Stosunki wojny polsko-rosyjskie, Stosunki wojny polsko- szwedzkie,Stosunki wojny polsko-tureckie w XVI i XVII wieku

STOSUNKI POLSKO –ROSYJSKIE w wieku XVII
Wojny litewsko –rosyjskie :Miała miejsce w 1507-08 pierwsza wojna litewsko –rosyjska po raz pierwszy z udziałem wojsk polskich. Wybuchła na tle konfliktu o ziemie ruskie, które opanowała Litwa. Zakończyła się 8 X 1508 roku pokojem wieczystym. Jednoczenie w roku 1517 doszło do zawarcia przymierzy Albrechta Hohenzollerna z Rosją, działania miały być skierowane przeciwko Polsce. Był to jeden z pierwszych wrogich kroków Zakonu przeciwko naszemu narodowi. W latach 1512-22 doszło do kolejnej wojny litewsko –rosyjskiej, wojska rosyjskie zdobywają Smoleńsk. Jednak mimo zwycięstwa hetmana Konstantego Ostrogskiego pod Orszą w 1514 nie udaje się odzyskać Smoleńska wojskom litewskim wspomaganym przez armie polską. Polacy brali udział również w trzeciej wojnie litewsko- rosyjskiej , rozpoczętej przez Litwę. Wojska polskie pod wodzą Jana Tarnowskiego zdobywają Homel i Starodub. Walki zakończył rozejm na mocy którego Litwa zatrzymała Homel z okolicą.

Wojna o Inflanty: W 1522 roku Zygmunt August zaczyna planować opanowanie Inflant, w celu utorowania północno- wschodnim ziemią polskim bezpośredniego dostępu do morza Bałtyckiego. Dlatego w latach 1558-1582 rozpoczęła się regularna wojna o Inflanty przerwana w 1570 roku trzyletnim polsko-rosyjskim rozejmem. W odpowiedzi na traktat pozwolski( 14.IX.1557 zawarto przymierze zaczepno-odporne pomiędzy Polską a zakonem Kawalerów Mieczowych w Inflantach , skierowane przeciw Rosji)Iwan Groźny rozpoczyna działania wojenne przeciwko Inflantom. Wojska rosyjskie zajmują Narwę, Dorpat oraz szereg zamków na zachodniej części Inflant. Wojna dzieliła się na szereg kampanii i była prowadzona ze zmiennym szczęściem. Król, żeby mieć pieniądze na wojnę , zrzekł się swoich uprawnień sądowniczych, dzięki czemu mógł powstać sąd apelacyjny w postaci trybunału koronnego dla Polski i trybunału litewskiego. W ręku króla i sądu sejmowego pozostawały takie sprawy jak : zdrada stanu i wykroczenia urzędników w służbie królewskiej. Co więcej Batory chcąc mieć pieniądze na wojnę pomijał sejm, a odwoływał się bezpośrednio do sejmików, co utrwalało rodzaj decentralizacji. W czasach Batorego Polska zdobyła się na największy wysiłek militarny i na wojny moskiewskie wystawiła ok. 70 tys. żołnierzy. Wojna zakończyła się 15 stycznia 1582 rozejmem w Jamie Zapolskim : 10-letnim rozejmem i zwrotem Polsce prawie całych Inflant poza Estonią, Ozylia, Dago ;dostalismy także Płock, Bieliż. Batory snuł ambitne plany, chciał pokonać Rosję, połączyć się z nią i w oparciu o zasoby Polski i Rosji rozprawić się z Turcją i uwolnić od zależności lennej księstwo Siedmiogrodu, a może i całe Węgry .Na to jednak nie uzyskał, ani pieniędzy, ani poparcia.

5 października 1563 roku doszło do zawarcia sojuszu polsko-duńskiego w Kopenhadze , wymierzony był przeciwko Szwecji, poparty przez niektóre miasta zrzeszone w związku zwanym Hanzą. Wydarzeniem , które było również bardzo ważne niewątpliwie była unia lubelska zawarta 28 czerwca 1569 roku. Uchwalono na sejmie lubelskim unie polsko-litewską Najważniejsze postanowienia: Korona i Wielkie Księstwo Litewskie stanowią jedno państwo ,oba mają jednego króla, wybieranego wspólnie i koronowanego w Krakowie , wspólne sejmy i monetę, wspólną politykę zagraniczną osobne ale jednakowe urzędy, wolność ludzi do osiedlania się na terenie obydwu krajów.

