Metodologia Badań Politologicznych

. Cele stosowania przypisów:
- bibliograficzny
- udokumentowanie cytatów
- dokumentowanie danych, wskaźników
- uwiarygodnienie danych informacji poprzez przytoczenie ocen, opinii
- cel polemiczny
- wyjaśnienie kwestii, zagadnień
- poszerzanie informacji

3. Definicje nauki

1. Nauka to społeczna działalność ludzi mająca na celu obiektywne poznanie rzeczywistości.
2. Nauka jest formą świadomości społecznej, która odzwierciedla prawdziwie w sposób zamierzony i metodyczny obiektywne cechy i prawidłowości rzeczywistości przyrodniczej i społecznej
3. Nauka to uporządkowana wiedza o człowieku, społeczeństwie i kosmosie, prawidłowościach i swoistości rzeczywistości, o sposobach rozpoznawania i przekształcania.

4. Różne rozumienie pojęcia nauka
Rozumienie nauki:

1. rozumienie dydaktyczne: proces nauczania i uczenia się
2. rozumienie funkcjonalne: działalność badawcza, która wyraża się m.in. poprzez stawianie hipotez objaśniających zależności, związki oddziaływania rzeczywistości, objaśnianie świata, formułowanie pojęć, odkrywanie prawidłowości
3. rozumienie kulturowe/ historyczno socjologiczne: wytwory działalności badawczej
4. rozumienie instytucjonalne: ład organizacyjno- porządkowy w sensie przedmiotowym, dziedziną dyscyplin, specjalności w sensie organizacyjnym. Są to instytucje badawcze, uczelnie, placówki edukacyjne, kulturalne.

6.Różnice między wiedzą a nauką:
Wiedza jest zbiorem wiadomości osiągniętych obojętnie jakim sposobem, cechy wiedzy:
Przypadkowość doboru spostrzeżeń i wiadomości
Niepełny krytycyzm wynikający z niesprawdzonych sądów empirycznych
Brak krytycznej analizy zebranych wiadomości
Brak systematyczności, luźne powiązanie opinii często zupełnie przypadkowych

Nauka jest wiedzą uporządkowaną, naukę wyróżnia sposób zdobywania wiadomości jako systematyczny dobór, planowość, sposoby uzasadnień, metodyczność.

Zasadnicza różnica między wiedzą pospolitą a naukową dotyczy sposobu zdobywania wiadomości. O ile wiedzę pospolitą można zdobyć w różny sposób, o tyle naukę jedynie przez właściwy dla niej, metodyczny sposób zdobywania wiadomości wg naukowych reguł.

Pojęcie wiedzy jest pojęciem szerszym od nauki, nie każda wiedza jest nauką, ale każda nauka jest wiedzą!

7. Praktyka a nauka:
Praktyka – świadoma i celowa działalność ludzka, zmierzająca do przemian w przyrodzie, technice i stosunkach społeczno-gospodarczych.

Praktyka ma dla nauki znaczenie inspirujące, ilustrujące i weryfikujące.

Nauka ma na celu poznanie, praktyka – utylitaryzm.

Celem nauki jest poznanie obiektywnej prawdy o świecie, posiadanie skutecznych, tanich, szybko działających norm postępowania.

8. 9. 10. Podział nauki:

1. formalne i empiryczne
podział na nauki inaczej dedukcyjne, racjonalne lub matematyczne i na nauki empiryczne inaczej indukcyjne, realne stosuje się ze względu na sposoby wnioskowania. Nauki formalne nie muszą odwoływać się do doświadczenia, np.: logika, filozofia, matematyka, etyka. Wykorzystuje się w nich głównie dedukcyjną. Nauki empiryczne opierają się na doświadczeniu. Korzysta się w nich z indukcji, są to np.: fizyka, chemia, ekonomia, prawo.

2. przyrodnicze i humanistyczne
podział nauki na przyrodnicze i humanistyczne stosuje się na podstawie zakresu badań właściwych dla nich metod badawczych. W naukach przyrodniczych bada się przyrodę martwą i żywą, środowisko geograficzne, istoty żywe w tym człowieka od strony struktury fizycznej, np.: geografia, geologia, chemia, botanika, antropologia, medycyna, astronomia. W naukach humanistycznych bada się strukturę i funkcje dziejowe społeczeństwa, kulturę, prawa i prawidłowości jego rozwoju. Są to np.: archeologia, historia, socjologia, pedagogika, psychologia, politologia, prawo i ekonomia.

3. teoretyczne i praktyczne
ze względu na zadania wyodrębnia się nauki teoretyczne (czyste podstawowe), których zadanie sprowadza się do obiektywnego poznania i wyjaśnienia rzeczywistości oraz przewidywania zachodzących w niej przemian oraz nauki praktyczne (stosowane) mające na celu określenie sposobów praktycznego zastosowania poznanych praw naukowych do dalszego rozwoju i przekształcania rzeczywistości.

11. Dyscypliny naukowe i specjalności:
To gałęzie nauki. Wyodrębnienie na podstawie przedmiotu nauki ściśle wyodrębnionego przedmiotu badań, właściwych metod i przedmiotów badawczych oraz środków działania.
W ramach dyscyplin naukowych wyróżnia się specjalności. Wyodrębnia się je na podstawie ściśle określonego okresu badawczego właściwych źródeł i metod badawczych oraz środków działania.

