Rachunek zysków i strat
RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT W ANALIZIE PRZEDSIĘBIORSTWA
Wariant kalkulacyjny Wariant porównawczy
A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów w tym: A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia, zmniejszenie – wartość ujemna)
B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
I. Koszty wytworzenia sprzedanych produktów IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów B. Koszty działalności operacyjnej
C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży I. Amortyzacja
D. Koszty sprzedaży II. Zużycie materiałów i energii
E. Koszty ogólnego zarządu III. Usługi obce
F. Zysk (strata) ze sprzedaży IV. Podatki i opłaty, w tym:
- podatek akcyzowy
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. Zysk (strata) ze sprzedaży
G. Pozostałe przychody operacyjne D. Pozostałe przychody operacyjne
I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych; I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych;
II. Dotacje II. Dotacje
III. Inne przychody operacyjne III. Inne przychody operacyjne
H. Pozostałe koszty operacyjne E. Pozostałe koszty operacyjne
I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
III. Inne koszty operacyjne III. Inne koszty operacyjne
I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej
J. Przychody finansowe G. Przychody finansowe
I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym: I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:
- od jednostek pozwiązanych - od jednostek pozwiązanych
II. Odsetki, w tym: II. Odsetki, w tym:
- od jednostek powiązanych - od jednostek powiązanych
III. Zysk ze zbycia inwestycji III. Zysk ze zbycia inwestycji
IV. Aktualizacja wartości inwestycji IV. Aktualizacja wartości inwestycji
V. Inne V. Inne
K. Koszty finansowe H. Koszty finansowe
I. Odsetki, w tym: I. Odsetki, w tym:
- od jednostek powiązanych - od jednostek powiązanych
II. Zysk ze zbycia inwestycji II. Zysk ze zbycia inwestycji
III. Aktualizacja wartości inwestycji III. Aktualizacja wartości inwestycji
IV. Inne IV. Inne
L. Zysk (strata) z działalności gospodarczej I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej
M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych
I. Zyski nadzwyczajne I. Zyski nadzwyczajne
II. Straty nadzwyczajne II. Straty nadzwyczajne
N. Zysk (strata) brutto K. Zysk (strata) brutto
O. Podatek dochodowy L. Podatek dochodowy
P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
R. Zysk (strata) netto N. Zysk (strata) netto
Rachunek zysków i strat jest jednym ze składników sprawozdania finansowego jednostki, w którym wykazuje się oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni okres sprawozdawczy .
Rachunek ten może być sporządzony w jednym z dwóch wariantów:
- w wariancie kalkulacyjnym;
- w wariancie porównawczym.
Oba warianty różnią się między sobą przedstawieniem kosztów dotyczących działalności podstawowej do poziomu wyniku na sprzedaży.
W rachunku zysków i strat następuje rozbicie wyniku finansowego na cztery części:
- przychody i koszty podstawowej działalności operacyjnej;
- pozostałe przychody i koszty operacyjne;
- przychody i koszty finansowe;
- wynik zdarzeń nadzwyczajnych.
Przychody i koszty podstawowej działalności operacyjnej.
Podstawowa działalność gospodarcza, zwana także działalnością statutową przedsiębiorstwa może być bardzo zróżnicowana, jednak jej charakter dzieli ogólnie przedsiębiorstwa na produkcyjne (zajmujące się wytwarzaniem wyrobów gotowych), usługowe (zajmujące się świadczeniem różnorodnych usług, a więc produktów niematerialnych)
i handlowe (zajmujące się sprzedażą produktów wytworzonych przez innych przedsiębiorców). Często przedsiębiorstwa prowadząc swoją działalność łączą cechy powyższych rodzajów tworząc na przykład przedsiębiorstwa produkcyjno – handlowe czy też handlowo – usługowe.
