Historia Polski od panowanie Mieszka I do rozbicia dzielnicowego

Państwo Polskie powstało w X wieku w wyniku podboju przez Polan sąsiednich plemion należących do Słowian Zachodnich.

Ród Piastów w ciągu 2-3 lat generacji zdołał zapewnić sobie dostatecznie silną władzę, by stać się ważnym i trwałym czynnikiem politycznym.

Powstanie Państwa Polskiego przypada na okres kształtowania się także innych monarchii – Skandynawia, Polska, Czechy, Węgry, Ziemie ruskie.
Cechą wspólną była równoległa Chrystianizacja – przyjmowały przez to karolińsko – ottoński model władzy (wyjątkiem były ziemie ruskie – model bizantyjski)

Mieszko I – chrzest (966) związany z poślubieniem czeskiej księżniczki Dąbrówki.
Wprowadził Polskę do Europy (chrześcijańskiej, łacińskiej i w orbitę wpływów Niemiec)

Wprowadzenie biskupstwa w poznaniu
Po zjeździe gnieźnieńskim (1000) Metropolita w Gnieźnie
Biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu, Kołobrzegu

Władza książęca miała charakter autorytarny, ale nie była absolutna. Pochodziła z wyboru dokonywanego na łonie dynastii, ale by zapewnić sobie władzę Książe musiał albo odsuwać od tronu braci (Bolesław Chrobry wygnał swoich młodszych braci) albo dopuścić do ich współrządów. Ważny głos miała również elita przywódcza państwa, możni sprawujący najwyższe funkcje palatyna dworu i komesów okręgów grodowych.
Ośrodkiem władzy był dwór książęcy, skupiający rodzinę księcia, dostojników świeckich i kościelnych.

Podstawy finansowe:
- pochodzące z wypraw wojennych i grabieży łupy
- handel dalekosiężny z kupcami normańskimi, arabskimi, greckimi i żydowskimi.
- najważniejszym towarem byli prawdopodobnie niewolnicy.

Podstawą administracji była wówczas sieć grodów (później kasztelanii), na których czele stał pan grodowy. Okręgi grodowe (kasztelanie, było ich ok. 90) zgrupowane były w prowincje.
Ustrój monarchii określało w XII- XIII w. prawo książęce, obejmujące całokształt uprawnień monarchy do sprawowania władzy sądowej nad ludnością, pobierania danin, oraz innych świadczeń i posług, korzystania z regaliów zastrzeżonych dla skarbu książęcego, jak regale ziemi, regale targowe.

Większość ludzi podlegała władzy księcia i musiała ponosić ciężary na rzecz państwa. Część składanych przez nią danin i służb stanowiła wynagrodzenie dla urzędników książęcych.

Za panowania Mieszka II przypadło załamanie się władzy Piastów, rozpad monarchii oraz powrót do pogaństwa.

Chaos został jeszcze bardziej pogłębiony przez najazd czeskiego księcia Brzetysława (ok. 1039)
-zniszczył politycznie centrum władzy – Gniezno
- wywiózł relikwie św. Wojciecha i Pięciu braci Męczenników – pozbawił Piastów opieki świętych patronów.

Kazimierz Odnowiciel – odbudował władzę piastowską i organizację kościelną. Został wsparty przez cesarza – doprowadziło to do utworzenia nowego centrum państwa grodzie krakowskim na Wawelu.

Bolesław Szczodry sięgnął po koronę królewską i dokończył dzieło odbudowy zniszczonej organizacji kościelnej.
Jego panowanie się załamało w wyniku wybuchu buntu możnych, skupionych wokół młodszego brata króla- Władysława Hermana i biskupa krakowskiego Stanisława.

Biskup został stracony.
Bolesław Szczodry wygnany z kraju.

