prawa człowieka

Spis treści:
I Prawa człowieka
- Co to są prawa człowieka?....................................................................3
- Trzy generacje praw człowieka.............................................................3
- Kształtowanie się rozumienia praw człowieka......................................3
- Interwencja humanitarna.......................................................................4
- Prawo humanitarne................................................................................4
- Prawo pracy...........................................................................................4
II Dokumenty mówiące o ochronie prawa człowieka
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka..............................................5
- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych.................5
- Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych........................................................................................5
- Inne........................................................................................................6
III Organizacje broniące praw człowieka
- Wstęp ....................................................................................................7
- Helsińska Fundacja Praw Człowieka w Polsce i w Europie.................7
- Komisja Praw Człowieka......................................................................7
- Komitet Praw Człowieka......................................................................8
- Międzynarodowa Liga Praw Człowieka...............................................9
IV Przestrzeganie praw człowieka......................................................................10
V Łamanie praw człowieka
- Turcja...................................................................................................11
- Kuba.....................................................................................................11
- Stargard Szczeciński............................................................................11
- Irak.......................................................................................................11
- Uzbekistan...........................................................................................12
- Rosja....................................................................................................12
- Czechy.................................................................................................14
VI Osoby walczące o przestrzeganie praw człowieka:
- Martin Luther King..............................................................................15
- Nelson Mandela...................................................................................16
- Gandhi..................................................................................................17

I Prawa człowieka
Prawa człowieka rozumiane są jako uprawnienia jednostki nabywane przez nią w momencie urodzenia, wynikające z samego faktu bycia człowiekiem. Uważa się, przysługują każdemu człowiekowi bez względu na jego przynależność państwową, etniczną czy wyznaniową, a także bez względu na to, jaką zajmuje pozycję w społeczeństwie. Są rezultatem postulatów moralnych, dążenia do poszanowania godności ludzkiej.
Wyróżnia się trzy generacje praw człowieka. Pierwsza generacja dotyczy praw fundamentalnych, obywatelskich i politycznych. Druga generacja rozszerza tradycyjne pojęcie praw człowieka o prawa socjalne, ekonomiczne i kulturalne, takie jak prawo do wolności od głodu, prawo pracy w sprawiedliwych i godnych warunkach, prawo opieki nad rodziną, prawo nauki, prawo udziału w życiu kulturalnym. Trzecia generacja odzwierciedlać ma prawa solidarności: prawo do pokoju, prawo do rozwoju, prawo do środowiska naturalnego, prawo do komunikowania się, prawo do wspólnego dziedzictwa ludzkości, prawo do pomocy humanitarnej1. Wszystkie trzy generacje tworzą całościowy kompleks ochrony praw człowieka, uzupełniany wraz z ze zmianami w rozwoju cywilizacji.
Prawa i wolności obywatelskie
Prawa człowieka zapisane w konstytucji określane są jako prawa podstawowe. Ich realizacji służą takie elementy jak kultura polityczna, rozwój gospodarczy państwa i jego możliwości finansowe, stan oświaty; na straży ich przestrzegania stoi sądownictwo, kontrola konstytucyjności ustaw, instytucja rzecznika praw obywatelskich. Pośrednio przestrzeganiu praw podstawowych służą także zasada niezawisłości sędziowskiej czy zasada podziału władzy.
Pokrewnymi pojęciami są prawa obywatelskie i wolności obywatelskie; dotyczą one jednak stosunku państwa od obywatela lub po części - osoby przebywającej na jego terenie. Prawa obywatelskie to uprawnienia obywatela danego państwa, wyprowadzone z prawa i służące ochronie jego interesów: prawo do pracy, prawo do nauki, prawo wyborcze. Wolności obywatelskie zaś to takie uprawnienia obywatela danego państwa, dla których prawo jedynie określa ich granice: wolność sumienia i wyznania, wolność słowa, wolność zgromadzeń; nazywa się je również wolnościami osobistymi czy prawami osobistymi.
Kształtowanie się rozumienia praw człowieka
Pojęcie praw człowieka rozpowszechniło się w drugiej połowie osiemnastego wieku. Zaczęto je umieszczać w powstających konstytucjach państw, poświęcając im często osobny rozdział lub uzupełniającą konstytucję ustawę konstytucyjną. Zapisano jest w amerykańskiej Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych z 1776 roku i francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku. W aktach tych następuje potwierdzenie niezbywalnych praw człowieka oraz gwarantowanie ich nienaruszalności.
W stosunkach międzynarodowych pojawiła się doktryna i praktyka interwencji humanitarnej, według której jest uprawnione użycie siły zbrojnej wobec władzy, która dopuszcza się prześladowań ludności. Pierwsze umowy międzynarodowe z zakresu praw człowieka dotyczyły mniejszości narodowych i religijnych, narażonych na prześladowania. Problemem mniejszości zajmowała się przed drugą wojną światową Liga Narodów.
"Żaden człowiek nie jest wyspą i nie jest nią też żadne państwo. Gwałcenie ludzkich praw nie jest wewnętrzną sprawą jakiegokolwiek rządu. Jest wewnętrzną sprawą ludzkości, a ludzkość ma prawo wtrącać się w swoje własne sprawy wewnętrzne" - stwierdza w roku 1999 Bronisław Geremek, polski minister spraw zagranicznych.
W dziewiętnastym wieku rozwinęło się prawo humanitarne - umowy dotyczące rannych, jeńców i ludności cywilnej podczas wojny, takie jak konwencja haska. W 1863 roku powstał Komitet Genewski, późniejszy Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża. Polski Czerwony Krzyż powstał w 1919 roku. Przedstawiciele Czerwonego Krzyża korzystają ze zwyczajowego prawa inicjatywy humanitarnej, reagując w sytuacjach wojny domowej, zamieszek, aktów terroru, odwiedzając więźniów politycznych, po czym przedstawiając swój raport rządowi danego państwa.
Liga Narodów zajmowała się również prawem pracy - ustanowienia słusznych i ludzkich warunków pracy dla mężczyzn, kobiet i dzieci oraz utworzenia dla przestrzegania tych praw organizacji międzynarodowych. W 1919 roku powstała Międzynarodowa Organizacja Pracy.
W dwudziestym wieku, po drugiej wojnie światowej, przyjęto wiele aktów prawnych dotyczących praw człowieka, o charakterze uniwersalnym bądź regionalnym.




