Choroby kości, stawów, wady kręgosłupa, objawy, leczenie

Zapobieganiem wadom postawy i korygowaniem oraz leczeniem wad rozwojowych narządu ruchu , poprawianiem i przywracaniem czynności
narządu ruchu zajmuje się ORTOPEDIA.

Dużą część omawianych wad stanowią wady wrodzone. Są to zaburzenia
budowy i czynności narządu ruchu, powstałe w wyniku nieprawidłowości
rozwojowych, zwłaszcza w okresie rozwoju zarodkowego. W zależności od działających przyczyn, wady można podzielić na dwie grupy: endogenne i
egzogenne. Wady endogenne powstają na skutek przekazywania potomstwu nieprawidłowych informacji zawartych w genach komórek rozrodczych rodziców.

Wady egzogenne rozwijają się pod wpływem szkodliwych wpływów zewnętrznych na kształtujący się zarodek i płód .

Z uwagi na trudności leczenia wad coraz większy nacisk kładzie się na
zapobieganie ich powstawaniu. Wprowadzono w tym celu trzy rodzaje działań:

1. poradnictwo genetyczne (ocenę biologiczną obojga rodziców pod kątem przekazywania zmutowanych genów),
2. ochronę kobiet w pierwszych trzech miesiącach ciąży, kiedy to rozwijający się płód jest szczególnie podatny na uszkodzenia,
3. ochronę narządu ruchu dziecka w okresach sprzyjających zniekształceniom. Płodowe zbliznowacenie mięśni czyli artrogrypoza. Istotą tej choroby jest zaburzenie rozwoju mięśni w okresie płodowym. Nie wykształcenie się prawidłowej tkanki mięśniowej doprowadza do ograniczenia ruchów i przykurczów stawowych.

Choroba daje znać o sobie zaraz po urodzeniu. Kończyny są szczuplejsze, brzuśce mięśni niewykształcone, skóra pogrubiała w skutek nadmiaru tkanki tłuszczowej. W zależności od umiejscowienia zmian dochodzi do typowych zniekształceń ciała, jak stopy płasko-koślawe, stopu końsko-szpotawe, kolana przegięte, boczne skrzywienie kręgosłupa.
Leczenie wczesne polega na pobudzeniu i rozciąganiu przykurczonych mięśni za pomocą ćwiczeń i fizykoterapii. W rozwiniętych zniekształceniach stosuje się leczenie operacyjne w celu usunięcia zniekształceń , przywrócenia prawidłowej postawy ciała i umożliwienia chodzenia.
Leczenie jest długotrwałe i często wymaga ponawiania zabiegów, aby kompensować różnice między rozwijającym się kośćcem a zatrzymanymi w rozwoju mięśniami.

Myelodysplazja jest to zaburzenie rozwojowe rdzenie kręgowego, jego nerwów korzeniowych oraz kręgosłupa, a także następstwa tego zaburzenia w obrębie narządu ruchu.

Łącząca się z myelodysplazją dysrafia oznacza niepełne zamknięcia się łuków kręgowych i powłok. Wada powstaje w okresie rozwoju zarodka. Istnieją różne odmiany tej wady - od bardzo zaawansowanych do postaci lekkich, w których przez nie zrośnięty na znacznej przestrzeni kanał kręgowy uwypuklają się na zewnątrz opony rdzeniowe i sam rdzeń, do postaci lekkich, kiedy to stwierdza się jedynie objawy zaburzenia czynności układu nerwowego. Ponieważ wada ta dotyczy z reguły odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, będące jej następstwem zaburzenia w obrębie narządu ruchu, najczęściej dotyczą kończyn dolnych i obręczy biodrowej .

Objawem wady są przeważnie porażenia i niedowłady mięśni, zaburzenia czucia, porażenia pęcherza i odbytu oraz zmiany w obrębie skóry przebarwienia, upośledzenie ukrwienia i inne.
Leczenie operacyjne przeprowadza się bezpośrednio po urodzeniu się dziecka. Jeżeli objawy nie cofną się, w okresie późniejszym dzieci te są doleczane ortopedycznie i chirurgicznie.
Leczenie ortopedyczne ma na celu umożliwienie choremu dziecku utrzymanie pionowej postawy i naukę chodzenia, co zapobiega tworzenie się odleżyn skóry. Służą temu ćwiczenia i zabiegi fizykoterapeutyczne oraz stosowanie aparatów ortopedycznych.

