Wymiana towarowa w handlu zagranicznym

1. Co to jest handel?

1.1 Historia handlu.
Historia międzynarodowego handlu ma już kilka tysięcy lat. Od zarania cywilizacji w miastach dorzeczy Tygrysu i Eufratu funkcjonowali kupcy którzy kupowali i sprzedawali różne towary, transportując je na grzbietach wielbłądów i osłów, a także statkami. Z czasem trakty handlowe zaczęły się wydłużać, na przykład słynny jedwabny szlak, wiodący z Chin do starożytnego Rzymu, liczył prawie 6500 km .

Rozwój handlu był jedną z pośrednich przyczyn odkryć geograficznych. Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę niejako przy okazji poszukiwania nowej, krótszej drogi do Indii. Indie były już wówczas poważnym partnerem handlowym Europejczyków. To właśnie z Indii sprowadzano jedwab, kamienie szlachetne i przyprawy.
Handel był też jedną z przyczyn europejskich podbojów i kolonizacyjnych kontynentów. Obecnie około 70% transakcji handlowych zawieranych jest pomiędzy rozwiniętymi krajami Ameryki Północnej, Europy, Japonią i Australią. Największymi potęgami handlowymi świata są USA, Niemcy, Japonia, Włochy, Wielka Brytania i Francja.

Handel międzynarodowy pozwala krajom wyspecjalizować się w produkcji takich dóbr, które można w danym kraju wytworzyć możliwie najtaniej co najczęściej wiąże się z dostępem do surowców. Każdy kraj stara się nie produkować towarów które gdzie indziej można wyprodukować taniej. Lepiej jest takie towary sprowadzić z zagranicy, a krajowy przemysł skoncentrować na tym co można będzie korzystniej sprzedać na międzynarodowym rynku.


Niektóre kraje mają tak bogate i różnorodne zasoby naturalne że są w stanie, korzystając z własnych surowców, wyprodukować praktycznie wszystkie towary, jakie są im potrzebne. Mimo to kraje te często koncentrują się na produkcji tych towarów, które na międzynarodowym rynku zapewniają największą zyskowność.
Dlatego jeśli dany kraj dysponuje wszystkimi niezbędnymi surowcami i technologią do produkcji ubrań, stali i wina, a jednocześnie okazuje się że produkcja stali jest najbardziej opłacalna to gospodarka tego kraju najprawdopodobniej nastawiona będzie na produkcję stali. Zysk ze sprzedaży stali pozwoli wówczas na import pozostałych towarów. Z drugiej strony są też kraje niemal zupełnie pozbawione bogactw naturalnych, które nie mają wyboru i muszą te gałęzie przemysłu które przetwarzają ich ograniczone surowce.

1.2 HANDEL, POJECIE HANDLU
HANDEL- To szczególna forma wymiany towarowej, w której występują kupiec lub wyspecjalizowany podmiot gospodarczy zajmujący się pośrednictwem w tej wymianie. Handel jest usługowym działem gospodarki narodowej, wyodrębnionym społecznym przedziale pracy. Pod pojęciem „handel” w ujęciu czynnościowym należy rozumieć całokształt działań związanych z pośredniczeniem pomiędzy sfera produkcji a konsumpcji. Handel w ujęciu instytucjonalnym to wszystkie podmioty gospodarcze zajmujące się zawodowo obsługą obrotu towarowego.

1.2 ZADANIA HANDLU

Handel w gospodarce rynkowej dąży do coraz lepszego zaspokajania stale rosnacych potrzeb spoleczenstwa oraz do osiagania jak najwiekszego zysku. Na zysk przedsiebiorstw handlowych i indywidualnych kupcow wplywa wysokosc obrotu towarowego oraz obnizka ponoszonych wydatkow na posrednictwo miedzy dostawcami towarow a ich odbiorcami.
Handel wykonuje swoje zadania poprzez rozwiniętą siec przedsiebiorstw hurtowych i detalicznych.
Kolejnym zadaniem handlu jest oddzialywanie na producentow by dostosowac produkcje do popytu konsumpcyjnego i produkcyjnego, czyli popytu na okreslone towary.
Nastepnym waznym zadaniem handlu jest oddzialywanie na konsumpcje. Znajac potrzeby konsumentow i mozliwosci producentow, handel często wplywa na ksztaltowanie wymagan i gustow klientow.
Równie ważnym zadaniem handlu jest zapewnienie ciągłości sprzedaży przez gromadzenie i przechowywanie niezbędnych zapasów, uzupełnianych zakupami towarów.