Wyprawy przeciwko Rosji: 30 sierpnia 1579 miała miejsce pierwsza wyprawa Batorego przeciwko Rosji. Udało się zdobyć Płock Podczas drugiej wyprawy 15 września 1580 zdobyto Wielkie Łuki. Trzecia wyprawa przeciwko Rosji, obejmowała oblężenie Pskowa. Utworzono także najwyższy sąd apelacyjny tzw. Trybunał Litwy .

Polityka wewnętrzna Rosji a Polska: Tymczasem Rosja przechodziłą okres kryzysu. Po śmierci Iwana IV Groźnego i jego syna Fiodora - ostatnich Rurykowiczów, nastąpił kryzys dynastyczny połączony z kryzysem społeczno.-gospodarczym. Po objęciu tronu przez Borysa Godunowa, ujawniło się niezadowolenie chłopów z narzuconych im ograniczeń. Wystąpiła przeciw niemu też opozycja bojarska. Wtedy w Polsce objawił się niejaki Dymitr (Samozwaniec), który obwieścił, że jest cudownie ocalonym dzieckiem cara rosyjskiego, i że jeśli otrzyma wsparcie i odzyska należną mu koronę, to zaprowadzi w Rosji katolicyzm, a tych którzy mu pomogą sowicie wynagrodzi. Dymitr uzyskał poparcie po cichu dworu królewskiego, a jawnie kilku wielkich magnatów polskich, min. wojewody sandomierskiego - Jerzego Mniszka, który wydał za Dymitra swą córkę Marynę. Tłumy szlachty poparły roszczenia samozwańca i Dymitrowi udało się odebrać Moskwę 1604-1606. Nie utrzymał się długo u władzy, bo obaliło go powstanie ludowe. Bojarzy osadzili na tronie Wasyla Szujskiego. Ale bardzo szybko objawił się drugi Dymitr cudownie ocalony niczym pierwszy. Rozpoznała go sama Maryna. II Samozwańcowi udało się opanować znaczne połacie Rosji, zagroził Moskwie. Na pomoc II Dymitrowi pospieszyły wojska dawnych rokoszan. Wobec takiego obrotu spraw Szujski zwrócił się z prośbą o pomoc do Szwecji, co z kolei stało się powodem już oficjalnej wojny polsko-rosyjskiej. 1610-1612.Zygmunt III był bowiem za interwencją w Moskwie, bo w podporządkowaniu sobie Moskwy widział środek do przywrócenia sobie korony szwedzkiej. Kluczowym momentem tej wojny było zwycięstwo hetmana St. Żółkiewskiego w bitwie pod Kłuszynem ( 4.07.1610 ).Zajął on Moskwę, a tam bojarowie zaproponowali, aby carem rosyjskim został Władysław, syn Zygmunta, oczywiście pod warunkiem przejścia na prawosławie, na co z kolei nie zgodził się Zygmunt, który chciał korony dla siebie. Przewlekające się rokowania doprowadziły do tego, że w 1612 padł broniony przez Polaków Kreml, a w Moskwie koronowano na cara Mikołaja Romanowa ( 1613 ). Po pewnym czasie doszło też do zmiany sojuszów, albowiem wrogiem Rosji stała się również Szwecja. W takiej sytuacji Rosjanie zdecydowali się na rozejm w Dywilinie ( 3 stycznia 1619 ) mocą którego Wielkie Księstwo Litewskie odzyskało ziemię smoleńską, siewierską i czernihowską. Warunki tego pokoju przeszły w tzw. pokój wieczysty w Polanowie w 1634 - zawarty już przez następcę Władysława IV. Ostatecznie carem został Michał Romanow. Jednakże Rozejm dywiliński wygasał w 1633 roku. Celem wyprawy wojennej było zdobycie Smoleńska. Car dysponował bardzo wielka siłą –ok.25 tysięcy ludzi, Smoleńsk posiadał jedynie 3 tysiące ludzi zdolnych do walki. Blokada i oblężenie Smoleńska zostało zdjęte 21 września 1632 roku. Na czele armii moskiewskiej stał Michaił Szein(Szehin), po paru miesiącach honorowych bitw 20 lutego 1634 roku skapitulował. 