego waloru, przez rynkową wycenę jego papierów wartościowych;
- możliwość zwiększenia majątku, a przez to możliwość dalszego rozwoju podmiotu emitujący papiery wartościowe.
Rynek kapitałowy w Polsce jest zinstytucjonalizowany. Oznacza to, że handel
papierami wartościowymi występuje w zorganizowanej i kontrolowanej przez państwo formie.
Transakcje, których przedmiotem są papiery wartościowe, realizowane są głównie za pośrednictwem giełdy i w tym zakresie stosuje się przepisy dotyczące publicznego obrotu papierami wartościowymi. Obrót ten jest pod ścisłą kontrolą organów administracji państwowej. Do podstawowych podmiotów powołanych do organizowania i sprawowania nadzoru nad jego prawidłowym przebiegiem zaliczamy: Komisję Papierów Wartościowych, Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie oraz Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.
Rynek kapitałowy tworzą także przedsiębiorstwa maklerskie, tj. wydzielone prawnie podmioty gospodarcze obsługujące transakcje papierami wartościowymi. Dla bezpieczeństwa obrotu utworzono Fundusz Gwarancyjny w ramach Warszawskiej Giełdy.
Jest pierwotny i wtórny rynek papierów wartościowych.
Pierwotny rynek papierów wartościowych dotyczy tylko sprzedaży tylko nowych emisji papierów wartościowych przez emitenta lub jego pośrednika pierwszym właścicielom, który ocenili, że papiery te są korzystną lokatą oszczędności. Celem firmy emitującej papiery wartościowe jest powiększenie swojego kapitału.
Na rynku wtórnym uprzednio wyemitowane papiery wartościowe są nabywane i sprzedawane za pośrednictwem maklerów. Papiery wartościowe dopuszczone na rynek muszę spełniać wymogi ustalone przez Komisję Papierów Wartościowych. Obrót akcjami na wtórnym rynku papierów wartościowych nie powiększa kapitału emitenta. Zakup i sprzedaż papierów wartościowych dokonuje się tylko między inwestorami, którzy powiększaj lub zmniejszają stan posiadanych akcji.
Mimo że na rynku wtórnym spółki akcyjne nie powiększaj swoich kapitałów, to ma on dla nich znaczenie w rozeznaniu perspektyw rozwoju. Sytuacja na giełdzie jest podstawą do podejmowania decyzji dotyczących nowych serii akcji, które bezpośrednio zwiększają kapitał firmy i pozwalają na jej rozwój. Firma uprawniona do emisji akcji może je emitować wielokrotnie.
Rynek kapitałowy jest częścią rynku finansowego. Można go podzielić na rynek giełdowy i pozagiełdowy. Różnice pomiędzy jednym a drugim rynkiem to sposób dokonywania transakcji. Rynek pozagiełdowy nie ma ustalonego miejsca transakcji, najczęściej transakcje odbywają się za pośrednictwem środków telekomunikacyjnych między biurami maklerskimi, które są pośrednikami inwestorów. Regulowany rynek pozagiełdowy akcji i obligacji w Polsce stanowi Centralna Tabela Ofert (CTO). Rynek ten organizowany jest przez spółkę CeTO S.A. założoną w 1996 roku przez kilkadziesiąt domów maklerskich i innych instytucji. Jej zadaniem jest organizowanie regulowanego pozagiełdowego publicznego obrotu papierami wartościowymi oraz przedstawianie i udostępnianie informacji o ofertach i transakcjach zawartych na tym rynku. Transakcje na rynku giełdowym odbywają się na giełdzie. Giełda to miejsce gdzie kupuje się papiery wartościowe po cenach odpowiadających sytuacji rynkowej. Jako instytucja finansowa giełda podlega szczególnym regulacjom. Jej działanie jest starannie określone i podlega ścisłej kontroli. Zarówno rynek giełdowy jak i pozagiełdowy są segmentami rynku wtórnego, czyli takiego na którym instrumenty finansowe po emisji i sprzedaży pierwszemu właścicielowi są następnie sprzedawane na rynku.

Czeki

Załóżmy, wypisujemy czek dla mamy, wiemy, że w wyniku tej operacji saldo na naszym rachunku bankowym obniży się, a na jej rachunku wzrośnie. W rzeczywistości nic konkretnego nie ulega przesunięciu. Jedynie liczby umieszczone na księgach banku ulegną zmianie po uwzględnieniu zapisów umieszczonych na naszym czeku.
Aby zrozumieć, jak odbywa się taki proces, należy spojrzeć na pewne uproszczone zapisy określane rachunkami teowymi ( nazywane są tak, ponieważ przypominają swym wyglądem dużą literę T). Każda strona litery T reprezentuje połowę wyciągu z rachunku bankowego, lub konta bilansowego, wymieniającego aktywa i pasywa banku. Strona aktywów wymienia wszystkie pozycje, które znajdują się w posiadaniu banku. Strona pasywów (zobowiązań) wymienia wszystkie roszczenia, które podmioty, nie będące właścicielami banku, zgłaszają wobec banku. Aktywa zapisywane są po lewej stronie litery T, zobowiązania po jej prawej stronie. Jak wynika z nazwy konta bilansowego, obie strony T musza się równoważyć. Zgodnie ze standardowymi zasadami rachunkowości na każde zobowiązanie istnieje równa co do wielkości pozycja aktywów.
Gdy tylko dokonane zostaną odpowiednie zapisy w księgowości Banku Rezerwy Federalnej, czek wraca do swojego banku. Dopiero wtedy, gdy trafi on do twego banku, przypuszczalnie po trzech- czterech dniach od daty wystawienia go, saldo konta rachunku oszczędnościowo- rozliczeniowego zostanie odpowiednio zmniejszone.
Powyższe transakcje należy skomentować następująco:
1. Czek powoduje, że saldo naszego rachunku w banku spada, a saldo rachunku w księgarni rośnie.
2. Czek wywołuje reakcję dostosowawczą w depozytach rezerwowych Banku Rezerwy Federalnej. Depozyty rezerwowe naszego banku w Banku Rezerwy Federalnej zmniejsza się, depozyty drugiego banku zwiększa się.
3. Depozyty rezerwowe Banku Rezerwy Federalnej nie są tym samym, co depozyty, które my i nasze księgarnia utrzymują w swoich bankach lokalnych. Są to zapisy księgowe oparte o rachunki na żądanie banków członkowskich. Tak więc depozyty rezerwowe nie są pieniędzmi. Nie są one bezpośrednio wykorzystywane w handlu , gdzie wykorzystuje się depozyty płatne na żądanie.
4. Depozyty rezerwowe stanowią aktywa banków członkowskich, które je utrzymują. Tak więc każdy czek, który zostanie wystawiony, powoduje, że aktywa danego banku w Banku Rezerwy Federalnej spadają, a aktywa innego banku zwiększają się.
5. Największe jest to, że gdy ktokolwiek wystawia czek, wielkość zasobów pieniężnych kraju pozostaje bez zmiany. Pieniądze po prostu przechodzą z jednego rachunku na drugi.