II Dokumenty mówiące o ochronie praw człowieka
Według Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka wszystkie istoty ludzkie rodzą się wolne i równe w prawach, mają prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego. Znajdują się w niej prawa obywatelskie i polityczne: zakaz niewolnictwa, poddawania torturom i nieludzkiemu traktowaniu, zakaz wkraczania w życie prywatne. Wszyscy mają prawo do swobodnego poruszania się i osiedlania w granicach każdego państwa, prawo do ubiegania się o azyl, prawo do wolności poglądów i wypowiedzi, prawo do udziału w rządzeniu swym krajem. Prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne to między innymi prawo do pracy, prawo do zabezpieczenia społecznego, prawo do zabezpieczenia przed bezrobociem, prawo do tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich, prawo do nauki, prawo do swobodnego uczestnictwa w życiu kulturalnym. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka jako rezolucja nie ma charakteru wiążącego, ale wywarła duży wpływ na praktykę międzynarodową i stanowienie prawa poszczególnych krajów.
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych zobowiązuje strony paktu do przestrzegania i zapewnienia osobom przebywającym na terytorium danego państwa i podlegającym jego jurysdykcji takich praw jak: prawo do życia, zakaz stosowania tortur, prawo do swobody poruszania się i osiedlania w obrębie kraju, prawo do prywatności, prawo do posiadania własnych poglądów i swobodnego wyrażania opinii, prawo do swobodnego stowarzyszania się, prawo do korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego. Pakt ten powołuje Komitet Praw Człowieka. Pierwszy protokół fakultatywny z 1966 pozwala Komitetowi Praw Człowieka przyjmować i rozpatrywać skargi od osób, które uważają, że są ofiarami naruszenia jakiegokolwiek z praw wymienionych w pakcie. W 1989 roku dodano do niego protokół fakultatywny dotyczący zniesienia kary śmierci. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych jest traktatem międzynarodowym; Polska ratyfikowała go w 1977 roku; dotychczas nie ratyfikowała drugiego protokołu fakultatywnego.
Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych podkreśla prawo każdego narodu do swobodnego rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego oraz dysponowania swoimi bogactwami i zasobami kulturalnymi. Pakt zajmuje się takimi prawami jak: prawo do pracy, prawo tworzenia i przystępowania do związków zawodowych, prawo do strajku, prawo do zabezpieczenia społecznego, prawo do dostatecznego poziomu życia dla każdej osoby i rodziny, prawo do nauki, prawo do uczestnictwa w życiu kulturalnym, prawo do korzystania z ochrony własnej twórczości. Pakt ten jest traktatem międzynarodowym; Polska ratyfikowała go w 1977 roku.
Konwencje dotyczące wyspecjalizowanych zagadnień z zakresu praw człowieka: konwencja w sprawie likwidacji dyskryminacji rasowej z roku 1966, konwencja w sprawie likwidacji dyskryminacji kobiet z 1979 roku, konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego traktowania i karania z 1984, konwencja praw dziecka z 1989.
Uniwersalne akty prawne dotyczące praw człowieka są uzupełniane przez regionalne systemy ochrony praw człowieka. Europejskie to Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z roku 1950, Europejska Karta Socjalna z roku 1961, Europejska Konwencja o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu z roku 1987, dokumenty KBWE - Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 roku i inne akty prawne; dokumenty Unii Europejskiej - Deklaracja o Prawach Człowieka z 1991 roku, Deklaracja Podstawowych Praw i Wolności z 1989 roku, Karta Wspólnotowa Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników z 1989 i inne. Amerykański system ochrony praw człowieka funkcjonujący w ramach Organizacji Państw Amerykańskich - Amerykańska Konwencja Praw Człowieka z 1969 roku, uzupełniona o protokoły dodatkowe dotyczące praw gospodarczych socjalnych i kulturalnych z 1988 roku oraz zniesienia kary śmierci z 1990 roku.












