Oświecenie - opracowanie epoki.
1. Oświecenie w Europie.
Nowe myśli zapoczątkowali Francuzi, Anglicy, Holendrzy. Rozwój przypada na XVIII w. Jednym z pierwszych uczonych był Kartezjusz. W "Rozważaniach o metodzie" stwierdził, że najważniejszym czynnikiem jest rozum. Wszystko niezgodne z rozumem odrzucał: "cogito ergo sum" (myślę więc jestem). Okres ten nazwano oświeceniem, ponieważ przywiązywał szczególną wagę do siły rozumu, jako światła rozjaśniającego poznanie świata. W związku z docenianiem rozumu odczuwano potrzebę szerzenia oświaty i wpajania w społeczeństwa przekonania o konieczności powszechnej edukacji. Najpopularniejszym kierunkiem był racjonalizm i deizm, który uznawał Boga za stwórcę świata, ale odrzucał jego ingerencję w sprawy ludzkie. Głównymi ideami oświecenia były: krytycyzm, utylitaryzm (użyteczność), natura. Właśnie literatura zajmowała się oświeceniem i wychowaniem człowieka. Franciszek Bacon uznawany jest za twórcę empiryzmu (doświadczenie). We Francji głównymi przedstawicielami byli: Wolter ("Kandyd", "Zadyg"), Denis Diderot ("Kubuś Fatalista i jego Pan"), Jan Jakub Russeau ("Julia czyli Nowa Heloiza"). W Anglii są to: Daniel Defoe ("Przypadki Robinsona Cruzoe"), Jonathan Swifth ("Podróże Guliwera").
2. Oświecenie w Polsce.
W Polsce oświecenie zaczęło się około roku 1740, kiedy to założono Collegium Nobilum. Właściwy rozwój przypada na lata 1764-1795. W 1747 roku Załuscy założyli bibliotekę publiczną. W 1749 Stanisław Leszczyński napisał dzieło pt. "Głos wolny wolność ubezpieczający", dotyczące liberum veto. Domagał się poprawy bytu ludzi, wzmocnienia administracji. Stanisław Konarski napisał "O skutecznym rad sposobie", w którym prowadzi rozważania o Sejmie. Proponuje usunięcie liberum veto i wprowadzenie zasady większości głosów. W roku 1765 założono Teatr Publiczny w Warszawie. Powstała też Szkoła Rycerska, która miała przygotować młodych ludzi do służby wojskowej. Absolwentami zostali później: J.Jasiński, T.Kościuszko, J.U.Niemcewicz. Szkołą kierował książę Adam Czartoryski. Zaczął wychodzić "Monitor", którego redaktorami byli:Czartoryski, Krasicki, Bohomolec. Czasopiśmiennictwo odgrywało znaczną rolę w oświecaniu ludzi epoki. Wychodziło też pismo pt. "Zabawy przyjemne i pożyteczne", w którym drukowali swe utwory: Krasicki, Naruszewicz, Zabłocki. W 1773 r. powstała KEN. Powodem powstania KEN była likwidacja zakonu jezuitów. Przyznała prawo do nauki wszystkim dzieciom. Dokonano reformy Uniwersytetów w Wilnie i w Krakowie. Ogromny wpływ miały działania króla Stanisława Poniatowskiego, który próbował dźwignąć kraj z upadku. Przyczynił się on do rozwoju kultury i sztuki. Skupił wokół siebie grono ludzi wykształconych, literatów i malarzy, których zapraszał na słynne obiady czwartkowe. W literaturze rozwijały się trzy prądy: klasycyzm - nawiązywał do literatury starożytnej, posługiwał się motywami mitologicznymi, cenił tragedię i epos, język powinien być zrozumiały; sentymentalizm - opisywano przeżycia wewnętrzne, ludzkie uczucia, by silniej oddziaływać na odbiorcę; rokoko-odrzucał dydaktyzm, utwory powinny być tworzone dla przyjemności. W sztuce rozwijał się klasycyzm. W okresie tym tworzyli Canaletto i Bacciarelli.