Tworzenie pieniądza

Gdy złoto było wykorzystywane w charakterze środka cyrkulacji, tworzenie pieniądza przypominało wyrób biżuterii. Rudę złota wydobywano z ziemi, topiono ją, a z czystego metalu odlewano monety. Ilość tworzonego pieniądza zależała od ilości złota w ziemi i kosztu wydobycia. Obecnie w krajach przemysłowych (takich jak Stany Zjednoczone) pieniądz tworzony jest głównie przez system banków komercyjnych. Banki tworzą pieniądz, tworzą one go w każdym momencie udzielania pożyczki.
Proste pożyczanie pieniędzy będących własnością kogoś innego polegałoby po prostu na przekazywaniu istniejących pieniędzy jednej osoby drugiej. Gdy banki tworzą pieniądz czynią to wystawiając czeki lub też podnosząc wysokość sald na kontach pożyczających.
Właśnie ta ogólna akceptowalność pieniędzy w transakcjach handlowych umożliwia bankowi tworzenie pieniądza „z powietrza”. Dopóki sprzedawca jest skłonny akceptować czek banku, a inni ludzie są skłonni akceptować czek, który wystawia sprzedawca, tworzone jest coś, co jest powszechnie akceptowane: pieniądz.

Rezerwy obowiązkowe

Banki nie maja prawa tworzenia nieograniczonych zasobów pieniądza. W sensie prawnym ilość pieniądza, którą bank może tworzyć zależy od poziomu wysokości depozytów złożonych w nim przez jego klientów. Im więcej depozytów swoich klientów ma dany bank, tym więcej pożyczek może on udzielić i tym więcej pieniądza może stworzyć. Nawet, gdyby nie było żadnych restrykcji wymaganych prawem, bank musiałby utrzymywać odpowiedni poziom płynności dla zaspokojenia potrzeb klientów. Jeśli klienci banku nie mieliby pewności co do jego wypłacalności, mógłby wystąpić run na bank, podczas którego znaczną część jego klientów chciałby w krótkim czasie wycofać swoje depozyty.
Zdolność banków do tworzenia pieniędzy jest ponadto ograniczona przez System Rezerwy Federalnej, który nakłada wymogi posiadania rezerw obowiązkowych, ogranicza tworzenie filii, nakłada ograniczenia prowadzenia działalności w innych stanach, etc. Najważniejszym ograniczeniem jest obowiązek posiadania rezerw obowiązkowych. Gdy bank otrzymuje depozyt klienta, wzrastają jego depozyty rezerwowe w Banku Rezerwy Federalnej. Bank nie może jednakże wystawiać czeków obciążających jego rezerwy w nieskończoność. Musi on utrzymywać minimalny poziom depozytów określany mianem rezerw obowiązkowych w swym rejonowym Banku Rezerwy Federalnej, w formie gotówki w sejfach. W każdym przypadku fundusze pozostają bezczynnie w tym sensie, że nie mogą być wykorzystywane w charakterze przynoszących bezczynne w tym sensie, że nie mogą być wykorzystywane w charakterze przynoszących odsetki pożyczek lub inwestycji. Wskaźniki rezerw obowiązkowych to ta część rezerw instytucji depozytowej, która nie może być legalnie wykorzystywana do tworzenia pieniądza. Całkowite wymagane prawem rezerwy to wszystkie aktywa, trzymane przez bank, które mogą być zgodne z prawem użyte w charakterze rezerw obowiązkowych.
Wskaźniki rezerw obowiązkowych jest wyrażony w postaci procentu całkowitych depozytów instytucji depozytowej płatnych na żądanie. Tak więc, przy pomocy pożyczek bank jest w stanie tworzyć pieniądz warty 85 procentom złożonych weń depozytów płatnych na żądanie. A więc ilość pieniądza, którą bank może stworzyć zależy od jego rezerw nadwyżkowych. Rezerwy nadwyżkowe są to zasoby pieniądza, które stanowią nadwyżkę nad poziomem rezerw obowiązkowych instytucji depozytowej.

Rezerwy nadwyżkowe = całkowite rezerwy – rezerwy obowiązkowe.

Rezerwy nadwyżkowe to wszelkie rezerwy posiadane przez bank ponad minimum wymagane prawem.
Bank może bezpiecznie udzielać pożyczek ze swych rezerw nadwyżkowych, nawet wówczas, gdy „zdolność przyciągania” nowych pożyczek wynosi zero i wszystkie środki idą do innych banków. Jeśli jednakże zatrzymałby część swoich nowo utworzonych depozytów, byłby wówczas w stanie udzielić pożyczek na kwotę nieznacznie przekraczającą tę wielkość. W systemie bankowym, który funkcjonuje z niezależnie działającymi bankami może powstawać sytuacja, w której udzielają one pożyczek na kwotę kilka razy przekraczającą sumę rezerw nadwyżkowych, nawet wówczas, gdyby każdy bank udzielał kredytu wyłącznie w wysokości swych rezerw nadwyżkowych. Rezerwy nadwyżkowe banku zależą od wskaźnika rezerw obowiązkowych i od jego całkowitych legalnych rezerw lub funduszy, które zgodnie z prawem ma być liczone jako część rezerw, które bank musi trzymać w odniesieniu do złożonych w nim depozytów. Obniżenie poziomu wskaźnika rezerw obowiązkowych podnosi poziom rezerw nadwyżkowych i zdolność banków do tworzenia pieniędzy. Gdy poziom rezerw obowiązkowych zostanie podniesiony, rezerwy nadwyżkowe i zdolność do tworzenia pieniądza ulęgną obniżeniu.
Chociaż wiele ludzi uważa, że rezerwy obowiązkowe stanowią sposób zapewnienia bankom możliwości wypłacenia klientom wycofywanych przez nich środków, jednak w rzeczywistości prawo nie zezwala na wykorzystanie rezerw do zabezpieczenia realizacji nieprzewidzialnych zaleceń wypłat gotówki. Wymóg posiadania rezerw obowiązkowych nie jest stosowany z myślą o realizacji tego celu, ani tez w celu utrzymania finansowej wiarygodności systemu bankowego. Celem stosowania tego wymogu jest po prostu ograniczenie ilości pieniądza, która banki mogą stworzyć. Banki w rzeczywistości nie pożyczają pieniędzy innych ludzi w momencie udzielania kredytów. Chociaż depozyty rezerwowe obliczane są na podstawie wysokości depozytów płatnych na żądanie złożonych w banku, nie są one z nimi tożsame. Gdyby były, banki nie byłyby zdolne do tworzenia pieniędzy. Pożyczki polegałyby wyłącznie na przekazywaniu pieniędzy od depozytariuszy od pożyczkobiorców. Banku tworzą pieniądz pożyczając swe rezerwy nadwyżkowe.