12. Zadania nauki:

1. wyjaśnianie pojęć (semiotyka)
2. gromadzenie i systematyzowanie wiedzy o świecie
3. rozpoznawanie prawidłowości w nim rządzących, interpretacja faktów, zjawisk, procesów dotyczących przyrody, społeczeństwa, człowieka

Zadania nauki mogą dotyczyć procesów ogólnych lub zdarzeń szczegółowych. Sformułowane prawa naukowe mogą być wykorzystane do kształtowania życia bieżącego, a także do przewidywania przyszłości.

13. Cele nauki:
Funkcje społeczne nauki:
1. diagnostyczna oznacza dostarczanie wiedzy o stanie rzeczy w danym fragmencie czy aspekcie rzeczywistości
2. prognostyczna dostarcza wiedzy o ogólnych prawidłowościach przebiegu zjawisk danego typu pozwalające przewidywać przyszłe konsekwencje ich rozwoju
3. instrumentalno -techniczna oznacza dostarczanie wiedzy o sposobach i środkach realizacji zamierzonych celów. O sprawności i efektywności postępowania naukowego.
humanistyczna zaspokaja intelektualne potrzeby ludzi w zakresie poznania rzeczywistości (dostarczenie podstaw do kształtowania racjonalnego poglądu na świat)

14. Istota politologii.
Politologia jest jedną z dyscyplin naukowych nauka humanistycznych i społecznych. Przedmiotem jej poznania jest polityka. Polityka to działalność społeczna związana z dążeniem do wykonywania, zdobywania władzy wewnątrz państwa oraz w stosunkach międzypaństwowych. Przedmiotem poznania politologii jest działalność państwa, partii politycznych, ogół zjawisk i stosunków związanych ze zdobyciem, utrzymaniem i wykorzystaniem władzy.

15. Przedmiot politologii:
Przedmiotem politologii jest badanie zjawisk i procesów politycznych zawsze w odniesieniu do konkretnej rzeczywistości, do empirycznego ich kształtowania, wykrycie prawidłowości i przewidywanie ukształtowania się przyszłości. Przedmiot zainteresowania poznawczego politologii wyznaczają:
- metodologia badań politologicznych
- teoria polityki
- myśl polityczna
- nauka o państwie, prawie, polityce
- zarządzanie i komunikowanie społeczne
- systemy i instytucje polityczne
- partie i systemy partyjne
- polityka społeczna i gospodarcza
- stosunki międzynarodowe
- przemiany cywilizacyjne, globalizm i lokalizm

16. Zadania politologii.
Zadaniem politologii jest kompleksowe ujmowanie badanych zagadnień w ich wzajemnych uwarunkowaniach, wskazywanie na powiązania wewnątrz podsystemów i między nimi, a także w całokształcie systemu politycznego, który jest przedmiotem analizy.
Zadaniem politologii jako dyscypliny naukowej jest w drodze rzetelnej analizy uwzględniającej prawidłowe zastosowanie metodologii badawczej ustalenie występujących prawidłowości i spoistości procesów i zjawisk politycznych, określanie źródeł sprzeczności i możliwości występowania konfliktów społecznych, przyczyn takiego a nie innego kształtowania zjawisk i procesów oraz ustalenie przewidywań na przyszłość.
W szczególności zadania politologii to:
- kształcenie ekspertów z dziedziny zagadnień politycznych
- przygotowanie kadr dla potrzeb aparatu państwowego, administracyjnego, politycznego, ideologiczno-propagandowego
- pogłębianie wykształcenia politycznego możliwie szerokich rzesz społeczeństwa
- przygotowanie kadry naukowej dla instytutów naukowo-badawczych uczelni wyższych i instytutów specjalistycznych.

17. Uwarunkowanie prowadzenia badań politologicznych.
Istotną cechą poznania politologicznego jest potrzeba ujęć systemowych. W badaniach nie można ujmować rzeczywistości politycznej statycznie, trzeba dążyć do wykrywania prawidłowości w nowych zjawiskach, zarysowujących się procesach, analizować przemiany i przeobrażenia zachodzące pod wpływem funkcjonowania systemów politycznych wraz z ich podsystemami. Dostrzegać należy zarówno pozytywne jak i negatywne skutki podejmowania w danym państwie lub w skali międzynarodowej decyzji politycznych. W badaniach politologicznych trzeba uwzględniać ustawicznie zmieniającą się rzeczywistość w różnego rodzaju powiązaniach, poczynając od stosunkowo prostych, przechodząc do coraz bardziej skomplikowanych, dochodząc w końcowym rezultacie do próby oceny całości funkcjonowania systemu politycznego w danym państwie z uwzględnieniem powiązań międzynarodowych i politycznych w skali światowej.