3. Dydaktyczny charakter bajek Krasickiego.
Bajki Krasickiego są dla niego tym, czym dla Kochanowskiego fraszki. Mają one charakter dydaktyczny. Krasicki wyśmiewa ludzkie wady: głupotę i pychę. Służą mu do tego maski, czyli zwierzęta, pod których postaciami kryją się różne postawy ludzkie. Swój program artystyczny przedstawił w bajce pt. "Wstęp do bajek". Bajki nie należy traktować serio, czerpie ona swe tematy z życia ludzi, pokazuje typowe postawy, dotyka prawdy. W bajce "Szczur i kot" stykają się dwie postawy ludzkie: postawa pełna pychy i sprytu. Kot dopada wreszcie szczura, który jest zarozumiały i myśli, że nic mu nie grozi. Bajka pt. "Ptaszki w klatce" pokazuje dwa ptaszki. Jeden z nich był kiedyś na wolności i pragnie na nią powrócić, drugi urodził się w klatce i nie czuje tego co kompan. Każdy pragnie wolności. Bajka nawiązuje do rozbioru Polski. Bohater bajki pt. "Filozof" nie wierzył w Boga, jednak w chorobie zaczyna wierzyć, wręcz uwielbia Boga. Ludzie są zmienni, człowiek jest ułomny. "Jagnię i wilcy" to bajka mówiąca o sile. Silniejsze wilki pożerają bez przyczyny jagnię, które uosabia tu niewinność i kruchość. Wilki symbolizują ludzi silnych i okrutnych. Polska była w owym czasie jagnięciem w stosunku do zaborców. W bajce pt. "Dewotka" autor mówi o powierzchowności wiary. Uważa, że wiara powinna polegać na życiu wg określonych zasad. "Kruk i lis" przedstawia dwie cechy ludzkie odgrywające ogromne znaczenie. Lis to człowiek chytry, skąpy i przebiegły, zaś kruk to uosobienie głupoty i zbytniej ufności. W bajce "Malarze" autor mówi, że nie zawsze dobrze jest przedstawiać świat tak, jak on naprawdę wygląda. Bajki mają charakter ponadczasowy i dydaktyczny, tzn. bawiąc uczą czytelnika. Zawierają wiele zasad i pouczeń żywych do dnia dzisiejszego. Człowiek jest istotą zmienną. Świat zdominowany jest przez siłę, pychę i głupotę, co zmusza do refleksji nad światem i człowiekiem w nim żyjącym.
4. Satyry Krasickiego jako krytyka wad ludzkich.
Krasicki mówi, że "satyra prawdę mówi, względów się wyrzeka, wielbi urząd, czci króla, lecz sądzi człowieka". W satyrze pt. "Do króla" Krasicki posłużył się ironią. Utwór wydaje się być atakiem na króla, lecz jest oskarżeniem przeciwnej mu szlachty. Krasicki ceni króla za młodość, pochodzenie szlacheckie i polskie, troskę o los Polski i rozwój kultury, stosunek do poddanych. Satyra jest więc wymierzona przeciw szlachcie utrudniającej Poniatowskiemu kierowanie państwem. W satyrze pt. "Świat zepsuty" Krasicki krytykuje obyczaje współczesnych mu ludzi. Kontrastuje je z obyczajami ludzi z przeszłości. Dbali oni o cnotę, dobrą sławę. Tymczasem w kraju szerzy się bezprawie, zanik cnót, nierząd, brak honoru, czerpanie obcych wzorów, nadmiar przyjemności. Polska chyli się ku upadkowi. Poeta wzywa, by ja ratować. Satyra pt. "Pijaństwo" krytykuje wadę polskiego społeczeństwa, jaką jest pijaństwo. Polacy źle pojęli gościnność. Ludzie trzeźwi są zdrowi, mogą pracować, nie cierpią na brak pieniędzy .Pijak podobny jest do zwierząt, które są rozsądniejsze od ludzi, gdyż piją tyle, ile trzeba.Autor ceni trzeźwość i uważa, że może ona przynieść zdrowie, szczęście i dostatek. W satyrze "Żona modna" autor krytykuje wydawanie pieniędzy na przyjemności, na czerpanie wzorów z obcych państw, zawieranie małżeństw dla pieniędzy. Nie daje to żadnych korzyści, a wiedzie do ruiny majątkowej i upadku klasy szlacheckiej.
