Akt administracyjny, decyzja administracyjna, prawne formy, treść tych dokumentów oraz znaczenie ich stosowania

W demokratycznym państwie prawa, administracja publiczna podejmuje działania w formach określonych przez prawo. Wśród podstawowych form dzia-łania administracji publicznej określonych przez prawo, należy wymieni nastę-pujące:
- akty administracyjne,
- akty normatywne,
- formy działań faktycznych,
- umowy.
AKT ADMINISTRACYJNY jest typową formą działania administracji. Jest jednostronną władczą czynnością organu administracyjnego skierowaną na prawne określenie sytuacji, konkretnie wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie. Musi wystąpić podwójna konkretność adresata i jego spra-wy.
Występuje szereg klasyfikacji aktów administracyjnych. Jedna z nich bez podawania źródeł odniesienia dzieli je na:
- dochodzące do skutku, niezależnie od roli adresata np. wy-właszczenie, służba wojskowa, podatki,
- pochodzące z woli adresata np. zmiana nazwiska, imienia,
- akty konstytutywne np. nadanie cudzoziemcowi obywatelstwa polskiego,
- akty deklaratoryjne czyli potwierdzające prawnie zaistniałe fak-ty np. przyznanie renty, zasiłku itp.
Każdy akt administracyjny by był ważny musi spełnić ustalone przez prawo warunki:
- musi być wydany przez właściwy organ,
- wydany w ramach kompetencji tego organu,
- musi być zgodny w formie i treści z przepisami prawa,
- musi realizować prawa w określonym celu.
Brak któregokolwiek z warunków powoduje wadliwość aktu, jego wzru-szalność lub nieważność.
Akt administracyjny musi być wydany zgodnie z obowiązującym prawem na podstawie ustawy i ewentualnie aktów wydanych z jej upoważnienia przewi-dzianego w ustawie czasu na wydanie takiego aktu i akt ten musi być wydany we właściwej formie dla danej sprawy. Inną formę i tryb wydania musi mieć np. decyzja w sprawie budynku grożącego zawaleniem a inną decyzja o przydziele-niu lokalu mieszkalnego.
Akty mogą posiadać wady o charakterze istotnym i nieistotnym. Wady o charakterze porządkowym formalnym możemy usunąć poprzez sprostowanie, uzupełnienie. Wada istotna występuje wówczas, gdy np. akt administracyjny został wydany w oparciu o nieaktualny przepis prawny. Taki akt administracyj-ny musi ulec uchyleniu.
Akt administracyjny jest to sformalizowany (podjęty w wyniku postę-powania) objaw woli organu administrującego podjęty na podstawie prawa i w granicach przysługujących temu organowi kompetencji, skierowany do zindy-widualizowanego adresata, w konkretnej sprawie, wywołujący skutki prawne w sferze prawa administracyjnego, a niekiedy również w sferze innych działów prawa.
Adresatem aktu administracyjnego może być obywatel lub inny podmiot prawa publicznego lub prywatnego. Przepisy prawa rangi ustawowej nie tylko określa jakie prawa i obowiązki mogą być przedmiotem rozstrzygnięć organu administracji publicznej, ale także powinny wyraźnie upoważnia organ admini-stracji publicznej do takiego rozstrzygania oraz określa tryb podejmowania roz-strzygnięć i zasady kontroli prawidłowości owych rozstrzygnięć . Przepisy prawa powinny określa także formę rozstrzygnięcia. Formy aktów administracyjnych najczęściej określane w przepisach prawa to decyzje administracyjnych (np. decyzje administracyjne o przydziale lokalu cudzoziemcom, koncesje, pozwolenia, zezwolenia, zgody, licencje).
Postulat prawnego określenia formy rozstrzygnięcia organu administracji publicznej odnosi się w szczególności do rozstrzygnięć kwalifikowanych jako decyzje administracyjne. Sformułowany został on wyraźnie także w orzecznic-twie Naczelnego Sądu Administracyjnego. W uzasadnieniu z dnia 16 lipca 1982 roku NSA stwierdził: „działanie organów w formie decyzji ma wynikać z prze-pisów materialnego w sposób nie pozostawiający wątpliwości, że rozstrzygnię-cie ma charakter decyzji.
