Podstawowe pojecia z ekonomii

Ekonomia - to nauka zajmująca się zachowaniem podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystania ograniczonych środków, które mogą być w rozmaity sposób zastosowane w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji. Nowoczesna ekonomia jako odrębna nauka powstała w XVIII wieku. Wtedy właśnie ekonomiści opracowali metody badania oraz sposoby wyjaśniania, jak ludzie, firmy oraz narody wykorzystują dostępne im zasoby. Wielkie firmy zatrudniają ekonomistów analizujących prowadzoną przez nie działalność gospodarczą. Każdy rząd również zatrudnia ekonomistów do badania problemów związanych z całą gospodarką oraz jej poszczególnymi działami. Rzadkość - niemal wszystko jest rzadkie: żadna ilość dóbr nie jest w stanie całkowicie usatysfakcjonować społeczeństwa, bez względu na stopień zamożności każdy chce mieć więcej. Ekonomia nazywa ten stan nieograniczonością potrzeb ludzkich. Przedmiot zainteresowania ekonomii częściowo pokrywa się z zagadnieniami badanymi w ramach innych nauk społecznych, ale ekonomia zajmuje się głównie relacjami zachodzącymi między kupującym a sprzedającym oraz analizą rynku. Inflacja - jest utrzymującym się przez dłuższy czas procesem wzrostu cen w gospodarce narodowej, połączonym z dużą utratą wartości pieniądza. Występuje wówczas duży wzrost podaży pieniądza i szybkości obiegu pieniądza oraz ucieczki od danej waluty do innych wartości pieniężnych i rzeczowych. Inflacje dzieli się na pełzającą, kroczącą, galopującą, hiperinflacje, megainflacje, inflacje popytową, inflacje podażową, inflacje kosztową, inflacje strukturalną. Określenie inflacji przez zmiany cen nie wyklucza jednak jej pieniężnego charakteru. Stąd też poszukiwania przyczyn inflacji najczęściej koncentrują się dziś na związkach między podażą pieniądza a poziomem cen. Jeśli podaż pieniądza wzrasta ponad potrzeby gospodarki związane z danym poziomem produkcji, uczestnicy rynku zwiększają swoje wydatki, podczas gdy realny poziom produkcji określony jest przez warunki techniczne i nie zmienia się. Presja popytu powoduje wzrost cen, który w efekcie doprowadza do równowagi na rynku pieniężnym. To uproszczone wyjaśnienie ilościowej teorii pieniądza, którą współcześnie propagują monetaryści, pozwala wskazać jako przyczynę nadmierne wydatki z budżetu, prowadzące do deficytu budżetowego i długu publicznego oraz zbyt tanie kredyty, zakłócające równowagę na rynku pieniężnym. Inflacja galopująca - (powyżej 20%), powodująca narastające zakłócenia w przebiegu procesów gospodarczych, osłabienie systemów motywacyjnych, a w rezultacie zahamowanie życia społecznego. inflacja galopująca (zwana także superinflacją), to taki wzrost ogólnego poziomu cen, który powoduje narastanie perturbacji w procesie reprodukcji makroekonomicznej. Stanowi ona poważne zagrożenie dla procesów wzrostu gospodarczego. Z reguły wymyka się ona spod kontroli państwa. Jej negatywną stroną jest to, że przyczynia się ona do erozji systemów motywacyjnych. Kapitał - to pojęcie z dziedziny ekonomii i finansów, oznaczające dobra (bogactwa, środki, aktywa) finansowe, szczególnie, gdy służą one rozpoczęciu lub kontynuacji działalności gospodarczej. Jest jednym ze środków wytwórczych, obok: pracy, przedsiębiorczości i ziemi, które są potrzebne do rozpoczęcia produkcji. Dobra finansowe lub materialne o wymiernej wartości pieniężnej, którymi można dysponować w celu prowadzenia działalności mającej przynieść dochód. Kapitał najpierw się gromadzi, a następnie go inwestuje. Przedsiębiorstwo jest finansowane z kapitału własnego: akcyjny, udziałowy, zapasowy, rezerwowy przewidziany w statucie (ale już nie rezerwa rewaloryzacyjna przeznaczona na pokrycie deprecjacji kapitału własnego w wyniku inflacji), zysk pozostawiony lub niepokryta strata z lat ubiegłych i obcego: pożyczki, kredyty najczęściej bankowe. Praca - najczęściej wyrażana jest ona w roboczogodzinach. Praca jest jednym z trzech czynników produkcji ? pozostałe dwa to ziemia (ekonomia) oraz kapitał. W niektórych teoriach ekonomicznych praca nazywana jest kapitałem ludzkim, co czasami oznacza również