18. Funkcje politologii:
- funkcja konceptualizacyjno – opisowa
polega na dostarczeniu badaczom w ramach ich macierzystej dyscypliny i poza nią określonego zasobu pojęć i kategorii oraz reguł opisu odzwierciedlającego treści rzeczywistości przewidzianych w tych kategoriach i pojęciach rozpatrywanych z punktu widzenia polityki.
- funkcja wyjaśniająca
polega na dostarczeniu określonych wyjaśnień zjawisk i procesów politycznych na tle ustalonych prawidłowości i faktów
- funkcja prognostyczna
polega na konstrukcji przewidywań na tle twierdzeń, które zostały wykorzystane do wyjaśniania
- funkcja metodologiczno – oceniająca
polega na formułowaniu ocen przydatności poznawczej rezultatów badań i na prognozowaniu schematów metod i procedur badawczych
- funkcja integracyjna
polega na tworzeniu możliwości korzystania z dorobku innych dyscyplin i odwrotnie z dorobku politologii przez inne dyscypliny dzięki wypracowaniu zasad i treści łączących ze sobą osiągnięcia uzyskane niezależnie
- funkcja instrumentalno- racjonalizująca
polega na dostarczeniu wiedzy traktującej jako narzędzie racjonalizujące działania polityczne
- funkcja ideologiczna
polega na wywieraniu przez politologię bezpośredniego wpływu na świadomość ludzi przy wykorzystaniu wiedzy dostarczanej przez tą naukę. Występuje tu oddziaływanie politologii na układ wartości i wiedzę.

19.Słabość politologii.
Podobnie jak u wszystkich nauk o społeczeństwie jest jej indukcyjne pochodzenie sprawiające, że między tym, co jest lub co było, a tym, co powinno być nie ma żadnego koniecznego, logicznego, automatycznego związku wynikania. Z tego powodu, jeżeli patrzeć na politologię pod kątem skuteczności, możliwości przewidywania, a więc oddziaływania na zjawiska należy zauważyć, że nie może ona sprostać pożądanym oczekiwaniom.

20. Materiały źródłowe.
Podstawę poznania politologicznego stanowią materiały źródłowe. Dostarczają one określonych informacji nazywanych wiedzą źródłową. Są nimi wytwory działalności politycznej, społecznej i kulturowej społeczeństwa. Zalicza się do nich wszelkie dokumenty, akta, statuty, inwentarze, protokoły, sprawozdania, stenogramy, kroniki, pamiętniki, wspomnienia, informacje prasowe. Z punktu widzenia poznania politologicznego źródłem jest każdy utrwalony i zachowany ślad myśli, działania oraz aktywności ludzkiej służący do jego deskrypcji, eksplanacji oraz przewidywania związanej z nim rzeczywistości politycznej. Jest nim wszelka informacja o rzeczywistości społeczno – politycznej, gdziekolwiek ona się znajduje.

21. Klasyfikacja źródeł
Wyróżnia się 3 podstawowe formy źródeł:
1) ustne – to np. anegdoty polityczne, przysłowia, fraszki, bajki, legendy, opowiadania, pieśni, sagi
2) pisemne – to archiwalia, dokumenty urzędowe, protokoły, noty, zapiski, korespondencje, dzienniki, doniesienia i materiały prasowe oraz czasopiśmiennicze, pamiętniki, wspomnienia, autobiografie
3) obrazowe – to pomniki, rzeźby, mapy, plany, karykatury, filmy


22. Źródła pisemne
Źródła pisemne uznaje się za najcenniejsze , podstawowe i najbardziej wiarygodne świadectwa rzeczywistości w poznaniu naukowym. Dzieli się na:
- aktowe – archiwalia, dokumenty urzędowe, zapiski kancelaryjne, noty, protokoły, sprawozdania, stenogramy, korespondencje prywatne i publiczne, wykłady prawne
- opisowe – opisy, kroniki, informacje prasowe i czasopiśmiennicze, pamiętniki, autobiografie.
Źródła pisemne dzieli się również na:
- dokumentalne – obejmują materiały o charakterze normatywno – prawnym i urzędowym, Są to akta parlamentarne, partyjne, sądowe, instytucji administracyjnych, edukacyjnych, wyznaniowych, gospodarczych, społecznych, kulturalnych.
- narracyjne (pośrednie)
dostarczają informacji o faktach, zjawiskach, procesach. Zaliczamy do nich autobiografie, dedykacje, dzienniki, kroniki, pisma, polemiczne informacje prasowe, pamiętniki, wspomnienia.
- epistolarne (listowe)
obejmują wszelkiego rodzaju korespondencje

23. Krytyka źródeł.
W pracy badawczej istotnym zadaniem jest określenie pochodzenia źródła, jego autentyczności i wiarygodności. Całość czynności związanych z rozpoznawaniem źródła określa się jako krytykę cech zewnętrzną i wewnętrzną.
Fundamentalną cechą krytyki wewnętrznej i zewnętrznej jest ustalenie jego przydatności do rozpoznawania rzeczywistości społeczno-politycznej. W wyniku czynności krytycznych pozyskuje się opinię o wiarygodności i użyteczności określonych informacji źródłowych do celów badawczych.