Rodzaj prowadzonej działalności wpływa na prezentację przychodów i kosztów działalności operacyjnej, które są inne dla działalności produkcyjnej i inne dla działalności usługowo – handlowej. Jest to spowodowane między innymi różnicą w wycenie poniesionych kosztów:
1. koszty wytworzenia wyrobów gotowych zawierają w sobie wszystkie koszty o charakterze produkcyjnym a więc poniesione od momentu zakupu surowców do momentu oddania wyrobów gotowych do magazynu. Do kosztów tych będą zaliczane koszty zużytych w produkcji materiałów, wynagrodzeń pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji (w tym kierownika nadzoru produkcji) czy też koszty amortyzacji maszyn produkcyjnych.
2. wartość sprzedanych towarów i usług – towary i materiały są wyceniane w koszcie zakupu lub nabycia (koszt nabycia jest wyższy od kosztu zakupu przykładowo o koszty opłat celnych, transportu, załadunku).
Każda z wersji rachunku zysków i strat przedstawia działalność podstawową w inny sposób.
Rachunek w wariancie kalkulacyjnym prezentuje przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów porównując je z poniesionymi na ich wytworzenie lub nabycie kosztami. Różnica pomiędzy nimi pokazuje nam wynik brutto na sprzedaży. Następnie wynik ten jest korygowany o poniesione w okresie koszty związane ze sprzedażą i koszty ogólnego zarządu przedsiębiorstwem dając wynik ze sprzedaży. Głównym kryterium stosowania rachunku zysków i strat w wersji kalkulacyjnej jest wykazanie związku pomiędzy poniesionymi kosztami a określonymi obiektami kalkulacji, którymi są zarówno produkowane i sprzedawane przez przedsiębiorstwo dobra, jak i dwa kluczowe procesy związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa – proces sprzedaży i proces sprawowania ogólnego zarządu nad przedsiębiorstwem.
Rachunek w wariancie porównawczym porównuje osiągnięte przychody skorygowane o zmianę stanu produktów i koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby z poniesionymi w danym okresie kosztami rodzajowymi, które obejmują koszty związane z podstawową działalnością operacyjną jednostki, bez względu na to czy dotyczą bieżącego czy przyszłych okresów. Tak więc mogą tu się znaleźć koszty poniesione na wytworzenie produktów, które nie zostały sprzedane lub zabraknie kosztów poniesionych na wytworzenie wyrobów w okresach wcześniejszych, które w danym okresie zostały sprzedane . W tym wariancie nie występuje wynik brutto na sprzedaży lecz od razu wynik na sprzedaży. Przedstawienie rachunku zysków i strat w wersji porównawczej umożliwia porównanie dynamiki ponoszonych jednorodnych rodzajowo kosztów na przestrzeni lat, a także porównanie ich wysokości z kosztami ponoszonymi przez inne jednostki.
Pozostałe przychody i koszty operacyjne.
Druga część rachunku zysków i strat, jednakowa dla obu wariantów, obejmuje pozostałe przychody i koszty, które tylko w sposób pośredni są związane z prowadzoną działalnością operacyjną jednostki. SA one związane przede wszystkim:
- z działalnością socjalna;
- ze zbyciem środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych;
- z odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych i nieściągalnych (nie dotyczy rozrachunków publicznoprawnych);
- z utworzeniem i rozwiązaniem rezerw;
- z odpisami aktualizującymi wartość aktywów;
- z odszkodowaniami, karami i grzywnami;
- z darowiznami.
Skorygowanie wyniku na sprzedaży o wymienione pozostałe przychody i koszty operacyjne daje nam wynik z działalności operacyjnej.
Przychody i koszty finansowe.
Trzecią częścią rachunku zysków i strat są przychody i koszty związane z działalnością inwestycyjna i finansową przedsiębiorstwa. Obejmują one m.in.:
- dywidendy i udziały w zyskach
- zapłacone i uzyskane pozostałe odsetki;
- koszty i przychody związane z wyceną bilansową finansowych składników aktywów (za wyjątkiem inwestycji długoterminowych);
- różnice kursowe
Skorygowanie wyniku z działalności operacyjnej o przychody i koszty finansowe pozwala na uzyskanie wyniku z działalności gospodarczej.
