Rachunek kosztów

CONTROLING: sposób zarządzanie polegający na kierowaniu przedś. W oparciu o analizę wskaźników wartościowych pozwalających na ocenę i identyfikację przyczyn aktualnej sytuacji firmy. Istotą kontrolingu jest kontruowanie i realizacja realnych lecz ambitnych prognoz mających na celu rozwój przedsiębiorstwa.
funkcje zarządzania. Planowanie Organizowanie Zatrudnianie Kierowanie
Kontrola. Rachunkowość System informacyjny obejmujący identyfikację, pomiar i komunikację informacji o treści ekonomicznej Rachunk, zarządcza. podsystem rachunkowości dostarczający informacji dla realizowania funkcji zarządzania Struktura rach. zarządczej analizy na poziomie zarządzania operacyjnego, analizy na poziomie zarządzania strategicznego, struktury i systemy rachunku kosztów. Rach. zarządcza na poziomie zarządzania operacyjnego: - modelowanie kosztów standardowych,- K-W-Z-, budżetowanie
kontrola budżetowa
Koszt - wyrażone w pieniądzu zużycie zasobów w związku z wytwarzaniem i sprzedażą produktów i realizowaniem innych celów organizacji.
Kategorie kosztów:
1.związane z przeszłym, bieżącym lub przyszłym wypływem pieniądza wywołują zawsze skutki bilansowe:
-zmniejsz. aktywów i wzrost stanu produkt.
-zmniejsz. aktywów i zmiejsz.kapitału włas
-wzrost zobowiązań i wzrost stanu produkt.
-wzrost zobowiazań i zmniejsz,kapit, własn
-zmniejsz.kapitału własnego i zysk w zwiazku z realizacją przychodów.
2.Koszty utraconych korzyści- najbardziej korzystna utracona alternatywa w związku z zaangażowaniem zasobów.
System rachunku kosztów badanie i transformowanie według przyjętego modelu informacji o przychodach i kosztach działań przeszłych, bieżących i zamierzonych w celu wspomagania zarządzania organizacją
Kryteria klasyfik. systemu r-ku kosztów:
1.Stopień zróżnicowania produktów:
-kalkulacja podziałowa - produkty jednorodne, które przepływają przez proces produkcyjny lub ciąg procesów. Możliwość standaryzacji kosztów produktów; produkcja masowa
-kalkulacja doliczeniowa- produkty zróżnicowane (zlecenia), produkty zużywają różną ilość zasobów. Raportowanie kosztów poszczególnych zleceń. Rozliczanie kosztów pośrednich za pomocą kluczy podziałowych.
brak możliwości pełnej standaryzacji (rachunek kosztów normalnych); produkcja jednostkowa lub seryjna
- Kalkulacja kosztów produktów łącznych rozliczanie kosztów wspólnych na produkty w oparciu o określone bazy rozliczeń
Zastosowanie w specyficznej sytuacji – z surowca otrzymuje się kilka produktów (łącznych), przy czym nie można otrzymać jednego produktu nie wytwarzając innych
2.Zakres kosztów produktów:
-Rachunek kosztów superzmiennych kosztami produktu są tylko koszty materiałów bezpośrednich, pozostałe są stałe
- Rachunek kosztów zmiennych Dzieli się koszty na zmienne i stałe, kosztami produktu są wyłącznie koszty zmienne wytwarzania, Rachunek ewoluował, powstawały rachunki wielostopniowe uwzględniające hierarchę kosztów i umożliwiające planowanie i kontrolę wyniku w warunkach bardziej złożonych.
Zastosowanie: rachunek był podstawą rozwoju analiz na poziomie zarządzania operacyjnego (umożliwia przeprowadzenie analizy K-W-Z, budżetowania i kontroli budżetowej), stąd opracowano go wkrótce w wersji rachunku kosztów standardowych
Decyzje cenowe (przy znanej cenowej elastyczności popytu możliwość określenia ceny optymalnej)
- Rachunek kosztów pełnych Kosztami produktu są koszty zmienne i stałe wytwarzania, Koszty ogólnego zarządu i sprzedaży (ewentualnie nie rozliczoną na produkty część kosztów stałych wytworzenia) odnosi się bezpośrednio na wynik finansowy, najczęściej ma postać rachunku systematycznego, Zastosowany na pierwszym planie w sprawozdawczości finansowej, Specyficzna odmiana w rachunku kosztów działań.
- Rachunek kosztów superpełnych Na produkty rozlicza się wszystkie koszty operacyjne (również koszty sprzedaży) oraz koszty kapitału (własnego i obcego)
Zastosowanie: najczęściej w analizach opłacalności produktu, określaniu dolnych granic cen, polityce obsługi klientów.
3.Stopień normowania k-tów produktów
-rachunek kosztów faktycznych - Koszty produktu obejmują koszty faktyczne w zakresie wszystkich grup kosztów, Utrudnia zarządzanie, wystarcza dla potrzeb sprawozdawczości
- Rachunek kosztów standardowych
(normatywnych) Koszty produktu obejmują wstępnie wyłącznie koszty standardowe dla wszystkich grup kosztów produktu (koszty bezpośrednie, koszty pośrednie) według formuły: standardowa cena zasobu x standardowe zużycie
Następnie ustala się koszty rzeczywiste i odchylenia. Standaryzacja dotyczy zwykle okresu budżetowego. Może występować w odmianie rachunku kosztów zmiennych lub pełnych. Zastosowany w warunkach produkcji masowej lub seryjnej
- Rachunek kosztów normalnych
rozwiązanie mieszane. Koszty produktu zawierają koszty częściowo planowane częściowo rzeczywiste, Według najbardziej „typowego” koszt produktu obejmuje:
- w zakresie kosztów bezpośrednich koszty faktyczne - w zakresie kosztów pośrednich koszty wynikające z zastosowania stawki planowanej razy faktyczne zużycie
Następnie ustala się koszty rzeczywiste i odchylenia. Stawki planowane dotyczą zwykle krótkiego okresu pokrywającego się z budżetem. Zastosowany głównie w warunkach produkcji jednostkowej lub małoseryjnej, w których trudno standaryzować koszty.
- Rachunek kosztów celu zarządzanie cenami i kosztami w całym cyklu życia produktu, Punktem wyjścia jest ustalenie docelowej ceny na podstawie użyteczności produktu, Następnie ustala się koszty dopuszczalne na podstawie docelowej ceny i docelowej rentowności, Konfrontacja kosztów dopuszczalnych z bieżącymi możliwościami prowadzi do określenia kosztu docelowego Zastosowanie: zarządzanie strategiczne, nowe lub modyfikowane produkty.
Rachunek redukcji kosztów Koncentracja na takiej redukcji kosztów w rozpatrywany okresie budżetowym, która ma docelowo doprowadzić do zgodności budżetowanego zysku do poziomu założonego w strategii
Istotą redukcji kosztów jest proponowanie wielu udoskonaleń. System powiązany z japońską koncepcją ciągłego udoskonalania
4.Dominująca struktura kosztów
-funkcjonalne rachunki kosztów-
Podstawą jest podział kosztów na produkcyjne i pozaprodukcyjne. Rachunek może wystąpić w odmianie tradycyjnego rachunku kosztów pełnych lub zmiennych
Zastosowany przy dominującym wpływie orientacji funkcjonalnej w zarządzaniu
Obligatoryjnie w sprawozdawczości finansowej
- Rachunek kosztów działań- Osią sytemu są procesy realizowane w przedsiębiorstwie:
rozumienie rynku, wypracowywanie wizji i strategii, projektowanie wyrobów i usług, marketing, Podstawowym obiektem tego rachunku są działania (podzbiory procesów). Ustala się koszty działań i rozlicza się je na produkty Dominuje w odmianie rachunku kosztów pełnych, ale może wystąpić w postaci kosztów zmiennych Zastosowanie w zarządzaniu operacyjnym (budżetowanie i kontrola) oraz strategicznym (ocena rentowności produktu, klientów, dostawców, analiza efektywności procesów gospodarczych)
KALKULACJA PODZIAŁOWA wytwarzanie masowo jednakowych jednostek wyrobu przechodzących przez:
proces produkcyjny (kalkulacja podziałowa prosta) lub sekwencję takich procesów (kalkulacja wielostopniowa; procesowa lub wielofazowa). Jeżeli jednakowe produkty są poddawane jednemu procesowi produkcyjnemu koszt jednostkowy produktu stanowi relację kosztów tego procesu przez wielkość produkcji która wyrażona jest w:
-jednostkach naturalnych produkcji (sztukach, jednostkach wagi, kubatury, jeżeli nie występuje produkcja w toku,
-jednostkach ekwiwalentnych, w przypadku występowania produkcji w toku.