Fluktuacje zasobów pieniądza.

Kreacja pieniądza nie przebiega tak gładko, jak sugeruje to model teoretyczny. Codziennie zmiany sytuacji gospodarczej wywołują przejściowe fluktuacje zasobów pieniądza. Na przykład banki codziennie otrzymują spłaty pożyczek. W związku z tym, że uzyskują inne dochód z tej działalności, będą one dążyć do ponownego wypożyczenia spłat w jak najkrótszym czasie. Banki często wypożyczają swoje rezerwy nadwyżkowe innym bankom na okres jednego dnia lub nawet na krócej pobierając oprocentowanie według stawki określanej mianem stopy funduszy federalnej. Stopa funduszy federalnych jest to stopa procentowa, którą pobierają od siebie instytucji depozytowe za (krótkoterminowe) sobie w oparciu o nieczynne salda w bankach Rezerwy Federalnej. Wysokość spłat otrzymywanych przez bank nie zawsze koresponduje z wysokością otrzymywanych przez nie wniosków kredytowych; czasami spłaty przewyższają sumę kwot wniosków kredytowych. Jeśli wszystkie banki będą miały problemy tego rodzaju, całkowity zasób pieniądza nie będzie taki duży jak mógłby być.
Nie wszystkie pożyczki bankowe stają się depozytami płatnymi na żądanie w innych bankach. Część pieniądza stworzonego przez bank może stać się gotówką znajdująca się w portfelach poszczególnych osób. Choć gotówka jest pieniądzem, nie jest to taki rodzaj pieniądza, który umożliwia bankom tworzenie depozytów rezerwowych. O tyle, o ile pożyczki bankowe staja się gotówka w obiegu, zdolność banków do udzielania pożyczek i zwiększenia zasobów pieniądza ulega zmniejszeniu.
W ostatecznym rachunku, skłonność poszczególnych osób do posiadania pieniądza w formie gotówki i depozytów płatnych na żądanie będzie miała wpływ na wielkość zasobów pieniądza. Jeżeli ludność zmniejszy wartość swoich depozytów płatnych na żądanie i zwiększy zasoby posiadanej gotówki, banki będą dysponowały niższym poziomem rezerw i nie będą w stanie udzielać pożyczek w takiej wysokości. Jeśli nie zajdą zmiany kompensujące to zjawisko wielkość zasobów pieniądza ulegnie zmniejszeniu. Podobnie, jeśli ludność zmniejszy wielkość posiadanych zasobów gotówkowych przez złożenie pieniędzy na rachunkach oszczędnościowych, rezerwy bankowe wzrosną. Banki zwiększą akcje kredytowa, powiększając zasobu pieniężne.
Prosty wzór zakłada, że wszystkie banki funkcjonują w ramach tych samych przepisów i że stosuje się wobec nich taki sam wskaźnik rezerw obowiązkowych. Bank udzielając pożyczki zwykle zatrzymuje część utworzonych w ten sposób depozytów, może on, ceteris paribus, wypożyczyć nieznacznie więcej niż wynoszą jego rezerwy nadwyżkowe. Ważne jest również, by pamiętać, że banki nie podporządkowują się ślepo mechanicznie pojmowanemu wzorowi. Bankowcy postępują w sposób, który uważają za najlepszy dla maksymalizacji długoterminowymi zysków swego banku, w ramach prawnych i rynkowych ograniczeń swej działalności, bez względu na kształt jakichkolwiek wzorów.

