Klasyfikacja nauk - metodologia nauk

Najbardziej ogólny podział

Nauki formalne Nauki empiryczne
(dedukcyjne, aprioryczne) (indukcyjne)
różnice: pod względem przedmiotu:
obiekty matematyczne, nazwy, zdania, świat rzeczywisty, materialny
relacje itd.
Pod względem stosowanych metod:
Opierają się na rozumowaniu i intuicji; opierają się na doświadczeniu we
metoda uzasadniania-jedynie dedukcyjna współdziałaniu z rozumem; metoda indukcyjna (także hipotetyczno-dedukcyjna i idealizacyjna)

centralną role pełnią:
twierdzenia-dowodzone na drodze dedukcyjnej;
gdy udowodnione-są prawdziwe w sensie
definicji kohercyjnej (nie ma mowy o
przybliżonej prawdziwości);dotyczą
własności obiektów matematycznych i logicznych; prawa-uzasadniane na drodze doświadczalnej;
dotyczą relacji między zjawiskami rzeczywistego
świata; prawdziwe w sensie klasycznej definicji

(różnica między twierdz. a prawami wynika z różnicy przedmiotów i metod tych nauk)
metoda aksjomatyczna-z aksjomatów i def. :
dedukuje się na mocy zasad logiki twierdzenia;
dąży się do zaksjomatyzowania i
sformalizowania systemów dedukcyjnych; teorie
matematyczne mają zastosowanie w naukach
emp. np. fizyce;

obiekty matematyczne-różnie stanowiska:
· Istnieją obiektywnie, ale poza czasem i przestrzenią; są odkrywane przez naukę, a nie tworzone(platonizm matematyczny); realizm pojęciowy w zakresie matematyki; stanowisko popierana m.in. przez zwolenników fenomenologii Husserla;
· Za Kantem-jako konstrukcje naszego umysłu tworzone apriorycznie; neokantyści-istnieje idealny świat matematycznyjest tworem naszej wyobraźni; konwencjonaliści-umowność systemów matematycznych, zależność wyboru systemu od naszego wyboru;
· Matematyka nauka o świecie, oparta na doświadczeniu; Mill-pewniki matematyczne i reguły logiki są indukcyjnymi uogólnieniami; Engels-empiryczna genez pojęć matematycznych, przedmiotem matmy- ‘formy przestrzenne i stosunki ilościowe świata;
· Kronecker- łączył platonizm z kantyzmem-liczby naturalne stworzył Bóg, pozostałe-człowiek
· Początek XX w.-3 nowe prądy:
-Hilbert- formalizm- dążył do przedstawienia całej matematyki jako sformalizowanego systemu.
-Brouwer – intuicjonizm- obiekty mat. są tworem intuicji; stworzył logikę intuicjonistyczną- nie uznająca zasady wyłączonego środka i pewnych nieefektywnych metod teorii mnogości
-Russell i Whitehead- logicyzm- matematyka częścią logiki;
· Konstruktywizm- nawiązuje do intuicjonizmu; uznaje tylko efektywne metody konstrukcji pojęć i dowodzenia twierdzeń itd.


Nauki empiryczne

n. humanistyczne (społeczne) n. przyrodnicze
XIX w. Rozwój metodologicznej refleksji głównym celem-poznanie praw
nad nauką; wg Comta również powinna
(socjo)dążyć do poznania praw;

koniec XIX w. neokantyści Windelband i Rickert (szkoła badeńska) podzielili nauki na ogólne (nomotetyczne- ustanawiające prawa)-n. przyrodnicze i idiograficzne (opisujące indywidualne osobliwości poszczególnych rzeczy i zdarzeń)- n. humanistyczne;
Dilthey- n. humanistyczne, nie powinny się upodobniać do przyrodniczych, ale wypracować własne metody; przeciwstawiał się metodzie n. przyrodniczych (wyjaśnianiu opartym na prawach) metodę hum.- ‘rozumienie’ motywów w drodze empatii; Jego zasługa-zwrócenie uwagi na różnice między ludźmi a przyrodą-są czynni, działają świadomie, kierują się motywami opartymi na uznawanych wartościach itd.
Nie można się zgodzić z zupełna odrębnością n.hum od n.przyr.; postępowanie ludzi podlega prawom, których wykrycie jest celem psychologii i socjologii; dlatego operować musza tymi samymi metodami co n.przyr; Ich zadaniem, jak wszystkich innych nauk jest wyjaśnianie i przewidywanie zjawisk na podstawie odkrytych praw;
Hasło jedności nauk-lansowane przez Koło Wiedeńskie, a wcześniej racjonaliści XVII w.(Kartezjusz i Leibniz), materialiści i wielu współczesnych filozofów.

Nauki nomologiczne i idiograficzno-nomologiczne
Racjonalne jądro- pewne nauki odkrywają prawa, inne opisują fakty, ale podział ten nie pokrywa się z podziałem na n.przyr. i n.hum.;
Wszystkie nauki teoretyczne (fizyka, ogólna biologia, chemia, socjologia, ekonomia polityczna itp.- formułują prawa i pomocnicze sądy innych typów, a faktami (traktowanymi jako ilustracje, które można zastąpić innymi) posługują się do uzasadnienia tych praw- n. nomologiczne;
Nauki opisowe (botanika, zoologia, mineralogia itd.)- nie formułują praw przyczynowych, posługują się często teoriami tworzonymi przez n. teoretyczne; odkrywają prawa synchroniczne, koegzystencjalnepraw inkluzyjnych;
Nauki badające fakty: n.badające rozmieszczenie przedmiotów w przestrzeni-topograficzne(geografia, duża część astronomii- ustalają fakty statyczne, które połączone, stanowią daną naukę; czasem formułują prawa) i n.badające rozmieszczenie zdarzeń w czasie-historyczne (ustalają fakty kinetyczne- rejestrują zdarzenia i procesy, opisują ich przebieg, badają przyczyny, skutki, itd.; formułują generalizacje historyczne i prawa).

Nauki podstawowe
odkrywaja ogólne prawa przyrody
(niektóre ustalają fakty),
i społeczeństwa;

stosowane:
Wykorzystują wyniki n.podst. do celów praktycznych
Formułują oceny i normy, także prawa (szczegółowe) będące przesłankami niezbędnymi do uzasadnienia tych norm
-główny, pierwotny ich cel