Polska Piastów i rozbicie dzielnicowe.

Polska Piastów
W okresie od VIII do IX wieku, gdy nad Dunajem tworzyły się już pierwsze państwa słowiańskie, na ziemiach między Odrą, a Bugiem panowała jeszcze powszechnie organizacja plemienna. Na ziemiach polskich między Bałtykiem, a Karpatami wyróżnić można było następujące terytoria wielkich plemion: Wiślanie, plemiona Śląskie, Polanie, Mazowszanie i Pomorzanie. Legenda zapisana na początku XII wieku, opowiada o rządach w Gnieźnie zbrodniczego króla Popiela. Po zegnaniu Popiela z tronu mieli kolejno władać Polanami i powiększyć ich terytorium potomkowie ubogiego rolnika Piasta: Siemowit, Leszek, Siemomysł i Mieszko.
Zjednoczone pod władzą Mieszka I ziemie, bliskie sobie pod względem kulturalnym, etnicznym i językowym, powiązane gospodarczo systemem dróg wodnych Odry i Wisły, nie były przypadkowym zlepkiem. Stały się one na wieki Polską, krajem, w którym w toku stopniowego zacierania się różnic plemiennych wykształciła się narodowość Polska. Przełomową datą w dziejach polski było przyjęcie Chrztu przez Mieszka I w 966r., co wprowadziło Polskę do krajów zachodnioeuropejskich. Następcy Mieszka nie tylko utrzymali stan posiadania, lecz znacznie poszerzyli granice państwa i uniezależnili je od państw ościennych .

Społeczeństwo i państwo w okresie Piastów.
- Ludność – od X – XI wieku zdecydowaną większość ludności Polski stanowili wolni chłopi uprawiający własną ziemię. Obok nich istniała ludność niewolna, zależna bezpośrednio bądź od księcia, bądź też od możnych. Możni wywodzący się początkowo z dawnej starszyzny plemiennej, stanowili grupę nieliczną i nieodbijającą zbytnio poziomem życia od ogółu wolnych.
- Władza – Na czele państwa stał monarcha, książę lub król, jeżeli zdołał uzyskać koronę. Obok niego działał wiec złożony z dostojników. W skład takiego wiecu wchodził: wojewoda, komornik, cześnik i stolnik oraz kanclerz.
- Gospodarstwo – Podstawową jednostką było gospodarstwo jednej rodziny. Chociaż spotykamy również w źródłach gospodarzy pracujących razem z braćmi. Stanowiące główne zatrudnienie całej ludności Polski. Ludność żyła w rozproszeniu. Osady były niewielkie, po kilka lub kilkanaście rodzin, większymi zaś skupiskami były podgrodzia i osady targowe.
- Grody – Administracja terytorialna opierała się na systemie grodów. Gród był warowiną drewniano-ziemna i miał przede wszystkim znaczenie obronne. Był również siedziba pana grodowego, zwanego z łaciny kasztelanem. Sprawował on władzę administracyjna nad okręgiem przylegającym do grodu. Sądził ludność, ściągał podatki, w razie napadu zwoływał pospolite ruszenie. Jego władza ulegała zwieszczeniu na czas przyjazdu do grodu księcia, który sam sprawował sądy i przyjmował ewentualne skargi ludności.
- Wojsko – Siłą zbrojna monarchy była drużyna, dobrze wyposażona i uzbrojona. Dróżnicy pozostali wraz z rodzinami na utrzymaniu księcia, towarzyszyli mu w podróżach po kraju i stanowili załogę grodów. Walczyli zarówno konno jak i pieszo. Po kryzysie monarchii piastowskiej nastąpiły duże zmiany. Kazimierz Odnowiciel nie utrzymywał już stałej drużyny, zapewniając sobie siłę zbrojną przez nadanie prawa rycerskiego.
- Cechy państwa- Państwo pierwszych Piastów miało charakter państwa patrymonialnego, co oznaczało, że panujący uważany był nie tylko za władcę, ale i właściciela kraju, co pozwalało też umierającemu księciu dzielić państwo między swoich synów, albo jeszcze za życia wydzielać im dzielnice.