Weksel

Weksel jest dokumentem, w którym ktoś zobowiązuje się do zapłaty pewnej kwoty pieniędzy innej osobie. Treść i formę tego dokumentu dokładnie opisuje ustawa. Zazwyczaj jest on wręczany przez dłużnika swojemu kontrahentowi w związku z umową. Należy jednak pamiętać, że weksel jest zobowiązaniem samodzielnym i niezależnym od umowy. Oznacza to, że jeżeli znajdzie się on w rękach osoby innej niż kontrahent dłużnika ( a tak się dzieje zazwyczaj), dłużnik będzie musiał tej osobie zapłacić bez względu na to, czy umowa, którą zabezpieczył wekslem, została prawidłowo zawarta albo czy kontrahent jej dotrzymał.
Aby zobowiązanie do zapłaty w formie weksla było ważne (tzn., aby można było ądać zapłaty od dłużnika), w dokumencie muszą się znaleźć wszystkie konieczne elementy formalne. Są one różne dla różnych rodzajów weksli. Możemy wyróżnić :
· weksel własny
· weksel trasowany
Ten, kto podpisuje weksel (wystawca), w przypadku weksla własnego, zobowiązuje się do zapłacenia wymienionej w nim sumy, oznaczonej osobie.
Drugi rodzaj weksla - weksel trasowany - różni się tym, że wystawca poleca zapłacić sumę wekslową innej osobie (trasatowi), która zazwyczaj jest jego dłużnikiem. Aby od trasata można było żądać zapłaty za weksel, musi on wiedzieć o jego istnieniu i zgodzić się na zapłacenie w terminie wskazanej sumy. Zgodę wyraża przez podpis na przedniej stronie weksla (akcept).
W wekslu musi być wyraźnie wskazana kwota, jakiej można we wskazanym terminie żądać od dłużnika (suma wekslowa). Nie można jej określić inaczej jak tylko w pieniądzach, a inne należności (np. odsetki) powinny być w zasadzie wliczone w sumę wekslową.
Osoba uprawniona do uzyskania sumy wekslowej (wierzyciel wekslowy) może przenieść prawa z weksla na inną osobę.
Jak weksel może zabezpieczyć płatność?
Jedną z ważnych funkcji weksla w gospodarce jest funkcja zabezpieczająca. Weksel stanowi dodatkowe zabezpieczenie szybkiego i zupełnego wykonania zobowiązania pieniężnego wynikającego z umowy (np. gdy ktoś pożycza pieniądze jakiejś osobie, co do której nie jest pewny, że je odda na czas). Weksel nadaje się do tego celu doskonale z kilku powodów.
1. Jeśli osoba będąca w posiadaniu weksla nie chce czekać na odzyskanie sumy wekslowej do dnia, w którym ma być ona zapłacona przez dłużnika, może przenieść prawa z weksla, uzyskując natychmiast (a nie w dacie, w której weksel ma być zapłacony) niemal całą należność (z odliczeniem odsetek za czas, który pozostał do zapłacenia weksla przez dłużnika). Specyficznym dla weksla sposobem przenoszenia praw jest indos. Indos jest dokonywany przez umieszczenie przynajmniej podpisu osoby dotychczas uprawnionej z weksla, na jego odwrotnej stronie, ale najczęściej w postaci zapisu : "ustępuję na zlecenie X " wraz z podpisem osoby dotychczas uprawnionej. Dla przejścia tych praw niezbędne jest przekazanie dokumentu weksla. Przekazywanie weksla i uprawnień z niego wynikających za pomocą indosu sprawia, że dochodzenie należności możliwe jest wobec wszystkich dotychczasowych jego posiadaczy, którzy są na nim podpisani. Możliwość taka istnieje tylko w sytuacji, gdy osoba zobowiązana nie zapłaci w terminie, a posiadacz weksla dopełni niezbędnych czynności (protest).
2. Praw z weksla dochodzi się w sądzie w specjalnym postępowaniu nakazowym. Jest ono bardzo szybkie, tanie i uproszczone w stosunku do zwykłego postępowania w sprawach cywilnych. Prowadzi je sąd cywilny lub sąd gospodarczy (gdy weksel ma związek z działalnością gospodarczą obu stron). Może być prowadzone w przypadku, gdy sądowi zostanie przedstawiony weksel, który jest prawidłowo wypełniony i nie budzi wątpliwości jego autentyczność. Sąd wydaje nakaz tylko na podstawie przedstawionego dokumentu weksla, a zarzuty, które może powoływać dłużnik wekslowy, żeby zwolnić się od obowiązku zapłaty są ograniczone i muszą być potwierdzone dokumentem. Wydany w tym trybie nakaz zapłaty może być egzekwowany natychmiast po upływie czasu wyznaczonego na dobrowolną zapłatę.
3. Dodatkowym sposobem zabezpieczenia płatności samego weksla jest poręczenie wekslowe. Poręczyciel jest zobowiązany do zapłaty sumy wekslowej nawet wtedy, gdy wystawca nie był do tego, z różnych przyczyn, zobowiązany (np. był niepełnoletni i podpisał weksel bez zgody opiekuna).
Sposobem zabezpieczenia płatności jest wystawienie weksla własnego lub weksla in blanco. Weksel własny wystawia się, gdy znana jest wysokość zobowiązania i termin płatności, natomiast weksel in blanco - gdy któryś z tych elementów nie może być od razu wpisany na wekslu. Dzieje się tak w sytuacji, gdy np. strony stale ze sobą współpracują sprzedając i kupując nawzajem swoje towary, płacąc za nie częściowo, a rozliczają swoje należności co jakiś czas. Przed zakończeniem tego czasu nie wiedzą jakie będzie saldo ich wzajemnych zobowiązań, dlatego jako zabezpieczenie mogą wręczyć sobie weksle in blanco, które w razie odmowy zapłaty zostają uzupełnione według stanu ze wskazanego dnia.
Weksel in blanco powinien być uzupełniony zgodnie z zawartym przez strony porozumieniem (deklaracja wekslowa), w którym określa się sposób jego wypełnienia przez wierzyciela. Jeżeli jednak weksel zostanie wypełniony inaczej niż przewidywała to umowa, a potem zbyty innej osobie, dłużnik musi jej zapłacić wskazaną w wekslu sumę. Należności może wprawdzie dochodzić od wierzyciela, ale lepiej wręczać weksle in blanco tylko osobie, do której mamy zaufanie.
Należy pamiętać, że:
· Zapłaty przyrzeczonej kwoty można żądać od zobowiązanego tylko za okazaniem dokumentu weksla, inaczej dłużnik ma prawo (a nawet powinien ) odmówić zapłaty, a ta odmowa nie powoduje dla niego żadnych ujemnych skutków. Po wykonaniu zobowiązania z weksla należy żądać od wierzyciela zwrotu dokumentu.
· Opłata skarbowa od weksla wynosi:
1. wymieniającego sumę wekslową
· od każdych pełnych lub rozpoczętych 100 zł sumy wekslowej - 10gr
2. nie wymieniającego sumy wekslowej
· od każdych pełnych lub rozpoczętych 100 zł kwoty zobowiązania pieniężnego zabezpieczonego wekslem - 10gr
3. w wypadku gdy kwoty zobowiązania zabezpieczonego wekslem nie da się ustalić - 15 zł
· Aby zabezpieczyć się przed koniecznością zapłaty weksla in blanco, który został wypełniony niezgodnie z deklaracją, umieszcza się na nim klauzulę - "nie na zlecenie"
Obligacje
Obligacja jest to instrument finansowy (papier wartościowy), w którym jedna strona, zwana emitentem obligacji, stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony, zwanej obligatariuszem (jest to właściciel obligacji) i zobowiązuje się wobec niego do wykupu obligacji. Emisja obligacji jest formą zaciągnięcia kredytu. Kredytodawcą jest obligatariusz, czyli właściciel obligacji. Kredytobiorcą jest emitent obligacji.

Cechy charakterystyczne obligacji

Najważniejsze to:


· termin wykupu - jest to termin, po upływie którego emitent zobowiązany jest dokonać wykupu, tzn. zwrócić zaciągnięty kredyt właścicielowi obligacji;
· wartość (cena) nominalna - jest to wartość, którą emitent zwraca w dniu wykupu;
· cena emisyjna - jest to cena, po której obligacja jest sprzedawana w momencie emisji pierwszemu właścicielowi;
· oprocentowanie - określa wielkość odsetek od zaciągniętego kredytu; wyrażone jest w procentach wartości nominalnej; zwykle odsetki płacone są regularnie, np. co rok, co pół roku, co kwartał.

Obligacje skarbowe

Obecnie sierpień `02 w Polsce dostępnych jest pięć rodzajów obligacji skarbowych:
· jednoroczne
· dwuletnie
· trzyletnie
· pięcioletnie
· dziesięcioletnie

Obligacje jednoroczne

Są to obligacje indeksowane. Termin wykupu tych obligacji wynosi 1 rok, wartość nominalna - 100 PLN. Odsetki płacone są po roku w momencie wykupu. Oprocentowanie tych obligacji zależy od stopy inflacji.