24. Krytyka zewnętrzna źródeł
Polega na ustaleniu pochodzenia źródła, jego autentyczności oraz stanu zachowania. Badając pochodzenie źródła ustala się miejsce i czas jego powstania, autorstwo, uwarunkowania społeczno- polityczne i okoliczności towarzyszące jego powstaniu. Poznanie autora, jego wartości ideowych i przynależności do opcji politycznej może mieć wpływ na określenie stopnia obiektywności źródła, ułatwia wskazanie intencji, którymi kierowano się przy jego tworzeniu. Ważna jest znajomość warunków powstania źródła, która umożliwia ustalenie przyczyn jego powstania oraz stronniczości bądź jej braku. Równie ważne są miejsce i czas powstania źródła, co umożliwia odniesienie zawartych w dziele informacji do określonej rzeczywistości. Zadaniem krytyki zewnętrznej źródła jest wskazanie czy źródło rzeczywiście jest takim za jakie się je uważa. Niekiedy pojawiają się wątpliwości, czy źródło nie jest tworem fikcyjnym nieodpowiadającym konkretnej rzeczywistości. Materiały tego rodzaju wytwarzane są przez różne podmioty polityczne w okresie tzw. przełomów politycznych, w sytuacji wytwarzania się politycznych pomówień, zniesławień, czy szantażu. W krytyce zewnętrznej ustala się, czy badane źródło jest tworem oryginalnym, czy też jest jego kopią, odpisem, Odpis może być zarówno wierny z oryginałem, ale może też zawierać wiele rozbieżności powodowanych, np. opuszczeniem jego fragmentu bądź wprowadzeniem objaśnień lub dopisków.

25. Krytyka wewnętrzna źródeł.
Zadaniem krytyki wewnętrznej źródeł jest określenie, czy dane źródło sporządzone zostało zgodnie z realiami społeczno – politycznymi danego czasu. W praktyce naukowo – poznawczej spotyka się niekiedy sytuacje, że źródło jest tworem autentycznym, natomiast fakty w nim zawarte są nieprawdziwe, zmyślone. Zdarza się takie przypisywanie określonym faktom takiego znaczenia, jakiego nie miały. Może to wypływać z niekompetencji sporządzającego źródło, ale może być również przejawem jego tendencyjnego stosunku do rzeczywistości. Duży wpływ na zniekształcenie prawdy w treści źródła mają zwykle stosunki społeczno – polityczne panujące w tym czasie, kiedy źródło zostało wytworzone oraz postawa jego twórcy wobec otaczającej rzeczywistości. Zdarza się, że okoliczności ideowo- polityczne skłaniają podmioty wytwarzające źródło do przedstawiania faktów zgodnie z dominującymi w danym czasie tendencjami upowszechnianymi w życiu politycznym. Świadomie zaciera się słabe strony, a podkreśla zasługi jednostek sprawujących w danym czasie władzę, pomija bądź umniejsza zasługi rzeczywistych ich sprawców. Celem krytyki zewnętrznej źródła jest rozpoznawanie czy treść danego źródła zawiera informacje mające w rzeczywistości miejsce, czy też są one wytworem jego twórców. Zdarza się niekiedy, że całe źródło jest nieprawdziwe lub zawiera nieprawdziwe informacje. Jest ono jednak autentycznym dokumentem danego czasu. Może też okazać się, że treść źródła jest wiarygodna, chociaż niektóre fakty są w niej fałszywie przedstawione lub zmyślone. Zjawisko to występuje, no. Wówczas, kiedy twórca źródła prezentując określoną rzeczywistość wskazuje równocześnie na własne zasługi. Rzeczywistość ta charakterystyczna dla doniesień prasowych. Zdarza się, że dziennikarze prezentują powierzchownie, czy tendencyjnie określoną rzeczywistość oraz interpretują ją. Zabiegiem koniecznym jest wtedy w poznaniu badawczym oddzielenie faktów od wszelkich interpretacji.

26. Etapy procedury rozpoznania statystycznego.
1) obserwacja statystyczna
polega na liczeniu różnych elementów procesów masowych, np. aktywności politycznej, frekwencji wyborczej, uczestnictwa w życiu partyjnym i samorządowym
2) opisywanie zbiorowości
ujęcie materiału statystycznego w tablice, wykresy oraz specjalne liczy, które go charakteryzują we właściwy sposób, np. średnie, wskaźniki.
3) analiza zbiorowości
zbadanie przyczyn określonego kształtowania się procesu masowego oraz wykryciu istniejących w nim prawidłowości i związków.

27. Rejestracja bieżąca i spis.
Są one metodami pozyskiwania materiału statystycznego. Rejestracja polega na prowadzeniu ciągłej sprawozdawczości określonych procesów. Spis różni się od rejestracji tym, że nie odbywa się stale, na bieżąco, ale prowadzony jest okresowo lub doraźnie poza regularnym biegiem sprawozdawczości. Materiały statystyczne uzyskane przez rejestrację są zwykle bogatsze, dają ciągły obraz rozpoznawanego zjawiska. Spisy dostarczają zaś jedynie danych statystycznych migawkowych. Najważniejsze to spisy ludności.