III Organizacje zajmujące się ochroną praw człowieka
Naruszenia praw człowieka zdarzają się wszędzie, także w państwach demokracji konstytucyjnej. Sprzeciwiają się temu organizacje pozarządowe. Nie są one związane z żadną władzą państwową, nie korzystają z pomocy finansowej państwa. Dzięki swej niezależności mogą otwarcie występować przeciwko rządom łamiącym prawa człowieka. Posługują się w swej działalności wyłącznie metodami pokojowymi. Należą do nich m.in. Polska Akcja Humanitarna, Amnesty International, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Komitet Ochrony Praw Dziecka, Polski Komitet UNICEF, Human Rights Watch, Cntrum Monitoringu Wolności Prasy.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka w Polsce, z siedzibą w Warszawie, została założona w 1989 roku. Jej powstanie poprzedziła siedmioletnia działalność Komitetu Helsińskiego w Polsce, który pracował w podziemiu od 1982 roku. Po zmianie ustroju politycznego w Polsce w roku 1989 członkowie Komitetu postanowili ujawnić się i stworzyć niezależny instytut zajmujący się edukacją i badaniami w zakresie praw człowieka. Ponieważ obowiązujące wówczas prawo nie zezwalało na tworzenie niezależnych instytutów, zdecydowano się powołać fundację, która pełnić miała taką rolę.

Obecnie Helsińska Fundacja Praw Człowieka jest w Europie jedną z najbardziej doświadczonych i profesjonalnie działających organizacji pozarządowych zajmujących się prawami człowieka.
Fundusze na swą działalność Fundacja pozyskuje - od dużych fundacji, jak Ford Foundation, Open Society Institute, Charles Stewart MOTT Foundation, The John D. and Catherine T. MacArthur Foundation, Fundacja im. Stefana Batorego, German Marshall Fund, Friedrich Naumann Stiftung, Freedom House; od współpracujących z nami organizacji pozarządowych, jak: Szwedzka Sekcja Międzynarodowej Komisji Prawników, Holenderski Komitet Helsiński, IDEE; od instytucji międzynarodowych, jak: Rada Europy, OBWE/ODHIR, z funduszy Unii Europejskiej, z funduszy Organizacji Narodów Zjednoczonych, jak również od sponsorów prywatnych.
Komisja Praw Człowieka została powołana w 1946 r. Jako organ Rady Gospodarczej i Społecznej Organizacji Narodów Zjednoczonych. Początkowo, licząca 18 państw Komisja, zajmowała się przygotowaniem projektów konwencji i rezolucji odnoszących się do ochrony praw człowieka. Z czasem jej kompetencje oraz skład uległy rozszerzeniu - w efekcie Komisja stała się najważniejszym organem ONZ zajmującym się problematyką przestrzegania praw człowieka na świecie, który bada, monitoruje i wydaje raporty na temat sytuacji ochrony praw człowieka na świecie.

Mimo to jest stawianych jej wiele zarzutów, z których najważniejszy to upolitycznienie - w Komisji zasiadają przedstawiciele państw. Głosują oni w imieniu swoich rządów, co często prowadzi do układów i budowania koalicji państw na rzecz nieuchwalenia rezolucji w sprawie któregoś z państw, choć wszyscy nieoficjalnie zgadzają się, że prawa człowieka w tym państwie są łamane. W takich sytuacjach często dochodzi do egzotycznej współpracy państw, które w innych dziedzinach stosunków międzynarodowych zachowują wobec siebie dystans. Ale łączy ich wspólna ochrona przed postawieniem zarzutów o łamanie praw człowieka.