Jeżeli procesów, którym poddawane są produkty jest więcej koszt produktu ustalamy sumując koszty poszczególnych procesów.
EJP odpowiednik liczby gotowych jednostek, jakie byłyby wyprodukowane w ramach danego procesu, gdyby poniesione w danym okresie koszty, w poszczególnych grupach kosztowych, w całości byłyby związane z wytworzeniem tylko wyrobów gotowych. należy produkcję nie zakończoną przeliczać w ramach poszczególnych grup kosztowych jako procent produkcji gotowej.
Metoda średniej ważonej, koszty remanentu początkowego są sumowane z kosztami poniesionymi w bieżącym okresie dla poszczególnych grup kosztowych.
Metoda FIFO: oddziela się koszty jednostek rozpoczętych w poprzednim okresie i zakończonych w bieżącym okresie od kosztów jednostek rozpoczętych i zakończonych w danym okresie.
KALKULACJA DOLICZENIOWA
1.Kalkulacja zleceniowa –produkty niepowtarzalne
2.Kalkulacja asortymentowa –produkuje się kilka asortymentów. Ma cechy kalkulacji podziałowej i zleceniowej
Klucz podziałowy –służy do rozliczania kosztów pośrednich na obiekty a konkretnie w warunkach kalkulacji zleceniowej za ich pomocą rozlicza się koszty pośrednie na wytwarzane wyroby, w tym celu stosujemy stawkę narzutu kosztów pośrednich.
Stawka narzutu kosztów pośrednich wynika z podzielenia sumy kosztów pośrednich wytworzenia przez wielkość jednostek stosowanego klucza podziałowego w danym okresie.
S=KP:X
KP – suma kosztów pośrednich w okresie
X – wielkość jednostek stosowanego klucza
RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH wszystkie koszty bezpośrednie, pośrednie, zmienne i stałe odnosimy na produkty, tylko koszty zarządu i sprzedaży odnosimy bezpośrednio na wynik finansowy.
RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH
na produkty odnosimy koszty bezpośrednie i pośrednie zmienne, a koszty pośrednie stałe koszty zarządu i sprzedaży odnosimy na wynik finansowy.
Funkcjonalny r-k zysków i strat do rachunku kosztów pełnych
1. Przychody ze sprzedaży
2. Koszt wytworzenia wyrobów sprzedanych
3. Marża brutto (1-2)
4. Koszty ogólnego zarządu
5. Koszty sprzedaży
6. Zysk ze sprzedaży do r
Behawioralny rachunek zysków i strat do rachunku kosztów zmiennych
1. Przychody ze sprzedaży
2. Koszt zmienny wytworzenia wyrobów sprzedanych
3. Koszt zmienny sprzedaży
4. Marża pokrycia (1-2+3)
5. Koszty stałe wytworzenia
6. Koszty stałe ogólnego zarządu i sprzedaży
6. Zysk ze sprzedaży
EWOLUCJA R-ku k-tów ZMIENNYCH
funkcjonował wcześniej jako rachunek kosztów faktycznych standaryzacji.
Kierunki rozwoju systemu rachunku kosztów zmiennych:
1. Elastyczny rachunek kosztów planowanych
- uwzględniono związki przyczynowo skutkowe co prowadziło do rozwiniętej struktury rachunku podmiotowego i przedmiotowego
- w poszczególnych podmiotach koszty były dzielone na stałe i zmienne według tytułów analitycznych układu rodzajowego i określano dla tych podmiotów odrębne jednostki kalkulacyjne, które uznawano za przyczyny powstania kosztów
- dla produkcji wieloasortymentowej wybierano kilka jednostek kalkulacyjnych, które mają wpływ na poziom kosztów, a uwzględniają czas obróbki długości serii, czas pracy ludzi.
Rachunek wielostopniowy pokrycia kosztów stałych (4 marże pokrycia) koszty stałe nie były agregowane w jednym bloku lecz wyodrębniano po pierwsze koszty stałe asortymentów, koszty stałe grupy czy rodziny produktów, koszty stałe miejsc powstawania kosztów, koszty stałe obszarów działalności, a w konsekwencji wynik też był wielostopniowy. Rachunek ten później rozbudowano i podzielono na koszty stałe wywołujące wypływy i nie wywołujące wypływów tzn. próbowano wiązać koszty z wypływami i wpływami.
Kierunki zastosowania rachunku kosztów zmiennych Modelowanie kosztów standardowych przedsiębiorstwa
1.Modelowanie kosztów materiałów bezpośrednich
Jedn.koszt materiałów= materiałochłonność*cena jedn.nabycia
Materiałochłonność= zużycie ilościowe materiałów w jedn. fizyczn./
ilość wyr.gotowych.
Możemy liczyć średnią z kilku miesięcy dla materiałochłonności i ceny jedn.nabycia.
Metody ekstrapolacji: metoda trendu liniowego wyliczanego dla ceny jedn. nabycia Yt = a + c *t
Yt –cena w miesiącu t
A – czynnik stały
C - średni m-czy wzrost ceny jedn.nabycia
t- numer miesiąca (kolejny np.luty =14)
2.Modelowanie kosztów wynagrodzeń bezpośrednich
Jedn. koszt wynagr. bezpośr. zmiennych=
jednostkowa pracochłonność*średni koszt za 1 godz (z wynagrodz.zmiennego)
Jednostkowa pracochłonność= liczba przepracowanych godzin/ ilość wyr.gotow.
Średni koszt za godz.=koszty zmienne wynagrodzeń / ilość godzin
Jednostkowy koszt wynagrodz. Bezpośr.= suma wynagrodzeń zmiennych /ilość wyr.gotowych.
Semizmienny koszt wynagr.bezpośr= ilość robotników *średni miesięczny koszt wynagr. stałych bezpośrednich.
Gdy dane nie wykazują trendów, wzięta jest średnia pracochłonność i średni kosz na h.
Jednostkowy zmienny koszt wynagr.bezp= pracochłonność na EJP * koszt za 1h
Standardowy semizmienny koszt stałego składnika wynagr. Bezpośr= Z* średni koszt wynagrodzeń stałych na 1 robotnika.
3.Modelowanie kosztów pośrednich wytworzenia – może być oparte na nakładach (roboczogodziny itp.) lub na wynikach (EJP wyrobów gotowych)
Y= a + bx
Y- poziom kosztów pośrednich nieznany
a – koszty stałe
b- stawka kosztu zmiennego na jednostkę czynnika kosztotwórczego
x – poziom czynnika kosztotwórczego.
Kpt = α +β* EJPt +γ * t
Kpt –średni k-t pośredni wytwarz w mcu t
α – koszty stałe
β – ile wzrosną kty pośr.przy wzroście wysiłku przy 1EJP
γ – wzrost kosztów pośrednich w wyniku inflacji.