Leczenie operacyjne polega na korygowaniu wadliwego ustawienia kończyn oraz przywróceniu zaburzonej równowagi mięśniowej.
Postępujące kostnienie mięśni jest chorobą wrodzoną, która polega na tworzeniu się kości w tkankach miękkich narządu ruchu, co prowadzi do ograniczenia ruchomości stawów. Choroba pojawia się we wczesnym dzieciństwie. Objawy najpierw pojawiają się w okolicy szyi i tułowia w postaci obrzęków, które w skutek tworzenia się kości w obrębie mięśni, wiązadeł i powięzi -twardnieją. W miarę postępu choroby dochodzi do ograniczenia ruchomości kręgosłupa, żeber i wielkich stawów, a w krańcowych przypadkach do unieruchomienia chorego.

Leczenie polega głównie na łagodzeniu objawów choroby.
Boczne skrzywienie kręgosłupa czyli skoliozy, dzieli się na skrzywienia pierwotne i wtórne, a w zależności od ciężkości - na skrzywienia: I stopnia- kąt skrzywienia mierzony na radiogramie nie przekracza 30; II stopnia - kąt skrzywienia nie przekracza 60; III stopnia -kąt skrzywienia nie przekracza 90 oraz IV stopnia - kąt skrzywienia jest większy niż 90.
Skrzywienie pierwotne zwane idiopatycznymi lub samoistnymi, są nieznanego pochodzenia. Stanowią ponad 90 % wszystkich skrzywień i doprowadzają do najcięższych zniekształceń ciała. Są najtrudniejsze do leczenia, zwłaszcza gdy dotyczą górnych kręgów piersiowych i dolnych kręgów szyjnych. Zmiany i deformacje są tym cięższe, im skrzywienie wystąpi wcześniej.

Do wczesnych objawów skoliozy zalicza się: asymetrię trójkątów tułowioworamiennych, wystawanie łopatki lub asymetrię łopatek, wystawanie biodra po stronie pogłębionego trójkąta tułowiowo-ramiennego. Jeśli skrzywienie dotyczy odcinka szyjnego lub górnego odcinka piersiowego, występuje wyższe ustawienie barku po stronie wypukłości i pochylenie głowy lub szyi w stronę
przeciwną. Skrzywienia wtórne powstają z powodu wrodzonych wad kręgosłupa i klatki piersiowej albo nabytych, a także na skutek porażeń mięśni grzbietu i miednicy, ściągających blizn po oparzeniach klatki piersiowej itp. Do skrzywień wtórnych zalicza się też tzw. skrzywienia kompensacyjne, powstające np. w nierówności kończyn dolnych, przykurczach dużych stawów (staw biodrowy i kolanowy) itp., oraz odruchowe skrzywienia powstające pod wpkywem bólu, np. ból krzyża. Niekiedy do powstania skrzywienia może dojść w zaburzeniach psychicznych.

Kręgoszczelina jest to istniejąca przerwa w łuku kręgu. Choroba zazwyczaj dotyczy V kręgu lędźwiowego. Ubytek wypełniony jest włóknistą blizną zespalającą obie gałęzie łuku, z których jedna związana jest z górnymi, a druga z dolnymi wyrostkami stawowymi kręgu.
Przyczyna choroby nie jest znana. Prawdopodobnie jest nią zaburzenie rozwojowe lub złamanie zmęczeniowe łuku kręgu, którego wytrzymałość jest osłabiona od urodzenia.

Kręcz szyi polega na przymusowym ustawieniu głowy w pochyleniu do boku i skręceniu w stronę przeciwną. Przyczyną jest zazwyczaj przykurcz i zbilznowacenie jednego z mięśni mostkowo-sutkowo-obojczykowych w następstwie urazu poporodowego. W wyjątkowych przypadkach przyczyną kręczu może być wrodzona wada kręgów szyjnych, wada wzroku, przykurcz mięśnia z powodu zmian zapalnych w otoczeniu lub histeria.
Nie leczona choroba może prowadzić do asymetrii twarzy.

Zespół żebra szyjnego jest to zespół dolegliwości spowodowany istnieniem dodatkowego żebra, które odchodzi od VII kręgu szyjnego i podrażnia tętnicę lub nerwy tej okolicy na skutek ucisku albo tarcia. Objawem choroby są zaburzenia ukrwienia, powodujące zasinienie palców ręki, oraz zaburzenia czucia i bóle w obrębie skóry przedramienia i ręki, umiejscawiające się głównie po odłokciowej stronie ręki, a także upośledzenie siły ręki.
Choroba Klippel-Feila czyli krótka szyja to wada wrodzona polegająca na zroście dwu lub większej liczby kręgów szyjnych albo na zmniejszonej ich liczbie i wynikającym z tego skróceniu szyi i ograniczeniu jej ruchomości.
Wygląd chorego sprawia wrażenie , jakby głowa była osadzona bezpośrednio na ramionach.