Paradoksem dla przygodnych obserwatorów prac Komisji jest także udział w jej pracach państw, które - łagodnie określając - niezbyt przejmują się prawami człowieka na swoim terytorium. Jednakże z chęcią i zapałem udzielają się w Komisji, właśnie w celu blokowania rezolucji je potępiających. Dla zobrazowania tego warto podać fakt, że w ubiegłym roku sesji Komisji przewodniczył Libia, kraj powszechnie uważany za naruszający międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka. Po prostu przewodnictwo w tym roku przysługiwało państwu z Afryki i pozostałe państw tego regionu wybrały ze swojego grona Libię.

Obecnie Komisja Praw Człowieka składa się z 53 państw (wybieranych na trzyletnie kadencje) i spotyka się na regularnych, corocznych sesjach na przełomie marca i kwietnia. Jej obradom towarzyszy duże zainteresowanie państw członkowskich ONZ, mediów oraz (a może przede wszystkim) organizacji pozarządowych z całego świata, które bardzo często stanowią ważne źródło informacji o naruszeniach praw człowieka na świecie. Podczas dorocznej sesji Komisja przyjmuje ok. 100 rezolucji i decyzji w sprawie stopnia przestrzegania praw człowieka, zarówno w odniesieniu do różnych państw (country mechanism) lub w odniesieniu do poszczególnych zagadnień (thematic mechanism).
Komitet Praw Człowieka
Na podstawie przepisów Paktu Obywatelskich i Politycznych powołany został jako organ kontroli międzynarodowej, uprawniony do rozpatrywania skarg indywidualnych w zakresie praw w nim zawartych (może to dotyczyć na przykład naruszenia artykułu 7 Paktu, który mówi: "Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (…)". Skarga może być napisana w języku polskim lub w jednym z języków oficjalnych ONZ. Prawo złożenia skargi nie przysługuje ani grupom ani organizacjom pozarządowym. Przysługuje wyłącznie jednostce. Nie przewidziany jest żaden termin, w jakim skarga może być złożona.
Komitet nie rozpatrzy skargi, jeśli równocześnie jest ona rozpatrywana przez inny organ międzynarodowy. Nie jest natomiast przeszkodą, jeśli skarga była rozpatrywana przez inny organ w przeszłości. Warunkiem złożenia skargi jest wyczerpanie wewnętrznych środków odwoławczych.
Państwo-strona Paktu zobowiązane jest do składania sprawozdań na temat realizacji jego postanowień. Sprawozdanie wstępne należy złożyć po upływie roku od wejścia w życie Paktu, a następne, co 5 lat. Komitet Praw Człowieka (CCPR) może poprosić o sprawozdanie uzupełniające, albo zażądać sprawozdania ad hoc na przykład wówczas, gdy sprawozdanie okresowe zawiera istotne braki lub, gdy w państwie nastąpiła istotna zmiana (np. zmiana ustroju). Sprawozdania rozpatrywane są w czasie sesji Komitetu (trzy sesje rocznie: na przełomie marca i kwietnia w Nowym Jorku, w lipcu i na przełomie października i listopada w Genewie). Podobnie jak w przypadku Komitetu Praw Dziecka, sesje poprzedzone są pracami Grupy Roboczej.
Komitet składa się z 18 członków wybranych w tajnym głosowaniu spośród osób zgłoszonych przez państwa-strony Paktu. Komitet jest zainteresowany informacjami na temat realizacji Paktu, dostarczanymi przez organizacje pozarządowe. Sesje, podczas których rozpatrywane są sprawozdania są jednak dla nich zamknięte. Uczestniczą w nich tylko przedstawiciele Komitetu i delegacji państwa-strony. Rezultaty badań sprawozdań państw zawarte są w dorocznym raporcie, jaki Komitet przedkłada Zgromadzeniu Ogólnemu i przesyła państwom-stronom.
Jedyną sankcją, na jaką narażone jest państwo, które pogwałciło prawa człowieka zawarte w Pakcie, jest publikacja streszczenia z prac Komitetu i jego wniosków w dokumentach oficjalnych ONZ. To z kolei może ewentualnie zaowocować presją polityczną społeczności międzynarodowej.
Międzynarodowa Liga Praw Człowieka, International League for Human Rights, ILHR, organizacja utworzona w 1942 w Nowym Jorku. Jej członkami są organizacje narodowe i osoby fizyczne z kilkudziesięciu państw. W początkowej fazie swej działalności wywarła znaczący wpływ na kształt zapisów w Karcie ONZ dotyczący praw człowieka, monitorowała pod tym względem proces dekolonizacji. Obecnie Liga działa nadal na rzecz przestrzegania praw człowieka zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Paktach Praw Człowieka oraz innych dokumentach ONZ, zachęca do ich przyjmowania przez państwa. Jej specjalne misje prowadzą nie tylko badania w krajach łamiących prawa człowieka, ale też udzielają pomocy ofiarom, organizują grupy obrońców praw człowieka.