zdolności posiadane przez siłę roboczą. Jeżeli ludzie wykonujący pracę są do niej dobrze przygotowani i posługują się zaawansowaną technologią, wtedy uzyskują dużą wydajność pracy. Mogą te same dobra wykonać szybciej i lepiej. Ziemia - w ekonomi oznacza surowce naturalne takie jak grunty, złoża cennych minerałów czy użyteczne częstotliwości radiowe. Ziemia jest jednym z trzech czynników produkcji ? pozostałe dwa to praca oraz kapitał. Ilość ziemi jest stała, więc jej cenę reguluje popyt oraz uregulowania prawe. Wiele państw opodatkowuje posiadanie gruntów podatkiem od nieruchomości. Czynniki wytwórcze - to materialne lub niematerialne zasoby niezbędne do wytwarzania dóbr w postaci towarów i usług. Pieniądz - pełni w systemie gospodarczym kilka ważnych funkcji. Jest przede wszystkim miernikiem wartości towarów oraz środkiem, umożliwiającym dokonywanie jakichkolwiek transakcji. Jest też środkiem płatniczym, może być używany do gromadzenia oszczędności, wreszcie może ułatwiać wymianę międzynarodową. Rynek - jest to ogół podmiotów reprezentujących podaż i popyt, które dokonując transakcji zakupu i sprzedaży, decydują o poziomie cen. Rynek dóbr i usług funkcjonuje dzięki procesom produkcji, wymiany i konsumpcji.
Transakcje zakupu i sprzedaży na rynku zależą więc od podaży i popytu oraz od cen. Podaż kształtują sprzedający; wyraża się ona w ilości oferowanych przez nich do sprzedaży towarów i usług. Popyt kształtują kupujący; wyraża się on w ilości chętnych do kupna towarów i usług. Popyt i podaż są to dwie podstawowe wielkości rynkowe, od których zależy produkcja, stopień zaspokajania potrzeb oraz kształtowanie się poziomu cen. Zjawiskiem najkorzystniejszym jest równowaga podaży i popytu na rynku. Oznacza ona , że sprzedający upłynnią swoje towary a nabywcy zaspokoją swoje potrzeby. Tak idealny stan występuje bardzo rzadko. Najczęściej rynek jest nie zrównoważony, czyli występuje nadwyżka podaży nad popytem lub odwrotnie. Stan taki, trwający przez krótki okres rzutuje na ceny. Przy dużej podaży ceny maleją, przy małej ? rosną. Przy dużym popycie ceny rosną, przy małym popycie ceny maleją. Jest to bardzo czuły mechanizm rynkowy, który poza wpływaniem na poziom cen ? w dłuższym przedziale czasu ? wpływa również na rozwój lub spadek produkcji. Zmiana poziomu cen zawsze zmierza to tzw. cen równowagi, czyli takiego ich poziomu, który zrównoważy podaż popytem. Nie zawsze jednak stan równowagi jest do osiągnięcia. Cena - pieniężne odzwierciedlenie wartości towarów. W gosp. rynkowej ceny kształtowane są na ogół poprzez autonomiczny mechanizm rynku. Tym nie mniej zmiany jakie dokonały się w strukturach gosp. rynkowej spowodowały, że możemy mówić o 2 rodzajach cen: ceny wolne i ceny administrowane. Krzywa objętości ? ukazuje sposób zachowania się konsumenta ze względu na jego potrzeby i preferencje. Ukazuje wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, jakie dają konsumentowi to samo zadowolenie. PKB - to miara produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze, zlokalizowane na terytorium danego kraju bez względu na to, kto jest ich właścicielem. PKB w cenach rynkowych to miara produkcji rynkowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi. PKB w cenach czynników wytwórczych to miara produkcji rynkowej z pominięciem podatków pośrednich. Dochód narodowy ? opis uzyskany z działalności gospodarczej na terenie danego kraju w pewnym okresie, zwykle z 1 roku; miernikami dochodu narodowego są: produkt narodowy brutto (PNB), produkt narodowy netto (PNN) oraz produkt krajowy brutto (PKB). Jest to tez całość dochodów wypłacanych właścicielom wykorzystywanych czynników produkcji, równa całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług zawartych w PNN. System gospodarczy - to układ stosunków i organizacji, który kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą, determinuje prawa własności czynników produkcji, rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i konsumpcji, determinuje bodźce motywujące różne podmioty gospodarcze, a w ostateczności rozstrzyga kwestie: co, jak i dla kogo ma być produkowane.