Podział obligacji ze względu na różne kryteria

Kryterium emitenta

Najważniejsze rodzaje obligacji:

· obligacje skarbowe, emitowane przez Skarb Państwa;
· obligacje przedsiębiorstw;
· obligacje komunalne (emitowane przez gminy, związki gmin).

Kryterium oprocentowania

Wyróżnia się:

· obligacje o stałym oprocentowaniu
· obligacje o zmiennym oprocentowaniu
· obligacje zerokuponowe

Obligacje o stałym oprocentowaniu

Obligacje o stałym oprocentowaniu to takie obligacje, których oprocentowanie jest znane i nie zmienia się przez cały czas do terminu wykupu. Strukturę przepływów pieniężnych dla obligacji o stałym oprocentowaniu przedstawia poniższy przykład.

Przykład:

Obligacja o stałym oprocentowaniu, z terminem wykupu za 3 lata, wartość nominalna 100, cena emisyjna po jakiej emitent oferuje obligacje 98, oprocentowanie 10%, odsetki płacone co pół roku.

Struktura przepływów pieniężnych dla tej obligacji

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu to takie obligacje, których oprocentowanie zmienia się w okresach odpowiadających płatnościom odsetek. Oprocentowanie to zależy od ustalonego wskaźnika, którym może być np. stopa rentowności bonów skarbowych (w okresie poprzedzającym płatność odsetek). Strukturę przepływów pieniężnych dla obligacji o zmiennym oprocentowaniu przedstawia poniższy przykład.

Przykład:

Obligacja o zmiennym oprocentowaniu, z terminem wykupu za 3 lata, wartość nominalna 100, cena emisyjna 103, odsetki płacone co pół roku. Oprocentowanie w skali rocznej jest o 1 punkt procentowy wyższe od stopy rentowności 26-tygodniowych bonów skarbowych. W kolejnych okresach (było ich sześć) poprzedzających płatności odsetek, roczna stopa wynosiła: 19%, 20%, 21%, 17%, 17%, 21%. Odsetki zatem, liczone dla okresów półrocznych, po uwzględnieniu podwyżki o 1 punkt procentowy, wynoszą kolejno: 10, 10, 5, 11, 9, 9, 11.

Do obligacji o zmiennym oprocentowaniu można (upraszczając) zaliczyć również obligacje indeksowane, których oprocentowanie zależy od stopy inflacji.

Obligacje zerokuponowe

Obligacje zerokuponowe (inaczej: obligacje z kuponem zerowym) to takie obligacje, od których nie są płacone odsetki, ale cena obligacji jest zawsze niższa niż wartość nominalna. Strukturę przepływów pieniężnych dla obligacji zerokuponowej przedstawia poniższy przykład.

Przykład:

Obligacja o stałym oprocentowaniu, z terminem wykupu za 3 lata, wartość nominalna 100, cena emisyjna po jakiej emitent oferuje obligacje 98, oprocentowanie 10%, odsetki płacone co pół roku.
Do obligacji o zmiennym oprocentowaniu można (upraszczając) zaliczyć również obligacje indeksowane, których oprocentowanie zależy od stopy inflacji.

Bardziej złożone obligacje

Ostatnio na świecie pojawia się wiele bardziej złożonych rodzajów obligacji, np.:

· obligacje zamienne - w tym przypadku właściciel ma prawo do zamiany obligacji na inny instrument finansowy, np. zamiana obligacji pewnej spółki na jej akcje;
· obligacje z opcją wykupu na żądanie emitenta (call) - emitent ma prawo zażądać wykupu przed ustalonym terminem;
· obligacje z opcją sprzedaży na żądanie właściciela (put) - właściciel ma prawo zażądać wykupu przed ustalonym terminem.
Obligacje mogą być sprzedawane w innym kraju niż kraj emitenta. Nazywa się je wówczas euroobligacjami.

Cena obligacji na rynku

Cena obligacji na rynku jest sumą dwóch składników:

· tzw. ceny czystej, którą jest kurs obligacji, wyrażony w procentach wartości nominalnej

· odsetek, które narosły od momentu ostatniej płatności.

Oczywiście w przypadku obligacji zerokuponowej odsetki równe są zeru.

Wartość obligacji

Wartość obligacji na rynku (a zatem jej cena) kształtuje się w wyniku popytu i podaży, które z kolei zależą od różnych czynników. Najważniejszym czynnikiem kształtującym wartość obligacji jest poziom stóp procentowych. Inwestorzy często dokonują wyceny obligacji.
Wycena obligacji polega na określeniu tzw. sprawiedliwej ceny obligacji, która powinna odzwierciedlać wartość obligacji. Najczęściej stosowaną metodą przy wycenie obligacji Jest metoda dochodowa, inaczej metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych.

Według tej metody:

Wartość obligacji jest sumą dochodów, które inwestor otrzyma w okresie posiadania obligacji, przy czym dochody te są zdyskontowane, czyli "przeliczone na moment dokonywania wyceny".
Wymagana stopa dochodu określana jest przez inwestora na podstawie stóp dochodu obligacji podobnego typu jak wyceniana obligacja. Informacje na ten temat podawane są w dziennikach finansowych.

Wartość obligacji a cena obligacji

Inwestor porównuje wartość obligacji uzyskaną w wyniku wyceny z ceną obligacji na rynku.

Możliwe są tu trzy przypadki:

· wartość wyceniona jest wyższa od ceny rynkowej - inwestor ocenia, że obligacja jest warta więcej niż kosztuje na rynku - jest to tzw. niedowartościowanie obligacji; w takiej sytuacji należałoby kupić obligację;

· wartość wyceniona jest niższa od ceny rynkowej - inwestor ocenia, że obligacja jest warta mniej niż kosztuje na rynku - jest to tzw. przewartościowanie obligacji; w takiej sytuacji należałoby sprzedać obligację;

· wartość wyceniona jest równa cenie rynkowej - inwestor ocenia, że obligacja jest warta dokładnie tyle, ile kosztuje na rynku.

Wartość obligacji o stałym oprocentowaniu

Wzór na wartość obligacji można stosować również dla obligacji o stałym oprocentowaniu. Ilustrują to dwa przykłady.

Wartość obligacji zerokuponowej

Najprościej dokonuje się wyceny w przypadku obligacji zerokuponowej. Ilustruje to poniższy przykład.

