Rola polityczna i militarna USA i ZSRR po II wojnie światowej.

Po zakończeniu II wojny światowej nastąpił nowy podział świata, który
w założeniu miał zażegnać powstawanie konfliktów zbrojnych i utrwalenie pokoju na świecie.
W tych sprawach odbyły się 3 konferencje: w Teheranie (1943),
w Jałcie (1945), i w Poczdamie (1945).
W konferencji w Teheranie udział wzięli przedstawiciele: USA- Roosevelt, W.Brytanii- Churchill, ZSRR- Stalin. Decyzje jakie podjęto dotyczyły otwarcia drugiego frontu. Po kapitulacji Niemiec miały być one okupowane przez wojska aliantów. Stalin za walkę z Hitlerem zażądał wschodniej części Polski (do linii Curzona), oraz pozwolenia na ekspansję terytorialną.
W Jałcie ustalono wschodnie granice Polski, oraz ustalono, że mają odbyć się „demokratyczne” wybory. Za tereny wschodnie przyznano Polsce rekompensatę w postaci ziem zachodnich. Ustalono ponadto, że w okupacji Niemiec będzie udział również Francja. W Poczdamie zmienili się przedstawiciele USA- Harry Truman, W.Brytanii- Clement Richard Attle. Powołano na niej Sojuszniczą Radę Kontroli (Francja, ZSRR, USA, W.Brytania), wprowadzono ład Jałtański (podział Europy na strefy wpływów anglosaskich i radzieckich), oraz 4D
– demilitaryzacja, denazyfikacja, demokratyzacja Niemiec. 26.06.1945 r.
– powstanie Organizacji Narodów Zjednoczonych, której celem było utrzymanie międzynarodowego pokoju, rozwijanie przyjaznych stosunków współpracy, współpraca w szerokim zakresie działania.
Współpraca sojusznicza Związku Radzieckiego i mocarstw zachodnich mimo wspaniałych założeń bardzo szybko się skończyła w zasadzie już po zakończeniu działań wojennych, zaczęły pojawiać się poważne różnice
w najważniejszych kwestiach. Stopniowo nasilała się rywalizacja amerykańsko – radziecka. Pogłębiał się podział Europy na dwa przeciwstawne obozy.
W zasadzie trudno określić kiedy rozpoczęła się zimna wojna, ale był to proces, który narastał w latach 1945-1947.
Z jednej strony towarzyszyła mu teza sformułowana przez Stalina mówiąca
o zaostrzeniu walki klasowej wraz z postępami „budownictwa socjalistycznego” z drugiej zaś proklamowana w Stanach Zjednoczonych doktryna, która miała na celu powstrzymywanie wszelkimi dostępnymi środkami rozszerzania wpływów komunistycznych na świecie.
W ślad za tym rozpoczęły się krwawe konflikty lokalne na świecie w które angażowały się Stany Zjednoczone po stronie sił kapitalistycznych i Związek Radziecki po stronie sił komunistycznych.
I tak mocarstwa zachodnie poszerzały swoje strefy wpływów w Grecji, Korei północnej, częściowo w Chinach gdzie popierano siły Kuomintangu. Waszyngton umocnił swoją obecność wojskową w Norwegii (Spitsbergen), podpisano umowę z Danią (bazy wojskowe na Grenlandii). Natomiast dużą popularność miały siły komunistyczne. W Austrii, Belgii, Francji i we Włoszech, ale w latach 1946-47 zostały odsunięte od współudziału we władzy.
O zaostrzaniu się konfliktu świadczyły również wypowiedzi przywódców wielkich mocarstw. Wzajemne oszczerstwa, słowne napaści, które
w konsekwencji prowadziły do ochładzania stosunków i eskalację zbrojeń.
Stalin na wiecu przedwyborczym (9.II.46 r.) stwierdził, że istnienie wojen nierozerwalnie wiąże się z kapitalizmem zawierającym „elementy kryzysu ogólnego„ i „zarzewie wojennych konfliktów”. W rewanżu Churchil wygłosił
w Fulton przemówienie gdzie stwierdził, że „Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem opuściła się żelazna kurtyna w poprzek kontynentu. Poza tą linią znajdują się wszystkie stolice dawnych państw środkowej
i wschodniej Europy: Warszawa, Berlin, Praga, Wiedeń, Budapeszt, Belgrad, Bukareszt i Sofia- wszystkie te miasta i zamieszkująca je ludność podlegają nie tylko wpływom, ale i kontroli Moskwy”. Co jakiś czas pojawiały się wypowiedzi polityków, krytykujących poczynania przeciwnika. Kolejnym krokiem tzw. doktryny powstrzymywania wpływów komunistycznych
w Europie był plan Marshalla. Miał on w założeniu pomoc gospodarczą krajom zniszczonym przez wojnę. Był on naturalnie korzystny również dla USA, gdyż pomagał w przestawieniu gospodarki wojennej na pokojową. Ponieważ przywódcy radzieccy trafnie to odczytali i uznali, że jest to inicjatywa wymierzona w ZSRR. W związku z czym Moskwa odrzuciła propozycję USA,
a w dalszej konsekwencji pod naciskiem radzieckim również Polska
i Czechosłowacja.