IV Przestrzeganie praw człowieka
Państwa demokratyczne walczą o przestrzeganie praw człowieka na całym świecie. "Bieg historii wydaje się jasny: prawa człowieka są coraz bardziej przestrzegane w coraz większej liczbie państw" - stwierdza Bronisław Geremek.
Jednak często działania w kierunku przestrzegania praw człowieka muszą ulec prymatowi interesów gospodarczych i politycznych. Amnesty International twierdzi, że europejskie kraje mają tendencję do stawiania swoich interesów gospodarczych przed ideami zawartymi w Deklaracji Praw Człowieka. W końcu dwudziestego wieku chodzi przede wszystkim o Chiny, które są postrzegane jako otwierający się przed państwami Unii Europejskiej i Stanami Zjednoczonymi rynek z miliardem potencjalnych konsumentów. Również inna organizacja - Międzynarodowa Federacja Praw Człowieka - bardzo krytycznie ocenia stanowisko Unii Europejskiej wobec Chin.
Inną sprawą jest to, że prawa człowieka mogą być postrzegane jako obca filozofia i próba narzucenia siłą innej kultury. Dostrzega to Bronisław Geremek: "Gdzieniegdzie jeszcze słychać głosy, jakoby prawa człowieka były europejskim tylko pomysłem - czy wręcz wymysłem - i że próby ich realizacji w innych częściach świata stanowią akt kulturowego imperializmu", ale stanowczo się przeciwstawia takiemu stanowisku.
Zastrzeżenia budzi również sytuacja w Algierii, Turcji, Kambodży, Birmie, krajach afrykańskich, a nawet USA.
"Pogwałcenia praw człowieka najłatwiej zauważyć w dyktaturach, choć nieraz karli realizm utrudnia ich nazwanie wprost. Ale i państwa demokratyczne nie są od nich wolne. Wystarczy przypomnieć istniejące nadal problemy niektórych mniejszości narodowych, religijnych, etnicznych i seksualnych w krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej, jak również występujące nadal przejawy nietolerancji wobec Romów i Sinti w Europie Środkowej i Wschodniej." - stwierdza profesor Geremek.