5. Krytyka życia zakonnego w "Monachomachii" Krasickiego
"Monachomachia czyli wojna mnichów" jest poematem heroikomicznym. Krasicki był biskupem, dlatego dostrzegał złe postępowanie mnichów. Najbardziej niepokoiły go zakony żebrackie, żyjące z jałmużny ludzi. Do nich należały zakony karmelitów i reformatów. Krasicki krytykuje życie mnichów. Wszyscy podlegają krytyce: "szanujmy mądrych, przykładnych, chwalebnych, śmiejmy się z głupich , choć i przewielebnych". Autor przedstawił konflikt dominikanów z karmelitami. Spór wywołała Jędza Niezgody i do końca nie znana jest przyczyna walki. Utwór wymierzony jest w polskie klasztory żebracze, które były siedliskiem nieróbstwa i ciemnoty. W miasteczku więcej jest klasztorów niż domów i szkół. Postanowiono zorganizować dysputę. Zaniepokojeni tym karmelici proponowali inne zasady rywalizacji, w których czuliby się pewniej, a mianowicie proponowali zawody w piciu mocnych trunków. Dochodzą jednak do wniosku, że i w tym wypadku przeciwnik może okazać się lepszy. Zorganizowano dysputę, która miała pogodzić zwaśnione strony. Nie przyniosła ona efektu i zakończyła się bójką. Mnisi używali do walki pasów, trepów i przedmiotów świętych.. Strony pogodził puchar wina. Zakonnicy są otyli, leniwi, lubią pić i żyją w przepychu. W walce są bezwzględni i okrutni, ponadto nie mają żadnej wiedzy. Książki traktują jako broń, nie wiedzą nawet, że w klasztorze znajduje się biblioteka. Krasicki przedstawił "świętych próżniaków" chcąc pokazać ich nieróbstwo i ciemnotę. Autor uważa, że ten stan rzeczy należy zmienić. Utwór spotkał się z ogromną krytyką, która zmusiła Krasickiego do napisania "Antymonachomachii".
6. ."Kandyd" Woltera - krytyczny obraz "najlepszego ze światów"
"Kandyd" jest jedną z najgłośniejszych powiastek filozoficznych Woltera, wydaną w 1759 roku. Opowiastka filozoficzna to taka, w której autor ustosunkowuje się do pewnych filozofii. Ten utwór wymierzony jest w optymistyczny nurt filozofii oświecenia. Kandyd ( z fr. candid - uczciwy, poczciwy ) i jego mistrz Pangloss są zwolennikami tej filozofii, lecz konfrontacja z przykrymi doświadczeniami życiowymi wykazuje jej niedorzeczność. Po wielu wędrówkach - w tym także do cudownej krainy Eldorado - bohater odnalazł swą ukochaną Kunegundę i postanowił się ograniczyć w życiu do "uprawy własnego ogródka". Zmusiły go do tego przedstawione niedoskonałości świata: przemoc i okrucieństwo, niewolnictwo, ciemnota ludzi, skrajny fanatyzm, bezsens wojny, rozpusta i próżność duchowieństwa, pogoń za pieniędzmi, rozwiązłość i prostytucja, bezprawie, szukanie łatwego zarobku, złodziejstwo, naiwność, nieobowiązkowość władców, osądzanie ludzi na podstawie urodzenia. Wolter pochwala jedynie stałość uczuć. Powiastka filozoficzna stworzona przez Woltera służyła przede wszystkim szerzeniu nowych oświeceniowych poglądów. Podstawowymi wyznacznikami tych poglądów były: krytyka i ośmieszanie przesądów, zabobonów, fanatyzmu religijnego, dezawuowanie zastanej filozofii, atak na instytucje Kościoła i monarchię absolutną, refleksja nad naturą człowieka i nad mechanizmami stosunków społecznych. Ze względu na obecność tych problemów nie tylko w powiastkach Woltera, ale w całej bogatej twórczości innych pisarzy określa się często ich całokształt mianem "wolterianizmu". Najbardziej znamienną cechą wolterianizmu jest krytycyzm, odrzucanie wszelkich autorytetów, nadrzędna idea tolerancji dla różności postaw ludzkich, a także liberalizm i racjonalizm, prowadzące do deizmu, czyli uznania istnienia Boga, lecz odrzucenia religii objawionej, a więc i instytucji Kościoła. Stary uczony, Marcin (z "Kandyda" ) powiedział: "Cnota i szczęście na świecie są rzadkie".