Wartość obligacji a stopy procentowe

Podstawowym czynnikiem, który decyduje o wartości, a w konsekwencji również o cenie obligacji, jest stopa procentowa. Zmiany stóp procentowych powodują zmiany wymaganych stóp dochodu inwestorów, co z kolei powoduje zmianę wartości obligacji. Ilustruje to następująca reguła:

Wzrost stóp procentowych powoduje spadek wartości obligacji o stałym oprocentowaniu i obligacji zerokuponowych, a spadek stóp procentowych powoduje wzrost wartości obligacji o stałym oprocentowaniu i obligacji zerokuponowych.

Na wykresie na osi odciętych zaznaczony jest poziom stóp procentowych, a na osi rzędnych wartość obligacji. Jak widać, zmiany wartości obligacji w wyniku zmian stóp procentowych nie są proporcjonalne.

Dochód z obligacji

Dochód z obligacji określony jest poprzez stopę dochodu obligacji, nazywaną również stopą dochodu w okresie do wykupu obligacji. Zwykle oznacza się ją przez YTM (ang. Yield To Maturity).
Stopa YTM określa, jaką stopę dochodu (w skali roku) uzyska inwestor, który kupi obligację po cenie P, przetrzyma ją do terminu wykupu, a także będzie reinwestował odsetki (na okres do terminu wykupu).

Określanie stopy dochodu obligacji - przykłady

Najłatwiej określa się stopę dochodu obligacji zerokuponowej.

Akcje

Akcja jest dokumentem stwierdzającym udział w majątku spółki akcyjnej, z tytułu czego jej właściciel ma prawo do uczestnictwa w podziale zysków spółki oraz, w zależności od rodzaju akcji, prawo do uczestnictwa w kierowaniu spółką i podziale jej majątku w razie likwidacji.
Z definicji wynika, że akcja stanowi odpowiednik części kapitału spółki, który jest podstawą działalności spółki akcyjnej. Dlatego dochody, które przynoszą te walory, są powiązane z rentownością spółki, która je wyemitowała. W wypadku osiągnięcia przez spółkę złych wyników finansowych kursy akcji mogą spadać, a także może zostać wstrzymana wypłata dywidendy.
Wyróżniamy różne akcje. Biorąc za podstawę uprawnienia właścicieli wyróżnia się akcje zwyczajne i uprzywilejowane.
Akcje uprzywilejowane zawierają szersze prawa niż zwyczajne, a dotyczy to m.in.: rozszerzonego prawa głosu na walnym zebraniu, podziału dywidendy lub majątku w razie likwidacji spółki. Akcje uprzywilejowane są najczęściej akcjami imiennymi.
Różnice między akcją imienną a akcją na okaziciela polega na tym, że akcje imienne powinny zawierać nazwisko akcjonariusza, prawnego właściciela papieru wartościowego. Odmienny może być też sposób pokrywania wartości akcji przez obejmującego walory. Akcje imienne mogą być wydawane przed pełną wpłatą pieniędzy za nie, czyli kupujący uzyskuje formę kredytu przy ich zakupie, akcje na okaziciela muszą być opłacone w całości przed ich wydaniem. Różny jest sposób zbywania papierów wartościowych. Przy zbywaniu akcji imiennych obowiązuje przelew połączony z wręczeniem dokumentu. Akcje imienne i na okaziciela różnią się jeszcze tym, że tylko posiadaczy akcji imiennych wpisuje się do księgi akcjonariuszy spółki.

Bony skarbowe

Zysk

Dzięki płynnemu obrotowi bonami skarbowymi na rynku wtórnym, można uzyskać wyższe oprocentowanie niż w przypadku bankowych lokat długoterminowych.


Bezpieczeństwo

Bony skarbowe są papierami wartościowymi, emitowanymi przez Skarb Państwa na okres od 1 do 52 tygodni. Występują wyłącznie w postaci zdematerializowanej, to znaczy w postaci zapisu elektronicznego. Wartość nominalna jednego bonu wynosi 10 000 złotych.
Bony skarbowe mają charakter dyskontowy , co oznacza, że są emitowane po cenie niższej od ich wartości nominalnej. W dniu zapadalności następuje wykup bonów według wartości nominalnej. Różnica między zdyskontowaną ceną, a wartością nominalną bonu stanowi dochód z inwestycji.

Zalety bonów skarbowych
· wysoka rentowność - uzależniona od sytuacji na rynku pieniężnym
· doskonała płynność - zakupione bony skarbowe można sprzedać w dowolnym czasie, przed terminem wykupu
· bezpieczeństwo - papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa uważa się za instrumenty finansowe pozbawione ryzyka, zdematerializowany obrót nimi chroni przed ryzykiem kradzieży lub fałszerstwa
Obrót bonami skarbowymi na rynku pierwotnym

Za pośrednictwem Kredyt Banku, można brać udział w przetargach bonów skarbowych organizowanych przez Narodowy Bank Polski.


Odkup bonów skarbowych przez Ministra Finansów

Kredyt Bank uczestniczy w imieniu Klienta w przetargach bonów skarbowych organizowanych przez Ministerstwo Finansów.
Minimalna wartość bonów skarbowych będących przedmiotem odkupu przez emitenta wynosi 100 000 złotych.

Obrót bonami skarbowymi na rynku wtórnym

Klient, który nabył bony skarbowe, może je pozostawić w swoim portfelu inwestycyjnym do dnia wykupu.
Może je również sprzedać innemu inwestorowi. Transakcje zawierane pomiędzy inwestorami tworzą rynek wtórny bonów skarbowych. Na rynku wtórnym oferowane są bony o różnych terminach wykupu, dzięki temu Klient może dostosować okres inwestycji do własnych potrzeb.
Minimalna kwota transakcji realizowanej przez Bank na rynku wtórnym
wynosi 10 000 złotych.

Giełda Papierów Wartościowych

Giełda papierów wartościowych to „miejsce w którym” odbywają się transakcje papierami wartościowymi zorganizowane w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert sprzedaży i kupna wszyscy jej uczestnicy są równi i mają jednakowy dostęp do informacji. Giełda jest, więc formą rynku, a powszechnie stosowane stwierdzenie "instytucjonalna forma rynku kapitałowego" najlepiej odzwierciedla jej naturę.