Zyski i straty nadzwyczajne.
Ostatnią częścią rozbicia wyniku finansowego jest skorygowanie wyniku z działalności gospodarczej o zyski i straty nadzwyczajne, powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia i nie związanych z ogólnym ryzykiem prowadzenia działalności gospodarczej.
W wyniku tej korekty otrzymujemy wynik finansowy brutto.
Rachunek zysków i strat pokazuje w jaki sposób powstał wynik finansowy ujęty w bilansie. Dzięki niemu możemy zobaczyć czy firma ma zdolność do generowania zysków
i samofinansowania. Pokazuje nam też skąd się biorą zyski przedsiębiorstwa lub co jest przyczyną poniesionych strat. Rachunek zysków i strat jest także w stanie pokazać kondycję firmy, czy firma znajduje się w fazie rozwoju czy też dąży ku upadkowi. Jest także dokumentem pomagającym ocenić np. zdolność kredytową firmy.
Analiza rachunku zysków i strat
Informacje zawarte w rachunku zysków i strat pokazują m.in. perspektywę firmy
w przyszłości. Na podstawie analizy wyników osiągniętych w przeszłości można dokonać prognozy na lata następne. Przeprowadzając jednak taką analizę trzeba brać uwarunkowania powodujące ich wysokość. Wstępna analiza rachunku zysków i strat obejmuje ustalenie i ocenę zmian przychodów ze sprzedaży, koszów, wyniku finansowego w kolejnych latach badanego okresu oraz badaniem relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi wielkościami ekonomicznymi w rachunku zysków i strat.
Analiza rachunku zysków i strat przeważnie obejmuje następujące zagadnienia:
- dynamikę przychodów ze sprzedaży, kosztów operacyjnych, zysku operacyjnego, brutto i netto
- zmienność tych pozycji w czasie
- porównanie dynamiki przychodów, kosztów i zysku w porównaniu z firmami z branży i średnią dla całej gospodarki
- rentowność sprzedaży na poziomie operacyjnym i zysku netto, także w porównaniu z innymi firmami
- badanie przyczyn zmiany zysku netto: czy wynikają one ze zmian przychodów czy ze zmian kosztów, czy nie są skutkiem zysków lub strat nadzwyczajnych, bądź też nie wynikają ze znaczących zmian pozostałych przychodów (np. wyprzedaży środków trwałych) lub pozostałych kosztów operacyjnych (np. wynikających z konieczności zapłacenia odszkodowań)
- informacje pochodzące z rachunku zysków i strat mogą ponadto stanowić podstawę do badania udziału firmy w rynku, jeżeli dysponujemy również danymi dla całej branży.
Wstępna analiza rachunku zysków i strat.
Wstępna analiza rachunku zysków i strat obejmuje:
1. ustalenie i ocenę zmian w wielkościach strumieni reprezentujących przychody ze sprzedaży, koszty i wynik finansowy – w praktyce najczęściej ustala się dynamikę i tempo zmian badanych strumieni w okresie trzech lat przy zastosowaniu stałej bazy porównań czyli przyjęcie pierwszego roku jako roku bazowego. Przeprowadzając analizę dynamiki przychodów i kosztów możemy ocenić ich charakter:
a) szybszy wzrost przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów niż kosztów ich uzyskania powoduje wzrost wyniku finansowego, a więc rokuje pozytywnie na następne lata;
b) sytuacja odwrotna informuje o konieczności podjęcia działań mających na celu obniżenie kosztów lub zwiększenie przychodów, co w efekcie końcowym ma na celu zahamowanie pogarszania się wyniku finansowego;
2. badanie struktury przychodów i kosztów – polega na ustaleniu udziału grup przychodów lub kosztów w przychodach ogółem lub kosztach ogółem. Struktura kosztów i ich dynamika w porównaniu z analogicznymi przychodami będzie jednym z czynników kształtujących wynik finansowy przedsiębiorstwa. Wyższa dynamika przychodów niż kosztów będzie sygnalizować poprawę wyniku finansowego.