7. "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki"
I.Krasickiego - pierwsza powieść polska. Jej charakterystyka oraz obserwacje społeczno - obyczajowe. Powieść ta została wydana w 1776r i była pierwszą nowożytną powieścią polską, otwierającą dzieje tego gatunku, tak bardzo popularnego w wieku XIX i XX. Autor w tym utworze opisuje życie przeciętnego szlachcica, wychowanego w sarmackiej atmosferze domu rodzinnego. Bohater powieści Mikołaj, po krótkim pobycie w szkole jezuickiej, z której -głównie z powodu stosowania błędnych metod wychowawczych - niewiele skorzystał, dostaje się pod opiekę francuskiego guwernera (nauczyciela domowego) Damona. Ów guwerner sam niewiele umiał, a edukację szesnastoletniego wówczas chłopca rozumiał jako przygotowanie go do życia towarzyskiego, które było jedynie pustą fanfaronadą i poszukiwaniem przygód, szczególnie miłosnych. Początkowo wraz z guwernerem, a później samotnie, Mikołaj wiele podróżuje po licznych krajach i znajduje się w najróżniejszych, często kłopotliwych, sytuacjach, z których poprzez wnikliwą obserwację i refleksję czerpie bogate doświadczenia życiowe. Po licznych perypetiach bohater powraca do kraju i osiada w rodzinnym Szuminie, aby tu, w majątku odziedziczonym po rodzicach, spędzić resztę swego życia. Krasicki ukazuje tu wychowanie młodzieży w czasach saskich, płytkość zainteresowań szlachty, jej ciemnotę, nieuctwo, samowolę i pieniactwo, pijaństwo, pogoń za zagranicznymi nowinkami, okrucieństwo wobec służby i lenistwo umysłowe. Powieść ma charakter synkretyczny. Łączy w sobie elementy powieści: podróżniczej, fantastycznej, przygodowej i obyczajowej. Utwór ten był wzorem, na którym opierali się liczni pisarze współcześni Krasickiemu, ale także i późniejsi polscy twórcy tego gatunku. Gatunek literacki, jakim była powieść miała znaczne walory wychowawcze i wprowadzał nowy typ bohatera literackiego, krytycznie nastawionego do dotychczasowego systemu wartości. W dorobku powieściowym Krasickiego oprócz w/w utworu ważne miejsce zajął "Pan Podstoli", powieść przedstawiająca wzór dobrego, oświeconego szlachcica - gospodarza.
8. "Chudy literat"- satyra Adama Naruszewicza na ciemnotę szlachty.
Utwór wydany został prawdopodobnie ok. 1773r. A. Naruszewicz był duchownym, tłumaczem, historykiem i pisarzem. Jego hobby była historia Polski, którą opisał w jednym ze swoich dzieł. Redagował "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne". Wśród jego licznych dzieł poetyckich wyróżnia się w/w. Satyra ta napisana jest w formie dialogu. Powstała w atmosferze poprzedzającej utworzenie KEN, atakuje nieuctwo i zacofanie szlacheckiej prowincji, której potrzeby kulturalne zaspokaja lektura kalendarzy i herbarzy. Naruszewicz przedstawił swój utwór dynamicznie, powołując narratora, literata, żywotnie zainteresowanego brakiem publiczności literackiej, i posługując się zręcznie dialogiem między warszawskim sprzedawcą książek z ulicy Świętojańskiej a "wendeńskim podstolim". W licznych dygresjach pasożytnictwu szlachty i kleru przeciwstawił ludzi pracy: "Chłopi tylko a kupcy są obywatele". Satyra jest opatrzona wstępnym mottem: "Któż się nad tym zadziwi, że wiek jeszcze głupi? Rzadko kto czyta księgi, rzadko je kto kupi."
10. "Powrót posła" Juliana Ursyna Niemcewicza - komedia polityczna powstała w atmosferze Sejmu.
Julian Ursyn Niemcewicz (1758-1841) ur. się w Skokach pod Brześciem Litewskim. Od roku 1770 uczył się w Szkole Rycerskiej. W 1777r Julian kończy szkołę i zostaje adiutantem K. Czartoryskiego. Funkcję tę pełnił przez 6 lat. Dużo przebywał za granicą. Po powrocie od 6 października 1788r zasiadał na ławach Sejmu (także Wielkiego). "Powrót posła" został napisany na jesieni 1790 roku. W styczniu 1791r sztuka została wystawiona w Teatrze Narodowym. Utwór składa się z trzech aktów. W ograny schemat intrygi komediowej ( miłość dwojga młodych, obojętny pannie konkurent popierany przez rodziców, szczęśliwy koniec dacjii jego kompromiteba ) wpisał autor ważką treść polityczną, ściśle powiązaną z reformatorskimi pracami stronnictwa patriotycznego na Sejmie Wielkim. Akcja rozgrywa się podczas limity sejmowej w domu Podkomorzegp, ojca Walerego, tytułowego "posła". Na scenie dzieje się mało, wiele się natomiast mówi, konfrontując program reformy - głoszony przez Walerego i Podkomorzego. przedstawiciela oświeconej tradycji - ze staroszlachecką opozycją, ośmieszoną w sylwetce i wypowiedziach Starosty Gadulskiego. Moda na cudzoziemszczyznę i sztuczną czułostkowość wydrwiona została w osobach Starościny i fircyka Szarmanckiego, aspirującego do ręki, a zwłaszcza posagu jej pasierbicy, Teresy, z dawna przyrzeczonej Waleremu. Utwór kończy się optymistycznie, odbywają się bowiem dwa wesela Walerego z Teresą oraz Jakuba z Agatką.