Kpt = α +β *MSGt +γ * t
MSG – łączna ilość maszynogodzin
BPR reinżynieria (rekonstrukcja) procesów gospodarczych. Przemyślenie i przeprojektowanie procesów gosp. prowadzące do poprawy wyników firmy. Koncentruje się na analizie procesów. Przedmiotem analizy są procesy strategiczne i tworzące wartość dodaną dla interesariuszy. Strategie budowane wokół procesów:
-intensyfikacji- określ. procesów które są mocną stroną jednostki
-Rozszerzenia: wykorzystanie najlepszych procesów do opanowania nowych rynków.
-Uzupełnienia: zsynchronizowanie własnego procesu i procesu klienta.
-Przekształcenia: oferowanie procesów wspomagających jako usługi dla innych firm.
-Dywersyfikacji: tworzenie nowych procesów dla dostarczenia nowych produktów.
W związku z BRP organizacja wertykalna przechodzi na horyzontalną.
Łańcuch wartości 4 grupy procesów:
1.procesy innowacyjne- pomysł, opracowanie produktu, szybkość wypuszczenia produktu na rynek
2.procesy zarządzania klientami- opracowanie rozwiązań, obsługa klientów, zarządzanie relacjami z klientami, usługi
3.procesy operacyjne- łańcuch dostaw, wydajność operacji, redukcja kosztów
4. procesy prawne i środowiskowe – zdrowie, bezpieczeństwo, środowisko.

RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ powstał w 2 połowie 80tych, w rezultacie krytyki systemów rachunków kosztów stosowanych w Ameryce.
Jednym z najbardziej znanych modeli działalności bazujących na działaniach jest łańcuch wartości Portera.
W r-ku kosztów działań dwie generacje:
1. starszy model jednowymiarowy RKD-podstawa rozwoju –separacja kosztów pośrednich na kilka homogenicznych puli kosztowych. Pula kosztowa jest homogeniczna gdy koszty jej są funkcją jednego nośnika kosztów. Koszty ujęte w ramach pili były rozliczane na produkty według indywidualnego klucza. Do puli kosztów pośrednich zaliczamy: koszty eksploatacji maszyn, przygotowania maszyn, manipulacyjne koszty materiałów, harmonogramowanie produkcji, (liczba serii), zamówienia.
2.młodszy model dwuwymiarowy –ujęte koszty poszczególnych działań i analiza pionowa i pozioma kosztów. Kategorie analizy pionowej: zasoby, działania, obiekty kosztowe. Celem analizy pionowej jest precyzyjne przyporządkowanie kosztów pośrednich poszczególnym obiektom kosztowym. Celem analizy poziomej jest ocena procesu rozumianego jako zbiór działań. Analizuje się to, co powoduje powstanie danego działania oraz czy działanie to jest efektywne.
Analiza działań –dekompozycja funkcjonalna. Metody definiowania procesów: 1. Metoda odgórna: określamy procesy które dzielimy na działania. Wyróżniamy tu procesy operacyjne, rządcze i wspierające. 2. Metoda oddolna definiuje się działania i łączy je w procesy.
HIERARCHIA działań i kosztów działań:
1. Działania i koszty na poziomie jednostki produktu wyrażają zużycie zasobów w celu wytworzenia lub sprzedaży jednostki produktu. Ilość zużytych jednostek nośnika działania jest proporcjonalna do wolumenu produkcji. Koszty na poziomie jednostki produktu: -zmienne koszty zasobów (wynagrodz. bezpośrednie z narzutami, inne koszty bezpośr, amortyzacja naturalna, koszty energii technologicznej), - mieszane koszty zasobów (konserwacja maszyn, mieszane wynagrodzenia bezpośr i pośr, inne koszty pośrednie mieszane), - koszty stałe (wynagrodz, amortyzacja czasowa) Nośnikami działania tych kosztów są: wolumen produkcji, RBG, koszt wynagrodz. bezpośr, czas procesu, MSG, waga materiałów bezpośr., koszt mater)
2.działania i koszty na poziomie serii –koszty ponoszone są przy realizacji określonej serii: koszty przygotowania maszyn, rozruch, kontrola jakości, wydanie materiału, realizacja zamówień
3.Działania i koszty utrzymania asortymentu produktów –koszty związane z działaniami realizowanymi w celu umożliwienia wytwarzania określonego asortymentu. NIE zależą od wolumenu produkcji. Utrzymanie systemów informacyjnych, przygotowanie zmian technicznych, interwencje techniczne.
4.Działania i koszty utrzymania infrastruktury –np. wynagrodzenie kierownictwa, podatki od nieruchom, utrzymanie porządku i konserwacje. NIE zależą od wolumenu produkcji.
KLASYFIKACJA ZASOBÓW:
-fleksybilne (elastyczne) rozmiary są na bieżąco dopasowane do zapotrzebowania przez działania
- sztywne – udostępniane na dłuższy okres, określone dla normalnego poziomu zdolności produkcyjnych, zasoby zaangażowane.
- semizmienne –elastyczność między powyższymi
-uznaniowe( dyskretne) funkcja decyzji kierowniczych, nie są bezpośrednio dostosowane do produkcji. zasoby zaangażowane.
NOŚNIKI DZIAŁAŃ wykorzystywane do rozliczania kosztów na obiekty kosztowe:
-transakcyjne- ilość rozruchów maszyn, ilość asortymentów, zamówień,
-wyrażające ilość czasu trwania dla realizacji działania-godziny rozruchu, kontroli jakości, pracy, maszynogodziny.
-rozdzielczej intensywności-gdy trzeba precyzyjnie określić indywidualne zasoby, oddzielnie rozlicza się poszczególne elementy kosztowe działania.
BUDŻETOWANIE W RKU KOSZTÓW DZIAŁAŃ –na podstawie budżetu sprzedaży i produkcji określa się zapotrzebowanie obiektów kosztowych na działania. ETAPY budżetowania: oszacowanie oczekiwanego poziomu sprzedaży, określenie zapotrzebowania na działania, określenie zapotrzebowania na zasoby, określenie wymaganej podaży zasobów, określenie zdolności produkcyjnych, weryfikacja i zatwierdzenie.
Knd= koszt jednostkowy nośnika każdego działania
Knd = suma kosztów jednego działania/ całkowity nośnik tego działania.
Postępowanie: przeliczamy dla każdego wyrobu osobno:
1.wszystkie działania mnożąc koszt jednostkowy nośnika Knd przez zużycie nośnika dla danego wyrobu, sumujemy razem z kosztami materiałów i mamy koszt produktu, jak podzielimy przez produkcje to mamy koszt jednostkowy
2.przy kalkulacji wg stawki MSG lub RBG ustalamy stawkę narzutu kosztów pośrednich: SMSG = KP/MSG
KP-suma wszystkich kosztów pośrednich
SMG-suma wszystkich maszynogodzin
Następnie dla każdego z osobna wyrobu do kosztów materiałów dodajemy koszty pośrednie mnożąc SMSG przez zużycie MSG dla danego wyrobu.
ANALIZA KWZ (CVP) dostarcza informacji odnośnie do relacji między wolumenem sprzedaży, kosztami i wynikiem ze sprzedaży.
ANALIZA PODSTAWOWA: rozpatruje dolne ograniczenia wolumenu sprzedaży
1.produkcja jednoasortymentowa:
wynik ze sprzedaży: π =(p-k)x-K=mx-K
próg rentowności: mx-k=0, x=K/m; m=p-k
Mb(I x) =mx-K/K , jest to względna nadwyżka całkowitej marży pokrycia nad kosztami stałymi. Interpretacja: proponowany wolumen sprzedaż jest wyższy o ...% od progu rentowności.
LUB: przy proponowanym wolumenie sprzedaży nadwyżka marży pokrycia nad kosztami stałymi wynosi ...% kosztów stałych.