28. Elementy organizacji badań zjawisk społeczno-gospodarczych i politycznych.
- wyraźne określenie zakresu badań
- ścisłe określenie niezbędnych elementów badanej zbiorowości
- należyte sformułowanie pytań
- dobre przygotowanie kwestionariusza
- wybór stosownego terminu badania
- staranne zorganizowanie badania

29. Pojęcie metody badawczej
Oznacza zasady i sposoby systematycznych dociekań w celu poznania obiektywnej rzeczywistości
Każda metoda badań jest systemem reguł, wskazań i przepisów opartych na trzech warunkach:
- metoda bazuje na obiektywnych prawidłowościach, jest z nich wyprowadzona. Prawidłowości umieszczają przedmiot badań wśród procesów i zjawisk rozwoju kulturowego i cywilizacyjnego, są sformułowane w postaci odpowiedniej teorii
- metoda jest określana i wyznaczona przez charakter badanego przedmiotu
- metoda zależy od środków badania, jakimi w danej sytuacji dysponujemy. Do środków tych należą: ludzie jako podmioty poznające oraz narzędzia badawcze.

W tradycyjnym rozumieniu kategorię „metoda” odnosi się do zbierania materiałów, ich opracowywania i interpretacji. Podstawowe znaczenie mają: obserwacje, wywiad, ankieta, gromadzenie wypowiedzi osobistych, gromadzenie dokumentów.



30. Szerokie i wąskie rozumienie pojęcia „metoda”
W szerokim znaczeniu określa ona charakter i zakres badań. W wąskim znaczeniu rozumieniu określa powtarzalne sposoby rozstrzygania zadań związanych z realizacją badań zgodnie z przyjętą metodą w znaczeniu szerokim. Wąsko pojmowaną metodę często nazywa się techniką badawczą. Pojęcia te używane są wymiennie bądź łącznie, np. mówi się o metodzie i technice obserwacji czy wywiadu.

31. Analiza i synteza
W opracowywaniu materiału podstawowymi sposobami są analiza i synteza.
Analiza polega na rozbiorze jakiegoś złożonego przedmiotu czy pojęcia na częsci składowe.
Synteza zaś na łączeniu prostych pojęć, względnie prostych zdarzeń celem osiągnięcia wyników złożonych

32. Cechy metody
Przy doborze metody istotną cechą jest jej celowość. Metody są środkiem realizacji określonych celów poznawczych. Od metody wymaga się aby spełniała postulat adekwatności, tzn. aby określone za jej pomocą systemy operacji prowadziły zawsze do zamierzonych rezultatów.
Metoda badawcza to inaczej droga dociekań poznawczych, reguły, wskazania, przepisy, teorie i środki. Każda zawiera charakterystyczny sposób postępowania, wynika ze świadomego wyboru i musi być wielokrotnie powtarzalna. Najważniejsze cechy metody to:
- uniwersalność
- czytelność
- celowość
- jednoznaczność
- adekwatność
- skuteczność

33. Klasyfikacja metod
Ze względu na stopień ich ogólności wyróżniamy: ogólne i szczegółowe. Przez ogólność metody rozumie się zakres i powszechność jej stosowalności, np. możliwość korzystania z niej przez różne dyscypliny badawcze.
Ze względu na cel, jakiemu mają służyć metody, dzielimy je na: stricte poznawcze oraz użytkowe. Użytkowe to inaczej utylitarne lub przekształcające rzeczywistość. Wyraźne ich rozgraniczenie nie jest możliwe, gdyż po pierwsze przekształcenie użytkowe zakłada na ogół jednocześnie poznanie i przyczynia się do ujawnienia nowych rezultatów poznawczych. Po drugie poznanie może być osiągnięte przez celowo dokonywane przekształcenia utylitarne.
W podejściu strukturalnym rozróżniamy metody: teoretyczne i empiryczne. Metody teoretyczne polegają na idealizacji myślowej, budowaniu systemu hipotez modelowych, w wysokim stopniu sformalizowaniu eksperymentu myślowego oraz dedukcji. Metody empiryczne polegają na dociekaniu, poznaniu prawdy obiektywnej o rzeczywistości oraz jej celową, systematyczną obserwację, pomiar i opis.

34. Indukcja i dedukcja
W dedukcji konkluzja wynika logicznie z przesłanek, odwrotnie w indukcji – przesłanki wynikają logicznie z wniosków.
Dedukcja jest drogą przechodzenia z jakiejś racji ogólnej do konkretnej rzeczywistości. Podstawowe jej formy zawierają się w przechodzeniu od ładu ogólnego do szczegółowych przypadków zdarzeń, zjawisk, przechodzenie od pojęcia ogólnego do zawartych w nim pojęć szczegółowych, przekształcaniu danych wartości za pomocą zmienianego sposobu łączenia ich elementów.
Indukcja jest procesem prowadzącym do formułowania uogólnień. Istotnymi jej okolicznościami są: nieobecność danych niezgodnych z uogólnieniem, obfitość danych stanowiących podstawę uogólnienia, obecność danych niezgodnych z uogólnieniami konkurencyjnymi, różnorodność danych będących podstawą uogólnienia.

35. Analiza systemowa
Ujmuje zjawiska polityczne jako elementy systemu. System to uporządkowany wewnętrznie w całość układ elementów mających określoną strukturę. Analiza systemowa a politologii polega na konstruowaniu modelu pojęciowego zjawisk politycznych. Różnorodne dziedziny rzeczywistości politycznej interpretuje się nie jako luźne zbiory izolowanych elementów, lecz jako wewnętrznie zintegrowane, wyróżniające się z otoczenia i kierujące się swoistymi prawidłowościami całości.
Wyróżniamy trzy rodzaje analizy systemowej polityki:
- analiza makrosystemowa – dotyczy systemu politycznego jako całości
- analiza systemowa średniego rzędu – dotyczy podsystemów w ramach szerszego systemu politycznego, np. system partyjny
- analiza mikrosystemowa – dotyczy określonego elementu systemu politycznego, np. konkretnej decyzji politycznej.