a) Struktura osiąganych przychodów informuje, jaka działalność jest podstawą osiąganego wyniku finansowego; pożądane jest osiąganie jak najwyższych przychodów z działalności operacyjnej, gdyż są to przychody najbardziej stabilne, uzyskiwane w powtarzalnych operacjach. Zarówno pozostałe przychody operacyjne jak i przychody finansowe mają charakter sporadyczny w związku z czym nie mogą zagwarantować stabilności osiąganego zysku.
b) Struktura ponoszonych kosztów może informować o tym, która z prowadzonych działalności jest dla firmy najbardziej kosztotwórcza:
- prowadząc rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym możemy ocenić w jakiej części koszty działalności podstawowej są związane z pozyskiwaniem produktów, towarów i materiałów, których sprzedaż przynosi nam przychody, a jakiej z prowadzoną dystrybucją i ogólnym zarządem przedsiębiorstwa;
- prowadząc rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym możemy ocenić które koszty działalności podstawowej najbardziej obniżają wynik na działalności podstawowej czyli zysk ze sprzedaży;
3. badanie relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi kategoriami wyniku finansowego (zysku lub straty) – wskaźniki struktury wyniku finansowego:
a) Relacja zysku z działalności operacyjnej do zysku ze sprzedaży – informuje, jaką część zysku ze sprzedaży pochłonęła pozostała działalność operacyjna. Jeżeli relacja ta jest niższa niż 100% to różnica pokazuje ile procent zysku wygenerowanego w działalności podstawowej zostało wytracone w pozostałej działalności operacyjnej. Jeżeli na pozostałej działalności operacyjnej przedsiębiorstwo osiągnęło zysk to wskaźnik ten będzie kształtował się zawsze powyżej 100%;
relacja zysku z działalności operacyjnej do zysku ze sprzedaży = zysk z działalności operacyjnej x 100%
zysk ze sprzedaży
b) Relacja zysku brutto do zysku z działalności operacyjnej informuje, jaką część zysku operacyjnego pochłonęły koszty finansowe i straty nadzwyczajne lub jaka część zysku brutto pochodzi z operacji finansowych i zysków nadzwyczajnych;
relacja zysku brutto do zysku z działalności operacyjnej = zysk brutto x 100%
zysk z działalności operacyjnej
c) Relacja zysku brutto do zysku ze sprzedaży – informuje, ile procent zysku wygenerowanego w działalności podstawowej zostało wytracone, lub o ile procent zysk brutto wzrósł z tytułu pozostałej działalności operacyjnej lub działalności finansowej. Najczęściej zysk operacyjny służy do pokrycia kosztów pozyskiwania kapitałów obcych. Przedsiębiorstwa produkcyjne mają małe możliwości uzyskiwania przychodów z operacji finansowych, które równoważyłyby koszty finansowe. Powoduje to powstanie straty na poziomie finansowym, której źródłem pokrycia jest część zysku operacyjnego, a właściwie zysku ze sprzedaży;
relacja zysku brutto do zysku ze sprzedaży = zysk brutto x 100%
zysk ze sprzedaży
d) Relacja zysku netto do zysku ze sprzedaży – informuje, jaką część zysku ze sprzedaży pochłonęły wyniki na poziomie operacyjnym, finansowym i nadzwyczajnym oraz podatek dochodowy. Wysokość wskaźnika informuje nas o udziale wyniku ze sprzedaży w ogólnym wyniku finansowym. Im wyższy ten wskaźnik tym większa szansa na utrzymanie zysku w następnych okresach, gdyż większy udział w jego osiągnięciu ma wynik z działalności operacyjnej.
relacja zysku netto do zysku ze sprzedaży = zysk netto x 100%
zysk ze sprzedaży
Analogiczną analizę można przeprowadzić gdy zamiast zysku pojawia się strata.