2. produkcja dwuasortymentowa
wynik ze sprzedaży:
π =(p1-k1)x1+ (p2-k2)x2-K =m1x1+m2x2-K
całkowita marża pokrycia ze sprzedaży =0 =próg rentowności (jest odcinkiem)
m1x1+m2x2-K=0
Indywidual. próg rentowności dla wyrobu1
gdy x2=0 , x1=K/m1
gdy x1=0, x2= K/m2
Mb(I, x1,x2)= m1x1+m2x2-K/K
3.produkcja wieloasortymentowa
próg rentownosci Σmixi=K
Mb(I,x...)= Σmixi-K/K
ANALIZA ROZSZERZONA
Zajmuje się górnymi ograniczeniami wolumenu sprzedaży.
1.określa się funkcję celu:
m1x1 +m2x2max
2.formułuje się ograniczenia np.
2x1+5x2 ≤ 10000
3.nanosimy nierówności na wykres i próg rentowności (lub liczymy simplex) powstaje optymalny wolumen sprzedaży
4.Obliczamy całkowitą marże pokrycia M=m1*x1+m2*x2 -x to współrzędne optymalnego wolumenu sprzedaży
5.Mb(II,x1,x2)=m1x1+m2x2-K/K – gdzie x to współrzędne optymalnego wolumenu sprzedaży.
Relacja między Mb(I) i Mb(II):
Mb(II,x1x2) = max Mb(I x1x2)
Dla produkcji wieloasortymentowej:
Mb(II x1x2..xn)=m1x1+m2x2+..mnxn – K/K
Amortyzacja – rozłożenie podlegającej amortyzacji wartości aktywu w oparciu o przewidywany okres używania lub ilości jednostek produkcji albo innych podobnych miar, które jednostka spodziewa się uzyskać z danego składnika aktywów.
Analiza koszty – rozmiary produkcji-zysk – metoda systematycznego badania relacji i związków pomiędzy zmianami wielkości produkcji (sprzedaży) a zmianami przychodów ze sprzedaży, poniesionych kosztów oraz uzyskanego wyniku na sprzedaży.
Analiza wrażliwości – analiza wpływu zmian różnych czynników na wynik opcji działania.
Cena nabycia – cena obejmująca cenę zakupu powiększoną o koszty zakupu.
Cena zakupu – kwota należna sprzedającemu, pomniejszona o podlegający odliczeniu podatek VAT i podatek akcyzowy, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym, na przykład cła.
Czynnik kosztotwórczy - wywołuje koszty danego obiektu kosztowego
Działanie – zorganizowana i celowa praca wykonywana w przedsiębiorstwie, podczas której wykorzystywane są zasoby przedsiębiorstwa.
Działanie podstawowe – działanie związane z procesem nabycia surowców i komponentów, przetwarzania ich w produkt oraz dostarczeniem gotowego produktu do odbiorcy.
EJP (ekwiwalentne jednostki produkcji) – stanowią odpowiednik liczby gotowych jednostek, jakie byłyby wyprodukowane w ramach danego procesu w przypadku, gdyby poniesione w danym okresie koszty, w poszczególnych grupach kosztowych, w całości byłyby związane z wytworzeniem tylko wyrobów gotowych. Aby otrzymać informację odnośnie EJP należy produkcję nie zakończona przeliczyć
Kalkulacja asortymentowa – odmiana kalkulacji doliczeniowej, stosowana w jednostkach wytwarzających produkcję średnioseryjną lub wieloseryjną. Kalkulacja jest stosowana okresowo dla każdego produkowanego w okresie asortymentu, bez względu na liczbę zleceń produkcyjnych.
Kalkulacja doliczeniowa – metoda kalkulacji polegająca na odrębnej kalkulacji kosztu danego obiektu, rozumianego jako produkt finalny, którym może być pojedynczy produkt, seria, lub asortyment. Dla każdego obiektu kalkulacji otwierane są karty kalkulacyjne, na których gromadzi się koszty w przekroju poszczególnych pozycji kalkulacyjnych. Koszty bezpośrednie odnosi się wprost na dany obiekt kalkulacji i rejestruje na karcie kalkulacyjnej, na podstawie dokumentów źródłowych. Koszty pośrednie są natomiast alokowane na podstawie odpowiednich kluczy rozliczeniowych.
Kalkulacja fazowa (procesowa) – metoda kalkulacji stosowana w przypadku, gdy proces produkcyjny składa się z kolejnych wyodrębnionych etapów (faz) produkcji. Cecha charakterystyczną fazowej (procesowej) organizacji produkcji jest Istnienie półfabrykatów, czyli częściowo przetworzonych produktów kolejnych faz technologicznych.
Kalkulacja podziałowa – kalkulacja stosowana w przedsiębiorstwach produkujących masowo jeden lub kilka zbliżonych do siebie produktów np. w kopalni, cementowni, cegielni (wytwarzającej jeden rodzaj cegły) cukrowni czy w browarze. Cechą charakterystyczną kalkulacji podziałowej jest ciągłość procesu produkcyjnego, w efekcie powstają jednorodne produkty. Kalkulacja podziałowa polega na skalkulowaniu kosztu poniesionego w danym okresie na jednostkę wytworzonej produkcji.
Kalkulacja podziałowa prosta – odmiana kalkulacji podziałowej stosowana w przedsiębiorstwach produkujących masowo jeden wyrób lub różne wyroby, które w jednakowym stopniu konsumują zasoby przedsiębiorstwa np. wyroby, które różnią się wyłącznie takimi cechami jak kolor.
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami – odmiana kalkulacji podziałowej, stosowana w jednostkach wytwarzających masowo kilka zbliżonych do siebie produktów przy użyciu jednakowych materiałów i zastosowaniu identycznych lub niewiele różniących się zabiegów technologicznych.
Kalkulacja zleceniowa – odmiana kalkulacji doliczeniowe, stosowana indywidualnie do każdego otwartego na zamówienie zlecenia produkcyjnego dotyczącego jednego wyrobu lub usługi, albo konkretnej serii produkcyjnej.
Koszt – odpowiada wyrażonemu w pieniądzu lub jego ekwiwalentach wykorzystaniu(zużyciu) zasobów (środków), związanych z prowadzoną w określonych warunkach działalnością , w celu osiągnięcia w bieżącym okresie lub w przyszłości korzyści dla organizacji.
Koszt bezpośredni – są to koszty poniesione w obszarze produkcji, które można na podstawie dowodów źródłowych odnieść bezpośrednio na daną jednostkę produktu, zlecenie, asortyment. Zwykle do kosztów tych zaliczamy:
materiały bezpośrednie (surowce w przypadku przerabiania, części i podzespoły w przypadku montowania oraz opakowania bezpośrednie produktu),
wynagrodzenia bezpośrednie (łącznie z kosztami ubezpieczeń społecznych przypadającymi na te wynagrodzenia),
usługi obce bezpośrednie (usługi obce związane z jednostką produkcji, np. koszty zlecanej obróbki detali produkcyjnych),
inne koszty bezpośrednie (koszty zużytych narzędzi specjalnych, energii bezpośredniej technologicznej
Koszty ekspirowane - Koszty przyporządkowywane przychodom w celu określenia zysku.
Koszt pełny – koszt wytworzenia, obejmujący wszystkie produkcyjne koszty związane z wytworzeniami wyrobu czy wyświadczeniem usługi, czyli koszty bezpośrednio produkcyjne oraz pośrednio produkcyjne.
Koszt pośredni - są to wszystkie koszty ponoszone w podmiotach produkcyjnych z wyłączeniem kosztów bezpośrednich. Wiążą się głównie z funkcjonowaniem wydziałów produkcyjnych (koszty kierowania wydziałem, koszty utrzymania ruchu, amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych angażowanych w procesy wytwarzania, rozliczane koszty podmiotów pomocniczych).
