Portret kobiety w literaturze i sztuce Młodej Polski.

TEMAT: Portret kobiety w literaturze i sztuce Młodej Polski.
Młoda Polska to epoka literacka , której początek wyznacza się na rok 1890 , a koniec na 1918. Był to okres wielu nowości w literaturze i dziedzinie sztuk pięknych. Okres modernizmu w polskiej literaturze to czas kiedy publikowali swe utwory tacy pisarze jak : Gabriela Zapolska , Stefan Żeromski , Władysław Reymont i inni. W swoich dziełach ukazywali problemy i kreślili portrety psychologiczne poszczególnych grup i warstw społecznych .Tworzyli również silne i wyraziste postacie kobiece . Starali się pokazać ich wewnętrzny świat i warunki , w których przyszło żyć poszczególnym bohaterkom. Postacie kobiece w twórczości młodopolskiej były przedstawiane zgodnie ze światopoglądem epoki i postawą ideową danego pisarza.
Pierwszą postacią , którą chciałabym scharakteryzować jest osoba pani Dulskiej – symbol osławionej „ dulszczyzny” z dramatu Gabrieli Zapolskiej pt, „ Moralność pani Dulskiej”. Tytułowa bohaterka to człowiek obłudny , zakłamany ,zachowujący się skandalicznie. Filozofia życiowa Dulskiej mówi ,że światu zewnętrznemu należy przedstawić się w jak najlepszym świetle . Bohaterka ma inny zestaw zachowań dla domowników , a inny dla obcych ludzi. Zabawne, a jednocześnie zatrważające jest to, że pomimo tak moralnie nagannej postawy , uważa siebie za osobę uczciwą i prawą . Jest bezwzględna , bez skrupułów pozbywa się służącej Hanki , kiedy ta zachodzi w ciążę z jej synem Zbyszkiem .Jej życiowe motto : „Na to mamy cztery ściany i sufit , aby brudy swoje prać we własnym domu i aby nikt o nich nie wiedział”, widoczne jest doskonale przy sprawie lokatorki ,którą Dulska wyrzuca z wynajmowanego mieszkania z powodu karetki , która zajechała pod kamienicę Dulskiej , gdy dziewczyna próbowała popełnić samobójstwo , a co mogło być powodem plotek .Natomiast w stosunku do syna, hulaki i bawidamka matka okazuje wyrozumiałość. To właśnie na przykładzie Zbyszka najbardziej widoczna jest obłuda i kompletna mierność moralna kobiety.
Zupełnie inny typ kobiet możemy zobaczyć u Żeromskiego. Pierwsza z nich to bohaterka „Ludzi bezdomnych” Joasia Poborska . To typ człowieka , świadomie przeżywającego swoje życie. Uczestniczy w odczytach ,chodzi do teatru i na koncerty. Osoba niezwykle mądra i wrażliwa . Bardzo ją boli poniżanie i wykorzystywanie kobiet przez mężczyzn . Mocno odczuwa samotność, jako mała dziewczynka została sierotą .Mimo opieki wujostwa brakowało jej własnego domu. Kiedy umiera jej brat, dziewczyna załamuje się .Dopiero miłość i oświadczyny Tomasza Judyma sprawiają ,że życie Joasi staje się radosne . Bohaterka zmienia swój stosunek do życia. Jest optymistką , planuje życie , nie boi się marzyć. Gdy niespodziewanie Judym zrywa zaręczyny ,jej życie ponownie się rozpada. Joasia Poborska to typowy przykład osoby bezdomnej zarówno z własnego wyboru , jak i z pewnej konieczności. Zły los sprawił , że wcześnie straciła bliskich , natomiast bezdomność jako konsekwencja jej czynu wiąże się z pracą guwernantki , która musi mieszkać tam gdzie pracuje.
Drugą bohaterką jest Stanisława Bozowska z opowiadania pt. „Siłaczka”. Poważnie myśląca o życiu młoda dziewczyna , większość czasu poświęcała nauce , brała udział w gorących dyskusjach , rzadziej w żartach lub zabawach. Ceniła samotność i niezależność .Jest bohaterką o niezwykłej sile charakteru . Odważnie i konsekwentnie realizuje swoje plany, nie daje pokonać się przeciwnościom losu . Pewnie dlatego , że naprawdę wierzyła w ideę pomocy ubogim i doceniała wartość pracy wśród nich . Umiała zrozumieć położenie chłopów , wiedziała , że niełatwo im zdobyć wiedzę , kiedy codziennie muszą walczyć o podstawowe środki do życia . Mimo to potrafiła wzbudzić w nich chęć do nauki , zainteresowanie wiedzą. Chłopi instynktownie czuli , że Bozowska to niepospolita kobieta , która chce poprawić ich sytuację . Kochali ją –chłopiec przybyły z pożyczonymi od nauczycielki książkami , płacze nad jej ciałem. Jej śmierć to dla mieszkańców wsi ogromna strata. Stanisława Bozowska została przez Żeromskiego nazwana siłaczką , ponieważ jej życie i postępowanie jest dowodem niezwykłej siły i konsekwencji w działaniu .Zmarła zapewne w przekonaniu , że dobrze spełniła swoje zadanie. Niestety zdecydowała się w samotności realizować swoje szlachetne idee. Prawdopodobnie był to jeden z ważnych powodów jej klęski. Jako nauczycielka odniosła niezaprzeczalny sukces –udało jej się obudzić w chłopskim dziecku (a może również w jego kolegach )pragnienie wiedzy.