e) Efektywna stopa opodatkowania – pokazuje obciążenie zysku bieżącym
i przyszłym podatkiem dochodowym naliczanym od dochodu do opodatkowania zgodnie z ustawą o podatku dochodowym. Stopa ta może być niższa (gdy aktywa na odroczony podatek dochodowy pomniejszają podstawę opodatkowania) lub wyższa (gdy zostaną utworzone rezerwy na odroczony podatek dochodowy od różnicy między podatkową a bilansową wartością aktywów i pasywów) od nominalnej stopy podatkowej .
efektywna stopa opodatkowania = podatek dochodowy x 100%
zysk brutto
4. Wskaźniki aktywności gospodarczej oparte na kosztach jest ot grupa wskaźników wyliczanych na zasadzie stosunku wybranej grupy kosztów do osiągniętych przychodów netto ze sprzedaży produktów, towarów, materiałów i usług wyrażonego w procentach. W zależności od układu rachunku zysków i strat możemy wyliczyć:
a) dane zaczerpnięte z rachunku zysków i strat w układzie kalkulacyjnym
- wskaźnik obciążenia przychodów ze sprzedaży produktów, towarów, materiałów i usług kosztami ich wytworzenia – wskaźnik ten pokazuje jaka część przychodów ze sprzedaży jest przeznaczana na pokrycie kosztów wytworzenia. Im mniej przychodów pochłaniają koszty, tym większa szansa na wyższy wynik finansowy;
Wskaźnik obciążenia przychodów ze sprzedaży kosztami ich wytworzenia = koszty wytworzenia x 100%
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
- wskaźnik kontroli kosztów administracyjnych przedstawia udział kosztów administracyjnych czyli kosztów ogólnego zarządu i kosztów sprzedaży
w przychodach ze sprzedaży. Wysokość tego wskaźnika zależy przede wszystkim od wielkości przedsiębiorstwa. Im większe przedsiębiorstwo tym wskaźnik ten powinien być niższy. Dla przedsiębiorstw przemysłowych przeważnie mieści się
w przedziale 5 – 15%. Duże znaczenie w ocenia tego wskaźnika ma fakt, że koszty administracyjne są przeważnie kosztami stałymi, a więc pożądane jest aby był
on malejący w stosunku do zmian przychodów ze sprzedaży, tzn. żeby przy wzroście przychodów ze sprzedaży o 10% wzrost kosztów administracyjnych wyniósł np. 1-4%;
Wskaźnik kontroli kosztów administracyjnych = koszty ogólnego zarządu + koszty sprzedaży x 100%
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
- wskaźnik operacyjności (wskaźnik poziomu kosztów) jest wskaźnik pokrycia kosztów własnych sprzedaży przychodami ze sprzedaży. Koszty własne sprzedaży obejmują koszty wytworzenia sprzedanych produktów, wartość sprzedanych towarów i materiałów, koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu. Wskaźnik ten pokazuje efektywność gospodarowania w przedsiębiorstwie oraz zdolność jego kierownictwa do kontroli i obniżki kosztów i kształtuje się przeważnie na poziomie 50 – 90%. Jeżeli wskaźnik jest wyższy niż 90% to przedsiębiorstwo może mieć problem z pokryciem pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów finansowych. Wysokość wskaźnika poniżej 50% świadczy o wysokiej zyskowności prowadzonej działalności gospodarczej, jednak taka wysokość wskaźnika jest przeważnie krótkotrwała.
Wskaźnik operacyjności = koszty własne sprzedaży x 100%
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
b) dane zaczerpnięte z rachunku zysków i strat w układzie rodzajowym – wskaźniki te opierają się na porównaniu poszczególnych rodzajów kosztów do osiągniętych przychodów ze sprzedaży. Informują one o tym, ile procent przychodów wygenerowanych w podstawowej działalności gospodarczej jest przeznaczane na pokrycie określonego rodzaju kosztów związanych z prowadzeniem tej działalności.