W odniesieniu do każdego z wymienionych przedmiotów model systemowy generuje określone pytania badawcze.
W analizie makrosystemowej pytamy, np. jakie elementy należą do otoczenia, jakie jest kryterium przynależności do systemu, jakie są funkcje systemu w otoczeniu, jakie elementy są funkcjonalne, a jakie dysfunkcjonalne dla systemu jako całości, jakie elementy stanowią najważniejsze czynniki zmian w systemie.
W analizie średniego rzędu pytamy, np., z jakimi podsystemami dany system jest najmocniej powiązany, jaka jest rola danego podsystemu, utrzymanie, funkcjonowanie systemu jako całości, jaki jest stopień autonomii danego podsystemu.
W analizie mikrosystemowej pytamy, np., z jakimi innymi elementami systemu dany element jest powiązany, jaki jest charakter oddziaływań (wzajemne, jednostronne, harmonijne, konfliktowe), jaki jest stopień autonomii elementu, w jakim systemie działanie elementu jest modyfikowane za pomocą sprzężenia zwrotnego przez rezultaty jego własnych działań.

36. Metody statystyczne. Ujęcie ilościowe i jakościowe.
Umożliwiają one badanie specyfiki określonych zbiorowości, pozwalają na ustalenie i rozpoznawanie cech zjawisk masowych oraz wyjaśnianie związków przyczynowych między nimi i przewidywanie dalszego rozwoju.
Spośród metod statystycznych w politologii wykorzystuje się najczęściej obliczenia szacunkowe, nie wyczerpujące, reprezentacyjne oraz przeciętne, średnie arytmetyczne, średnie geometryczne oraz przeciętną pozycyjną (inaczej mediana, wartość środkowa).
Obliczenia szacunkowe (inaczej interpolacje) stosuje się, gdy nie jest kompletny materiał statystyczny do rozpoznawania danych zjawisk. Dla określenia przybliżonej wielkości zjawisk dokonuje się ich szacunku na podstawie posiadanych materiałów często pochodzących z różnych źródeł, również wtórnych. Obliczenia te maja na celu ujawnienie stanu przybliżonego, orientacyjnego danego zjawiska. Dokonując obliczeń szacunkowych badacz musi przyjąć założenie, że uzyskane przez niego rezultaty statystyczne mogą poważnie różnić się od rzeczywistości. Przykładowe obliczenia szacunkowe to:
- szacowanie wielkości danych zjawisk na podstawie przeliczenia pozyskiwanych informacji z różnych źródeł również wcześniej nie rejestrowanych i nie spisywanych
- obliczenie orientacyjnej wielkości zjawisk na drodze przenoszenia rozpoznanych części zbiorowości na całą badaną zbiorowość. Przenoszenia takiego dokonuje się w sytuacji postrzegania zbiorowości jako ładu w wysokim stopniu jednorodnego, nie wykazującego żadnych nagłych, radykalnych przemian
- dokonywanie spisu i obliczenia szacunkowego wobec potrzeby uzyskania doraźnych informacji, które nie są zawarte w materiałach zebranych drogą rejestracji bieżącej, czy też spisów periodycznych, np. dotyczących nowych postaw i zachowań społeczno-politycznych.



37. Metoda porównawcza (analogii)
Polega na wykrywaniu podobieństw między procesami i zjawiskami, które prowadzą także do ustalenia różnic między nimi. Punktem wyjścia do jej stosowania w politologii jest określenie zakresu badań. Rozpoznawane zjawiska powinny być porównywalne pod względem jakości. Metoda porównawcza ma istotne znaczenie w rozpoznawaniu stosunków międzynarodowych. Często wykorzystuje się wymiar wzorca bądź luki.
Wymiar wzorca polega na naśladowaniu modelu rozwoju cywilizacyjnego zjawisk i procesów, w tym rozwiązań politycznych, społecznych i gospodarczych krajów o wysokim poziomie rozwoju. Model, wzorzec przyjmuje się zarówno w strategii dalszego rozwoju, jak i w podejmowaniu decyzji doraźnych.
Wymiar luki polega na odkrywaniu przed podmioty polityki możliwości osiągania dla siebie różnych korzyści zarówno w przestrzeni globalnej, jak i lokalnej, np. w krajach o niższym poziomie rozwoju.
Badania porównawcze w politologii dostarczają decydentom materiału pomagającego w podejmowaniu decyzji optymalnych oraz w uniknięciu błędów popełnianych przez inne podmioty w podobnych sytuacjach.