14 czerwca 1634 roku podpisano nad rzeczką Polanówką pokój miedzy rzeczpospolitą a Wielkim Księstwem Moskiewskim. Władysław zrzekał się pretensji do tronu carów; Moskwa rezygnowała z ziem utraconych w poprzedniej wojnie, miała zapłacić 200 tysięcy srebrem odszkodowania.
Odmiana losów: Dla odmiany kiedyś nieprzyjazna Rosja stała się przydatna w roku 1646-47 , wtedy to miała miejsce wspólna akcja polsko –rosyjska przeciwko Tatarom . Napadali oni zarówno na ziemie polskie jak i rosyjskie. Dwa kraje uregulowały drobne spory graniczne i nawiązały współpracę w celach obrony przed Tatarami.
Wojna polsko-rosyjska: Miała miejsce w latach 1654-56. wojska rosyjskie zajmują Smoleńsk, Białoruś, część Litwy z Wilnem. Wojska kozackie wspierane przez armie rosyjska otaczają Lwów, zajmują Lublin i dochodzą w 1655 roku do Wisły. Momentem przełomowym był najazd Szwecji na Polskę w latach 1655-1660. Rosja, była przeciwna dominacji Szwecji, doszła więc z Polską do porozumienia. Zawarty 3 listopada 1656 roku rozejm w Niemierzu nie zawierał żadnych zmian terytorialnych. Rosja obiecuje Polsce pomoc przeciwko Szwecji. W latach 1660-61 dochodzi do wznowienia wojny polsko- rosyjskiej. W skutek kilku zwycięstw Polaków , wojska Rosyjskie wycofują się z Litwy i oddają zajęte Wilno. Po pewnym czasie w stosunkach polsko rosyjskich doszło do kolejnych napięć gdy cesarz zaczął wywozić ludność polską na tereny podlegające Rosji. Niż nie dało poselstwo pokojowe w 1663 roku, postanowiono rozpocząć kampanię , która miała zmusić Moskwę do przyjęcia pokoju na warunkach polskich. Podczas marszu na Moskwę zdobyto wiele miast bez większego wysiłku. Wojsko koronne dzieliło się na dwa korpusy: pod komenda chorążego Jana Sobieskiego i pod dowództwem króla i Czarnieckiego. Połączono siły 18 stycznia 1664 roku. Miedzy innymi w skutek pogarszających się warunków atmosferycznych (odwilż) przerwała się dobra passa wojsk., doszło do niepowodzenia podczas ostatniej próby zdobycia Moskwy. Gdy zawiodły nadzieje na rozstrzygnięcia militarne, pozostały działania dyplomatyczne . Ostateczne rokowania zaowocowały podpisaniem rozejmu w Andruszowie 30 stycznia 1667 roku przy Rosji zostawała smoleńszczyzna, terytorium Ukrainy uległo podziałowi, do Polski wracały zrabowane dzieła sztuki i uprowadzona szlachta. W roku 1678 do Moskwy udało się poselstwo z propozycją zwrotu Polsce Kijowa i ostatecznego uregulowania spraw spornych między dwoma krajami.