Władcy Polski Piastowskiej – krótkie opisy królów.

Mieszko I (960 – 992 r.)
W 965 roku Mieszko, stojąc wobec zagrożenia ze strony poszerzającego się cesarstwa niemieckiego, zawarł porozumienie z Bolesławem I- księciem czeskim. Zgodnie z nim poślubił on czeską księżniczkę Dobrawę, córkę Bolesława.
Następstwem tego kroku był pokój z Czechami (do czasu śmierci Dobrawy) jak i przyjęcie od Czech Chrztu. Miało to miejsce tak jak wcześniej wspominałam 966 r. zaletą tego kroku było unikniecie uzależnienia od Niemiec.
Sam Chrzest dał Polsce:
 Zespolenie państwa w całość;
 Pomoc ze strony papiestwa, pod opiekę, którego Mieszko oddał Polskę w 990 roku w dokumencie „ Dagome iudex”;
 Rozwój kultury i pisma;
 Ochrona przed najazdami niemieckimi pod pretekstem chrystianizacji;
 Dostęp do osiągnięć kulturowych i cywilizacyjnych zachodu.
W 968 roku, biskup misyjny Jordan z Lotaryngii, za zgodą cesarza Ottona I utworzył w Poznaniu pierwsze w Polsce biskupstwo, które było niezależne od arcybiskupstwa w Magdeburgu roszczącego sobie prawa do zwierzchnictwa nad Kościołem Polskim. Terytorium państwa Mieszka I wynosiło na początku ostatniej dekady X wieku około 250 tys. km i liczyło około 1 miliona ludności. Rok 990 przyjmuję się jako datę zjednoczenia etnicznych ziem polskich. Pod berłem Mieszka I znajdowały się: Małopolska, Wielkopolska, Śląsk, Mazowsze, Kujawy i Pomorze.

Bolesław Chrobry (992-1025)
Po śmierci Mieszka I w 992 roku, na tronie polskim doszło do walki o władzę pomiędzy potomkami władcy. Jednakże syn Mieszka i Dobrawy dość szybko uporał się z konkurentami od władzy i zasiadł na tronie jako książę polski. Za jego panowania Polska urosła do rangi potęgi, powiększyła swoje terytorium, jak i umocniona została pozycja chrześcijaństwa.

Mieszko II Lambert (1025-1034)
Po śmierci Bolesława Chrobrego na tronie Polskim zasiadł Mieszko II, który jeszcze w 1025 r. koronował się na króla. Jego bracia Bezprym i Otton zostali pominięci. Polska jednak przeżywała kryzys, Który rozpoczął się już pod koniec panowania Chrobrego. Głównymi powodami były:
 Szybki rozwój terytorialny przy powolnym rozwoju kadry urzędniczej;
 Słaba integralność z nowymi terenami (Milsko, Łużyce, Grody Czerwieńskie);
 Koniec procesu kształtowania się struktur państw ościennych;
 Próby uniezależnienia się rycerstwa od władzy centralnej ;
 Obciążenie społeczeństwa podatkami, na Kościół, państwo i drużyny.
Początkowo Mieszko II kontynuował politykę ojca. Usunął rodzeństwo i wyruszył na wyprawę łupieżczą do Saksonii, prowadząc wojnę zaczepną przeciw Niemcom.