1.3 KLASYFIKACJA HANDLU

Handel wewnetrzny – zajmuje się dystrybucja towarow na rynkach krajowych krajowych i obejmuje handel detaliczny hurtowy i skup plodow rolnych.

Handel zagraniczny- obejmuje import, czyli kupno towarow z zagranicy i eksport, czyli sprzedaz krajowego towaru za granice oraz reeksporte, zachodzacy gdy towar importowany sprzedaje się powtornie za granice.

Handel detaliczny- stanowi ostatnie ogniwo obrotu towarowego prze które towar przechodzi bezposrednio do konsumenta. Zadaniem handlu detalicznego jest zaopatrywanie konsumentow w celu zaspokojenia ich potrzeb.

Handel hurtowy- zajmuje się zakupem towarow w duzych ilosciach od producentow lub z importu oraz odsprzedaży towarow innym nabywca zbiorowym, szczególnie placowka handlu detalicznego.



2. Definicja handlu zagranicznego i jego znaczenie


2.1 Co to jest handel zagraniczny ?

Pojęcie handlu zagranicznego, można zdefiniować jako wymianę części produkcji własnej danej kraju, na produkty lub usługi oferowane przez inny kraj. Handel zagraniczny to także wynik udziału danego kraju w międzynarodowym procesie podziału pracy, a także pewnego rodzaju sposób na wykorzystywanie ograniczonych zasobów i mocy produkcyjnych danego kraju. Efektem handlu zagranicznego jest pobudzenie rozwoju gospodarczego, postępu technicznego oraz napływ i rozprzestrzenianie się nowych technologii.
Handel zagraniczny jest także swego rodzaju środkiem na uelastycznienie gospodarki danego państwa, który pozwala na rozszerzanie rynków zbytu przedsiębiorstw a w skali makro całych państw.
Równocześnie, możliwość wymiany handlowej pozwala na zdobywanie nowych rynków zbytu i tym samym, na utrzymywanie w dłuższym czasie mocy produkcyjnych opartych o posiadany park maszynowy, upraszczając – handel zagraniczny pozwala na sprzedaż towarów większej liczbie uczestników globalnego rynku, niż w warunkach rynku zamkniętego w granicach jednego państwa.
Handel zagraniczny, oprócz typowej formy wymiany towarów, może mieć również formę obrotów kredytowo – majątkowych, zakupu lub sprzedaży licencji, know – how, a także formę różnego rodzaju wzajemnych zobowiązań jakie mogą powstawać w wyniku przekraczania granic przez mieszkańców danego państwa.
Handel zagraniczny obejmuje procesy: importowe, eksportowe i reeksportowe.


2.2 IMOPORT
Import - kupno towarów lub usług z zagranicy. Jest wynikiem międzynarodowego podziału pracy. Zaopatruje gospodarkę w towary (usługi), których wytworzenie w kraju uważa się w danych warunkach za niemożliwe lub mniej korzystne niż wykorzystanie dóbr realizowanych za granicą.