V Łamanie praw człowieka:
Nie ma na świecie państwa, w którym nie byłyby naruszane prawa człowieka. Są państwa, w których zdarza się to sporadycznie, ale istnieją również rządy, które systematycznie i w bardzo drastyczny sposób łamią prawa człowieka. Oto kilka przykładów:
W Turcji więźniowie są bici, pozbawieni jedzenia, wymusza się na nich zeznania za pomocą elektrowstrząsów.
Na Kubie zakazana jest działalność opozycyjnych partii. Władze kontrolują prasę, wydawnictwa, radio i telewizję, zabraniają głoszenia poglądów innych niż oficjalne, prawie wszyscy obywatele nie mogą opuszczać kraju, a ci, którzy usiłują zrobić to nielegalnie, są pozbawiani własności. Wielu Kubańczyków jest przetrzymywanych w więzieniach bez wyroku sądowego.
W zakładzie karnym w Stargardzie Szczecińskim systematycznie dochodzi do łamania przez funkcjonariuszy Straży Więziennej praw człowieka. Chodzi o tak zwane "dźwięki" - Cele Dźwiękochłonne, Cele Zabezpieczeń. Więźniowie zamykani są nago, bez jedzenia i picia w miniaturowych celach, każde wejście strażników rozpoczyna się od powalenia osadzonego na betonową podłogę i kilkuminutowego "zmiękczania" go przy pomocy pał i kopniaków - niezależnie od tego, za co został skazany i za co trafił "na dźwięki". Niemożliwe jest udowodnienie któremukolwiek ze strażników udział w pobiciu, gdyż wchodząc do celi zabezpieczeń każdy maskuje się kominiarką. Niemożliwe jest uzyskanie obdukcji lekarskiej, ponieważ po kilkudniowym pobycie w celi dźwiękochłonnej skazany zostaje osadzony w celi odosobnienia - tzw. izolatce
gdzie przebywa do czasu aż jego obrażenia można nazwać "otarciami naskórka" czy "lekkimi stłuczeniami". Będąc w izolatce, więzień nie ma prawa do wizyty lekarza...
Rządy USA i Wlk. Brytanii podały trzy powody, dla których poszły na wojnę z Irakiem (oczywiście polskie władze je papugowały). Pierwszy to rozszerzenie wojny z terroryzmem. Drugi to zniszczenie irackiej broni masowego rażenia. Trzeci to usunięcie brutalnego reżimu, który torturował i mordował swoich obywateli. Co do walki z terroryzmem wiemy, że przed inwazją na Irak, nie wykazano żadnego powiązania między Al - Kaidą a Saddamem Husajnem. Jeśli wojnę rozpoczęto, by zniszczyć iracką broń masowego rażenia, to wobec braku śladów takiej broni wojna ta nie miała moralnego i strategicznego usprawiedliwienia.
Pozostaje, więc tylko jeden powód: Saddam Husajn był brutalnym tyranem. Tony Blair nazwał obalenie Husajna "dziełem humanitaryzmu".
Skoro tak, Bush i Blair zapewne robią wszystko co w ich mocy, by pomóc obywatelom tyranizowanym w innych krajach. Jeden z nich to Uzbekistan.
Okrucieństwa reżimu w tym kraju opisywane są przez różne organizacje broniące praw człowieka. W Uzbekistanie jest ponad 6 tys. więźniów politycznych i religijnych. Co roku kilku z nich torturowanych jest na śmierć. Czasami policjanci i agenci służb specjalnych po prostu łamią im palce, żebra i czaszkę młotkiem, wpychają śrubokręt lub igłę pod paznokcie, zostawiają na dwa tygodnie zanurzonych po kolana w lodowatej wodzie. Jednego więźnia zagotowali na śmierć.
Jego przestępstwem, jak wielu innych więźniów tego kraju, było praktykowanie swojej religii, czyli islamu. Polityczni opozycjoniści, działacze prawa człowieka, homoseksualiści są traktowani w ten sam sposób. Niektórzy trafiają do szpitali psychiatrycznych tak, jak w stalinowskiej ZSRR.
Prezydent Uzbekistanu, Islam Karimow, został mianowany podczas starego reżimu Związku Radzieckiego. Rozpad ZSRR nie przerwał jego panowania. Rząd USA widzi tymczasem Uzbekistan jako… kluczowego sojusznika i źródło bogactwa (tak, jak kiedyś spostrzegał Irak Saddama Husajna). Od 1999 siły specjalne USA trenowały żołnierzy Karimowa. W październiku 2001 r. pozwolił on Stanom używać Uzbekistanu jako bazy lotniczej w wojnie przeciw Talibom. A teraz, po obaleniu Talibów, USA nie mają zamiaru opuścić kraju. Uzbekistan znajduje się w środku ogromnych pól naftowych i gazowych Azji Środkowej. Pomoc amerykańska dla Karimowa wyniosła w zeszłym roku 500 mln USD, z czego 79 mln poszło na policję i służby specjalne, które są odpowiedzialne za większość tortur.
A Tony Blair dał Uzbekistanowi otwarte pozwolenie na import z Wlk. Brytanii jakiejkolwiek broni, której tylko mógł sobie zażyczyć.
Na przykładzie jednego Uzbekistanu widać, że ostatni argument, który posiadają za wojną w Iraku, stracił wszelką wiarygodność. A przecież są inne państwa podobne do Uzbekistanu, które są po "naszej" stronie.
Rosja: Uwolniono zakładników w Mineralnych Wodach
Środa, 1 sierpnia 2001, 07:55 (ostatnia zmiana: Wtorek, 11 lutego, 16:18)
Ponad 14 godzin trwał dramat pasażerów rejsowego autobusu, porwanego wczoraj rano na południu Rosji. Wieczorem terrorysta, Czeczeniec Sułtan Said Idijew, został zastrzelony przez snajpera, a zakładnicy uwolnieni przez elitarną jednostkę antyterrorystyczną Alfa.