38. Analiza instytucjonalno – prawna
Przez instytucje prawną rozumie się zespół norm prawnych określających konkretne zjawisko lub wyodrębnioną strukturę organizacyjną. Jeżeli rozpoznawane zjawisko lub struktura wiążą się z ustrojem politycznym państwa można wtedy mówić o instytucji prawno – ustrojowej. W poznaniu instytucjonalno – prawnym w rzeczywistości politycznej fundament stanowi rozpoznawanie tekstów, aktów normatywnych. Nie analizuje się innych źródeł kształtujących rozpoznawaną rzeczywistość. Przyjmuje się, że ustawodawca dysponuje wiedzą znacjonalizowaną, możliwie pełną w zakresie języka, znajomość stanu prawnego i aktualną wiedzą empiryczną. W politologii analizę instytucjonalno – prawną stosuje się m.in. w badaniu funkcjonowania instytucji politycznych, systemów politycznych, stosunkach międzynarodowych.

39. Metoda historyczna
Dla badań politologicznych istotną wartość przedstawiają metody i siatka pojęć w historii. W obrębie politologii zwyczajowo mieści się współczesna historia polityczna. Granica między historią polityczną a politologią nie jest wyraźna, stąd niektóre prace trudno jednoznacznie zaliczyć do jednej z tych dwóch dyscyplin. Na metodę historyczną stosowaną w politologii składają się: badanie genezy zjawisk politycznych, traktowanie łącznie ich aspektów strukturalnych, funkcjonalnych i genetycznych, prowadzenie studiów biograficznych, stosowanie ujęć wycinkowych, gromadzenie obszernego materiału empirycznego jako podstawy do formułowania praw naukowych. Nauka historyczna wypracowała różne metody ustalania faktów. Są to metody:
- logograficzna (inaczej kronikarska, rocznikarska, narracyjna, pragmatyczna). Ma ona na celu wydobyć z przeszłości naukę przydatną dla analizowania teraźniejszości i przyszłości
- genetyczna (inaczej historyczno – krytyczna) zakłada, że każde zjawisko ma swoją genezę oraz rodzi następstwa
- spirytualistyczna – zakłada, że ustalenie historycznych faktów przez historyków zależy od wyznawanego światopoglądu filozoficznego
- materialistyczna – wiąże fakty w rzeczywistą całość

40. Metoda behawioralna
Ta analiza zachowań politycznych w drodze obserwacji jednostek ludzkich i złożonych z tych jednostek grup społecznych. Zakłada orzekanie o zachowaniach ludzi jako rzeczywistości realnie istniejącej, a nie jej wizji. Rozważania normatywne uznaje za pozostające w sprzeczności z rzeczywistymi zachowaniami ludzkimi. W obrębie instytucji przedkłada badanie zachowań jednostkowych nad rozpoznawaniem zjawisk w zakresie psychologii i socjologii polityki.



41. Metoda symulacyjna
Polega na tworzeniu kompleksowych modeli rzeczywistości politycznej, zwłaszcza zachowań psychologicznych, socjologicznych, decyzyjnych, na poszukiwaniu danych drogą gier, dedukcji, a następnie powtarzaniu ich przez komputery. Cechą metody jest jednocześnie posługiwanie się analizą i syntezą z uwzględnieniem podstawowych zasad logiki. Mając dane wyjściowe i warunki ograniczające oraz znając w zarysie cel zadania, analizuje się zależności i związki zachodzące między danymi wyjściowymi. Ważnym celem stosowania metody jest dochodzenie do nowych rozwiązań przez wykrywanie nowych faktów i związków zachodzących między nimi w realnie istniejącej rzeczywistości. Modele symulacyjne wiążą się ze stosowaniem teorii gier, są one pożyteczne z punktu widzenia prawdopodobnych wariantów rozwoju rzeczywistości. Przez udział w grach symulacyjnych uczestnicy pozyskują szeroki zakres nowych informacji o danej rzeczywistości. Modele są przydatne zwłaszcza tam, gdzie bezpośrednie eksperymentowanie z rzeczywistością jest zbyt etycznie niedozwolone, kosztowne, pracochłonne bądź niebezpieczne.


42. Metoda decyzyjna
Specyfika metody decyzyjnej polega na rozpatrywaniu zjawisk procesów społeczno – politycznych przez pryzmat:
- ośrodka decyzji traktowanego jako przedmiot działania politycznego
- procesu decyzyjnego, czyli zespołu zobowiązań przyczynowo – skutkowych dotyczących rozwiązywanego problemu
- decyzji politycznej, czyli przez wybór sposobu działania politycznego
- implementacji politycznej, czyli procesu urzeczywistniania decyzji politycznych poprzez uruchomienie odpowiednich środków działania.
Metoda ta pozawala na całościowe ujmowanie rozpoznawanych zjawisk, sprzyja dokonywaniu analizy dynamicznych przemian rzeczywistości politycznych. Pozwala wyjaśnić, dlaczego bieg wydarzeń jest taki, a nie inny. Stosowanie metody można odnieść do szeroko dostępnych materiałów oraz różnych decyzji politycznych. Jej niedostatkiem jest koncentracja na analizie formalnej oraz technikach podejmowania decyzji w formach i zasadach procesów decyzyjnych.