Zadania giełdy:

Giełda jest jedną z najważniejszych instytucji w współczesnej gospodarce. Dobrze funkcjonującą giełda powinna spełniać następujące kryteria :

a. wypełniać ustawowe wymagania stawiane giełdom,
b. posiadać wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie, zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji,
c. dbać o przejrzystość rynku,
d. zapewniać bezpieczne rozliczenia,
e. organizować regularne sesje,
f. posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny zapewniający szybkość transakcji,
g. dbać o to, żeby spółki nie opuszczały w sposób nagły giełdy wycofując swoje akcje z obrotu.

Funkcje giełdy:

W kapitalizmie giełda odgrywa bardzo ważną rolę, gdyż sama w sobie jest spełnia rolę rynku podlegającego prawom popytu i podaży. Dlatego też giełdę "nie interesuje" czy występuje na niej tendencja spadkowa czy wzrostowa, lecz zapewnienie uczestnikom możliwości sprawnego zawarcia transakcji. Giełda pełni następujące funkcje w gospodarce :

alokacyjna - umożliwia przepływ kapitału w kierunku ich najefektywniejszego wykorzystania - np. środki finansowe otrzyma ta spółka, która ma najlepsze perspektywy ich wykorzystania i przyniesie największe potencjalne zyski jej akcjonariuszom,
wartościująca - ta funkcja giełdy umożliwia dokonanie rynkowej wyceny przewidywanych decyzji ekonomicznych przez podmioty gospodarcze, możemy więc ocenić jak dana spółka gospodaruje w porównaniu z innymi,
kontrolna - tworzy pośredni mechanizm kontroli przez akcjonariuszy efektów działań spółki i pracy zatrudnionych managerów

Giełda ponadto daje możliwość :

- pomnożenia kapitału zarówno podmiotom gospodarczym jak i gospodarstwom domowym,
- wywoływania we wszystkich podmiotach skłonności do oszczędzania.
Organizacja giełdy papierów wartościowych

Organizacja giełdy papierów wartościowych wymaga:

a. regulaminu giełdy
b. organów giełdowych
c. wyposażenia materialnego giełdy

Regulamin giełdy określa:

a. skład i zadania organów giełdy
b. warunki dopuszczania uczestników giełdy
c. warunki dopuszczania papierów wartościowych do obrotu giełdowego
d. zasady ustalania kursów podczas giełdy
e. zasady działania sądu honorowego i rozjemczego

Organy giełdy to;

a. zarząd giełdy - reguluje handle giełdowy
b. komisja do spraw dopuszczeń papierów wartościowych do obrotu giełdowego
c. izba maklerów
d. sąd honorowy i rozjemczy
e. izba rozliczeń

Wyposażenie materialne giełdy to:

a. pomieszczenia główne - duża hala w centrum, której znajduje się tzw. parkiet (ring oraz świetlna tablica)
b. pomieszczenia pomocnicze - służące pracownikom giełdy oraz uczestnikom giełdy

Historia giełd na świecie

Instytucja giełdy kapitałowej ukształtowała się w XIX wieku, czyli wieku rozwoju kapitalizmu. Wyrosła bezpośrednio z giełd towarowych, które miały znacznie dłuższą historię. Początek funkcjonowania giełd kapitałowych miał miejsce w państwach gdzie dominowała religia protestancka, co jest charakterystyczne z popularnym w tych regionach etosem pracy i handlu. I tak, pierwsze giełdy kapitałowe powstały w holenderskiej Antwerpii i Amsterdamie. Jednak prawdziwy rozkwit tych instytucji wystąpił w Anglii i Stanach Zjednoczonych. Na przełomie wieków XIX i XX rajem dla inwestorów były giełdy w Londynie i Nowym Yorku.

Najważniejsze giełdy kapitałowe:

Współcześnie największą rolę odgrywają giełdy :

- New York Stock Exchange (NYSE) - tzw. stara giełda nowojorska, notowane są tam głównie spółki "starej ekonomii",
- National Assocation of Securities Dealers Automated Quotations System (NASDAQ) - amerykańska giełda elektroniczna notująca głównie spółki internetowe,
- London Stock Exchange - giełda londyńska,
- Giełda w Frankfurcie nad Menem,
- Giełda w Paryżu,
- Giełda w Tokio,
- Giełda w Hong Kongu.

Modele funkcjonowania giełd:

Każda giełda powinna mieć swój wewnętrzny regulamin. Tak więc każda giełda może sama określić sposób, w jaki zostanie zorganizowana (czasami określa to państwo). Na świecie wyróżnia się dwa podstawowe modele giełd :

- amerykański - gdzie giełda jest instytucją prywatno-prawną, jest zrzeszeniem kupców, przemysłowców, pośredników i bankierów. Ma charakter spółki akcyjnej. Celem działania udziałowców jest nabycie członkostwa giełdy. Liczba członków jest ograniczona. Członkostwo na giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko członkowie giełdy uprawnieni są do zawierania transakcji. Oczywiście członek giełdy to nie pojedynczy inwestor (ich liczba jest nieograniczona) , tylko np. biuro maklerskie uprawnione do składania zleceń. Ich liczba jest ograniczona, więc tylko udziałowiec ma prawo do świadczenia usług maklerskich. Ten model giełdy jest szczególnie popularny w anglosaskim kręgu kulturowym,
- niemiecki - w nim giełda jest instytucją publiczno-prawną, a jej powstanie uzależnione jest od zgody właściwego organu administracji państwowej (np. zgoda Ministra Finansów). Liczba członków giełdy nie jest w modelu niemieckim ograniczona, a członkostwo w giełdzie nie jest równoznaczne z prawem do przeprowadzania transakcji na giełdzie tzn. można być współwłaścicielem giełdy ale można nie mieć zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej. Oczywiście także w tym modelu indywidualny inwestor może składać zlecenia, bez ograniczeń poprzez biura maklerskie. Ten model giełdy, gdzie ingerencja państwa jest większa jest charakterystyczny dla Europy kontynentalnej (również Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest skonstruowana na bazie modelu niemieckiego).

Polska Giełda

Pierwsze giełdy papierów wartościowych na terenie Polski powstały w XIX wieku, tak, więc w okresie zaborów. Po raz pierwszy instytucje giełdy przewidział Kodeks Handlowy Księstwa Warszawskiego w czasach napoleońskich. Jednak dopiero w 1817r. , a więc pod panowaniem rosyjskim w Królestwie Polskim powstała Giełda Warszawska. Początkowe notowane na niej były jedynie weksle. Obok nich raz w tygodniu odbywała się sesja mająca charakter giełdy towarowej. W XIX wieku na polskich giełdach akcje nie zdobyły dużej reprezentacji, notowano na nich głównie weksle a później także obligacje.