Według wstępnych danych, porywacz, którym był Czeczeniec, został zastrzelony przez snajpera. Najprawdopodobniej był sam, chociaż uwolnieni pasażerowie twierdzą, że miał wspólnika, który jednak się nie ujawniał i udawał zwykłego pasażera. Nie ma jednak potwierdzenia tej informacji, a jeśli nawet był drugi porywacz, to na razie nie wiadomo, co się z nim stało. W czasie szturmu kilku zakładników zostało rannych odłamkami szkła, które wybili komandosi w oknach autobusu. Terrorysta żądał uwolnienia czeczeńskich porywaczy, którzy 7 lat temu także uprowadzili autobus, a także broni i helikoptera. Było to 10 porwanie autobusu w Rosji w ciągu ostatnich 7 lat
Zamach Czeczenów na rosyjski pociąg wojskowy
Niedziela, 10 czerwca 2001, 12:55 (ostatnia zmiana: Wtorek, 11 lutego, 16:18)
Czeczeńscy rebelianci przeprowadzili zamach na rosyjski pociąg wojskowy. Zginął jeden żołnierz, a czterech zostało rannych. Czeczeńcy użyli do ataku zdalnie sterowanej miny. Ładunek umieszczony był pod szynami przy wjeździe na stację kolejową w mieście Argun - poinformowało dowództwo wojskowe w stolicy republiki Groznym, nie podając jednak, kiedy doszło do wypadku.



Zabity i ranni żołnierze jechali w pierwszym wagonie. Według rosyjskiego dowództwa, w ciągu ostatnich 24 godzin rebelianci czeczeńscy dziesięciokrotnie atakowali posterunki rosyjskie w Groznym. Rosjanie odpowiadali ogniem, jednak nie wiadomo, czy ktoś zginął. Wojska rosyjskie prowadziły dziś w Groznym operację "oczyszczania", w czasie której poszukiwano rebeliantów. Ulice miasta patrolowały wojskowe samochody. Zatrzymano kilku młodych Czeczenów, podejrzewanych o związki z separatystami.

Siły rosyjskie, które ponad rok temu opanowały praktycznie całą Czeczenię, próbują przywrócić kontrolę Moskwy nad tą republiką, która w wyniku wojny prowadzonej z Rosja w 1994-1996 de facto stała się niepodległa. Ciągle jednak napotykają na opór separatystów czeczeńskich, którzy prowadzą przeciwko nim wojnę partyzancką.
Cyganie żyją w Europie od pięciuset lat, zachowując odrębną kulturę, obyczaje a nawet język. Odmienność często zaś rodzi niechęć, czy wręcz wrogość. W ostatnich latach w krajach Europy Środkowo-Wschodniej Romowie stali się obiektem aktów wrogości, czasem przemocy. W 1999 roku w czeskiej miejscowości Usti nad Łabą władze miasta, pod naciskiem mieszkańców, wybudowały ponad dwumetrowy mur, który miał oddzielić czeskie osiedle od domów cygańskich. Budowie muru próbowali się przeciwstawić nie tylko Romowie, ale także prezydent Czech Vaclav Havel, który oświadczył, że jeśli mur nie zostanie rozebrany, należy ulicę, przy której stanął, nazwać ulicą „Nietolerancji”. W końcu protesty opinii publicznej wymusiły rozbiórkę muru.






















VI Osoby walczące o ochronę praw człowieka:

KING Martin Luther jr. (1929-1968)





Pastor, polityk murzyński. Urodził się w Atlancie w Georgii. W 1955 roku obronił pracę doktorską na uniwersytecie bostońskim. Od 1954 był pastorem kościoła babtystów w Montgomery w Alabamie. Przez rok (1955-1956) przewodził bojkotowi autobusów miejskich w Montgomery w celu zniesienia segregacji rasowej. Stosował taktykę biernego oporu. Wyrósł na największego przywódcę murzyńskiego na Południu. Stosował również taktykę walki o prawa obywatelskie Murzynów polegającej na zajmowaniu przez czarnych studentów miejsc rezerwowanych dla białych w lokalach publicznych (taktyka sit-ins). Poparte to było tzw. rajdami wolności, które polegały na publicznym domaganiu się w miastach Południa zniesienia segregacji rasowej. Używano do tego celu autobusów, którymi poruszali się członkowie Kongresu Równości Rasowej. Po wystąpieniach w Birmingham w Alabamie w 1963 roku sprowokował zaangażowanie się administracji J.F. Kennedy’ego w obronie praw obywatelskich Murzynów. Murzynów 1963 roku prowadził na czele 250 tysięcy ludzi obu ras marsz na Waszyngton. W roku następnym otrzymał pokojową nagrodę Nobla. W 1966 roku podjął nieudaną próbę likwidacji slumsów w Chicago. Był przeciwnikiem wojny w Wietnamie. Zastrzelony został w Memphis przez J.E. Raya, którego skazano na 99 lat więzienia. Autor m.in. „Wy We Can’t Wait”(1964 r.).