Bywa, że przepisy prawa nie określają wyraźnie formy rozstrzygnięcia. W takich przypadkach formę rozstrzygnięcia określa w ramach przyznanej samo-dzielności prawnej organ administracji publicznej. I tak na przykład organ ad-ministracji publicznej uzyskując w ramach swej prawnej samodzielności prawo wyboru formy rozstrzygnięcia, obowiązany jest wybrać formę decyzji admini-stracyjnej dla każdego rozstrzygnięcia, która załatwia sprawę co do jej istoty w całości lub części, albo w inny sposób kończący sprawę w danej instancji, chyba że przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego stanowią inaczej . Na przykład, nie stanowią decyzji administracyjnej postanowienia wydane w toku postępowania administracyjnego, dotyczące poszczególnych kwestii wynikają-cych w toku postępowania, nie rozstrzygających o istocie sprawy. Nie stanowią też decyzji administracyjnej maszynowe wypisy urządzenia liczącego, np. urzą-dzenia liczącego liczbę rozmów telefonicznych i wykazujące wysokość należnej opłaty, urządzenia liczącego pobór gazu, elektryczności, wody itp. Decyzją ad-ministracyjną jest natomiast wyrażane na piśmie stanowisko kompetentnego or-ganu państwowego, ustosunkowujące się do żądania abonenta i stwierdzające poprawność zapisów maszynowych.
DECYZJA ADMINISTRACYJNA rozstrzyga sprawę co do jej istoty, całości lub części albo w inny sposób kończy sprawę w danej instancji. Przygo-tować decyzję może każdy pracownik do tego przygotowany, ale wydaje ją or-gan administracji państwowej. Decyzja taka musi zawierać:
1. Oznaczenie organu, który ją wydał – najczęściej jest to odcisk odpowied-niej pieczęci.
2. Datę wydania.
3. Oznaczenie adresata decyzji, czyli stronę lub strony, do których decyzje się kieruje.
4. Powołanie podstawy prawnej, czyli nazwa odpowiedniego przepisu praw-nego, konkretny artykuł bądź jego cześć i inne szczegóły dotyczące prze-pisu prawnego.
5. Rozstrzygnięcie, czyli wyrażenie treści decyzji.
6. Uzasadnienie faktyczne i prawne.
7. Pouczenie w jakim trybie, terminie i do kogo służy stronie odwołanie.
8. Podpis uprawnionej osoby, czyli nazwisko, imię, stanowisko służbowe osoby pełniącej funkcję organu administracji państwowej lub taki sam za-kres treści dot. osoby wydającej decyzje z upoważnienia organu admini-stracji państwowej.
Brak tych wszystkich elementów powoduje wadliwość decyzji administra-cyjnej.
Decyzje administracyjne są najbardziej rozpowszechnioną kategorią ak-tów administracyjnych. Należą one jednocześnie do tych aktów administracyj-nych, które są najpełniej regulowane przepisami prawa administracyjnego. Szczególne wymogi prawne sformułowane są w odniesieniu do podstaw praw-nych decyzji administracyjnych. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administra-cyjnego sformułowano zasadę, że podstawą prawną decyzji administracyjnej może być jedynie przepis prawa zawarty w ustawie lub przepis aktu wyko-nawczego, wydanego na podstawie i w ramach wyraźnego upoważnienia zawar-tego w akcie ustawodawczym. W takim wypadku mówi się o wyraźnie skonkre-tyzowanej podstawie prawnej.
Decyzje administracyjne mogą być zaskarżone do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem. Rzeczowy zakres sądowej kontroli decy-zji administracyjnych uregulowany jest w ustawie z dnia 11 maja 1995 roku o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Decyzje administracyjne mogą być za-skarżone do sądu administracyjnego przez stronę, organizację społeczną, która brała udział w postępowaniu administracyjnym, prokuratura oraz Rzecznik Praw Obywatelskich.
DECYZJE, CZYLI WAGA TREŚCI I FORMY
Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego w sposób bardzo formalny regulują treść decyzji administracyjnej. Leży to w interesie stro-ny, która powinna wiedzieć, co może ją czekać i od kiedy otrzyma określone uprawnienia albo zostanie na nią nałożony dany obowiązek. Stąd urzędnicy powinni przykładać dużą wagę do treści i formy decyzji.