Z kolei Władysław Reymont w swojej powieści pt. „Chłopi” nakreślił ciekawe profile kobiet wiejskich. W utworze mamy dwa główne przykłady – Hankę i Jagnę. Ta pierwsza pochodzi z wyjątkowo biednej rodziny . Jako żona Antka Boryny uważa się za osobę ważniejszą w porównaniu z innymi kobietami we wsi. Z drugiej strony to osoba zakompleksiona , poddana swojemu mężowi . Każdy problem próbuje rozwiązać za pomocą płaczu . Nie potrafi wyegzekwować należnych sobie praw . Cierpi w milczeniu . Niestety nie doznaje wielkiej miłości od męża , który również nie dostrzega jej poświęcenia . Mimo takiego traktowania Hanka nigdy nie zdradziła Antka , zawsze bardzo kochała męża i ślepo mu ufała . Po wypędzeniu z domu przez teścia , Hanka przechodzi ogromną przemianę. Dociera do niej ,że jeśli sama nie zadba o siebie i dzieci to po prostu grozi im śmierć. Staje się zaradna , samodzielna , twarda i nieustępliwa. Przestaje się bać męża . Dla swoich najbliższych gotowa jest na największe poświęcenia . Tę przemianę dostrzega ojciec Antka Maciej Boryna i ponownie zaprasza synową do domu. Ogromną siłą bohaterki jest wiara w Boga. Z jednej strony to bardzo uparta osoba , z całej siły nienawidziła Jagny –swojej rywalki , a z drugiej pierwsza wyciągnęła rękę do zgody. Staje się pewną siebie gospodynią ,ale nie jest zarozumiała . Psychicznie jest silniejsza od Antka.
Zupełnie odmienną psychikę ma Jagna .To wiejska piękność , pochodząca z bogatej rodziny . Rozpieszczona przez matkę, wyrosła na delikatną osobę , stworzoną do wyższych celów , a nie do prac gospodarskich. Nie rozumiała istoty życia na wsi .Bardziej przypominała femme fatale w swych zachowaniach niż wiejską gospodynię. Jej urok i niespotykana uroda stały się przyczyną konfliktów między Maciejem Boryną i jego synem Antkiem, a także budziły zazdrość i zawiść u innych kobiet. Nigdy nie odczuwała biedy , więc nie troszczyła się o ziemię i majątek . Nie myślała o przyszłości , żyła teraźniejszością, poddając się losowi. Jagna to osoba niezależna , kierująca się uczuciami i emocjami. Jako żona Macieja Boryny była nieszczęśliwa. Wyszła za niego za mąż nie z miłości , ale za namową matki. Nie interesowała się gospodarstwem . Wolała marzyć i myśleć o romantycznej miłości , która nadawała jej życiu sens. Chciała , by ją podziwiano .Wciąż tęskniła za czymś, czego nawet sama nie umiała nazwać. Żyła pełnią życia , nie mając żadnych obowiązków. Utalentowana plastycznie ,lubiła zabawę. Nastawiona na branie od życia. Z tego powodu była nierozumiana i nieakceptowana w środowisku , w którym żyła. To postać tragiczna . Myślała ,że Antek jest jej ideałem , jednak w końcu dostrzegła w nim przeciętnego człowieka. Gdy młody Boryna był w więzieniu , obiektem westchnień Jagny stał się młodziutki ksiądz Jasio. Bohaterkę pociągała w nim jego mądrość, delikatność i inteligencja. Był to związek bez podtekstu erotycznego. Za to uczucie Jagna zapłaciła pobiciem i wypędzeniem ze wsi.
Podobne problemy jak Jagna ma główna bohaterka dramatu Kisielewskiego pt. „ W sieci” . Oczywiście obydwie dziewczyny żyją w różnych środowiskach , jednak Julka także boleśnie zderza się z rzeczywistością , w której niewiele osób chce ją zrozumieć, zaakceptować jej fascynację sztuką , pragnienie przeżycia czegoś niezwykłego, poszukiwania prawdziwej miłości. Walcząc o swoje marzenia bohaterka będzie musiała zmierzyć się z siecią konwenansów drobnomieszczańskich . I nic się nie spełni-zawiedzie ją kochany człowiek , rodzina uwikła w małżeństwo wbrew woli. Osamotniona Julka ulegnie pod presją i zdradzi swoje ideały. Okaże się zbyt słaba, aby zerwać ze swym mieszczańskim otoczeniem i sposobem myślenia. Wychodząc za męża filistra, decyduje się na to zarówno z obawy przed niedostatkiem , jak i z lęku przed opinią publiczną. Julka nie potrafi, tak jak Boreński, postawić wszystkiego na jedną kartę dla uwielbianej sztuki i służby dla niej.
W erotyku pt. „Lubię , kiedy kobieta…” Tetmajer ukazał poetycki opis aktu miłosnego. Nie pojawia się w nim słowo „miłość”, w ogóle nie ma tu mowy o żadnych uczuciach do kobiety . Mężczyzna posługuje się słowem „lubię”, mówiąc o grze erotycznej. O tym , że sytuacja zbliżenia nie angażuje go specjalnie , przekonuje przyjęta przez niego postawa obserwatora. Jego zainteresowanie dla partnerki jest niewielkie i krótkotrwałe. W tym utworze kobieta jest dziełem mężczyzny jako artysty , bo on daje jej spełnienie. Jest szczęśliwa , ponieważ znajduje się w jego ramionach. To namiętna kochanka , jednak nie wgłębia się w uczuciowe relacje. Do takie kobiety mężczyzna ma lekceważący stosunek , co ujawnia w zakończeniu wiersza , kiedy stwierdza ,że po zbliżeniu przestaje się interesować partnerką. Jedynie co ich łączy to obecność fizyczna.