„Rozruchy są w gruncie rzeczy językiem nie wysłuchanych”.
Martin Luther King jr.

Nelson Mandela,



(Nelson Rolihlala Mandela) ur. 18 VII 1918 w Umtata, Przylądek Dobrej Nadziei, RPA, prawnik, czarnoskóry przywódca polityczny w RPA, laureat - wraz z Frederikiem de Klerkiem - pokojowej Nagrody Nobla(1993), od 1994 prezydent RPA. Syn Henrego Mandeli, wodza plemienia Khosa. Studiował na uniwersytetach Witwatersrand i Fort Hare; w 1942 otrzymał dyplom prawniczy. Od 1944 był członkiem, a od 1952 zastępcą przewodniczącego Afrykańskiego Kongresu Narodowego (ANC). Postawiony przed sądem za zdradę stanu (1956-61), został uniewinniony. W czasie długiego procesu rozwiódł się z pierwszą żoną i poślubił Nomzamo Winifred (Winnie Mandela); rozwiedli się w 1996. Gdy siły policyjne zmasakrowały nieuzbrojonych demonstrantów w Sharpeville (1960) i zakazały działalności ANC, Mandela wszedł w na ścieżkę sabotażu i zamachów przeciw białej administracji. W 1961 został przywódcą zbrojnego skrzydła ANC. Złapany rok później, skazany został na dożywocie. Od 1964 do 1982 odsiadywał wyrok w więzieniu na Robblen, wyspie koło Kapsztadu. Następne 6 lat spędził pod ścisłym nadzorem w więzieniu Pollsmoor, tam przebywał w szpitalu, gdy chorował na gruźlicę. Mimo swojego uwięzienia był szeroko znany wśród czarnej społeczności RPA. Sprawa jego uwięzienia była często poruszana wśród międzynarodowej społeczności przeciwnej apartheidowi. Gdy prezydentem był Frederik de Klerk, Mandelę zwolniono (11 lutego 1990). 2 marca zalegalizowano działalność ANC a Mandela został zastępcą przewodniczącego (dotychczasowy Oliver Tambo zachorował). W lipcu 1991 objął funkcję przewodniczącego ANC. Mandela był rzecznikiem likwidacji apartheidu i przejęcia władzy w RPA przez Afrykanów metodami parlamentarnymi. Za to nagrodzono go (wraz z prezydentem de Klerkiem) pokojową Nagrodą Nobla. W pierwszych powszechnych wyborach, w których mogli uczestniczyć czarni (w kwietniu 1994) został wybrany na prezydenta RPA.
Gandhi


(1869-1848) - indyjski przywódca narodowy, ojciec niepodległości Indii. Urodzony w rodzinie należącej do kasty kupców, kształcił się w Indiach i od 1888 w Wielkiej Brytanii. Praktykę adwokacką odbył w Londynie. Pracował jako adwokat w Bombaju, by po wykluczeniu z kasty wyjechać w 1893 do Afryki Południowej. Tam zajmował się obroną praw Hindusów. Jest twórcą metody biernego oporu, zwaną satyagraha, tj. siła prawdy. Poglądy i zasady działania Gandhiego opierały się na trzech normach moralnych: niewyrządzaniu zła i powszechnej życzliwości nawet wobec wrogów, życiu w prawdzie, ascezie prowadzącej do opanowania ciała przez ducha. W 1915 powrócił do Indii, gdzie kierował kampanią na rzecz praw robotników i chłopów, bojkotu towarów angielskich i zachodniego sposobu ubierania się. Działania te przyniosły mu sławę i przywództwo w Indyjskim Kongresie Narodowym. Był wielokrotnie aresztowany i więziony przez Brytyjczyków. Przekształcił Kongres w potężną masową partię polityczną opartą na hierarchicznej organizacji wewnętrznej. W kwestiach społecznych kładł nacisk na prostotę i poczucie wzajemnej więzi, charakterystyczne dla wsi indyjskiej. W latach 1942-1944 trafił ponownie do więzienia, kiedy odmówił współpracy z Brytyjczykami podczas II wojny światowej. Był uczestnikiem negocjacji niepodległościowych, w wyniku których został proklamowany akt niepodległości 15 sierpnia 1947. Został zastrzelony 30 stycznia 1948 w Delhi przez hinduskiego fanatyka Nathurama Godze, przeciwnika podziału kraju oraz zapewniania ochrony muzułmanom. Przez jednych został uznany świętym i najznakomitszym człowiekiem XX w., przez innych utopistą i politycznym dziwakiem.