Kodeks postępowania administracyjnego w art. 107 (dalej k.p.a.) par. 1 wymienia obligatoryjnie elementy decyzji. Należy do nich dokładnie oznaczenie organu, który ją wydał. Decyzja powinna więc co najmniej zawierać adres orga-nu i jego nazwę. Pozwoli to w ewentualnym późniejszym postępowaniu spraw-dzić, czy decyzja została wydana przez organ właściwy i czy ten organ nie pod-legał wyłączeniu. Ważnym elementem jest data wydania. Dzięki niej można ocenić, czy decyzja została wydana we właściwym terminie oraz czy nie doty-czy sprawy już zamkniętej, a nowa decyzja narusza powagę rzeczy osądzonej. Decyzja powinna być skierowana do określonych stron lub strony. Ważne jest bowiem, aby było wiadomo, kto ponosi skutki prawne jej wydania.
PODSTAWA PRAWNA
W decyzji nie może zabraknąć podstawy prawnej. Nie może ona ograni-czać się jedynie do przepisów procedury. Obarczenie strony obowiązkiem lub nadanie jej określonego prawa powinno wynikać z przepisów prawa materialne-go, przy czym, jak wielokrotnie podkreślał to NSA, chodzi tu o przepis prawa powszechnie obowiązującego, a więc ustawy albo rozporządzenia wydanego na podstawie ustawy. Akty wewnętrzne organów administracji nie stanowią pod-stawy prawnej wydania decyzji. Centralnym elementem decyzji jest jej roz-strzygnięcie, bez którego nie może być mowy o tym, że mamy do czynienia z tym aktem prawnym. Stąd NSA wielokrotnie podkreślał w swoich wyrokach, iż nie są decyzjami administracyjnymi takie pisma, jak wyjaśnienia organów co do zajętego przez nie stanowiska. Nie są też decyzjami protokoły kontroli NIK czy też innych organów kontroli. Nie zawierają one bowiem rozstrzygnięć, a jedynie opis zastanego stanu faktycznego. Po rozstrzygnięciu powinno być uzasadnienie faktyczne i prawne. Uzasadnienie faktyczne zgodnie z zapisem z art.. 107 par. 3 k.p.a. powinno zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, dla których nie dał wiary dowo-dom przeciwnym. Natomiast uzasadnienie prawne powinno zawierać wyjaśnie-nie podstawy prawnej decyzji z przytoczeniem przepisów prawa.
Przygotowując uzasadnienie, należy zawsze pamiętać o tym, że tak na-prawdę możemy je pisać dal dwóch odbiorców:
- strony, która najczęściej nie zna przepisów prawa i zasad postępowania, stąd powinno ono być pisane prostym, przystępnym językiem.
- organu odwoławczego, który nie zna strony ani stanu faktycznego, dla-tego tez czytając uzasadnienie powinien on poznać dokładnie sprawę i przebieg rozumowania wydającego decyzję.
Jeżeli uzasadnienie spełnia te wymogi, jest duża szansa, że w przypadku odwołania decyzja zostanie utrzymana w mocy. W decyzji powinno być po-uczenie o przysługujących jej środkach odwoławczych. Brak pouczenia nie mo-że mieć negatywnych następstw dla strony. NSA podkreślał, że w tym przypad-ku termin do wniesienia środka odwoławczego nie biegnie. Tak więc decyzja de facto nie jest prawomocna. Decyzja powinna być podpisana przez osobę podaną z imienia i nazwiska oraz osoby uprawnionej do wydania decyzji. Brak podpisu pozbawia pismo charakteru decyzji administracyjnej.
Są to podstawowe elementy decyzji. Niekiedy może ona zawierać dodat-kowo rygor natychmiastowej wykonalności, gdy jest to niezbędna dla ochrony zdrowia i życia ludzkiego, dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami lub ze względu na wyjątkowe sytuacje.
Przepisy prawa materialnego wymagają, aby decyzja miała jeszcze dodat-kowe elementy.
Decyzja powinna być sporządzona pisemnie i doręczona stronom. Może też być wyjątkowo ogłoszona ustnie, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie. Treść i motywy decyzji powinny być jednak utrwalone w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji. Organ administracji państwowej, który ją wydał, jest nią związany z chwilą do-ręczenia lub ogłoszenia. Natomiast strona ma prawo odwołać się od decyzji w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia. Jeżeli tego nie uczyni, de-cyzja jest ostateczna i strona jest nią związana.