Władysław Herman dzieli się władz z Bolesławem Krzywoustym i Zbigniewem (Zbigniew po śmierci ojca został odsunięty od rządów – został oślepiony i zmarł)

W średniowieczu często występowały akty barbarzyństwa
- Walka o władzę między krewnymi – synem i ojcem, braćmi.
- interwencje zbrojne w krajach ościennych – prowadzono brutalnymi metodami: pokonanych wypędzano, oślepiano, kastrowano, więziono.
W każdym wypadku chodziło o odsunięcie ich od władzy.

(Krzywousty- krzywoprzysięstwa- kilkakrotnie odbywał pielgrzymkę pokutną za gwałty na bracie).

Monarchia piastowska nie była państwem, którego władca był w pełni suwerenny.

Okres rozbicia dzielnicowego rozpoczął się po śmierci Bolesława Krzywoustego (1138).
Przyniosło ono głębokie zmiany w: Ustroju państwa
Sposobach sprawowania władzy
Strukturze społecznej
Kulturze

Zaczęły kształtować się samorządne gminy miejskie, samorząd powstał nawet na wsi (wiejska ława sądowa), utrwaliły się lokalne elity polityczno – społeczne, związane silniej, bo przez posiadanie majątku ziemskiego z terytorium dzielnicy.

Na ten okres przypada również wprowadzenie do kościoła polskiego reformy gregoriańskiej i głębsza chrystianizacja ludności, którą ułatwiły reformy soboru laterańskiego IV.

Koniecznym etapem kolonizacji na prawie niemieckim było nadawanie immunitetu – czyli zwolnienia majątków kościelnych oraz świeckich z całości lub części świadczeń na rzecz państwa. Stały się one prawną i gospodarczą podstawą potęgi możnowładztwa i Kościoła.

Ważna instytucją sprawowania władzy były wiece, służące regulowaniu stosunków między księciem, a możnymi i rycerstwem jego dzielnicy. Władca rozstrzygał na nich spory sądowe, nadawał przywileje, zgłaszał decyzje, które chciał przeprowadzić.

Wielokrotnie odbyły się również ogólnokrajowe zjazdy książąt piastowskich, zwoływane przede wszystkim w celu rozstrzygnięcia konfliktów pomiędzy nimi.

Tego rodzaju zjazd w 1227r. w Gąsawie zaatakował Książe wielkopolski Władysław Odonic. Śmierć poniósł wówczas książę krakowski Leszek Biały

W poszczególnych dzielnicach, które u schyłku XII w. przekształciły się w dziedziczone w ramach danej linii Piastów księstwa, powstały odrębne ośrodki władzy książęcej, dwory z dzielnicową administracją i hierarchią urzędniczą, własnym sądownictwem i skarbem.

Realna władza księcia zależała od wielu czynników:
- wielkości księstwa,
- dochodów skarbu,
- pozycji możnowładztwa,
- możliwości zrównoważenia jego potęgi poparciem innych grup społecznych.

W pierwszej połowie XIII w. najsilniejszą władzą dysponował książę Śląska Henryk Brodaty, który zdołał skupić w swoim ręku władzę nie tylko nad cała dzielnicą, ale także narzucić zwierzchnictwo małoletniemu księciu krakowskiemu.

Henryk Brodaty dysponował dochodami m.in. z kopalni złota pozwalającymi mu na wielką inwestycję – kolonizację na prawie niemieckim i reorganizacje miast.

Ich rezultatem był poważny wzrost wpływów do skarbu książęcego.
Mógł też oprzeć się na napływającym na Śląsk rycerstwie i z znacząco osłabić pozycję możnych swojej dzielnicy.

Powstanie dziedzicznych księstw dzielnicowych przekreśliło wprowadzany w testamencie Bolesława Krzywoustego system władzy, zwany senioratem, przewidujący sprawowanie władzy zwierzchniej przez najstarszego z książąt piastowskich,
Nie przekreśliło jednak znaczenia Krakowa jako politycznej stolicy monarchii o władzę, nad którą toczyły się zażarte walki na przełomie XII i XIII w. oraz ponownie, w dobie jednoczenia monarchii na przełomie stuleci XIII i XIV