Kosztów tych nie można na podstawie dokumentów źródłowych przyporządkować wytwarzanym jednostkom produktu lub można, ale koszty te są nieistotne. Są one rozliczane na wytwarzane w danym okresie produkty za pomocą kluczy rozliczeniowych.
Koszt standardowy (normatywny) – postulowany koszt wytworzenia jednostki produkcji w określonych warunkach operacyjnych.
Koszt „utopiony” – koszty spowodowane podjęciem decyzji w przeszłości, które nie mogą ulec zmianie pod wpływem ani decyzji bieżących ani decyzji przyszłych.
Koszty utraconych korzyści – korzyści utracone w wyniku niepodjęcia najlepszej alternatywnej opcji działania.
Koszty aktywowane (koszty produktu) – koszty poniesione na nabycie lub wytworzenia aktywów przedsiębiorstwa (np. produktów). Koszty te wykazywane są w bilansie.
Koszt wg. Rodzaju – taki koszt, który w ramach ewidencji księgowej nie podlega rozłożeniu na prostsze elementy składowe, lecz jest w sposób jednoznaczny zakwalifikowany do określonego rodzaju kosztu.
Koszty finansowe – koszty, które dotyczą działalności inwestycyjnej i finansowej przedsiębiorstwa.
Koszty mieszane – koszty, które zawierają elementy kosztów stałych i zmiennych.
Koszty nieprodukcyjne – koszty związane z funkcją sprzedaży i administracji.
Koszty ogólnego zarządu – koszty, które są związane z administracją i koordynacją działalności przedsiębiorstwa jako całości.
Koszty okresu – koszty przypisane do okresu, w którym są ponoszone.
Koszty produkcyjne - koszty związane z funkcją produkcji, koszty te uwzględnia się przy ustalaniu kosztów wytworzenia produktów
Koszty produktów – koszty, które są przypisane do produktu i znajdują odzwierciedlenia w wyniku finansowym wówczas, gdy produkty zostają sprzedane.
Koszty przerobu – koszty ponoszone w celu przetworzenia materiałów bezpośrednich. Do kosztów przerobu zalicza się koszty płac bezpośrednich i pośrednie koszty produkcyjne.
Koszty sprzedaży – koszty związane z marketingiem i dystrybucją produktów czy usług.
Koszty stałe – koszty, które pozostają niezmienne dla pewnego przedziału produkcji czy sprzedaży, niezależnie od zmian tych wielkości.
Koszt wspólny - koszt procesów produkcyjnych ponoszony do momentu identyfikacji produktów głównych, w wyniku którego z jednego surowca (surowców) otrzymujemy kilka produktów, przy czym niemożliwe jest wytworzenie jednego produktu bez innych produktów. Produkcję taką nazywamy produkcją łączną (sprzężoną, skojarzoną). Moment, w którym produkty można zidentyfikować nazywamy punktem rozszczepienia (split-off point).
Koszty zmienne – koszty, których wielkość uzależniona jest od rozmiarów produkcji czy sprzedaży.
Marża bezpieczeństwa – określa, o ile może spaść sprzedaż, zanim przedsiębiorstwo znajdzie się w punkcie krytycznym.
Marża brutto – różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży a kosztem wytworzenia sprzedanych produktów.
Marża na pokrycie – różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży a kosztami zmiennymi.
Odchylenie ceny – odchylenie wynikające z innej ceny jednostkowej zasobu niż cena standardowa.
Obiekt kosztowy - Koszty identyfikujemy zawsze z określonym obiektem kosztowym. Może nim być, w zależności od potrzeb decyzyjnych przykładowo: produkt, grupa produktów, klient, grupa klientów, podmiot podstawowy, podmiot pomocniczy, proces.
Proces – zbiór wzajemnie powiązanych działań, wykonywanych w celu przetworzenia stanu wejściowego w określony stan wyjściowy.
Produkcja w toku – nie w pełni zakończone produkty
Produkty – aktywa wytworzone przez przedsiębiorstwo w celu ich późniejszej odsprzedaży. Obejmują wyroby gotowe, usługi i produkcję w toku.
Prosty koszt – taki koszt, który nie może ulec w danym przedsiębiorstwie dalszemu podziałowi na elementy składowe.
Rachunek kosztów – proces identyfikowania, gromadzenia przetwarzania, prezentowania i interpretowania informacji o kosztach dla dokonywania ocen i decyzji przez użytkowników tych informacji.
Rachunek kosztów działań – metoda pomiaru kosztów i efektywności działań, zasobów, produktów, klientów i innych obiektów kosztów, polegająca na powiązaniu zasobów z działaniami oraz działań z innymi obiektami kosztów na podstawie stopnia wykorzystania działań oraz poznania przyczynowo – skutkowych relacji pomiędzy czynnikami powstawania kosztów a działaniami.
Rachunek kosztów zmiennych – narzędzie krótkookresowego zarządzania kosztami w przedsiębiorstwie, wykorzystujące podział kosztów na koszty stałe i koszty zmienne w stosunku do wielkości produkcji. Przy wycenie zapasów w rachunku kosztów zmiennych, w przeciwieństwie do rachunku kosztów pełnych, nie są uwzględniane stałe koszty produkcyjne.
Reinżynieria procesów gospodarczych - Istotą BPR jest kompleksowe doskonalenie procesów gospodarczych w jednostce gospodarczej, co w konsekwencji pozwala na modyfikacje jej kluczowych kompetencji. Głównym celem jest skoncentrowanie uwagi na wyniku końcowym: usatysfakcjonowaniu klienta, a nie na indywidualnych działaniach
Straty nadzwyczajne – zużycie zasobów w celu usunięcia skutków zdarzeń losowych; powstają na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki.
Tradycyjny rachunek kalkulacyjny – rachunek kosztów jednostkowych, w którym: - koszty podporządkowane są produktu na bazie rozmiarów produkcji lub innych wielkości wynikających z rozmiarów produkcji; oraz – struktura kosztu jednostkowego jest pochodną funkcjonalnej struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa.
Wariant kalkulacyjny rachunku zysków i strat – wariant rachunku zysków i strat, w którym koszty prezentowane są wg kryterium celowości poniesienia kosztu tj. w podziale na koszty wytworzenia sprzedanych produktów, koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu. W przedsiębiorstwie handlowym zamiast pozycji kosztów wytworzenia sprzedanych produktów, pojawia się pozycja wartości towarów handlowych.
UJP (umowne jednostki produkcji) - UJP wynikają z przeliczenia wysiłku produkcyjnego wyrażonego w ekwiwalentnych jednostkach produkcji [EJP] poszczególnych produktów za pomocą współczynników. Stosowane współczynniki są miarą zróżnicowania zużycia zasobów przez produkty. Ich standard jest określony zawsze na ekwiwalentną jednostkę produkcji. UJP mogą dotyczyć wszystkich kosztów bądź określonej grupy kosztowej.
Wariant porównawczy rachunku zysków i strat – wariant rachunku zysków i strat, w którym koszty prezentowane są w układzie kalkulacyjnym.
Wskaźnik marży pokrycia – jest to stosunek marży na pokrycie do wartości sprzedaży, wyrażony procentowo.
Koszty stałe – koszty, które pozostają niezmienne dla pewnego przedziału produkcji czy sprzedaży, niezależnie od zmian tych wielkości.
Koszt wspólny - koszt procesów produkcyjnych ponoszony do momentu identyfikacji produktów głównych, w wyniku którego z jednego surowca (surowców) otrzymujemy kilka produktów, przy czym niemożliwe jest wytworzenie jednego produktu bez innych produktów. Produkcję taką nazywamy produkcją łączną (sprzężoną, skojarzoną). Moment, w którym produkty można zidentyfikować nazywamy punktem rozszczepienia (split-off point).