Zgodnie z art. 111 par. 1 k.p.a., jeżeli decyzja zawiera wady nieistotne, strona może w czternastodniowym terminie żądać jej uzupełnienia co do roz-strzygnięcia bądź co do prawa do odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub skargi do NSA. Jeżeli w decyzji są pro-ste błędy rachunkowe lub pisarskie, organ administracji może z urzędu lub na wniosek strony wydać postanowienie o sprostowaniu. W trybie postanowienia organ administracji może na wniosek strony dokonać wykładni decyzji.
KONSEKWENCJE NIEWYDANIA DECYZJI
Uchylanie się przed wydaniem decyzji może spowodować, że osoba, któ-ra na nią czeka, złoży skargę na bezczynność organu administracji, a NIK czy regionalne izby obrachunkowe, znajdując taką sprawę, mogą żądać wyciągnię-cia wobec osób odpowiedzialnych za opieszałość konsekwencji służbowych. W skrajnych wypadkach brak wydania w terminie decyzji może skończyć się po-pełnieniem przestępstwa z art. 231 kodeksu karnego, polegającego m.in. na działaniu na szkodę interesu publicznego lub prywatnego przez niedopełnienie obowiązków.

Akty administracyjne nie będące decyzjami administracyjnymi są z reguły w mniejszym stopniu zdeterminowane normami prawa. Akty administracyjne są rozmaicie klasyfikowane w doktrynie.
I tak ze względu na sposób kształtowania stosunków prawnych możemy wyróżnić akty konstytutywne i akty deklaratoryjne. Akty administracyjne konstytutywne tworzą, zmieniają lub uchwalają stosunki prawne, przy czym zmiana konkretne sytuacji prawnej następuje tu nie z mocy samej ustawy ale z mocy tego właśnie aktu administracyjnego. Przykładem aktów administracyj-nych konstytutywnych są: decyzje o zmianie nazwiska, wydanie paszportu, de-cyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej. Obowiązują zatem ex nunc. Akty administracyjne deklaratoryjne zaś tylko potwierdzają (deklarują) prawa i obowiązki , które dla adresatów wynikają z ustawy, same zaś takich praw i obowiązków nie tworzą. Przykładami są: stwierdzenie nabycia obywatelstwa, decyzje stwierdzające nabycie określonych uprawnień z mocy prawa, decyzje stwierdzające wygaśnięcie określonych uprawnień z mocy prawa.
Ze względu na charakter organu administracyjnego wydającego akt admi-nistracyjny do adresata, możemy wyróżnić akty administracyjne zewnętrzne i akty administracyjne wewnętrzne. Akty administracyjne zewnętrzne adreso-wane są do odrębnych podmiotów prawnych np. do obywatela, spółki z o.o., przedsiębiorstwa państwowego, zakładu administracyjnego itp. Akty admini-stracyjne wewnętrzne adresowane są do organów, instytucji, pracowników pod-ległych służbowo organowi wydającemu dany akt administracyjny.
Ze względu na zakres prawnej regulacji warunków wydania aktu, wyróż-nić możemy akty administracyjne związane oraz akty administracyjne swo-bodne. Akty administracyjne związane takie akty, których warunki podjęcia zo-stały określone normami prawa. Akty administracyjne swobodne, to takie akty, których warunki wydania nie są przez prawo w ogóle określone lub też określo-ne w sposób nie wyczerpujący.
Akty administracyjne możemy podzielić także z punktu widzenia wyraże-nia woli ich adresata. Chodzi tu o wyróżnienie aktów administracyjnych, które dochodzą do skutku za zgodą adresata lub też bez jego zgody. Oczywiście zgoda ta wyrażana jest najczęściej przedwstępnie np. w podaniach o przyjęcie na stu-dia.
Z punktu widzenia wywoływania skutków prawnych w sferze prawa cy-wilnego, akty administracyjne możemy podzielić na takie, które rodzą bezpo-średnie skutki cywilno-prawne (np. ostateczna decyzja o wywłaszczeniu stanowi z mocy prawa podstawę do dokonania odpowiednich wpisów w księdze wieczy-stej) i także te, które wywołują pośrednio skutki cywilno-prawne przez to, że stanowią niezbędny warunek zawarcia umowy, wywołującej bezpośrednie skut-ki w sferze prawa cywilnego (np. decyzja o przydziale lokalu mieszkalnego ro-dzi obowiązek zawarcia umowy najmu przez adresata decyzji).