Obraz kobiety w sztuce , a zwłaszcza w malarstwie w okresie modernizmu , również nie był jednoznaczny i tuzinkowy. W obrazach Jacka Malczewskiego jednego z przedstawicieli tej epoki możemy zobaczyć różnego rodzaju kobiety. Artysta zwykły portret potrafił przeobrazić w dzieło nasycone symboliką . Przedstawiał kobiety w scenach wiejskich , mitologicznych i biblijnych. Były zwykłymi chłopkami , miejskimi damami , muzami artystów , aniołami i demonicznymi stworami. Taką kobietę uosabiającą złe moce , a także budzącą nienawiść mężczyzn do kobiet , artysta przedstawił w jednym ze swych dzieł pt. „Artysta i Chimera” . Obraz ukazuje mizoginistyczny strach przed kobietą . Mizogin postrzega kobietę jako oddającą się we władzę instynktów, jest ona niebezpiecznie blisko natury i jej złowrogich praw, mężczyzna natomiast to ostoja kultury i wartości wyższych. Na obrazie widzimy dwie postacie: leżącego na plecach mężczyznę i Chimerę która siedzi na nim. Mężczyzna jest bezwładny, świadczy o tym pozycja w jakiej się znajduje i rozłożone bezwiednie ręce, omotany przez potwora, który sądząc z niedwuznacznej pozycji, daje mu rozkosz. Z ran zadanych pazurami sączy się krew. Postać kobiety to erotyzm, jest naga, przytłacza i ogarnia mężczyznę. Zabija go dając mu przyjemność. Tłem obrazu jest przyroda, targane burzowym wiatrem chmury i drzewa. Tło jest jak Chimera, piękna, pociągająca, ale pełna destrukcyjnej i niebezpiecznej siły. Malczewskiego wyraźnie fascynowała śmierć, którą kojarzył z kobietą . Temat ten poruszał w swych obrazach wielokrotnie. W dziele zatytułowanym po prostu „Śmierć” widzimy bladą kobietę , zamykającą lewą ręką oczy starcowi . W prawej dzierży kosę. Nad głową prawdopodobnie złożone w dziwny sposób skrzydła. Patrzy na swoją ofiarę , która oddaje się jej z niewątpliwie ukazaną wiarą , zimnym spojrzeniem. Na przykładzie innego obrazu Jacka Malczewskiego pt. „Wizja” widzimy , jak bardzo nagie ciało zajmowało myśli , a tym samym i płótna artystów. Dzieło przedstawia w dolnym rogu płótna ,malarza trzymającego się za głowę , a nad nim unosi się piękna i zmysłowa kobieta anioł, spowita w niedbale lejącą się tkaninę. Przedstawione u artysty kobiety mają być może swe źródło w samej naturze kobiecej , która słynie z tajemniczości i nieokiełznanej natury . Tej dzikiej naturze dał wyraz inny malarz modernizmu Władysław Podkowiński . „Szał uniesień” przedstawia niesamowitą , demoniczną scenę z rozszalałym koniem wyobrażającym „ślepe pożądanie-uległość zmysłów”, unoszącym w jakąś nieodgadniętą otchłań nagą kobietę o rozwianych , jasnych włosach. To dziwne i niepokojące zestawienie kobiety z rozwścieczonym zwierzęciem . Ta oryginalna para zdaje się tworzyć jedno- przywarci do siebie , ich włosy plączą się ze sobą. Nie wiadomo , gdzie kończy kobieta , a zaczyna bestia. Kobiety przedstawione na obrazach polskich artystów , nie są posągowo piękne . Nie są to ciała idealnie proporcjonalne, jak przedstawiali starożytni. Mimo to „Konwalia” Podkowińskiego , czyli kobieta z pięknymi opadającymi na plecy włosami, ponętnie opierająca rękę na biodrach , nie zakrytych nawet skromną przepaską , budzi zachwyt.
Podsumowując moją wypowiedź , mogę stwierdzić, że do końca XIX w. kobiety były uznawane raz za demony , raz za anioły, pokazywane jako wzory do naśladowania , albo jako godne śmierci potwory. Często miały prawa do wielu rzeczy , najczęściej tylko liczne obowiązki . Ich przedstawienia łączą się w jedną wielką mozaikę. U progu XX w. sztuka zaczęła zrywać z pruderią . Wreszcie zaakceptowano , że kobiece ciała przedstawiane na obrazach są naturalne , zmysłowe i seksowne. W literaturze młodopolskiej każdy z wymienionych pisarzy kreował postać kobiety według własnego uznania. Przede wszystkim chodziło o wyeksponowanie pewnych cech negatywnych , bądź pozytywnych . Zapolska w swoim dramacie chciała postacią Dulskiej zdemaskować fałsz , zakłamanie i obłudę. Natomiast Reymont chciał uchwycić znaczne różnice jakie dzielą mimo wszystko jedną zbiorowość , jaką w tym przypadku jest wieś . Historia Joanny Poborskiej to opowieść o niespełnieniu uwarunkowanym normami społecznymi . Losy bohaterek posłużyły pisarzom do zmiany i walki z istniejącym w poprzedniej epoce stereotypem kobiet i normami społecznymi nie przystającymi , ich zdaniem , do ówczesnej epoki.