Kazimierz I Odnowiciel (1034-1058)
Po śmierci Mieszka narastający od lat kryzys nasila się. Władcą zostaje Kazimierz I, jednakże po wstąpieniu panów feudalnych, nie zgadzających się na centralną władzą księcia, zostaje on zmuszony do opuszczenia kraju. Po powstaniu Mazowsze odrywa się od Polski pod władzą dygnitarza Mieszka II Masława, a reszta kraju rozpada się na dzielnice, rządzone przez samozwańczych władców. Powstaje antyfeudalny ruch ludowy, zwrócony przeciw Kościołowi, który aprobował wyzysk feudalny. Na pewien okres przywrócony zostaje w kraju kult pogański. W 1038 lub 1039 książę czeski Brzetysław, korzystając z osłabienia i zamieszania w kraju, najechał na Polskę, zajmując Wielkopolskę i Śląsk. Wywiózł on z Polski relikwie św. Wojciecha i bardzo zniszczył zajęte tereny. Od północy na Polskę najeżdżają również Prusowie i Pomorzanie. Istnieje hipoteza, że w latach 1034-39 Polska była pod panowaniem Bolesława Zapomnianego, syna Mieszka II.

Bolesław Śmiały (1058-1079)
Po śmierci księcia Kazimierza, na tronie polskim zasiadł jego syn książę Bolesław. Nowy władca prowadził ożywioną politykę międzynarodową. Zmienił kierunek orientacji polityki polskiej z poparcia dla cesarza na poparcie dla papieża. W 1060 roku Bolesław interweniował na Węgrzech na rzecz Beli I z dynastii Arpadów, a w 1063 na rzecz jego syna Gejzy. Oby dwie wyprawy miały charakter antyniemiecki. Podobnie jak kolejne interwencje w Czechach z 1070, 1071, 1072 i z lat 1075-76. W 1069 Szczodry wyprawia się na Ruś Kijowską z pomocą dla spokrewnionego z nim Izasława, który popadł w zatargi z braćmi. W 1076 Bolesław w porozumieniu z Papieżem Grzegorzem VII koronuje się na króla Polski, zaznaczając tym jednolitość państwową i niezależność od cesarza. W 1077 roku, po śmierci władcy węgierskiego Beli I, Bolesław wprowadza na tron jego brata, wychowanego w Polsce księcia Władysława. Potwierdza tym faktem swoje poparcie dla zwolenników niezależności Węgier od cesarza. W tym samym roku Bolesław zmuszony jest do interwencji na rzecz Izasława, który utracił okresowo tron kijowski. Wracając z wyprawy umacnia polskie panowanie w Grodach Czerwieńskich.
Polityka Bolesława przywróciła Polsce pełną niezależność. Zakończył on proces odbudowy Polski po kryzysie monarchii wczesnopiastowskiej. W Polsce zaczęto bić srebrną monetę. Ustabilizowana sytuacja zewnętrzna nie szła niestety w parze z sytuacją wewnętrzną.

Władysław Herman (1079-1102)
Po wejściu na tron Władysława Hermana Polska znów zaczęła podupadać. Straciła znaczenie międzynarodowe wypracowane przez Bolesława Śmiałego. Herman zrezygnował z koronacji, zmieniając kierunek polityki polskiej z pro papieskiej na pro cesarską. Było to m. In. Wynikiem wygranej cesarza Henryka IV w sporze z Grzegorzem VII. W imieniu Władysława rządy sprawował wojewoda Sieciech z rodu Starżów, z którym to książę wyprawił się w 1090 roku na Pomorze Zachodnie. Sprawował on brutalne rządy, przeciwko którym wystąpili możni, którzy za panowania Hermana zanotowali poważny wzrost znaczenia. Zmusili oni w 1093 r. Władysława do uznania nieślubnego syna Zbigniewa, któremu król, na skutek buntu popieranego przez większa część możnych i rycerstwa , nadał Śląsk. Palatan Sieciech zaatakował Śląsk i uwięził Zbigniewa. Ten jednak odzyskawszy wolność sprzymierzył się ze swoim bratem Bolesławem Krzywoustym. Bracia wraz z możnymi doprowadzili do usunięcia Sieciecha. Na Władysławie Hermanie wymusili oni przyznanie poszczególnych dzielnic. W 1097 roku doszło do podziału kraju:
 Władysław Herman utrzymał władzę zwierzchnią, dzielnicę mazowiecką i główne grody;
 Zbigniew otrzymał Wielkopolskę i Kujawy ;
 Bolesław krzywousty dostał Śląsk, ziemię lubuską i Małopolskę, jednak główne grody obsadzone były przez wojska Władysława. .