Akt administracyjny, rozpatrywany jako postać zindywidualizowanego działania organu administracji publicznej, jest zawsze rezultatem zastosowania przez ten organ określonych norm prawa administracyjnego w konkretnej sytu-acji faktycznej. Stosowanie norm prawa administracyjnego jest procesem złożo-nym z szeregu czynności organu administracji publicznej. Wśród tych czynności wymienić trzeba:
a) ustalenie składników stanu faktycznego, ze względu na który to stan faktyczny ma być podjęty akt administracyjny,
b) ustalenie treści, norm prawa, które mają być stosowane,
c) subsumcję, czyli zbadanie czy ustalony stan faktyczny odpowia-da treści użytej tu normy prawa,
d) ustalenie skutków prawnych wynikających z porównania stanu faktycznego z normą prawa. Formą, w którą ujmuje nie ustalone skutki prawne porównania stanu faktycznego z normami prawa, jest właśnie akt administracyjny.
W procesie wydawania aktu administracyjnego, a więc w procesie stoso-wania określonych norm prawa administracyjnego, organy administracji pu-blicznej mają pewne zakresy samodzielności. Najpełniejszą postacią samodziel-ności prawnej organu wydającego akt administracyjny jest tzw. uznanie admini-stracyjne.
Jest to samodzielność, której organowi administracji publicznej udziela norma prawna blankietowa, sformułowana najczęściej w ten sposób, iż przy rozwiniętej w pełni hipotezie, dyspozycja ma formę dysjunktywną, co oznacza, że organ administracyjny w warunkach określonych w hipotezie ma wybór mię-dzy różnymi sposobami zachowania się; może samodzielnie ustalić kryteria roz-strzygnięcia i w oparciu o t kryteria ustalić treść rozstrzygnięcia.
Norma blankietowa nie zobowiązuje organu do określonego zachowania się, daje tylko upoważnienie. Organ administracji publicznej musi samodzielnie ustalić treść rozstrzygnięcia, ale aby to nastąpiło, organ ten musi samodzielnie określić sposób skorzystania z udzielonego uposażenia, w szczególności musi ustalić, do jakiego konkretnego celu ma dążyć, aby skorzystać z tego upoważ-nienia zgodnie z dobrem publicznym, z interesem społecznym, interesem indy-widualnym itp. inaczej mówiąc, organ administracji publicznej musi ustalić pewne mierniki, wedle których przyjdzie mu wartościować różne, dopuszczalne w obliczu danej normy blankietowej rozstrzygnięcia, i spośród których to roz-strzygnięć dokona wyboru jednego najwłaściwszego.
Jeżeli akt administracyjny podjęty w zakresie samodzielności prawnej kwalifikowanej jako uznanie administracyjne, opiera się na upoważnieniu usta-wowym, to sąd administracyjny powołany do kontroli legalności nie może być wyłączony od badania czy nie przekroczono tego ustawowego upoważnienia oraz czy nie naruszono innych przepisów prawnych, np. przepisów o postępo-waniu administracyjnym. Sąd bada zatem, czy nie przekroczono granic uznania administracyjnego. Sąd administracyjny nie kontroluje jednak ocen wartościują-cych, na których organ administracji publicznej opiera swoje rozstrzygnięcie. Sąd ten nie może zatem uchylić zaskarżonej decyzji administracyjnej z powodu błędnej oceny celowości, zastosowanej przez organ administracyjny.
Z powyższych uwag wynika, że trzeba odróżnić uznanie administracyjne (tzn. samodzielne wartościowanie, ocenę celowości rozstrzygnięcia na podsta-wie ustalonego stanu faktycznego) od aktu administracyjnego w zakresie uzna-nia administracyjnego.
Uznanie administracyjne jest zjawiskiem nieodłącznym od administracji, jest jakby przejawem jej natury, gdyż administracja ze swej istoty nie poddaje się wyczerpującej regulacji prawnej.
Przedstawione wyżej uwagi o akcie administracyjnym pozwalają sformu-łować warunki, jakim powinien odpowiadać prawidłowy akt administracyjny.