Handel towarami i usługami pomiędzy państwami ma zasadniczy wpływ na stan światowej gospodarki. To właśnie sytuacja na globalnym rynku decyduje o bogactwie lub ubóstwie wielu milionów ludzi. Import bezpośredni a pośredni
Bezpośredni:
· stosowany zwłaszcza w przypadku surowców i półfabrykatów
· dysponowanie w dłuższym okresie dużymi ilościami towarów, ciągły przepływ materiałów
· bezpośredni kontakt z dostawca
· własny oddział zagraniczny, własna akwizycja
· własny magazyn importowy
· ryzyko transportowe importera
· większe zaangażowanie kapitału
Pośredni:
· dokonywany nieregularnie bądź w małych ilościach
· rozproszony – z wielu krajów
· korzystniejsze ceny poprzez masowe zakupy przez firmy pośredniczące
· możliwość przystosowania towarów przez pośredników do wymagań odbiorców
· brak problemu źródeł zaopatrzenia
· stała gotowość dostaw
O imporcie mówimy wtedy, gdy następuje przywóz do danego kraju towarów, które:
nie są wytwarzane i nie mogą być ze względu na naturalne uwarunkowania produkcji lub też istnieje potrzeba zaopatrywania się w nie na zewnątrz danego państwa ze względu na niewystarczające zdolności produkcyjne względem danego towaru,
nie są wytwarzane, z powodów czysto ekonomicznych – producent zewnętrzny produkuje je po kosztach niższych niż dany kraj,
nie mogą być wyprodukowane w danym kraju ze względów czysto czasowych– produkcja krajowa jest zbyt czasochłonna wobec krótkiego czasu przeznaczonego na pozyskanie danego towaru,
nie mogą być produkowane ze względów nakładowych – gdy produkcja zewnętrzna jest tańsza niż krajowa.

2.3 EXPORT

O eksporcie mówimy wtedy, gdy następuje wywóz towarów do innych krajów, pod postacią:
wyrobów przemysłowych,
surowców i płodów rolnych,
wyrobów przemysłu samochodowego itp.
Proces ten dotyczy więc przede wszystkim tych towarów, które wytwarzane są zarówno na potrzeby własne (krajowe), jak również mogące z powodzeniem pokrywać popyt innych krajów.
Eksport pozwala na obniżanie kosztów własnych produkcji, ze względu na możliwość wytwarzania produkcji masowej, która zapewnia rozkładanie się kosztów własnych przedsiębiorstw na większą ilość produkowanych towarów.
Generalnie mówiąc, proces ten pozwala na zdobywanie szerszego rynku zbytu dla produktów wytwarzanych przez dane przedsiębiorstwo, lub inną jednostkę obrotu gospodarczego w warunkach niedoboru popytu wewnętrznego.

2.3 REEKSPORT
Jest to przywóz towarów z zagranicy w celu ich dalszej odsprzedaży zagranicę. Eksport towaru importowanego
-bezpośredni –firma reeksportująca która koordynuje przepływ towaru ale przepływ tow. następuje poza obszarem jej kraju
-pośredni – następuje przepływ tow. przez kraj w którym firma reeksportująca ma siedzibę (przeładunek).
O reeksporcie możemy mówić wtedy, kiedy następuje przywóz danego towaru do kraju celem poddania go np. procesom uszlachetniającym, a następnie następuje jego eksport poza granice danego kraju.


2.5 REIMPORT
Jest to ponowny wywóz towaru który wcześniej został przywieziony z zagranicy do tego samego kraju z którego został przywieziony. Musi mieć cel (np. w celu naprawy)




2.6 REGULACJE WPŁYWAJĄCE NA HANDEL ZAGRANICZNY

Każde państwo rozwijające się w warunkach gospodarki rynkowej i postępującej globalizacji, powinno być zainteresowane rozwijaniem handlu zagranicznego. Potrzeba taka wynika przede wszystkim z konieczności uniknięcia izolacji w otoczeniu innych państw, także trwale rozbudowujących swoje polityki handlowe i gospodarcze.
Państwo dysponuje szeregiem narzędzi, które pozwalają mu regulować składnikami handlu zagranicznego. Mowa tu przede wszystkim o takich narzędziach, które pozwalają na optymalne zestawianie się proporcji importu i eksportu, stanowiących składniki bilansu handlowego danego państwa. Przyzwolenie bowiem na zbyt duży przyrost importu względem eksportu, może prowadzić do zachwiania się równowagi bilansowej, stanowiącej o prawidłowym kierunku rozwoju państwa. Oczywiście nie należy zapominać, że struktura bilansu handlowego danego państwa powinna być rozpatrywana w odniesieniu do jego możliwości gospodarczych.
Szczególne znaczenie z punktu widzenia polityki gospodarczej prowadzonej przez państwo, mają narzędzia pozwalające wpływać na import towarów. Należy wymienić tutaj przede wszystkim:
cła, kontyngenty, bezpośrednie opodatkowanie importu itp.
Z kolei eksport może być pobudzany poprzez:
środki pozwalające manipulować kursami walutowymi,
gwarancje eksportowe państwa,
bezpośrednie dopłaty do eksportu,
ulgi dla eksporterów,
Bliższe przyjrzenie się wymienionym wyżej narzędziom manipulacji, pozwala wysunąć wniosek, że jednym z podstawowych celów prowadzenia polityki gospodarczej powinno być wspieranie eksportu i ograniczanie importu, a więc stwarzanie możliwości rozwoju jednostek gospodarczych własnego państwa. Jednak nie należy zapominać tutaj o wpływie prorozwojowym konkurencji, jaki może ona mieć na lokalne przedsiębiorstwa.
Specyficzne formy wymiany
1. Obrót uszlachetniający –dalszym fazom procesu produkcji w celu zwiększenia jego wartości. (czynny i bierny)
2. Obrót nakładczy – wysyłka surowców materiałów itp. W celu wytworzenia danego produktu. (czynny i bierny)
3. Obrót reparacyjny – wysyłka towary zagranicę w celu jego naprawy (czynny i bierny)