43. Weryfikacja
Po zebraniu danych określa się ich wartość naukową. Obowiązkiem badacza jest krytyczne rozpoznanie i formalne sprawdzenie danych. Sprawdzenie to nazywamy weryfikacją bądź porządkowaniem. Celem jest wyeliminowanie deformacji danych spowodowanych, np. emocjonalnym zaangażowanie respondentów, ich obawami, fałszywymi ambicjami bądź niechęcią do prowadzonych badań, małą sumiennością udzielanych odpowiedzi, upraszczaniem, dezinformowaniem bądź mówieniem nieprawdy.

44. Selekcja.
Polega na wyselekcjonowaniu zebranych materiałów pod względem przydatności do konkretnego badania. Rozpoznając materiał dokonuje się jego segregacji. Segregacja opiera się w dużej mierze na instynkcie badawczym. Punktem wyjścia eliminacji jest intuicyjne przyjęcie pewnych cech za ważne, innych za drugorzędne i mało istotne. Najpierw wybieramy spośród zgromadzonych danych te uznane za fundamentalne ze względu na rozpoznawany temat badania. Wtórna selekcja polega na uporządkowaniu danych według stopnia ich ważności. Uzyskuje się w ten sposób dane o znaczeniu pierwszorzędnym, drugorzędnym i n-rzędnym dla rozpoznawanej rzeczywistości społeczno – politycznej zdefiniowanej w problemie badawczym. Każde rozwiązanie powstałe na gruncie rozumienia cechuje skłonność do upraszczania rzeczywistości, stąd do eliminacji należy podchodzić z rozwagą. Z pewnością wyeliminować należy materiały uznane za wątpliwe i mało wiarygodne.

45. Kategoryzacja (inaczej grupowanie)
Polega na łączeniu danych ze względu na ich wspólne właściwości w określone kategorie, np. wszystkie wypowiedzi bez względu na formę afirmujące określone wartości, postawy, oceny, cechy mogą stanowić jedną kategorię. Wypowiedzi negujące traktowane analogicznie mogą składać się na druga grupę. Dokonując kategoryzacji zakłada się, że:
- każda kategoria stanowiąca ujęcie jednego ze wskaźników powinna być tworzona ze względu na cel badania
- kategorie powinny być ogólne, aby ująć wszystkie sytuacje i przypadki dotyczące danej kwestii
- poszczególne kategorie powinny się nawzajem wykluczać, tzn. powinny eliminować takie sytuacje, w których nie wiadomo do jakiej kategorii przyporządkować daną odpowiedź.
Kategoryzacja nie stanowi problemu, gdy w badaniu stawiano respondentom pytania zamknięte. W przypadku pytań otwartych opracowuje się schemat kategoryzacji. Tworzy się wykaz kategorii według typowych wypowiedzi. Gdy jakiejś wypowiedzi nie uda się zaliczyć do żadnej z kategorii wówczas tworzy się kategorię dodatkową określając ja jako, np. inne wypowiedzi.

46. Etapy skalowania.
Z procesem kategoryzacji wiąże się skalowanie, które polega na przyporządkowaniu pewnym właściwościom określonych wartości lub symboli. Celem jest wyrażenie właściwości badanych systemów rzeczy w sposób ilościowy. Obok ilościowego rozpoznania dąży się także do jakościowego uchwycenia różnych aspektów badanych zjawisk. Kolejne etapy skalowania to:
1) wybór danych, które chce się poddać skalowaniu
2) określenie ich przydatności ze względu na badany problem
3) określenie stopnia ich wiarygodności
4) wybór miary umożliwiającej także ułożenie danych, aby tworzyły określone zbiory dowolnej liczy elementów przechodzących jeden w drugi

47. Sprawozdanie z badań.
Sprawozdanie powinno zawierać:
- określenie przedmiotu, hipotez oraz pytań badawczych, które stały się punktem wyjścia przedsięwzięcia badawczego
- charakterystyka procesu badań, a więc krótkie scharakteryzowanie planu badań, metod techniki narzędzi badawczych, zaprezentowanie badanej populacji, występujących trudności w realizacji badania i sposobów ich przezwyciężenia
- prezentacja wyników badania, wykazanie, które hipotezy zostały zweryfikowane oraz wskazanie jaki jest stopień prawdopodobieństwa uzyskanych twierdzeń oraz jakie nowe fakty stwierdzono w czasie badania
- wnioski uogólniające wynikające z badań zorientowane na ujęcie teoretyczne

48. Sposoby formułowania wniosków z badań.
Wnioski z badań powinny być sformułowane w trzech wzajemnie dopełniających się puktach widzenia:
- punkt widzenia rzeczywisty – odnoszą się do postawienia określonej diagnozy o istniejącej sytuacji, zjawisk, procesie. Powinny być sformułowane na podstawie rozpoznania konkretnego stanu rzeczy na tle jego uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych, powinny dać odpowiedź na pytania typu: jakie wyniki zdecydowały o istnieniu takiego stanu, na jakim etapie rozwoju znajduje się rozpoznawana organizacja, jakie znaczenie ma badany stan rzeczy dla większej całości
- punkt widzenia formalny – odnoszą się do orzeczenia w jakim stopniu badany stan rzeczy jest zbieżny z formalnymi ustaleniami
- punkt widzenia praktyczny – powinny polegać na projektowaniu nowego rozwiązania służącego sprawniejszemu funkcjonowaniu poszczególnych elementów badanego systemu, jak również systemu jako całości