I tak prawidłowy akt administracyjny:
a) musi być wydany zgodnie z prawem materialnym, co oznacza, że prawo musi wyraźnie zezwalać na rozstrzyganie o prawach i obowiązkach określonych podmiotów w drodze aktu administra-cyjnego;
b) musi być wydany zgodnie z prawem ustrojowym, co oznacza, że musi być wydany przez organ administracji publicznej kompe-tentny zarówno rzeczowo, jak i miejscowo;
c) musi być wydany zgodnie z prawem procesowym, czyli w od-powiednim trybie, określającym zarówno sposób jego podejmo-wania jak i sposób kontroli;
d) musi być wydany z właściwym wykorzystaniem samodzielności prawnej, przyznanej organowi przez normy prawa materialnego, ustrojowego i procesowego. Idzie tu w szczególności o właściwe wykorzystanie samodzielności w ustaleniu stanu faktycznego sprawy, w interpretowaniu stosownych norm prawa, zwłaszcza zaś w określaniu treści pojęć nieoznaczonych, użytych przez ustawodawcę, właściwe wykorzystanie samodzielności w zakre-sie wartościowania i formułowania sądów wartościujących, wreszcie, wykorzystanie samodzielności w ustaleniu treści roz-strzygnięcia.
WADLIWE AKTY ADMINISTRACYJNE
Akty administracyjne, które nie spełniają jednocześnie opisanych wyżej warunków niezbędnych do uznania aktu za prawidłowy, są aktami wadliwymi. Wadliwość aktu administracyjnego może przyjmować różne postacie. Wadli-wymi są akty, które np. zawierają błędy pisarskie, rachunkowe oraz inne oczy-wiste omyłki wymagające jedynie ich sprostowania i wyjaśnienia, ale wadliwy-mi są także akty administracyjne, które w sposób istotny naruszają przepisy prawa materialnego, procesowego i ustrojowego, które naruszają konstytucyjne zasady porządku prawnego (np. zasadę równości obywateli wobec prawa), które opierają się na niewłaściwie ustalonym stanie faktycznym, błędnej wykładni prawa, błędnej bądź niepełnej ocenie pojęcia nieokreślonego, niewłaściwym skorzystaniu z uznania administracyjnego. Akty administracyjne o najwyższym stopniu wadliwości, czyli takie, które są obciążone szczególnie istotnymi wa-dami, kwalifikowane są jako akty nieważne. Nieważnymi najogólniej rzecz bio-rąc, są akty administracyjne:
a) które zostały wydane przez organy rzeczowo lub miejscowo niewła-ściwe,
b) które zawierają oczywistą wadę procesową (np. wydane zostały bez podstawy prawnej lub w sprawie już rozstrzygniętej innym aktem administra-cyjnym, lub też zostały skierowane do niewłaściwego adresata),
c) które są skierowane do osiągnięcia efektu prawniczo lub faktycznie niemożliwego do osiągnięcia,
Akty administracyjne nieważne traktuje się jako akty, które nigdy nie wywarły zamierzonych skutków prawnych, z których nie powstały dla nikogo żadne prawa ani żadne obowiązki, i które nie mogą być wykonane.
Od aktów administracyjnych nieważnych należy odróżnić stojące poza pojęciem aktu administracyjnego tzw. nieakty. Są to czynności podejmowane:
a) przez organy oczywiste niewłaściwe,
b) z pominięciem wszelkiej procedury.
Nieakty takie nie są związane z administracją publiczną, nie leżą w sferze prawa.
Innym typem aktów administracyjnych są akty administracyjne zaskar-żone albo akty administracyjne wzruszalne. Naruszają one normy prawa ma-terialnego lub prawa procesowego (są np. sprzeczne z prawem materialnym, uchybiają normom prawa procesowego). Akty te są skuteczne i pozostają sku-teczne tak długo, jak długo nie zostaną zmienione lub uchylone przez właściwy organ administracyjny. Z żądaniem zmiany lub uchylenia może wystąpić także adresat aktu. Zmiana lub uchylenie takiego aktu działa ex nunc (od chwili zmia-ny). Przykładem tego typu wadliwości aktu administracyjnego są np. decyzje administracyjne wydane w wyniku przestępstwa lub wydane przez pracownika administracji lub organ administracyjny, którzy podlegają wyłączeniu spod mo-cy prawa.
W doktrynie prawa administracyjnego przyjęto zasadę domniemania ważności aktu administracyjnego, sprowadzając się do tego, że akt administra-cyjny nawet wadliwy, uznany jest za obowiązujący, dopóki w odpowiednim trybie nie zostanie zmieniony lub uchylony.