Odrzucenie planu Marshalla, który niewątpliwie pomógłby w odbudowie regionu ze zniszczeń wojennych, a co więcej zintegrował go gospodarczo
i handlowo z Europa zachodnią, miało daleko idące (ogólnie dziś znane) konsekwencje. Nie tylko polityczne i militarne, ale także gospodarcze. Na długie lata Europa Środkowo – Wschodnia została związana ze Związkiem Radzieckim.
Konsekwencją tej sytuacji było powołanie w styczniu 1949 r. RWPG
(Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej) z kolei w Waszyngtonie przedstawiciele państw zachodnich utworzyli Sojusz Północnoatlantycki.
Ogromną rolę w konflikcie między wschodem, a zachodem odgrywał Berlin. Kraje zachodnie za wszelką cenę dążyły do połączenia miasta.
Jednym z kroków było połączenie zachodnich stref okupacyjnych w jedną. Nastąpił ostry konflikt między strefą wschodnia, a zachodnią. Rosjanie chcieli zmusić Amerykanów, Brytyjczyków i Francuzów do opuszczenia Berlina co
w konsekwencji spowodowało blokadę dróg lądowych. Następnie obie strony wprowadziły odrębną walutę.
Ostatecznie po 11 miesiącach zaprzestano wzajemnych szykan i sytuacja ustabilizowała się.
Następnym krokiem zimnej wojny było stracenie przez Stany Zjednoczone monopolu na posiadanie broni jądrowej. Drugim mocarstwem posiadającym tę broń stał się Związek Radziecki.
Cały czas trwał wyścig zbrojeń i walki o strefy wpływów (wojna koreańska, wojna w Indochinach).
Świat wiele razy znajdował się na krawędzi III wojny światowej.
Jednak udało się te konflikty zażegnać w odpowiednim momencie.
Sytuacja zmieniła się w zasadzie dopiero po śmierci Stalina i można powiedzieć, że stosunki trochę się ociepliły. Dobiegła końca najbardziej gwałtowna faza zimnej wojny .
Po śmierci wodza system komunistyczny zaczął przeżywać poważne problemy. Zaczęło uzewnętrzniać się niezadowolenie poszczególnych grup narodowościowych. Strajki i rozruchy w Czechosłowacji na Węgrzech w NRD, które zostały krwawo stłumione. Czystki wewnątrz partyjne w ZSRR. Te wydarzenia spowodowały, że dowódcy państw komunistycznych zaczęli zastanawiać się nad kryzysem systemu.
Państwa zachodnie i wschodnie nieco się zbliżyły i zaczęły stawiać jednak na współpracę. Nawiązywały stosunki dyplomatyczne, choć proces ten przebiegał krętymi drogami i trwał jeszcze wiele lat. Uzależnione to było w znacznym stopniu od sytuacji wewnętrznej w ZSRR i do tego, czy w danym momencie zwyciężał „kurs” relatywnie bardziej czy mniej liberalny. Co prawda droga od zimnowojennej retoryki do procesu odprężenia nie była taka daleka, ale żadna ze stron nie chciała do końca wyrzec się zachowań wyraźnie konfrontacyjnych czemu sprzyjał nasilający się amerykańsko - radziecki wyścig zbrojeń. 14.05.1955 r. w odpowiedzi na przyjęcie NRF do NATO - NRD, Polska, Rumunia, Węgry i ZSRR utworzyły Układ Warszawski.
Okazało się jednak z czasem, że praktycznie nie ma takich problemów, które nie mogłyby być rozwiązane przy stole obrad.
Zakończenie zimnej wojny doprowadziło do zbliżenia Wschód – Zachód
i w konsekwencji do zmian, które teraz obserwujemy i które mają na celu zrównanie poziomu życia ludzi w obu dawnych strefach, oraz zaprowadzeniu ładu w Europie i na świecie.