Koszty zmienne – koszty, których wielkość uzależniona jest od rozmiarów produkcji czy sprzedaży.
Marża bezpieczeństwa – określa, o ile może spaść sprzedaż, zanim przedsiębiorstwo znajdzie się w punkcie krytycznym.
Marża brutto – różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży a kosztem wytworzenia sprzedanych produktów.
Marża na pokrycie – różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży a kosztami zmiennymi.
Odchylenie ceny – odchylenie wynikające z innej ceny jednostkowej zasobu niż cena standardowa.
Obiekt kosztowy - Koszty identyfikujemy zawsze z określonym obiektem kosztowym. Może nim być, w zależności od potrzeb decyzyjnych przykładowo: produkt, grupa produktów, klient, grupa klientów, podmiot podstawowy, podmiot pomocniczy, proces.
Proces – zbiór wzajemnie powiązanych działań, wykonywanych w celu przetworzenia stanu wejściowego w określony stan wyjściowy.
Produkcja w toku – nie w pełni zakończone produkty
Produkty – aktywa wytworzone przez przedsiębiorstwo w celu ich późniejszej odsprzedaży. Obejmują wyroby gotowe, usługi i produkcję w toku.
Prosty koszt – taki koszt, który nie może ulec w danym przedsiębiorstwie dalszemu podziałowi na elementy składowe.
Rachunek kosztów – proces identyfikowania, gromadzenia przetwarzania, prezentowania i interpretowania informacji o kosztach dla dokonywania ocen i decyzji przez użytkowników tych informacji.
Rachunek kosztów działań – metoda pomiaru kosztów i efektywności działań, zasobów, produktów, klientów i innych obiektów kosztów, polegająca na powiązaniu zasobów z działaniami oraz działań z innymi obiektami kosztów na podstawie stopnia wykorzystania działań oraz poznania przyczynowo – skutkowych relacji pomiędzy czynnikami powstawania kosztów a działaniami.
Rachunek kosztów zmiennych – narzędzie krótkookresowego zarządzania kosztami w przedsiębiorstwie, wykorzystujące podział kosztów na koszty stałe i koszty zmienne w stosunku do wielkości produkcji. Przy wycenie zapasów w rachunku kosztów zmiennych, w przeciwieństwie do rachunku kosztów pełnych, nie są uwzględniane stałe koszty produkcyjne.
Reinżynieria procesów gospodarczych - Istotą BPR jest kompleksowe doskonalenie procesów gospodarczych w jednostce gospodarczej, co w konsekwencji pozwala na modyfikacje jej kluczowych kompetencji. Głównym celem jest skoncentrowanie uwagi na wyniku końcowym: usatysfakcjonowaniu klienta, a nie na indywidualnych działaniach
Straty nadzwyczajne – zużycie zasobów w celu usunięcia skutków zdarzeń losowych; powstają na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki.
Tradycyjny rachunek kalkulacyjny – rachunek kosztów jednostkowych, w którym: - koszty podporządkowane są produktu na bazie rozmiarów produkcji lub innych wielkości wynikających z rozmiarów produkcji; oraz – struktura kosztu jednostkowego jest pochodną funkcjonalnej struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa.
Wariant kalkulacyjny rachunku zysków i strat – wariant rachunku zysków i strat, w którym koszty prezentowane są wg kryterium celowości poniesienia kosztu tj. w podziale na koszty wytworzenia sprzedanych produktów, koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu. W przedsiębiorstwie handlowym zamiast pozycji kosztów wytworzenia sprzedanych produktów, pojawia się pozycja wartości towarów handlowych.
UJP (umowne jednostki produkcji) - UJP wynikają z przeliczenia wysiłku produkcyjnego wyrażonego w ekwiwalentnych jednostkach produkcji [EJP] poszczególnych produktów za pomocą współczynników. Stosowane współczynniki są miarą zróżnicowania zużycia zasobów przez produkty. Ich standard jest określony zawsze na ekwiwalentną jednostkę produkcji. UJP mogą dotyczyć wszystkich kosztów bądź określonej grupy kosztowej.
Wariant porównawczy rachunku zysków i strat – wariant rachunku zysków i strat, w którym koszty prezentowane są w układzie kalkulacyjnym.
Wskaźnik marży pokrycia – jest to stosunek marży na pokrycie do wartości sprzedaży, wyrażony procentowo.
KOSZT - oznacza wyrażone w pieniądzu zużycie zasobów w związku z wytwarzaniem i sprzedażą produktów i realizowaniem innych celów organizacji. Koszty związane z przeszłym, bieżącym lub przyszłym wypływem pieniądza (koszty eksplicite). Koszty tego rodzaju wywołują zawsze określone skutki bilansowe. Wyróżniamy kilka podstawowych typów operacji związanych z działalnością gospodarczą i wywołujących koszty(eksplicite):
Koszty utraconych korzyści (koszty implicite) stanowią najbardziej korzystną utraconą alternatywę w związku z angażowanymi zasobami).
koszty ekspirowane- Koszty przyporządkowywane przychodom w celu określenia zysku.
Koszt aktywowany – koszt produkcji ujęty w zapasach produkcji w toku lub wyrobach gotowych
Koszty produktu są ponoszone ogólnie w obszarze funkcjonalnym produkcji. Są one rozliczane na produkt. Wstępnie osiadają w zapasach (są aktywowane). Stają się wtedy składnikiem produkcji w toku lub wyrobów gotowych. Zostają przyporządkowane przychodom (ekspirowane) dopiero z chwilą sprzedaży produktów w danym okresie. Koszty okresu są funkcją czasu i są bezpośrednio przyporządkowywane przychodom w celu określenia zysku. Czynnik kosztotwórczy- wywołuje koszty danego obiektu kosztowego
Obiekt kosztowy -Koszty identyfikujemy zawsze z określonym obiektem kosztowym. Może nim być, w zależności od potrzeb decyzyjnych przykładowo: produkt, grupa produktów, klient, grupa klientów, podmiot podstawowy, podmiot pomocniczy, proces. koszty zmienne, które zmieniają się (z reguły) proporcjonalnie do zmian czynnika kosztotwórczego,
koszty stałe, których poziom nie ulega zmianie wraz ze zmianami czynnika kosztotwórczego.
marża pokrycia - W rachunku kosztów pełnych różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży produktów a kosztem wytworzenia wyrobów sprzedanych jest nazywana marżą brutto. Stosując podział kosztów na stałe i zmienne wprowadzamy marżę pokrycia. Stanowi różnicę pomiędzy przychodami ze sprzedaży i kosztami zmiennymi wytworzenia wyrobów sprzedanych oraz kosztami zmiennymi sprzedaży. Marża ta służy do pokrycia kosztów stałych i wypracowania ostatecznego zysku przedsiębiorstwa.
Przychody i koszty przyrostowe - Przyrostowe (istotne, relewantne) koszty i przychody to oczekiwane przychody i koszty, które różnią się w związku z rozpatrywanymi jako propozycje programami działań.
Przychody i koszty ugrzęźnięte -Przychody już zrealizowane lub koszty już poniesione w związku z obiektem i właśnie dlatego nie mogą być zmienione w związku z rozpatrywanymi jako propozycje programami działań.
1. Planowe zmniejszanie wartości środków trwałych i wartości niematerialnych nazywamy umorzeniem. Odniesienie wartości zużytego trwałego w ciężar kosztów nazywa się amortyzacją. czasową równomierną,
2. degresywną sumy cyfr,
3. degresywną malejącego salda przy współczynniku podwyższającym 2,
4. progresywną sumy cyfr,
5. naturalną, przy założeniu, że liczba przepracowanych maszynogodzin (msg) w poszczególnych latach wynosi: 3,500; 2,000; 5,000.