Każdy towar będący przedmiotem obrotu z zagranicą powinien mieć określony:
· Kraj pochodzenia – to kraj w którym towar został wytworzony
· Kraj sprzedaży – kraj do którego towar jest dostarczany
· Kraj wysyłki – to kraj w którym towar został oddany do przewozu
· Kraj zakupu – (może być ten sam co wysyłki), to kraj z którego towar (został nabyty)
· Kraj przeznaczenia – kraj w którym tow. jest konsumowany,
· Rozróżniamy:
o Kraj przejściowego przeznaczenia – na obszarze którego towar przez jakiś określony czas jest poddawany działaniom (fazę obróbki, jest przechowywany)
o Kraj ostatecznego przeznaczenia – kraj na obszarze którego tow. jest konsumowany
o Kraj przejściowego przeznaczenia – kraj tranzytowy tylko przewożony przez ten kraj

Pośrednicy występujący w handlu zagranicznym
Pośrednik działający
1. na cudzy rachunek – w cudzym imieniu (agent, makler/broker), we własnym imieniu (komisant, konsygnatariusz)
2. na własny rachunek - w cudzym imieniu (cem), we własnym imieniu (dystrybutor, dealer)

Na własny rachunek jako wynagrodzenie otrzymuję marżę. W pełni ponoszę koszty związane z prowadzoną działalnością. W pełni uzyskuję zysk i ponoszę straty
Na cudzy rachunek – pośrednicy którzy działają na zlecenie. Ich wynagrodzenie to prowizja. Zysk, strata należą w pełni do zleceniodawcy, koszty prowadzonej działalności są dzielone pomiędzy pośrednika a zleceniodawcą.

Na własny rachunek – we własnym imieniu.
Dystrybutor – Sprzedaż i promocja towarów to jego zadania. Często posiada wyłączność terytorialną. Może też posiadać wyłączność w handlu określonymi towarami.
Dealer – dostarcza on towar bezpośredniemu odbiorcy np. handel samochodami. Organizacja promocji – zadanie.

Na cudzy rachunek – we własnym imieniu
Komisant – to kupiec, Pośredniczy w realizowaniu transakcji
Komitent – osoba która zleca przeprowadzenie transakcji.
Konsygnatariusz – dokonuje tylko sprzedaży towaru. Odpowiedni komisanta.
Konsygnacja to szczególny rodzaj komisu. Sprzedaż towaru ze składu znajdującego się na obszarze wolnocłowej. Ma na celu zapewnienie elastyczności dostaw i sprzedaży. Dotyczy tylko sprzedaży. Odpowiednikiem komitenta jest konsygnator – ustala minimalną cenę sprzedaży.

Na cudzy rachunek – w cudzym imieniu
Agent handlowy – działalność polega na doprowadzeniu do transakcji. Otrzymuje prowizję od wszystkich transakcji, które zostały zawarte na jego obszarze.
Makler (broker) – pośredniczy przy zawieraniu transakcji. Celem jest doprowadzenie do zawarcia transakcji. Reprezentować zarówno sprzedającego i kupującego. Płacą ją po połowie eksporter i importer.

