Charakterystyka renesansu na Zachodzie Europy i w Polsce

Odrodzenie (renesans) rozpoczyna się pod koniec XIV w we Włoszech w krajach północnoeuropejskich w końcu XV w i trwało we Włoszech do początku XVI stulecia, w pozostałej części Europy do końca tego wieku.

FAZY RENESANU:
1. Początek i wczesny renesans Europa XIV w - Polska druga połowa XVw/początek XVI w
2. Rozwój - Europa XV w - Polska pierwsza połowa XVI w.
3. Renesans dojrzały - Europa XV w / XVI w - Polska druga połowo XVI w
4. Schyłek renesansu - manieryzm - Europa XVI w - Polska początek XVII w.

W tym okresie w Europie mają miejsce ważne wydarzenia o różnym charakterze XIV w - rozwój i bogacenie się miast Italii, pierwsza połowa XV w początki panowania mecedanszy we Francji.
1450 r - wynalezienie druku przez Gutenberga
1453 r. - zdobycie Konstantynopola przez truków
1492 r. - odkrycie Ameryki przez Cloumba
1498 r. - Vasco da Gama odkrywa drogę morksą do Indii
1517 r. - wystąpienie Marcina Lutra
1519/1522 r.- żeglarze hiszpańscy opłyneli kule ziemską
1542/1525 r. -wojna chłopska w Niemczech
1562 r. - początek wojen regligijnych we Francji
1613 r. - Romanowie na tronie rosyjskim
1618 r. - początek wojny XIII-letniej

Termin "renesans" pochodzi z nazwy języka francuskiego lecz za kolebkę tej epoki uznaje się Włochy. To własnie stąd od początku XIV w, zaczeły napływać idee, które stopniowo przekształcały kulturę eurpojeską. Zmienne tego okresu naziwska zaznaczały się również w innych państwach Europy m. in. Francji, Hiszpanii, czy Szwajcarii, Termin renesanu odpowiada Poslkiemu określeniu odrodzenie. Odrodził sie wówczas człowiek - myśliciele i artyści renesansu odrzucili ideał ascety podkreślając godność ziemskiego doczesnego bytowania, W odrodzeniu człowiekowi towarzyszyło odkrywanie świata, który stał sie nieograniczonym polem kudzkiej aktywności. Jest to okres wielkich odkryć naukowych (Teoria Kopernikowa), odkryć geograficznych np Columba. Odrodziła się pieczyłowacie studiowana i rekonstruowana starożytność, Co oznaczało odrodzenie dawnej wiedzy, kultury i sztuki antyku. Studia nad starożytnością były niewątpiliwie siłą napędową kultury renesansu, Antyk stał się punktem odniesienia oceny sztuki, nauk i postaw ludzkich. Renesansowym uczonym niewystarczały średniowieczne autorytety dlatego sięgali z upodobań do starożytnych korzeni wiedzy. Hasło powrotu do źródeł (z j. łac od fontes) nie oznaczało biernego naśladownictwa średniowiecznych, a wynikało raczej z krytycznej postawy i chęci rywalizacji z największymi osiągnięciami ludzkiego ducha,

Renesans jest ostatnia epoką z dominacja łaciny, W pracowniach humanistów odtworzano zasoby gramatyki, a uczeni z upodobaniem posługiwali się językiem Horacego i Cycyrego. Francasco Petraca umarł nad rękopiem "Enejdy" Wergiliusza. Była to śmierć symboliczna renesansowego humanisty, które całe życie poświęcił w studiowaniu dzieł antycznych. Renesans to również epoka kształtujących sue językiem narodowym. We Francji grupa młodych poetów pod nazwą "Plejada" z Piotrem Ronsardem na czele dało początek nawożytenmu językowi francuskiemu. Pod ich wpływem Jan Kochanowski podejmuje twórczość w języku polskim.