Rachunkowość zarządcza- system informacji finansowych i niefinansowych zorientowany na użytkowników wewnętrznych(kierownictwo jednostki gospodarczej) tych informacji w celu wspomagania procesów kontroli, zarządzania i podejmowania różnych decyzji gospodarczych w krótkich i długich okresach. Nastawiona jest na przyszłość. Stosuje różne sposoby wyceny-obok kosztu historycznego stosuje wartość(koszt) alternatywną, wartość netto oraz wartość ekonomiczną. Prowadzenie jej zależy od kierownictwa jednostki gospodarczej, brak jest tu regulacji prawnych.
RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH I JEGO EWOLUCJA.
Każdy system rachunku kosztów, w którym separuje się koszty zmienne od stałych i produkty wycenia się wedle kosztu zmiennego.
W RKZ wprowadza się uproszczenia odnośnie do zachowania się kosztów. Poprzez koszty zmienne rozumiemy te, które są zależne od aktywności: - produkcji (zmienne koszty wytwarzania), - sprzedaży (zmienne koszty sprzedaży). Koszty stałe są niezależne od aktywności. Z grupy kosztów stałych wyodrębnia się ponadto koszty semizmienne oraz uznaniowe. Często występują koszty mieszane.

Klasyfikacja kosztów w rachunku kosztów zmiennych:
Koszty zmienne- Koszty zmieniają się proporcjonalnie do zmian:- wolumenu produkcji lub czynnika bezpośrednio zależnego od produkcji (maszynogodzin, roboczogodzin),
- wolumenu sprzedaży lub czynnika zależnego od wolumenu sprzedaży (waga sprzedawanych materiałów) Materiały bezpośrednie,Część kosztów wynagrodzeń bezpośrednich Część kosztów pośrednich wytworzenia (materiałów pośrednich, wynagrodzeń pośrednich, energii), Część kosztów sprzedaży (transportu, wyładunku, ubezpieczenia)
Koszty stałe - Związane z angażowaniem zasobów sztywnych, utrzymaniem normalnych zdolności produkcyjnychNie są zależne od zmian aktywności (wielkości produkcji i sprzedaży), w ramach określonego przedziału zmienności aktywności. Część kosztów wynagrodzeń . Część kosztów pośrednich wytworzenia (odpisów amortyzacyjnych liczonych metodami czasowymi, oświetlenie i ogrzewanie hali produkcyjnej, kierowanie zakładem) Cześć kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży (reklama, wynagrodzenia zarządu, magazyny wyrobów)
Koszty mieszane- Grupa kosztów zawierających partię kosztów zmiennych i stałych, Zużycie energii elektrycznej, część kosztów wynagrodzeń, część kosztów remontów
Koszty semizmienne (rosnące skokowo, relatywnie stałe)- Związane z zasobami, których zdolności produkcyjne mogą być zwiększane lub zmniejszane w stosunkowo niewielkich przedziałach wzrostu aktywności, Pewna część kosztów wynagrodzeń (np. koszty są funkcją liczby zatrudnionych a tą dostosowuje się do zapotrzebowania)
Koszty uznaniowe- Stanowią funkcję decyzji kierowniczych Trudno jest dla nich ustalić relację nakładu i wyniku. Koszty: reklamy, część remontów, szkoleńW rachunku kosztów pełnych różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży produktów a kosztem wytworzenia wyrobów sprzedanych jest nazywana marżą brutto. Stosując podział kosztów na stałe i zmienne wprowadzamy marżę pokrycia. RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH Rozważanie zakresu kosztów produktu i okresu jest szczególnie istotne dla celów sprawozdawczości finansowej. Dla celów sprawozdawczości rozwiązania kosztów produktu i okresu nazywamy rachunkiem kosztów pełnych. W rachunkowości finansowej przyjęto ogólnie, że do kosztów produktu zaliczamy koszty bezpośrednie wytwarzania oraz uzasadnioną część kosztów pośrednich wytwarzania. W rachunkowości finansowej zakłada się, że koszty produktu powinny obejmować zużycie wszystkich czynników produkcji (ogólnie wszystkie koszty wytworzenia są rozliczane na produkty).Oznacza to, że koszty produktu mogą być ponoszone przez przedsiębiorstwo w obszarze funkcjonalnym produkcji (do kosztów produktu z definicji nie można zaliczyć kosztów sprzedaży i ogólnego zarządu).
Koszt produktu w rachunkowości -są to koszty poniesione w obszarze produkcji, które można na podstawie dowodów źródłowych odnieść bezpośrednio na daną jednostkę produktu, zlecenie, asortyment. Zwykle do kosztów tych zaliczamy:
Koszty bezpośrednie wytwarzania
• materiały bezpośrednie (surowce w przypadku przerabiania, części i podzespoły w przypadku montowania oraz opakowania bezpośrednie produktu),
• wynagrodzenia bezpośrednie (łącznie z kosztami ubezpieczeń społecznych przypadającymi na te wynagrodzenia),
• usługi obce bezpośrednie (usługi obce związane z jednostką produkcji, np. koszty zlecanej obróbki detali produkcyjnych),
• inne koszty bezpośrednie (koszty zużytych narzędzi specjalnych, energii bezpośredniej technologicznej).
Koszty pośrednie wytwarzania- są to wszystkie koszty ponoszone w podmiotach produkcyjnych z wyłączeniem kosztów bezpośrednich. Wiążą się głównie z funkcjonowaniem wydziałów produkcyjnych (koszty kierowania wydziałem, koszty utrzymania ruchu, amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych angażowanych w procesy wytwarzania, rozliczane koszty podmiotów pomocniczych).
Kosztów tych nie można na podstawie dokumentów źródłowych przyporządkować wytwarzanym jednostkom produktu lub można, ale koszty te są nieistotne. Są one rozliczane na wytwarzane w danym okresie produkty za pomocą kluczy rozliczeniowych
Koszty okresu w rachunkowości finansowej- koszty ogólnego zarządu, koszty sprzedaży i ewentualną nieuzasadnioną cześć kosztów pośrednich wytwarzania.
Koszty ogólnego zarządu związane są z utrzymaniem funkcji zarządzania przedsiębiorstwem, a w szczególności stanowią koszty wynagrodzeń pracowników zarządu i jego jednostek organizacyjnych.
Koszty sprzedaży obejmują dwie grupy kosztów: koszty pozyskania zamówień (reklamy, promocji, sprzedaży bezpośredniej), koszty realizacji zamówień (przesyłki wyrobów, ubezpieczenia, wyładunku, utrzymania magazynów wyrobów i podmiotów sprzedaży).
W rachunku kosztów pełnych różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży produktów a kosztem wytworzenia wyrobów sprzedanych jest nazywana marżą brutto.
STRUKTURA RODZAJOWA - Rejestruje się poniesienie kosztu według naturalnego rodzaju zużytego zasobu. Dla celów zarządzania niezbędna jest informacja o rodzajach zużywanych zasobów. Takie tytuły jak amortyzacja, zużycie materiałów i energii, wynagrodzenia, podatki i opłaty, usługi obce mogą odznaczać się różnymi relacjami z wypływem pieniądza. Dla pewnej grupy zasobów (materiały bezpośrednie, wynagrodzenia bezpośrednie) będziemy indywidualnie określali dla celów kontrolnych standardy zużycia ilościowego na jednostkę produkcji oraz standardy cen. Część zasobów będzie sumowana dla celów kontrolnych.