TRANSAKCJA W HANDLU ZAGRANICZNYM
Transakcja–szereg powiązanych ze sobą działań, których wynikiem jest osiągnięcie zamierzonych celów handlowych Celem może być np. osiągnięcie zysku, nawiązanie współpracy, wymiana (zakup, sprzedaż)
Wyróżniamy tutaj:
1. Aspekt techniczno-handlowy
2. Aspekt formalno-prawny, transakcje są rozpatrywane jako grupa umów wzajemnie ze sobą powiązanych, powstałych w związku z zawarciem i realizacja konkretnego kontraktu.
W transakcja handlu zagranicznego mówimy o cyklu transakcji a w związku z tym wyróżniamy 4 jego fazy (może ich być więcej):
1. Przygotowanie transakcji
2. Zawarcie transakcji
3. Realizacja
4. Kontrola

Ad 1. Przygotowanie transakcji
-zebranie informacji dot. potencjalnych nabywców lub odbiorców towarów za granicę
-wysłanie zapytań ofertowych, w przypadku importu lub materiałów reklamowych w przypadku eksportu
-wysłanie kontroferty lub przeprowadzenie negocjacji kontraktowych

Zapytanie ofertowe – jest odsyłane w przypadku importu, jest w formie listu handlowego, to dokument, który nie ma mocy wiążącej i poprawnie sformułowane zapytanie ofertowe powinno zawierać informacje: skąd znamy dostawcę tow., przedstawić własną firmę, zapytać się o te warunki, które będą najlepsze. Nie zaleca się podawania bliskiego terminu dostawy, poprosić o najkrótszy termin dostawy. Nie należy sugerować warunki płatności. Powinna tam znaleźć się kwestia opisu towaru. Musi być bardzo dokładny . każdy pracownik firmy może dokonać akceptacji takiego zapytania ofertowego.

Oferta – wiążąca propozycja sprzedaży towarów zawierająca prawa i te istotne warunki na których będzie realizowana dana transakcja.
- propozycja zawarcia kontraktu, skierowana jest do jednej lub więcej konkretnych osób, zawierająca dostatecznie dokładnie sprecyzowane istotne warunki przyszłej umowy (przedmiot umowy, ilość i cenę lub przesłanki do jej ustalenia.
- zobowiązanie oferującego w przypadku jej zaakceptowania.
Ma charakter wiążący z punktu widzenia oferenta.
Rodzaje ofert
Ogólna – ma formę listu akwizycyjnego, Jej celem jest zainteresować danym towarem.
Szczegółowa – zawarte są w niej wszystkie istotne informacje.
Wiążąca – jest ofertą szczegółową, która określa konkretne warunki na których może być zrealizowana dana transakcja.
Niewiążąca – ma charakter ogólny
Uzupełniająca – oferta, która określa zmianę tych warunków, które zostały umieszczone w ofercie pierwotnej (uaktualnienie lub uszczegółowienie do oferty ogólnej)
Z określonym terminem ważności – jasno precyzuje do którego momentu warunki ujęte w ofercie są ważne
Bez określonego terminu ważności – traktowana jako oferta otwarta. do 3 dni (faks, poczta elektroniczna), 7 dnie (droga listowa), ustnie i telefonicznie do zakończenia rozmowy.
Strona, która składa ofertę to oferent, adresat oferty to oblat.

Postępowanie po otrzymaniu oferty:
· Bezwarunkowe zaakceptowanie – odpowiedzią jest zamówienie,
· Akceptacja uwarunkowana – korespondencja warunków, może pojawić się kontroferta
· Odwołanie oferty –w sytuacji, w której informacja o jej odwołaniu dotrze do oblata szybciej niż oferta.

Kalkulacja ceny – jest to zestawienie wszystkich kosztów i opłat, które będą ponoszone w związku z realizacją określonej transakcji kupna – sprzedaży. W I fazie ma charakter kalkulacji wstępnej –w oparciu o przewidywane koszty. W fazie II kalkulacja wynikowa w oparciu o poniesione koszty.
Mamy dwie metody kalkulacji cenowej:
1. Progresywna – polega na tym, że do kosztów wytworzenia danego towaru dodajemy wszystkie koszty, które będą powstawały w trakcie realizacji transakcji. Jest najczęściej stosowana w przypadku dóbr inwestycyjnych i sprzedaży anonimowej.
2. Degresywna – punktem wyjścia jest cena możliwa do osiągnięcia na danym rynku zbytu i od tej ceny odejmowane są wszystkie koszty, które są ponoszone aż do osiągnięcia kosztów wytworzenia. Jest stosowana w przypadku dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku, przy sprzedaży markowej,
3. Dodatkową kalkulacją jest k. porównawcza – dokonujemy porównania skalkulowanej ceny z ceną kształtowaną przez dany rynek. Dokonujemy wyboru oferty i przeliczania ceny na inną walutę.