10. Charakterystyka Podkomorzego i Starosty Gadulskiego - bohaterów "Powrotu posła" J.U. Niemcewicza.
Świadomość bohaterów. Podkomorzy: światły, wykształcony, patriota, zwolennik reform, rozumie sytuację kraju, zagrożonego upadkiem, krytyczny wobec przeszłości, pogoni za naśladowaniem obcych wzorów życia (francuszczyzna); Starosta: niewykształcony, nie czytający książek ("Ja co nigdy nie czytam lub przynajmniej mało,..."), ograniczony, konserwatysta, człowiek starej daty, nie znał się na polityce, choć lubił o niej rozprawiać. Charakter Podkomorzego: hojny, idealista, bezinteresowny w uczuciach rodzinnych, żywiący miłość i szacunek dla najbliższych, opanowany, spokojny, tolerancyjny, bezkonfliktowy, szlachetny, przyjazny, konsekwentny w postępowaniu. Starosta: skąpy, ceniący ponad wszystko pieniądze ("U waćpana maksymy w najpierwszym są względzie - co u mnie, to pieniądze" ), egoista, nie kochał Teresy, człowiek konfliktowy, uparty, gaduła. Stosunek do ojczyzny i poglądy polityczne. Podkomorzy: patriota, całym sercem oddany ojczyźnie ("Niech każdy ma szczęśliwość powszechną w pamięci i miłość własną - kraju miłości poświęci"), mądrze i trzeźwo ocenia położenie kraju, dostrzega i akceptuje potrzebę reform, popiera: zniesienie liberum veto, uwolnienie chłopów, zwiększenie armii. Starosta: nie rozumie procesów historycznych, chwalca czasów saskich, przeciwnik wszelkich reform (płacze na wieść o zniesieniu liberum veto), przeciwnik uwolnienia chłopów, zwolennik sojuszy z odległymi od Polski krajami, przeciwnik zmian w funkcjonowaniu Sejmu. Ogólna ocena postaci. Obie przedstawione postacie uwydatniają sobą ogromne rozbieżności poglądów oraz różne zachowania. Podkomorzy jest człowiekiem uczciwym i szlachetnym. Wszyscy ludzie mogliby brać z niego przykład. Starosta reprezentuje sobą człowieka niedouczonego oraz zacofanego. Właśnie przez takich ludzi doszło do upadku ówczesnej Rzeczpospolitej.
11. Program społeczno-polityczny zawarty w "Powrocie posła".
J. U. Niemcewicz proponuje: zniesienie liberum veto, zniesienie pańszczyzny (sugeruje idee wolności), nawiązać sojusze z sąsiednimi państwami, by Sejm był gotów do obrad w każdej chwili, rozdzielenie władzy na ustawodawczą i wykonawczą, konieczne zwiększenie ilości wojska, zniesienie wolnej elekcji, pogoń za dobrymi wzorcami innych państw, jednak stanowczo pogardza zbyt dużym przejmowaniem kultury, czy cudzego języka.