STRUKTURA PODMIOTOWA LUB PROCESOWA - Identyfikuje się podmiot, w którym zasoby się zużywa. Zużycie dużej części zasobów nie może być przyporządkowane bezpośrednio produktom. Wiele przedsiębiorstw ponadto cechuje złożona struktura organizacyjna. Towarzyszy temu często złożona struktura asortymentowa produktów oraz zróżnicowane segmenty klientów. Bywa i tak, że nieskomplikowanej strukturze produktów towarzyszy złożona struktura organizacyjna (kopalnie). Zużycie zasobów rejestruje się identyfikując z indywidualnymi podmiotami przedsiębiorstwa. Podmioty mogą być podstawowe (np. wydział produkcyjny), pomocnicze (kotłowania) lub ogólne. Następnie rozlicza się koszty podmiotów ogólnych i pomocniczych na rzecz podstawowych. Koszty podmiotów obejmują dwie główne grupy. Pierwszą stanowią te, które ostatecznie obciążą produkty (koszty pośrednie wytworzenia). Drugą tworzą te, które obciąża natychmiastowo wyniki okresu (koszty okresu). Możemy alternatywnie lub dodatkowo odnosić koszty pośrednie na procesy podstawowe i pomocnicze (struktura procesowa). Koszty procesów również obejmują dwie grupy. Pierwsza część rozliczana jest na produkty a druga obciąża koszty okresu.
STRUKTURA PRZEDMIOTOWA Wszystkie koszty rozlicza się ostatecznie na nośniki kosztów (etap kalkulacji). Nośnikami są przede wszystkim poszczególne produkty realizowane w okresie. Uwzględniamy jednak fakt, że pewne koszty słabo wiążą się z produktami lub nie wiążą się z nimi wcale. Zatem okres jako taki też może być nośnikiem. Koszty bezpośrednie wytworzenia zostają przenoszone na produkty od razu ze struktury rodzajowej. Koszty pośrednie produktu zostają rozliczone na produkty dopiero po odpowiedniej transformacji kosztów ze struktury podmiotowej lub procesowej. Koszty okresu obciążają wynik finansowy natychmiastowo i są rozliczane z wyodrębnionych tytułów struktury podmiotowej lub procesowej.
STRUKTURA RODZAJOWA KOSZTÓW: Zużycie materiałów i energii obcej, Usługi obce, Podatki i opłaty dotyczące tytułów, które obciążają podstawowe koszty operacyjne, Wynagrodzenia, Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników, Amortyzacja, Pozostałe koszty rodzajowe
Struktura rodzajowa kosztów ma istotne znaczenie dla zarządzania przedsiębiorstwem: Budżetowanie przepływów pieniężnych, Budżetowanie i kontrolowanie kosztów, Kształtowanie struktur kosztowych
FUNKCJONALNY A BEHAWIORALNY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT
Podmiotowy układ kosztów - funkcjonalny jest to układ ewidencyjny kosztów, który odpowiada na pytania:; gdzie zostały poniesione koszty, w jakich fazach procesu produkcyjnego, w których komórkach organizacyjnych jednostki. Podmiotowy układ kosztów stanowi etap pośredni pomiędzy układem rodzajowym a układem nośnikowym kosztów.
MODELOWANIE KOSZTÓW STANDARDOWYCH I ICH ZASTOSOWANIE W ZARZĄDZANIU
Koszty dla wyceny zapasów i określenia kosztów ekspirowanych- I. Koszty produktu; koszty okresu II. Koszty ekspirowane, koszty aktywowane
Koszt ekspirowany Koszt aktywowany
Możliwość odniesienia kosztów na produkty (asortymenty, zlecenia, wyroby, usługi) 1. Koszty bezpośrednie – Koszty pośrednie wytworzenia – Koszty pośrednie pozaprodukcyjne
Postać elementu kosztowego produktu - materiały , koszty przerobu .
System kalkulacji (kryterium stanowi zróżnicowanie produktów)- Kalkulacja podziałowa, kalkulacja doliczeniowa, kalkulacja kosztów produktów łącznych
Rodzaje działalności gospodarczej - Koszty podstawowej działalności operacyjnej - produkcyjnej, handlowej, usługowej
Koszty pozostałej działalności operacyjnej Koszty finansowe – głównie koszty długu oraz operacji aktywami finansowymi
Struktura rodzajowa kosztów (dotyczy kosztów podstawowej działalności operacyjnej) Zużycie materiałów i energii obcej, Usługi obce, Podatki i opłaty, Wynagrodzenia, Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników, Amortyzacja, Pozostałe koszty rodzajowe
Sposób odnoszenia kosztów na dowolny obiekt kosztowy (zakład, wydział, rodzaj działalności)- Koszty bezpośrednie, Koszty pośrednie
Koszty dla podejmowania decyzji- A. Reagowanie na czynnik kosztotwórczy Koszty stałe, Koszty zmienne B. Zmiana przy podjęciu określonej decyzji, Znaczące, istotne, przyrostowe, Ugrzęźnięte C. Związek z wypływem pieniądza:Oparte na wypływie pieniądza, w danym okresie, w innych okresach Koszty utraconych korzyści!
Fazy cyklu życia produktu- Koszty fazy projektowania, Koszty fazy rynkowej, Koszty fazy posprzedażnej
Według łańcucha tworzenia wartości - Koszty procesów operacyjnych - rozumienia rynku i klientów, wypracowywania wizji i strategii, projektowania wyrobów i usług, marketingu i sprzedaży, produkcji i dystrybucji, fakturowania i obsługi posprzedażnej,
Koszty procesów wspierających - zarządzanie zasobami ludzkimi, informacją, zasobami finansowymi i rzeczowymi, realizacją programu ochrony środowiska, relacjami z otoczeniem, zmianami i poprawą efektywności.

RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ
Potrzeby zarządzania spowodowały, że w rachunku kosztów: - uwzględniano coraz bardziej złożone zależności przyczynowo-skutkowe, -identyfikowano nowe czynniki kosztotwórcze grupy kosztów stałych i zmiennych, - rozszerzano koncepcje zmienności kosztów.
Szczególnie złożonym systemem jest rachunek kosztów działań, w którym zakłada się hierarchię kosztów, działań i nośników kosztów. W systemie tym zakłada się, że koszty zmieniają się wraz z rozmiarami działań. Bardziej złożone systemy wraz z ujęciem czynników kosztotwórczych będą opisane w następnych rozdziałach.
SYSTEM RACHUNKU KOSZTÓW DZIAŁAѬ- koncepcja rachunku kosztów, której podstawowym wyróżnikiem jest grupowanie kosztów pośrednich w przekroju elementarnych działań. Dzięki takiemu podejściu uzyskuje się w procedurze kalkulacji dokładniejszy niż przy stosowaniu innych systemów rachunku kosztów jednostkowy koszty wytworzenia produktu.
def 2-ga-koncepcja rachunku kosztów działań jest nowym sposobem pozyskiwania bogatej informacji o kosztach jednostki gospodarczej. W przeciwieństwie do tradycyjnych systemów rachunku kosztów, które obserwują koszty według kanonów sprawozdawczości finansowej i kontroli kosztów według miejsc ich powstawania, koncepcja ta pozwala między innymi na: (1) identyfikowanie działań konsumujących zasoby przedsiębiorstwa(2) określanie kosztów różnych zachodzących w przedsiębiorstwie procesów, (3) ocenę rentowności szeroko rozumianych obiektów kosztowych, którymi mogą być np. produkty, działania, procesy, kanały dystrybucji, klienci, segmenty rynku. Zastosowanie tej koncepcji w praktyce koncentruje się przede wszystkim na kosztach pośrednich i wymaga zinwentaryzowania czynności wykonywanych w przedsiębiorstwie i ustalenie ich hierarchii, opracowania mapy procesowo-działaniowej, określenia nośników koszów dla każdego działania, zaprojektowania filtrowania działań w zależności od obiektu kosztowego, dla którego uruchomiona będzie procedura kalkulacyjna kosztów i analiza rentowności. Rachunek kosztów działań stanowi bazę informacyjną dla zarządzania opartego na działaniach-w w konsekwencji- dla budżetowania opartego na działaniach.