Choroba Sprengela polega na wysokim ustawieniu łopatki na klatce piersiowej i ograniczenie jej ruchomości. Mięśnie łopatki są niedorozwinięte i często wykazują zmiany włókniste. Rozróżnia się trzy stopnie tej wady.
Leczenie operacyjne polega na wycięciu górnej części kąta łopatki, oddzieleniu przyśrodkowych przyczepów mięśniowych od łopatki oraz ściągnięciu całej łopatki ku dołowi i ustawienie jej na klatce piersiowej na żądanej wysokości. Klatka piersiowa lejkowata jest to choroba, która polega na lejkowatym zagłębieniu klatki piersiowej z jednoczesnym jej spłaszczeniem i poszerzeniem. Niekiedy zagłębienie jest tak duże, że przednia ściana klatki piersiowej prawie styka się z kręgosłupem. Zmianom tym zazwyczaj towarzyszy zwiększenie kifozy piersiowej lub boczne skrzywienie kręgosłupa, Przyczyną zniekształceń są zaburzenia rozwojowe mięśni klatki piersiowej i przepony oraz zaburzenia kostnienia.

W zależności od zaawansowania wady dochodzi do upośledzenia pojemności oddechowej płuc, przemieszczenia narządów klatki piersiowej i niewydolności oddechowo-krążeniowej. Chorzy są podatni na zakażenia górnych dróg oddechowych

Klatka piersiowa kurza . Istotą choroby jest wysunięcie ku przodowi i splaszczenie po bokach klatki piersiowej, w wyniku czego upodabnia się ona do klatki piersiowej ptaków.
Przyczyną choroby są wrodzone zaburzenia procesów kostnienia oraz nieprawidłowe rozmieszczenie przyczepów mięśniowych.
Leczenie zachowawcze polega na stosowaniu ćwiczeń oddechowych, powiększających pojemność klatki piersiowej i poprawiających jej wygląd. Wady wrodzone kończyny górnej są spowodowane zaburzeniami rozwojowymi zawiązka kończyny górnej w okresie życia płodowego. Najpoważniejszą wadą jest całkowity brak kończyny oraz kończyna szczątkowa.

Z częściowych niedorozwojów ręki najczęściej występuje niedorozwój kości promieniowej; nierzadko wadzie tej towarzyszy brak lub niedorozwój kciuka. Jeśli nawet kciuk istnieje, jest on z reguły bezużyteczny, gdyż nie ma odpowiedniego oparcia na koścu ręki oraz ma niedorozwinięte mięśnie i ścięgna. Brak kości łokciowej powoduje charakterystyczne wygięcie przedramienia i ustawienie ręki w zgięciu dloniowym. Wada nierzadko występuje obustronnie.
Wrodzony zrost palców. Istnieją dwie opcje tej wady: zrost ścisły i zrost luźny. Zrost ścisły polega na tym, iż połączone palce nie wykazują żadnej nieruchomości, zaś zrost luźny oznacza to, że zwinięte palce, połączone charakterystyczną płetwą skórną , dają się zsuwać i rozsuwać. Palce mogą być zrośnięte na całej długości lub tylko na niektórych odcinkach , mogą być prawidłowo wykształcone lub niedorozwinięte. Leczenie zależy od istniejącej sytuacji. Gdy zrost dotyczy tylko odcinka obwodowego palców, operację wykonuje się wcześnie , gdyż hamuje on wzrost palców i powoduje zniekształcenia.