Brak możliwości zakwestionowania aktu administracyjnego zwykłymi środkami kontroli w postępowaniu administracyjnym czyni akt administracyjny ostatecznym. Oznacza to, że adresat nie może już skutecznie wzruszać aktu ad-ministracyjnego w strukturach administracji. Z kolei niemożność złożenia skargi na akt administracyjny do sądu czyni akt administracyjny prawomocnym. W doktrynie używa się też pojęcia materialnej i formalnej prawomocności aktu administracyjnego. Prawomocność materialna oznacza, że stosunek prawny za-wiązany między adresatem a organem administracyjnym zostaje w sposób trwa-ły ukształtowany treściowo, inaczej mówiąc treść aktu administracyjnego ma charakter trwały i nie może być naruszalna. Prawomocność formalna aktu admi-nistracyjnego oznacza zaś, iż niedopuszczalne jest użycie do obalenia aktu ad-ministracyjnego zwyczajnych środków prawnych, akt taki staje się „niezaskar-żalny”.
Gdy idzie o problem trwałości aktu administracyjnego, możemy to zilu-strować przykładem trwałości decyzji administracyjnych. Regulacja prawna ko-deksu postępowania administracyjnego jest tu zresztą modelowa. Otóż w świetle tej regulacji prawnej można wyróżnić różne stopnie (postacie) trwałości decyzji administracyjnej.
A Trwałość – wyznaczona momentem wydania decyzji (doręczenia). Adresat decyzji może się od niej odwołać, zaś organ administracyjny może zmienić tę decyzję tylko za zgodą strony lub też organ administracyjny może zmienić tę decyzję na pozytywną, gdy nie sprzeciwia się to prawu.
B Trwałość – wyznaczona momentem uostatecznienia się decyzji administra-cyjnej, gdy organ administracyjny sam nie może wzruszyć takiej decyzji, ale może ją zmienić za zgodą strony lub z powodu wadliwości określonych w k.p.a.
C Trwałość – wyznaczona momentem uostatecznienia się decyzji administra-cyjnej, gdy organ administracyjny nie może już wzruszać decyzji, natomiast ad-resat może zakwestionować tę decyzję przez złożenie skargi do Naczelnego Są-du Administracyjnego.
D Trwałość – decyzji wyznaczona momentem jej uprawomocnienia się, gdy ani adresat decyzji, ani organ, który ją wydał, ani NSA, który ją kontrolował nie mogą już jej wzruszyć.

FORMY AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH W POLSKIM USTAWODAW-STWIE.
Definicje i przykłady.
Decyzją jest akt administracyjny stanowiący jednostronne ustalenie orga-nu administracji publicznej o wiążących dla jednostki (i organu) konsekwen-cjach.
Decyzje przyznają lub odmawiają przyznania uprawnień jednostce. Gdy normy prawa administracyjnego upoważniają organ administracji publicznej do przyznania lub odmowy uprawnień dla jednostki, a także, gdy upoważniają or-gan administracyjny do nałożenia obowiązku lub zwolnienia z tego obowiązku, organ ten powinien podjąć stosowną w tym zakresie czynność prawną w formie decyzji administracyjnej. W szczególności, organ administracji publicznej nie może ograniczyć się do udzielenia jednostce informacji, np. o braku możliwości przyznania uprawnienia lub braku możliwości zwolnienia z obowiązku.
W polskim prawie administracyjnym decyzja administracyjna ogłaszana jest expressis verbis w normach prawa administracyjnego materialnego.
W prawie administracyjnym materialnym wskazać możemy następujące przykłady tej formy aktu administracyjnego:
- decyzja w sprawach świadczeń pomocy społecznej (art. 36-45 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej i art. 64 ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie..),
- decyzja o zmianę nazwiska małoletniego dziecka art. 5 ustawy z dnia 5 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk. Decyzja ta wydawana jest przez starostę (art. 12 ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw okre-ślających kompetencje organów administracji publicznej – w związku z reformą ustrojową państwa).

Niekiedy dla czynności przyznających uprawnienia lub nakładających obowiązek, ustawodawca przyjmuje określenia inne niż decyzja. Mogą to być uchwały organów kolegialnych, orzeczenia, nakazy, zarządzenia lub inne okre-ślenia wyrastające z reguły prawnej tradycji legislacyjnej (np. paszport).