Okres międzywojenny

Po odzyskaniu niepodległości podwaliny pod rozwój giełd dało Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej o organizacji giełd. Nastąpił rozdział giełd towarowych i pieniężnych. Nadzór nad giełdami pieniężnymi objął Minister Skarbu, a nad towarowymi Minister Przemysłu i Handlu. Ministrowie ci wykonywali swój urząd poprzez komisarzy rządowych. Władzami giełdy w tym czasie były ogólne zebranie członków giełdy, rada giełdy, sądy rozjemcze, komisja dyscyplinarna i komisje przewidziane przez statuty poszczególnych giełd.
Transakcje mogli przeprowadzać jedynie zaprzysiężeni maklerzy, zatwierdzani przez odpowiedniego ministra. Osoba chcąca zostać maklerem musiała spełniać wiele warunków. Istniał przedział wiekowy (30-70 lat), potencjalny makler musiał mieć doświadczenie w prowadzeniu działalności gospodarczej lub zajmować kierownicze stanowisko, ponadto musiał zdać egzamin przed komisją. Duży wpływ na działalność giełd miał odpowiedni minister, mógł on m. in. regulować sposób zawierania transakcji, zawieszać radę giełdy i zawieszać notowania giełdowe. W okresie międzywojennym powstało kilka giełd, ale najmocniejszą pozycję wypracowała sobie warszawska giełda pieniężna. Giełda spełniała ważną rolę w II Rzeczpospolitej, ale jej rozwój zakłócił światowy kryzys ekonomiczny, który w Polsce trwał wyjątkowo długo i był bardzo głęboki.

Sytuacja po II Wojnie Światowej

Po wojnie wraz z przejęciem władzy przez komunistów, giełda papierów wartościowych nie miała racji bytu jako instytucja wybitnie kapitalistyczna. Dopiero wraz z przemianą ustrojową i reformami gospodarczymi jej powstanie stało się wręcz koniecznością.

Rynki giełdowe

1. Giełda papierów wartościowych w Warszawie powstała w kwietniu 1991r. Przy jej tworzeniu jako wzór przyjęto giełdę w Lyonie. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest spółką akcyjną, której akcjonariuszami są banki, domy maklerskie i Skarb Państwa.
2. Na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie funkcjonują następujące rynki:
Rynek podstawowy - jest przeznaczony dla spółek, których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 7 mln zł.

a) papiery wartościowe notowane na tym rynku muszą być dopuszczone do obrotu publicznego
b) zbywalność papierów wartościowych musi być nieograniczona
c) musi wystąpić rozproszenie własności
d) wartość emisji akcji wynosi co najmniej 24 mln zł (innych papierów - 12 mln)
e) co najmniej 20% musi być przedmiotem oferty publicznej
f) muszą być udostępnione informacje o sytuacji finansowej i perspektywach rozwoju
emitenta, prospekt emisyjny
g) emitent musi ogłosić zweryfikowane sprawozdania finansowe za ostatnie 3 lata.

Rynek równoległy jest przeznaczony dla spółek których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 3 mln (a,b,c - z punktu nr.2)

d) na rynku są notowane spółki, które nie spełniają standardu rynku podstawowego
e) wartość emisji wynosi co najmniej 12 mln zł (innych papierów - 6 mln)
f) emitent ogłosił zweryfikowane sprawozdanie za rok ostatni.

Rynek wolny - jest przeznaczony dla spółek których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 1,5 mln zł

a) notowane są spółki które nie spełniają standardu rynku podstawowego i równoległego
b) charakteryzuje się niższymi poziomami warunków np. wartość emisji 4 mln zł
c) emitent musi ogłosić zweryfikowane sprawozdania finansowe za ostatni rok.
Rynek blokowy - na nim odbywają się transakcje obligacjami, przedmiotem transakcji są pakiety obligacji po 100szt. lub wielokrotność tej liczby.

Indeksy giełdowe

Indeks giełdowy służy do syntetycznego przedstawienia stanu rynku giełdowego lub jego wybranych elementów.

1. Indeksy stosowane na GPW w Warszawie:

a) WIG (Warszawski Indeks Giełdowy) - jest oficjalnym indeksem dla akcji notowanych na giełdzie; odzwierciedla on dochodowość inwestycji we wszystkie akcje znajdujące się w obrocie giełdowym

b) WIG 20 - jest obliczany na podstawie cen akcji 20 spółek rynku podstawowego charakteryzujących się największą wartością rynkową i największym obrotem

c) MIDWIG - indeks tzw. “średniaków”, listę uczestników indeksu podaje giełda; do indeksu nie mogą wejść spółki WIG 20, NFI i spółki mające siedzibę zagraniczną

d) WIR (Warszawski Indeks Rynku Równoległego) - jest obliczany dla akcji wszystkich spółek rynku równoległego

e) Indeks NFI - obliczany jest na podstawie kursów akcji Narodowych Funduszy Inwestycyjnych

Formuła obliczania indeksów giełdowych polega na porównywaniu wartości rynkowej wszystkich spółek notowanych na giełdzie z ich wartością na sesji poprzedniej lub w dniu bazowym.

2. Indeksy giełdowe na świecie.

a) wskaźnik giełdowy w Nowym Jorku Dow Johnsa - jest średnim notowaniem papierów wartościowych 30 największych przedsiębiorstw amerykańskich.
b) w odniesieniu do giełd niemieckich mamy do czynienia ze wskaźnikiem DAT, który dotyczy 30 największych przedsiębiorstw niemieckich.
c) indeks giełdowy Finansal Tennes”s na giełdzie w Londynie.


Zlecenia giełdowe

Zlecenie giełdowe to polecenie dokonania transakcji kupna lub sprzedaży papierów wartościowych w trakcie trwania sesji giełdowej:

- zlecenia są składane przez inwestorów w biurze maklerskim, w którym posiadają rachunek papierów wartościowych

- zlecenia zawierają następujące informacje: typ oferty, czyli kupno lub sprzedaż; rodzaj, liczbę papierów wartościowych, termin realizacji, limit ceny

Rodzaje zleceń giełdowych:

a) ”po kursie dnia” (PKD) - inwestor godzi się na cenę ustaloną w trakcie sesji
b) ”z limitem” - inwestor określa maksymalną cenę zakupu lub minimalną cenę sprzedaży
c) ”wszystko albo nic” (WAN) - inwestor chce, aby zlecenie wykonać w całości albo wcale
d) ”warunkowe” - są realizowane po ustalonej wcześniej cenie, najczęściej w dogrywkach.



Praca dyplomowa na technika rachunkowosci , ale praca z dziedziny ekonomia