Bolesław III Krzywousty(1102-1138)
Po śmierci Hermana w 1102 roku Zbigniew zajął Mazowsze, a Bolesław gród ojca. Doszło do konfliktu między braćmi, który przerodził się w wojnę.
Po śmierci Bolesława w 1138 weszła w życie jego ustawa sukcesyjna. Nie był to jednak jego testament. Zgodnie z ustawą, każdy potomek władcy miał otrzymać swój udział w państwie. Miało to zaprzestać bratobójczych wojen o władzę. Wprowadzono zasadę senioratu, na mocy, której tron, jak i dzielnicę senioralną miał posiadać najstarszy syn Bolesława, a następnie najstarszy z rodów Piastów. Ponadto wprowadzono zasadę pryncypatu. Princeps – senior, oprócz posiadania dzielnicy senioralnej (w skład, której wchodziła ziemia sieradzka, krakowska, łęczycka, Pomorze Gdańskie i zachodnia Wielkopolska z Gnieznem) i władzy zwierzchniej, posiadał zwierzchnictwo nad Pomorzem zachodnim, sprawował politykę zagraniczną, władzę sądowniczą, mianował wszystkich kasztelanów jak i sprawował zwierzchnictwo nad kościołem i inwestyturą.

Państwo zostało podzielono następująco:
o Władysław II Wygnaniec – dzielnica senioralna, Śląsk, ziemia lubuska;
o Bolesław IV Kędzierzawy – Mazowsze, część Kujaw;
o Mieszko III Stary – Wielkopolska z Poznaniem;
o Henryk Sandomierski – ziemia sandomierska;
o Salomea – (wdowa po Bolesławie) wraz z najmłodszymi synami i córkami otrzymała ziemię łęczycką.
Skutki wprowadzenia w życie Testamentu Krzywoustego:
 Walki między braćmi;
 Błędnie podejmowane decyzje przez władców;
 Ingerencja sąsiednich państw w wewnętrzne sprawy Polski;
 Osłabienie militarne i polityczne;
 Wzrost znaczenia możnych, świeckich i duchownych;
 Nowe formy uprawy roli;
 Rozwój kulturalny i gospodarczy.