Humanizm ( z łac. humanitas - człowieczeństwo, ludzkość). prąd umysłowy inspirowany starożytną wiedzą o człowieku. Uzmysłowiono sobie wartość ludzkiej osobowiści i człowieka jego potrzeby duchowe i materialne znalazły si w centrum zainteresowania wszelkich działań. Człowiek i jego ziemski świat stał się miarą 3 rzeczy antrocopetyzm wypiera średniowieczny ceotretyzm. Nową postawę wobec człowieka wyrażałay słowa Poncjusza " Człowiekiem jestem i nic oc ludzkie nie jest mi obce". Kładziono szczególny nacisk na wszechstronny rozwój osobowści, a co za tym idzie wszechstronne wykształcenie. W miejsce hasła "Bóg" i "niebo" pojawiło się nowe "świat", "piękno" i "sława". Ludzie zaczeli zabiegać jednoczesnie o nieśmiertelność, sławę i niebiańską wieczność. W miejscu średniowiecznego umysłu pojawił się inwidualizm. Ludzie tej epoki wyrażali rządy piękna i mocy. Ich działania chrakteryzował krytycyzm, oraz wolność myśli i czynu. Rozwijające się nauki humanistyczne w różnych ośrodkach uniwersyteckich prowadziły do wskrzeszenia kultury starożytnej w nowej epoce. Rozczytywano się w dziełach Owodiusza, Cycyrenoa, Horacego, Wergiliusza, Terencjusza i Arystotelesa. Nastąpił intensywny rozwój nauk filozoficznych, które ujawniały miłość i zainteresowanie dla języka, a w konsekwencji do retoryki. Renesans to epoka rozwoju języków narodowych, np we Włoszech Dante i Petrarca, we Francji Piotr Vesagnt, a w Polsce Rej i Kochanowski.

Reformacja to drugi z głównych nurtów renesansu, Za początek, którego uznaje się wystąpienie Marcina Lutra w 1517 r. w Literberdze. Za ojca duchownego reformacji uznaje się Razna z Noterdamu, który jako pierwszy głosił potrzebę reformy kościoła. Postulował i relizm - ideał pokoj, zgody i miłości. Krytykował obyczaje kleów, oraz jego brak wykształcenia. reformacja jako ruch religijny ( z łac. reformatio - przekształcenie) dążyła do zreformowania kościoła rzymskiego, Zrodziła się w yniku porwadzonych w Europie wojen religijnych. Wyrażała się radzącą się w nowym społeczeństwie w kościele widziała ostoję feudalizmu dlatego dążyła do zmianu uprzywilejanowego stanowskia duchowieństwa, Marin Luter w 1517 r. na drzwiach kościoła w Litenberdze wywiesił 95 tez o odpustach. Twierdził, że odpusty są nadużyciem praw kościoła, który nie może wymazać kar czyścowych za cenę uczynków, np pieniężnych.

NAJWAŻNIEJSZYMI NURTAMI REFORMACYJNYMI BYŁY:
1. Luterniazm - doktryna Marcina Lutra propagująca teoria ufnej wiary w zbawienie jedynej szansy pozyskowej przez człowieka. Luteranizm odrzucał wiele dogmatów, np. Kult Matki Bożej i Świętych, wiarę w czyściec, zwierzchnictwo papieża i wiele sakramentów.
2. Kalwinizm (twórca Kalwin) - wykazywał duże podobieństwa z luteranizmem. Za jeydne źródło wiary uznawał Biblię, odrzucając wielką tradycję kości. Kalwin uważała, że każdy powinen wykonywać dobrze to co mu Bóg wyznaczył (predestenrynacja - przeznaczenie)/ Człowiek z woli Boga jest z góry przeznaczony na zbawienie lub potępienie.
Z kościoła kalwińskiego wyłonili się bracia polscy (arianie). Nawiązywali oni szczególnego ostrzegania etyki między ludzkiej, ewangelistycznej cnoty, ubóstwa, wyrzeczenia się dóbr na rzecz biednych do sprawiedliwości i pokoju, Odrzucali wiarę w Trójcę Świętą, a Chrystusa uznawali za istotę ludzką.
3. Agustynizm - jesgo twórcą był Henryk VIII> twórca kościoła anglikańskiego.