Ad 2. Zawarcie transakcji
Kontrakt – dokument prawna-techniczny, regulujący warunki realizacji sprzedaży/kupna towaru oraz prawa i obowiązki stron z których jedna ma swoją siedzibę poza granicami kraju.
Prawa i obowiązki stron w kontrakcie:
· Eksporter – przeniesienie na importera prawa własności do towaru w umówionym miejscu i czasie. Faktyczne wydanie towaru importerowi.
· Importer – odbiór towaru w określonym miejscu i czasie oraz zapłata uzgodnionej ceny za towar.
· Miejsce świadczenia – reguły INCOTERMS, inne formuły handlowe przyjęte w kontrakcie oraz konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowych sprzedaży towarów.
Elementy kontraktu
1. O charakterze formalnym – nie podlegają negocjacji, zawierają (data, miejsce zawarcia kontraktu, numer kontraktu, pełne nazwy i adresy stron zawierających kontrakt, podpisy stron)
Klauzule podstawowe kontraktu –muszą być określone by mogło dojść do dostawy – związane z podstawowymi prawami i obowiązkami stron.
· Określenie przedmiotu
nazwa towaru, rodzaj, gatunek, jakość– kondycja towaru, informacje dotyczące opakowania
jakość – klauzula tolerancji jakości, dopuszczalne wahania poziomu jakości od przyjętego wzorca
opakowanie – standardowo przyjęte opakowanie dla danego rodzaju towaru.
Określenie ilości towaru:
sztuki – Najbardziej powszechny jest system SI
Zwyczajowe jednostki:
busiel – zboże , bela – bawełna , baryłka – ropa, piwo , objętość – PINT
Waga netto – brana pod uwagę przy ustalaniu ceny
Waga brutto – przy ustalaniu kosztów transportu.
· Termin dostawcy bądź załadunku
- Konkretna data: rok, miesiąc, dzień
- Określony przedział czasowy – np. kwiecień 2004,na początku (miedzy 1 a 10 dniem), w połowie kwietnia (11-20), w końcu miesiąca 2004 21 – ostatni)
- termin dostawy poprzez podanie nr tygodnia, roku
Terminy mogą być bezwarunkowe – realizacja bez spełniania innych warunków lub warunkowe – uwarunkowane innymi.
· Warunki odbioru i akceptacji towaru.
kupujący uznał że:
- dostarczony towar odpowiada kontraktowi z tytułu dostawy nie rości żadnych pretensji
- strony w kontrakcie uzgadniają : kto, gdzie, kiedy i w jaki sposób dokonuje odbioru i akceptacji towaru oraz jakie dokumenty np. miarodajne dla obu stron w tym zakresie.
· Cena, waluta i formuła ceny
Cena – ustalona w końcowej fazie negocjacji – powodowane jest tym, że cena zależy od wielu czynników, które są przedmiotem negocjacji.
Rodzaje cen
Ceny stałe – są określone jako ceny fix – nie będą podlegały zmianie w trakcie realizacji kontraktu. przy kontraktach krótkoterminowych.
Ceny zmienne – są ustalane w sposób pośredni:
- ceny giełdowe – można się na nie powoływać
- ceny bazowe – ceny wyznaczone dla określonego standardu towaru, który jest przedmiotem transakcji
- ceny katalogowe (cennikowe) mogą być od nich udzielane opusty cenowe
- ceny teoretyczne – ustala się zasadę ustalania ceny dla danego kontraktu np. średnia arytmetyczna
Ceny ruchome – są związane z klauzulą zmienności cen – zakłada prawo do zmiany ceny w sytuacji w której zaistnieją określone czynniki (np. zmiana cen surowców, cen energii), czy w obu czy w 1 kierunku maja następować zmiany cen
Rodzaje opustów cenowych
Dodatkowe wynagrodzenie
Rabat – z tyt. zakupu większej ilości, z tyt. przekroczenia określonej kwoty,
Skonto – czyli wynagrodzenie, które jest przyznawane z tyt. dokonania zapłaty przed wyznaczonym terminem
Bonusy – dodatkowe wynagrodzenie, dodatkowa dostawa towaru jest to często ilość niefakturowana.
Odszkodowanie
Bonifikata – odszkodowania, które są przyznawane z tyt. różnic jakościowych.
Refakcje – to odszkodowania, które są przyznawane z tyt. uzasadnionych reklamacji
Cenę ustala się często uwzględnia się opakowanie (jeśli nie, to trzeba zaznaczyć) musi zawierać te warunki na jakich cena ta została ustalona tzw. baza ceny.
Klauzula waloryzacyjna (jeśli waluta jest słaba) – umożliwia zmianę ceny w przypadku znacznych wahań kursowych. Przyjmuje się kurs przelicznikowy waluty ceny na walutę płatności. Można zaznaczyć, że w przypadku wahań znaczących cena może ulec zmianie. Trzeba podać – datę i miejsce notowania oraz rodzaj.