Dysplazja stawu biodrowego to niepełne wykształcenie się tego stawu w okresie życia płodowego. Stan ten przy niewłaściwym pielęgnowaniu
noworodka i braku postępowania profilaktycznego, może przejść w nadwichnięcie, a nawet zwichnięcie stawu. Dysplazja częściej dotyczy dziewcząt niż chłopców i przyczyny tego nie są znane.
Leczenie ma na celu stworzenie warunków do pełnego uksztaltowania się stawu, tak, aby głowa kości udowej była dobrze scentrowana w panewce, zaś ta prawidłowo ją pokrywała i aby nie doszło do przesuwania się głowy ku górze. Wrodzone zwichnięcie biodra polega na samoistnym wysunięciu się głowy kości udowej z panewki stawowej już w czasie życia płodowego lub zaraz po urodzeniu. Przyczyną jest przede wszystkim nadmierna wrodzona wiotkość stawu biodrowego oraz rozluźnienie stawu pod wplywem relaksyny.
Piszczel szpotawa czyli choroba Blounta to charakterystyczne szpotawe wygięcie goleni tuż poniżej szpary stawu kolanowego, z powodu zaburzenia kostnienia i wzrostu przyśrodkowej części bliższej nasady kości piszczelowej, przy normalnie rosnącej części bocznej. Zwiększony nacisk na kłykieć przyśrodkowy pogłębia dodatkowo pierwotne zaburzenie wzrostu. Z czasem dochodzi też do niedomogi więzadłowej stawu kolanowego.
Kolejnym zespołem wad kości są martwica kości lub chrząstki. Dochodzi do niej na skutek upośledzenia dopływu krwi. Przyczyny niedokrwienia mogą być różnorodne: predyspozycje wrodzone, przeciążenia i mikrourazy , zaburzenia hormonalne, zatory i inne.

Choroba Perthesa to jałowa martwica górnej nasady kości udowej, tworzącej wraz z panewką staw biodrowy. Pod wpływem choroby dochodzi do czasowego zmiękczenia głowy kości udowej i w następstwie do jej znieksztalcenia pod wpływem działania masy ciała. Objawami są bóle w pachwinie promieniujące do uda lub kolana.

Choroba Osgood-Schlattera jest to jałowa martwica guzowatości piszczeli. Przyczyna choroby jest sumowanie się mikrourazów wynikających z napinania się tego najsilniejszego mięśnia ciała-mięśnia czworogłowego uda.
Objawami choroby mogą być bóle przy wysiłkach fizycznych i przy klękaniu oraz powiększenie guzowatości piszczeli.

Choroba Scheuermanna. Istotą choroby jest zaburzenie kostnienia trzonów kręgów w odcinku piersiowym kręgosłupa z powodu jałowej martwicy tych trzonów. Klinowate zniekształcenie trzonów kręgowych powoduje pogłębienie fizjologicznego wygięcia kręgosłupa piersiowego, a tym samym szpecące sylwetę tzw. plecy okrągłe.

Kolejne choroby to choroby układowe. Przyczyną zniekształceń i dysfunkcji ruchu są zaburzenia metabolizmu tkankowego powodujące niedorozwój lub mniejszą wartościowość tkanek, z których ten narząd jest zbudowany.
Choroba Pageta czyli zniekształcające zapalenie kości, polega na postępującym grubieniu i zrzeszotnieniu kośćca, który w miarę utraty należnej wytrzymałości na obciążenia ulega deformacjom. Zajęte kości tracą w miarę upływu czasu normalny wygląd, różnica między ich warstwą rogową a gąbczastą zostaje zatarta, a kanał szpikowy wypełniony tkanką łączną.

Włókniste zwyrodnienie kości polega na powstawaniu w kościach tkanki włóknistej w miejsce tkanki kostnej . Proces chorobowy dotyczy głównie kości długich , zwłaszcza kości udowej. Osłabione kości są podatne na wygięcia i złamania.

Przyczyna choroby nie jest znana. Leczenie jest zazwyczaj operacyjne. Dyschondroplazja czyli choroba Olliera to opóźnienie wzrostu pewnych kości długich z powodu przetrwania w obrębie ich przynasad mas chrzęstnych nie uległych uwapnieniu.

Jest to wada wrodzona kośćca, której przyczyna nie jest znana. Leczenie jest operacyjne-usunięcie zniekształceń i wyrównaniu długości kości.
Krzywica to choroba wywołana niedoborem witaminy D, do którego zazwyczaj dochodzi z powodu niewystarczającego dowozu tego składnika do organizmu dziecka oraz zbyt małego nasłonecznienia. W rzadszych przypadkach przyczyną krzywicy jest choroba narządów wewnętrznych np. nerek.
Istota choroby polega na niewystarczającym uwapnieniu kości, a przez to na podatności ich na odkształcenia pod wplywem działających nacisków.
Typowe dla choroby jest poszerzenie i rozdęcie nasad kości, wygięcie kości długich dźwigających masę ciała oraz zgrubienia żeber w miejscu ich chrzęstno-kostnych połączeń.
Leczenie polega na uzupełnieniu niedoboru witaminy D.