Rozbicie dzielnicowe
Podział kraju na dzielnice w 1138 roku przez Bolesława Krzywoustego sprawił, że dotychczas jednolite państwo polskie rozbiło się na szereg luźno związanych ze sobą księstw. W okresie rozbicia dzielnicowego ród Piastów podzielił się na 5 głównych linii: wielkopolską, śląską, małopolską, mazowiecką i kujawską.
Po śmierci Salomei Władysław II zwany Wygnańcem zajął jej dzielnicę wbrew woli braci. W wyniku wojny między nim i jego braćmi, Władysław II uciekł z kraju w 1146 roku i udał się do Niemiec prosić o pomoc cesarza. Dzielnicę senioralną objął Bolesław Kędzierzawy - w ten sposób to on stał się seniorem. Bolesław nie potrafił utrzymać suwerenności państwa i w wyniku wyprawy cesarskiej w 1157 roku musiał złożyć hołd cesarzowi Fryderykowi Barbarossie. Oddał państwo w lenno oraz zgodził się, aby po śmierci Władysława II Wygnańca jego synowie (Bolesław Wysoki, Mieszko Plątonogi) mogli powrócić do jego dzielnicy dziedzicznej - Śląska.
W roku 1173, po śmierci Bolesława Kędzierzawego, jego rolę jako seniora, księcia oraz pana Krakowa przejął trzeci syn Bolesława Krzywoustego - Mieszko Stary. Po czterech latach ponownie doszło do walki o tron. Mieszko został wygnany, a Kraków opanowany przez najmłodszego z braci Kazimierza II Sprawiedliwego, co oznaczało złamanie zasady senioratu(władza zwierzchnia dla najstarszego z rodu). Kazimierz, w przeciwieństwie do Mieszka, nie próbował przeciwstawiać się możnowładztwu i Kościołowi.
Po śmierci Kazimierza w Krakowie rządził jego syn Leszek Biały. Wraz z jego śmiercią w Gąsawie w1227 roku ostatecznie zanikła władza centralna (pryncypat). Stopniowo postępowało rozdrobnienie ziem Polski, powiązane z umacnianiem się separatyzmu księstw dzielnicowych. Nie istniały żadne ponad dzielnicowe urzędy ani prawa. Około połowy XIII wieku Polska składała się z kilkunastu księstw, bez żadnej władzy centralnej. Okres dzielnicowy był okresem walk wewnętrznych pomiędzy rywalizującymi książętami - o władzę i o terytorium.
W tym okresie kraj znalazł się w obliczu silnych zagrożeń zewnętrznych, rozbicie oznaczało osłabienie militarne. Wzmógł się napór książąt i margrabiów niemieckich na ziemie zachodnie oraz czeskich na Śląsk. Pomorze Zachodnie i Wielkopolska znalazły się w strefie ekspansji Marchii Brandenburskiej.
Okres dzielnicowy mimo wszystko był czasem intensywnego rozwoju gospodarczego i istotnych przemian społecznych. W rolnictwie upowszechnił się system trójpolówki, używanie ugoru jako pastwiska. Zaczęto używać nowocześniejszych narzędzi rolniczych. Stworzono immunitety - zwolnienia dóbr od danin i posług, co zmieniało sytuację wolnych chłopów. Lokowano miasta na prawie niemieckim, skodyfikowano także inne normy osadnicze (prawo polskie, średzkie). Wykształciły się samorządy wiejskie oraz ogólny zbiór reguł feudalnych.
Rozbicie dzielnicowe było charakterystyczne dla przemian ustroju feudalnego. Dochodziło do niego w poszczególnych krajach w różnych okresach ze względu na zróżnicowanie w przebiegu procesów zmian społeczno-ekonomicznych.
Mimo podziałów dzielnicowych nie uległo zatarciu poczucie jedności w społeczności polskiej. Pojęcie narodowości polskiej - gens polonica - pojawia się u autorów miejscowych i obcych. Jedność tę wzmacniała jedność organizacji kościelnych. Funkcjonowało również w czasie rozbicia określenie Regnum Poloniae.

Królowie Rozbicia Dzielnicowego:
 Władysław II Wygnaniec
 Bolesław IV Kędzierzawy
 Mieszko III Stary
 Kazimierz II Sprawiedliwy
 Leszek Biały
 Władysław III Laskonogi
 Mieszko Plątonogi
 Henryk Brodaty
 Henryk Pobożny
 Konrad I Mazowiecki
 Bolesław V Wstydliwy
 Leszek Czarny
 Henryk IV Probus
 Przemysł II
 Wacław II
 Wacław III
 Władysław Łokietek
 Kazimierz III Wielki