SZTUKA renesanu miała następujące cechy:
- spokój
- harmonia człowieka, natury i Boga
- równowaga
- wprowadzenie perspektywy
- odzrucenie hierarchiczne proporcje świata średniowiecznego

ARCHITEKTURA
Achitektura renesanu nwiązywała do antyku,. Charakteryzował się dbałością o uwydatnienie piekna, symetrią, perspektywą, harmonią, jasnością wnętrz, umiarem i elegancją, Budowle były szerokie o linii poziomej, ozdobione kolumnami, antykami, dużymi oknami i bogatymi portalami. Ściany pokrywano najczęście kamiennymi kadzinami lub tynkami, a strofy konserwowano z kasanotów. Na ściana umieszczano ozdobne freski. Artyści projektowali okrągłe świątynie lub na planie centralnym z kopułą, Stanowiło to symbol postępu i wynik matematycznego piekna, Pałace budowano w formie porstokąta z wewnętrznymi dziedzińcem otoczony arkadiamii. Onka równiez miały najczęściej kształt prostokąta. Duży wpływ na zewnętrzny wystrój budynków, wywierały bezpośrednio ruiny rzymskie głownie Coloseum. Architektów cechowało zamiłowanie do wykształcenia form antycznych, np kolumn korynckich.

OGRÓD RENESANSOWY odznaczał się kompozycją geomtryczną której podstawą stanowiły kwadratowy, wzbogacane altanami, sadzawkami, fontannami i grotami.

MALARSTWA
Cechy:
Malarstwa ukazywało człowieka i jego życie - człowieka ukazywano w kotekście całej przyrody jako jej główny podmiot:
- świat przedstawiono w takim jakim widziało go ludzkie oko (ralizm)
- studia malarskie obejmowały anatomię i psychologię po to aby oddać w dziełach, zarówno portret psychologiczny jak i realistyczny przedstawienie piękna ciała
- normą estetyczną było stosowanie proporcji, symetrii, prostoty i umiaru
- dążenie malarzy było stworzenie w obrazie iluzji miejsca dla działan bohatera
- jedną z reguł malarstwa była zasada zbierzności linii i równoległych dawało to efekt postaci i przedmiotów w miarę ich oddalania się od naszych oczu
Twórcy malarstwa:
- Leonardo de Vinci
- Rafael Sanki

RZEŹBA
Z godnie światopoglądem głównym motywem rzeźbiarskim stał się człowiek. Jego ciało przedstawiono w sposób realistyczny. Rzeźbiarze wiernie odtwarzali wygląd osób, ich oblicze, postawy i stroje, Wzorem były antyczne posągi bogów i bohaterów.
Artyści:
- Michał Anioł
- Donatello

W postawach wszelkich twórców renesansu widać przekonanie o nieograniczonych mozliwości człowieka. Jest to bowiem epoka łączące różne dyscypliny artystyczne i naukowe. Renesansowy umysł lub człowiek renesansowy to określenie oznaczające człowieka zainteresowanego różnymi dziedzinami. Artystę, a zarazem uczonego, wynalazcę, pisarza, konstruktora klasycznym przykładem umysłu renesanu to inwidualista, który zabiega i zdobywa sławę. Słowa doczesne i posmiertne stały się wartością pierwszej rangi, Artystom zapewniała ją sztuka. W okresie renesanów określano również mianem u mistrzów rysunku czyli, niektórzy urpawiają sztuki wizualne.

Rozwój sztuki rensanu można podzielić na trzy fazy:
1. wczesny renesans (XVI w - inowacje)
2. wysoki renesans ( I połowa XVI w - harmonia)
3. schyłek renesansu ( XVI w - maieryzm)