- wskaźnik obciążenia przychodów kosztami amortyzacji – pokazuje, ile procent przychodów wygenerowanych w podstawowej działalności operacyjnej jest przeznaczane na reprodukcję prostą majątku;
Wskaźnik obciążenia przychodów kosztami amortyzacyjnymi = amortyzacja x 100%
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
- wskaźniki: materiałochłonności, energochłonności i usługochłonności – informują o obciążeniu wyniku na sprzedaży kosztami zobowiązań wobec dostawców wynikających z zakupu materiałów, energii i usług niezbędnych do prowadzenia działalności. Im wyższy ten wskaźnik, tym mniej przychodów pozostaje w przedsiębiorstwie.
Wskaźnik materiałochłonności = koszty zużycia materiałów x 100%
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
Wskaźnik energochłonności = koszty zużycia paliw i energii x 100%
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
Wskaźnik usługochłonności = koszty usług obcych x 100%
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
- wskaźnik pracochłonności – pokazuje jaka część przychodów ze sprzedaży jest przeznaczana na pokrycie kosztów wynagrodzeń. Często obok wskaźnika pracochłonności jest wyliczany wskaźnik obciążenia przychodów ze sprzedaży kosztami pracy, czyli ogólnymi kosztami siły roboczej. Wskaźnik ten porównuje sumę kosztów ponoszonych z tytułu zatrudniania pracowników takich jak koszty wynagrodzeń, ubezpieczeń społecznych, świadczeń socjalnych, funduszu pracy, szkoleń, delegacji służbowych itp. z osiągniętymi przychodami. Im wyższe koszty są ponoszone na utrzymanie pracowników tym mniej przychodów pozostaje na rozwój przedsiębiorstwa.
Wskaźnik pracochłonności = koszty wynagrodzeń x 100%
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
Wskaźnik obciążenia przychodów kosztami pracy = koszty pracy x 100%
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
5. Na podstawie rachunku zysków i strat można wyliczyć wskaźniki:
a) obciążenia przychodów kosztami finansowymi – obrazuje jaka część przychodów ze sprzedaży jest pochłaniana przez koszty finansowe związane m.in. z pozyskiwaniem kapitałów obcych. Interpretując ten wskaźnik trzeba wziąć pod uwagę strukturę kosztów finansowych, w których skład poza kosztami kapitałów obcych (np. koszty odsetek, dyskonta weksli) wchodzą m.in. koszty aktualizacji wartości inwestycji czy też straty ze zbycia inwestycji.
Wskaźnik obciążenia przychodów kosztami finansowymi = koszty finansowe x 100%
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
b) wskaźniki rentowności (deficytowości) sprzedaży pokazują skuteczność prowadzonej działalności operacyjnej. Ich wysokość jest uzależniona od rodzaju prowadzonej działalności i jej specyfiki. Znaczenie tych wskaźników do oceny ogólnej przedsiębiorstwa w polskich warunkach osłabiają fakty dotyczące m.in. wykorzystywania faktoringu i obrotu wierzytelnościami, co powoduje ubytek przychodów ze sprzedaży produktów, a więc i zniekształcenie informacji o rynkowej pozycji przedsiębiorstwa. Także koszty finansowe często zawierają w swojej strukturze odsetki od przeterminowanych zobowiązań. Ogólnie na poziom rentowności sprzedaży wpływają m.in. następujące czynniki:
- jednostkowy koszt wytworzenia poszczególnych produktów;
- ilość sprzedanych produktów;
- rodzaj prowadzonej działalności;
- struktura asortymentowa sprzedaży;
- polityka cenowa;
- polityka marketingowa;
- koniunktura gospodarcza;
- struktura tworzenia wyniku finansowego;
- poziom obciążenia zysku brutto na rzecz budżetu;
- polityka doboru źródeł finansowania;
- polityka podatkowa przedsiębiorstwa.
Oceniając wskaźniki dotyczące rentowności sprzedaży należy pamiętać, że wartość zysku nie zawsze odzwierciedla faktyczną sytuację finansową przedsiębiorstwa.