W rozbiciu dzielnicowym w historię najbardziej zapisał się Kazimierz III Wielki, gdyż wprowadził on liczne zmiany i nową politykę wewnętrzną. Do jego osiągnięć należą m.in.:
 Znaczny rozwój szlaków handlowych i modyfikacja prawa kupieckiego;
 Zintegrowanie państwa;
 Utworzenie kilkudziesięciu miast i setek wsi;
 Ujednolicenie monety;
 Stały podatek;
 Utworzenie skarbu państwa;
 Bardzo wzmocniona obronność kraju
 Budowa wielu zamków i fortyfikacji;
 Reformy administracyjne;
 Reorganizacja sądownictwa (m.in. nowy kodeks karny);
 Ufundowanie Akademii Krakowskiej w 1346 roku.
Andegawenowie na tronie polskim.
W związku z tym, że Kazimierz Wielki nie miał synów, to po jego śmierci tron w Polsce objął zgodnie z wcześniejszymi umowami jego siostrzeniec, król węgierski Ludwik Andegaweński (1370-1382). Powstała w ten sposób unia personalna między Polską, a Węgrami. To znaczy, że obydwa państwa miały wspólnego monarchę, ale poza ty zachowały zupełną odrębność. Po śmierci króla Ludwika unia polsko-węgierska uległa zerwaniu. Na Węgrzech tron objęła jego starsza córka Maria, panowie polscy zaś powołali młodszą Jadwigę. Jedenastoletnia królewna po przybyciu do Krakowa została koronowana na króla Polski w 1384 roku. Była ona zaręczona z księciem austriackim Wilhelmem, lecz panowie polscy w obliczu zagrożenia przez zakon krzyżacki ofiarowali rękę wielkiemu księciu litewskiemu Jagielle. Młodziutką królową trzeba było do tego kroku przekonywać. Używano przeróżnych argumentów, mianowicie, że zaręczyny w wieku nieletnim są nieważne, że to dla dobra państwa i dla krzewienia wiary (Jagiełło przyrzekł schrystianizować Litwę co stało się faktem w 1387 r.). Dzięki jej zgodzie zawarto w 1385 r. pierwszą unię polsko-litewską w Krewie. W 1387 r. młoda władczyni wyprawiła się na Ruś Halicką, żeby dla Polski odzyskać ten teren, który w czasie panowania jej ojca znalazł się pod węgierską władzą. Wyprawa władczyni zakończyła się sukcesem. 17 lipca1399 r. zmarła w Krakowie. W testamencie swoje klejnoty ofiarowała Akademii Krakowskiej. W 1979 r. została przez papieża Jana Pawła II ogłoszona błogosławioną a w 1997 r. świętą.


Dziękuję za uwagę.
Angelika Przytocka


Spis treści:
1) Polska Piastów……………………………………………………………………1
2) Społeczność i państwo w okresie Piastów……………………………………..1
- Ludność…………………………………………………………………...1
- Władza…………………………………………………………………….1
- Gospodarka……………………………………………………………….1
- Grody……………………………………………………………………...1
- Wojsko…………………………………………………………………….2
- Cechy państwa……………………………………………………………2
3) Władcy Polski Piastowskiej – krótkie opisy królów…………………………..2
- Mieszko I…………………………………………………………………….2
- Bolesław Chrobry…………………………………………………………..2
- Mieszko II Lambert………………………………………………………....3
- Kazimierz I Odnowiciel……………………………………………………3
- Bolesław Śmiały…………………………………………………………….3
- Władysław Herman………………………………………………………...4
- Bolesław III Krzywousty…………………………………………………...4
4) Rozbicie dzielnicowe……………………………………………………………..5
5) Królowie rozbicia…………………………………………………………………6
6) Andegawenowie na tronie Polskim……………………………………………..7

Źródło:
• Literatura:
1. „Historia dla technikum 1.” WSiP, Wa-wa 1797, Janusz Adamski;
2. „Historia I – Średniowiecze.” WSiP, Wa-wa 1993, Halina Manikowska, Julia Tazbirowa;
3. „Księga królów i książąt polskich” M. Karpińska, R. Karpiński, S. K. Kuczyński, E. Opaliński, M. Tymowski.
• Internet:
1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_w_okresie_rozbicia_dzielnicowego#cite_note-0
2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Andegawen%C3%B3w