12. Poglądy społeczno-polityczne zawarte w pracach Stanisława Staszica.
Stanisław Staszic ur. się w Pile w 1755r, a zmarł w 1826. Pochodził z mieszczańskiej, średniozamożnej rodziny. Został dobrze wykształcony. Po zakończeniu nauki przyjął święcenia kapłańskie. Bardzo jednak interesowały go sprawy kraju. Dał temu wyraz w dwóch dziełach: "Uwagi nad życiem Jana Zamojskiego" (1787) i "Przestrogi dla Polski" (1790). Pierwsze z nich zawiera tematy o edukacji, prawodawstwie, władzy wykonawczej i sądowniczej, wyborze króla. Autor opowiada się w pełni za demokracją. Przeciwny jest bowiem władzy arystokracji i jednej osoby. W rozdziale "Polska" porusza coraz poważniejszy problem emigracji. W drugim dziele "Przestrogi dla Polski" już w przedmowie Staszic zwraca się do szlachty, aby rozpowszechniła swoje prawa na innych. Mówi tu m.in. o prawach człowieka, o potrzebie przywrócenia i upowszechnienia ich w całej Rzeczpospolitej. Bardzo mocno krytykuje magnatów. Oskarża ich o wprowadzenie w Polsce bezprawia oraz o zły wpływ na szlachtę. Przez nich to były zrywane obrady sejmów (brak władzy ustawodawczej). Oni demoralizowali resztę narodu . Można podsumować to zdaniem z tekstu: "Z samych panów zguba Polaków". Dużo miejsca zajmują rozważania o ówczesnych miastach i wsiach. Powiada Staszic, że to właśnie chłopi utrzymują i żywią cały naród. A jednak oni są najbardziej uciskani. Publicysta podkreśla fakt, że o potędze ekonomicznej i politycznej danego kraju stanowi rozwój jego przemysłu, natomiast duszą tegoż przemysłu są: bezpieczeństwo, sprawiedliwość i wolność, miasta zaś tworzą centra handlu i uprzemysłowienia. Po trzecim rozbiorze Polski Stanisław Staszic zajął się nauką. Był wspaniałym geografem i geologiem. Został współzałożycielem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
13. Hugo Kołłątaj - przedstawiciel obozu postępu i reform.
Hugo Kołłątaj ukończył studia na Akademii Krakowskiej. Mając 18lat, uzyskał doktorat filozofii. Studiował za granicą teologię i prawo. W 1777 powierzono mu misję zreformowania Akademii Krakowskiej. Napisał m in. dzieło pt.: "Do Stanisława Małachowskiego", "Referendarza Koronnego o przyszłym sejmie Anonima listów kilka". Dzieło składa się z 4 części i wychodziło w latach 1788-1790. Cz.I - "O podźwignięciu sił krajowych", Cz.II - "O poprawie Rzeczypospolitej", Cz. III - "Prawo polityczne narodu polskiego". Zmarł w Warszawie w 1812r.
"Do Stanisława Małachowskiego...". Kołłątaj powiada, że wszyscy powinni podlegać Rzeczpospolitej, a nie szlachcic. Jeden człowiek nie może być despotą drugiego człowieka. Proponuje nadać chłopom wolność, co wyraża w słowach : "...wolność osoby rolnika i własność gruntową dziedzica..." oraz znieść pańszczyznę "Do prześwietnej deputacji". Kołłątaj zwraca się do deputowanych pracujących nad projektem konstytucji. Proponuje aby opracowana przez nich ustawa była nowoczesna i postępowa.
"Kuźnica Kołłątajowska" wokół Kołłątaja skupiła się grupa 12 osób, m in. J. Dębicki i F.Zabłocki.
14. Rozważania o stanie państwa Franciszka Salezego Jezierskiego.
F. S. Jezierski był człowiekiem Kuźnicy Kołłątajowskiej i uważany był za najdzielniejszego spośród całej dwunastki. Żył 1740-91. Nazywano go "wulkanem gromów kuźnicy". Jednym z największych jego dzieł jest "Katechizm o tajemnicach rządu polskiego...". Autor sugeruje iż Polska to dziwny kraj niby jest królestwem, ale nikt nie słucha się króla, rządzi szlachta, jest "czyjąś" własnością. .Jego zdaniem Rzeczpospolitą stworzyły przywileje i nierząd. Innym utworem jest "Wezwanie rządu polskiego". Ma formę modlitwy. Szlachtę uznaje za stworzyciela nierządu i ucisku. Jezierski bardzo odważnie ocenia politykę magnatów. Wierzy, że te wszystkie zjawiska da się wyeliminować. Autor wierzy, że taka Polska ulegnie zmianie ,że przeobrazi się na lepszą, że będzie dobry rząd.
15. Poezja Legionowa.
Józef Wybicki ułożył w 1797r tekst pt.: Pieśń legionów polskich we Włoszech. Dziś to Mazurek Dąbrowskiego. Ukazuje zmiany państwa. Pieśń ta stała się manifestem idei niepodległościowych. W roku 1927 została uznana za hymn państwowy. Cyprian Godebski jest autorem utworu pt.: "Wiersz legionów polskich" .Stosunek Godebskiego do legionów jest krytyczny. Jest w nim dużo goryczy i żalu. Rozżala się nad ludźmi, którzy polegli za ojczyznę. Wierzy że ich zasługi zostaną w przyszłości docenione i przetrwają wieki.