Do wskaźników tych należą:
- stopa marży brutto – informuje, ile zysku brutto ze sprzedaży odniesionego do obrotu pozostaje po pokryciu kosztów wytwarzania. Część tej marży jest przeznaczana na pokrycie kosztów ogólnego zarządu i kosztów sprzedaży, a pozostała część stanowi zysk (stratę) na sprzedaży;
Stopa marży brutto = zysk / strata brutto ze sprzedaży
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
- rentowność sprzedaży – jest wskaźnikiem operatywności przedsiębiorstwa. Pokazuje jak przedsiębiorstwo radzi sobie na rynku produktów które oferuje klientów;
Rentowność sprzedaży = zysk / strata ze sprzedaży
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
- rentowność operacyjna sprzedaży – najczęściej rentowność operacyjna jest mniejsza od rentowności sprzedaży, gdyż pozostałe koszty operacyjne przewyższają pozostałe przychody operacyjne. Okresowo może wystąpić sytuacja odwrotna , gdy np. z zyskiem zostaną sprzedane składniki majątku rzeczowego lub nastąpi rozwiązanie niewykorzystanych rezerw;
Rentowność operacyjna sprzedaży = zysk / strata z działalności operacyjnej
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów + pozostałe przychody operacyjne
- rentowność sprzedaży brutto – w pojedynczych przedsiębiorstwach jest zazwyczaj niższa od rentowności operacyjnej, gdyż koszty finansowe odzwierciedlające politykę doboru źródeł finansowania przedsiębiorstwa przewyższają przychody finansowe. Inaczej sytuacja przedstawia się w holdingach, gdzie m.in. uzyskiwane dywidendy i udziały w zyskach spółek zależnych a także odsetki od udzielonych pożyczek mogą zrównoważyć lub nawet przewyższyć ponoszone koszty finansowe ;
Rentowność sprzedaży brutto = zysk / strata brutto
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe + zyski nadzwyczajne
- rentowność sprzedaży netto (zwrot ze sprzedaży) – informuje o udziale zysku netto w wartości sprzedaży. Im niższy jest ten wskaźnik tym większa wartość sprzedaży musi być zrealizowana dla osiągnięcia określonej kwoty zysku. Większa wartość wskaźnika oznacza korzystniejszą sytuację finansową firmy.
Rentowność sprzedaży netto = zysk / strata netto
przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe + zyski nadzwyczajne
Analiza przychodów i kosztów ze sprzedaży
Podstawowym miernikiem oceniającym jakość prowadzonej działalności jest wynik na działalności podstawowej stanowiący różnicę pomiędzy uzyskanymi z tej działalności przychodami a poniesionymi na nią kosztami. Analiza przychodów ze sprzedaży może być prowadzona w różnych przekrojach, dotyczących między innymi ilości i struktury sprzedawanych produktów, kategorii odbiorców, warunków sprzedaży, itp. Do prowadzenia tego typu analiz niezbędne jest prowadzenie uszczegółowionej ewidencji przychodów i kosztów, umożliwiające ich identyfikację z poszczególnymi kategoriami.
Analiza kosztów w układzie rodzajowym ogranicza się właściwie do wskazania zmian w poziomie poszczególnych ich rodzajów oraz w strukturze, nie ma jednak wskazanego celu ich poniesienia. Dlatego też ewidencja kosztów jedynie w układzie rodzajowym jest prowadzona tylko w małych przedsiębiorstwach prowadzących działalność gospodarczą w ograniczonym zakresie. Większość przedsiębiorstw obok ewidencji kosztów w układzie rodzajowym prowadzi także ewidencję w układzie kalkulacyjnym, który umożliwia ustalenie jednostkowego kosztu wyrobów i usług, a także wyodrębnienie kosztów bezpośrednich i kosztów pośrednich (kosztów wydziałowych, ogólnego zarządu i sprzedaży).
Dane zawarte w rachunku zysków i strat służą także jako elementy wskaźników budowanych
w połączeniu z danymi z bilansu czy też innych elementów sprawozdania finansowego.