Przykład:
- uchwała rady wydziału szkoły wyższej o nadaniu stopnia naukowego (art. 13 ustawy z dnia 12 września 1990 roku o tyle naukowym i stopniach na-ukowych),
- uchwała Centralnej Komisji do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Na-ukowych o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia uchwały rady wydziału w sprawie nadania stopnia naukowego (art. 17 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o tytule naukowym i stopniach naukowych).
Formę decyzji przyjmują także niektóre czynności organu administracji publicznej, ustalające o wiążących dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy prawa administracyjnego. Można tu wymienić np.:
- rezerwację częstotliwości lub zasobów orbitalnych (art. 22 ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. Prawo Telekomunikacyjne.
Formę decyzji przyjmuje ustawodawca lub przyrzeczenia wydania konce-sji. Przyrzeczenie, nazywane także promesą, określane jest np. przepisami usta-wy z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej.
Decyzja zawierająca przyrzeczenie wydania koncesji lub zezwolenia gwa-rantuje jednostce uzyskanie (w oznaczonym terminie – zwykle 6 misięcy) kon-cesji lub zezwolenia, chyba że zmianie ulegnie stan faktyczny lub prawny w sprawie, której dotyczy koncesja lub zezwolenie.
DECYZJE O SZCZEGÓLNEJ NAZWIE
Zezwolenie jest to forma aktu administracyjnego ustalającego uprawnie-nia w sferze prawa administracyjnego lub wyrażającego zgodę na dokonanie przedsięwzięcia lub podjęcie czynności dopuszczonej normami prawa admini-stracyjnego.
Nabycie uprawnienia lub zgody ustalone w zezwoleniu następują zwykle w warunkach prawnie określonego zakazu pewnego zachowania się jednostki lub zakazu podejmowania przez jednostkę prawnych czynności.
W polskim prawie administracyjnym ustawodawca często wskazuje expressis verbis tę formę aktu administracyjnego.
Przykład:
- zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej (art. 30 usta-wy z dnia 28 lipca 1980 r. o działalności ubezpieczeniowej),
- zezwolenie na prowadzenie działalności przez cudzoziemca (art. 1 usta-wy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców),
- zezwolenie na utworzenie uczelni niepaństwowej (art. 15 ustawy z dnia 2 lutego 1991 r. o szkolnictwie wyższym),
- zezwolenie cudzoziemcowi na zamieszkanie na czas określony (art. 17 ustawy o cudzoziemcach),
- zezwolenie na osiedlenie się cudzoziemca na terytorium RP (art. 3 usta-wy 1).
Niekiedy ustawodawca przyjmuje dla tej formy aktu administracyjnego inne określenia np. pozwolenie, zgoda, karta.
Przykład;
- pozwolenie wodno prawne na eksploatację urządzeń wodnych służących do ujmowania wody poziomej oraz urządzeń zabezpieczających wody przed za-nieczyszczeniem,
- pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego,
- pozwolenie na kierowanie tramwajem (art. 95 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawa o ruchu drogowym,
- zgoda na wykonywanie przez adwokata zawodu indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem (art. 4 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawa o ad-wokaturze).
Koncesja jest aktem administracyjnym, który osobie fizycznej lub praw-nej nadaje uprawnienia do wykonywania określonej działalności, najczęściej produkcyjnej lub usługowej.
Obecnie w polskim ustawodawstwie administracyjnym uzyskania konce-sji wymaga wykonanie działalności gospodarczej w zakresie:
- poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, górotworze tym podziemnych wyrobiskach górniczych,
- wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,
- ochrony osób i mienia,
- transportu lotniczego oraz wykonywania innych usług lotniczych,
- budowy i eksploatacji autostrad płatnych.
Koncesje wydawane są przede wszystkim przez organy administracji rzą-dowej – ministrów – właściwych ze względu na przedmiot działalności podlega-jący koncesjonowaniu. Organy te posiadają normę kompetencyjną do prowa-dzenia postępowania administracyjnego w sprawie koncesji. Wyjątek dotyczy koncesji w sprawie rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, gdzie organem właściwym jest Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Te-lewizji (art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. Dz.U. z 1993 r., nr 7, poz. 34 z póź. zmianami).

BIBLIOGRAFIA:
Prawo administracyjne
Jan Boć
Stan prawny na dzień 1 października 2002 r.

Decyzje uprawniające w administracyjnym procesie gospodarczym,
Administracyjne Prawo Gospodarcze
K. Kiczka