To praca mojej żony za którą otrzymała 20 pkt

załączam też bibliografię i plan ramowy )


TEMAT: Portret kobiety w literaturze i sztuce Młodej Polski.

I Określenie problemu:
Młodopolskie bohaterki literatury i sztuki cechuje bogata osobowość i skomplikowana psychika.

II Kolejność prezentowanych argumentów:
1.,,Moralność pani Dulskiej” – Aniela jako uosobienie obłudy , głupoty i kołtunerii.
2.,,Ludzie bezdomni”- Joasia Poborska , kobieta wrażliwa, delikatna, świadomie przeżywająca życie.
3.,,Siłaczka”- Stanisława Bozowska , wiejska nauczyciela , która poświęciła życie w służbie ideałom.
4.,,Chłopi”- Hanka, chłopka , prosta kobieta.
5.,,Chłopi” – Jagna , wiejska piękność , spragniona wielkiej miłości.
6.,,W sieci”- szalona Julka, nierozumiana , nieakceptowana ,zmuszona zrezygnować ze swoich ideałów.
7.,,Lubię kiedy kobieta …”- kobieta przedstawiona , jako dzieło mężczyzny ,który jest artystą.
8.,,Artysta i chimera” J. Malczewski- kobieta demoniczna, potwór , budząca nienawiść u mężczyzn.
9.,,Śmierć” J. Malczewski – kobieta przedstawiona , jako anioł śmierci.
10.,,Wizja” J. Malczewski- nagie ciało zajmujące umysły artystów.
11.,,Szał” W. Podkowiński – kobieta dzika, nieokiełznana , tajemnicza.
12.,,Wizja” W. Podkowiński- kobieta mimo, że nie jest posągowo piękna budzi zachwyt.

III Wnioski :
W literaturze i sztuce modernizmu znajdujemy różne portrety kobiet , ponieważ każdy pisarz i artysta przedstawiał płeć piękną inaczej.

..............................................................
...................................................
Data i podpis osoby przyjmującej (nauczyciel języka polskiego) Podpis ucznia/absolwenta

Bibliografię dodam następnym razem
pozdrawiam