Wojna północna (w wielkim skrócie) Była to wojna koalicji złożonej z Rosji, Polski , Danii przeciwko Szwecji. Car Piotr I Wielki pragnie złamać potęgę Szwecji na Bałtyku i podnieść znaczenie Rosji na morzu. August II planuje odebranie Szwecji Inflant.

STOSUNKI ZE SZWEDAMI
Historia konfliktów Polski ze Szwecją sięga roku 1563 kiedy to rozpoczęła się rywalizacja obu państw o Inflanty. Kolejne starcia oprócz chęci opanowania Inflant miały także podłoże dynastyczne (np. dynastia Wazów).
W 1583 roku śmierć Katarzyny Jagiellonki (żona Jana III, króla szwedzkiego i matki późniejszego króla Polski Zygmunta III) znacznie ochłodziła stosunki polsko-szwedzkie. W roku 1592 Zygmunt III po śmierci swojego ojca Jana III , z dynastii Wazów , obejmuje tron Szwedzki. Znienawidzony w protestanckiej Szwecji jako nietolerancyjny katolik został wkrótce złożony z tronu. Odzyskanie korony Szwedzkiej stało się odtąd głównym celem polityki Zygmunta . Temu celowi podporządkował interesy Polski.

Wybuch i etapy wojen ze Szwecją:
1) Nastąpił w roku 1600. Wtedy to 14 195 Szwedów wkracza w dwóch grupach do Inflant. Po bardzo krótkim oblężeniu poddają im się wszystkie twierdze. Na początku roku 1601 Szwedzi docierają do Dźwiny. Broni się jedynie Ryga i Kockenhausen. Sejm uchwala podatki na wojnę z e Szwecją . Rok później (1602) dowództwo nad wojskami walczącymi przejmuje z rak Zamoyskiego Jan Karol Chodkiewicz, hetman polny litewski. Odniósł on szereg zwycięstw np. w 1603 odzyskuje Dorpat, w roku następnym zwycięża siły szwedzkie pod Białym Kamieniem. Dzień 27 IX 1605 roku był dniem triumfu dla Polaków. Odbyła się bitwa pod Kircholmem. Szwedzi usiłowali zdobyć Rygę. Przerwali oblężenie na wieść o zbliżającej się odsieczy pod wodzą Chodkiewicza i ruszają jej na spotkanie. Wojna polskie odnoszą wspaniałe zwycięstwo. Polska odzyskuje całe Inflanty. Wojna w Inflantach przygasa na parę lat ponieważ i Szwecja i Polska angażują się w sprawy Rosji. W 1617 roku Szwecja wznawia działania wojenne przeciwko Polsce. W 1622 roku dochodzi do rozejmu mitawskiego w Mitawie (czyli dzisiejszej Jelgawie, na Łotwie). Szwedzi otrzymują Ryge i Parnawę i sprawują kontrole nad całymi Inflantami. Niespodziewanie w czerwcu 1625 roku dochodzi do walki o ujście Wisły i niezależność gospodarczą Polski. Szwecja wznawia działania wojenne i zajmuje Dorpat. Rok później zdobywa porty w Prusach Książęcych i Królewskich , dążąc w ten sposób do sparaliżowania akcji Polski w Inflantach oraz uzyskania przewagi w handlu morskim w rejonie Bałtyku. Kolejnym ważnym zwrotem podczas wojny ze Szwedami była bitwa morska w zatoce Gdańskiej pod Oliwa stoczona 28 XI 1627 , zakończona zwycięstwem Polaków. Szwedzi zaprzestali blokad Gdańska. 26 Ix 1629 roku zawarto rozejm ze Szwecją w Starym Targu czyli Altmarku (niedaleko Sztumu). W rękach Szwedów pozostają wszystkie porty Pruskie oprócz Płucka, Gdańska , Królewca . Ponadto zatrzymują oni znaczną część Inflant na północ od Dźwiny. Uzyskują również prawo do pobierania części ceł z handlu polskiego. Kolejnym traktatem pokojowym był podpisany 12 IX 1635 roku rozejm w Sztumie na podstawie , którego Szwedzi wycofują się z twierdz na wybrzeżu pruskim i rezygnują z ceł pobieranych od handlu polskiego.
2)W roku 1655 następuje drugi wybuch wojny polsko –szwedzkiej. Wojska Szwedzkie w liczbie około 40 000 żołnierzy wkraczają do Wielkopolski i na Litwę. Kapitulacja wielkopolskiego pospolitego ruszenia pod Ujściem (25 VII). Pod wpływem Krzysztofa Opalińskiego, wojewody poznańskiego, jak i innych magnatów Poznań poddaje się Szwedom . Poddanie Szwedom Litwy przez Janusza Radziwiłła , wojewody wileńskiego; kapitulacja Warszawy i Krakowa. Wojska koronne po klęsce pod Żarnowcem i Wojniczem przechodzą na stronę Szwedów (X). Jan Kazimierz uchodzi na Śląsk i uniwersałem wydanym w Opolu (20 IX ) wzywa cały naród do walki ze Szwedami. Ciekawostką jest , że partyzantka (a nie wojsko) chłopów na Podkarpaciu odbiera Szwedom Nowy Sącz. Obronna Częstochowy (19 XI- 27 XII) czyli jeden z pierwszych przejawów anty szwedzkiego ruchu oporu. Szwedom opór także stawia Gdańsk. . Zawiązanie konfederacji w Tyszowicach (29 XI ) przez hetmanów koronnych Mikołaja Potockiego i Stanisława Lanckorońskiego, którzy odstępują Szwedów.