Osteoporoza polega na zaniku kostnym, czyli uogólnionym zmniejszeniu całkowitej masy kośćca. Proces chorobowy dotyczy całego szkieletu , lecz największe zmiany zachodzą w kręgosłupie. Występuje przeważnie u ludzi starszych, co spowodowane jest złym wchkanianiem i nadmiernym wydalaniem wapnia z organizmu.

Osteomalacja stanowi u osób dorosłych odpowiednik krzywicy dziecięcej. Istotą choroby jest niedobór lub zaburzenie wchłaniania czy wydalania wapnia i fosforu. Przyczyną może być nieprawidłowe odżywianie lub choroby nerek, wątroby , niedrożność przewodów żółciowych, choroba trzustki lub „samoistny" kał tłuszczowy. Organizm, aby wyrównać niedobory wapnia i utrzymać jego prawidłowy poziom we krwi, uruchamia jego zapasy zawarte w kośćcu. Prowadzi to do ścienienia beleczek kostnych, które i tak zbudowane są z słabo zmineralizowanej tkanki kostnawej. Objawem choroby są bóle, zniekształcenia oraz samoistne złamania kości.
Leczenie polega na uzupełnieniu zawartości w organizmie wapnia. Złuszczenie górnej nasady kości udowej. Istotą choroby jest osłabienie połączenia głowy kości udowej z szyjką, a co za tym idzie , stopniowe wysuwanie się przynasady kości udowej ku przodowi i do góry. Z czasem przemieszczona nasada stabilizuje się w nieprawidłowym położeniu, co upośledza zawartość stawu i ustawienie kończyny. Objawami choroby są: utykanie, ustawienie kończyny w skręceniu na zewnątrz, ograniczenie ruchomości oraz ból stawu biodrowego.
Leczenie jest operacyjne i zależy od fazy choroby.
Odpowiedzią organizmu na wtargnięcie czynników chorobotwórczych jest reakcja zapalna.
Zapalenie ostre przechodzi w stan przewlekły ciągnący się latami, a nierzadko przez całe życie.

Krwiopochodne zapalenie kości to ostre krwiopochodne zapalenie dotyczy zazwyczaj końców stawowych kości tworzących duże stawy - kolanowy, biodrowy. Staw może być zajęty pierwotnie lub wtórnie. Źródłami krwiopochodnego zakażenia są zakażenia skóry i tkanek miękkich, dróg oddechowych oraz układu moczowo-płciowego. Objawem choroby są ostre bóle , ograniczenie ruchomości kończyny, miejscowa tkliwość, obrzęk i wzmożenie ucieplenia skóry oraz gorączka, dreszcze i złe samopoczucie. Leczenie polega na unieruchomieniu kończyny w opatrunku gipsowym, podawaniu antybiotyków i leków przeciwzapalnych oraz jak najwcześniejszym chirurgicznym odbarczeniu ogniska.

Gruźlica kości i stawów jest wywoływana przez prątki gruźlicze usadawiające się w zatokach żylnych kości gąbczastej lub w błonie maziowej stawu, najczęściej w następstwie rozsiewu bakterii przy istniejącym ognisku w płucach albo w węzłach chłonnych. Przebieg procesu gruźliczego dzieli się na dwie fazy. W fazie pierwszej na stępuje rozprzestrzenianie się zapalenia, niszczenie kości i tworzenie zniekształceń, w fazie drugiej gojenie.
Objawem choroby są stany podgorączkowe, szybkie męczenie się, niedokrwistość oraz bóle zajętego odcinka kośćca czy stawu, nasilające się np. przy ruchach oraz w nocy, zaniki mięśni i przykurcze stawów.

Chorobę leczy się zachowawczo i operacyjnie. Leczenie zachowawcze polega na stosowaniu leków przeciwprątkowych oraz leczeniu ortopedycznym i ogólnym. Na leczenie operacyjne składa się podawanie leków przeciwprątkowych, wycięcie ogniska oraz leczenie ortopedyczne i ogólne.

Zapalenie stawu to choroba, która dotyczy wszystkich części składowych stawu i polega zarówno na zmianach zapalnych, jak i wynikających z nich zmianach zwyrodnieniowych występujących przedwcześnie.
Występuję następujące odmiany tej choroby: ropne zapalenie stawu, zapalenie stawu na tle zwyrodnieniowym, zapalenie stawu dnawe, reumatoidalne zapalenie stawu, zapalenie stawu neuropatyczne, zapalenie stawów krwawiączkowe, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Leczenie zapalenia stawów polega często na podawaniu odpowiednich leków,
rzadziej stosuje się rozwiązanie operacyjne.