· Warunki płatności
- muszą być uzgodnione by zabezpieczały interesy obu stron. Z punktu widzenia eksportera jest przedpłata – czy też możliwość uzyskania zaliczki w trybie bezwarunkowym. Z punktu widzenia eksportera korzystna jest także akredytywa dokumentowa nieodwracalna potwierdzona przez bank eksportera oraz płatna w jego siedzibie.
Inkaso - najlepsze inkaso gwarantowane (inkaso z którym powiązana jest gwarancja bankowa)

3. Klauzule uzupełniające - wskazane by były ale jeśli nie będzie to tak dojdzie do realizacji.
· Klauzula kar umownych –zobowiązane do zapłacenia kar umownych i w jakiej wysokości, jaki jest sposób ich naliczania,
· Klauzula siły wyższej (klauzule WIS MAIOR) – klęski żywiołowe, wojny, blokady, pożary – mogą nie wywiązać się z przyjętych obowiązków
· Klauzula terminu i sposobu nakładania reklamacji – do kiedy i jakie dokumenty trzeba złożyć by reklamacja została uwzględniona.
· Klauzula warunkująca wejście w życie kontraktu – stwierdza, że kontrakt wejdzie w życie po spełnieniu przez strony określonego warunku często niezależny od nas.
· Klauzula arbitrażowa – arbitraż – zespół specjalistów którzy rozstrzygają spory – taki sąd arbitrażowy, Często powoływane przy Izbach Handlowych.
· Klauzula prawa rządzącego kontraktem – prawo właściwe w przypadku kwestii nie uregulowanych w kontrakcie.
· Klauzula reeksportu – zakaz odsprzedaży towarów do określonych krajów lub ogólny zakaz odsprzedaży towarów

Ad 3. Forma realizacji
· Zlecenie dokonania sprzedaży
· Zawarcie umowy z ubezpieczycielem
· Przygotowanie towaru do wysyłki lub do przyjęcia towaru
· Uzyskanie świadectw i zaświadczeń potrzebnych do dokonania eksportu lub importu
· Wystawienie faktury handlowej i uzyskanie dokumentów przewozowych i ubezpieczeniowych
· Dostawa towaru do miejsca ustalonego w kontrakcie lub jego odbiór
· Dokonanie zapłaty za towar lub jej przyjęcie

Ad 4. Kontrola
· Ustalenie zgodności dokumentów ze stanem faktycznym
· Analiza prawidłowości decyzji podjętych w kolejnych fazach.


FORMY PŁATNOŚCI W HANDLU ZAGRANICZNYM

1. nieuwarunkowane formy płatności – beneficjent aby otrzymać należności za towar lub świadczoną usługę nie musi spełniać żadnego dodatkowego warunku
2. uwarunkowane formy płatności – występuje określony warunek i jest nim najczęściej złożenie odpowiednich dokumentów reprezentujących towar i dotyczących wykonania obowiązków nałożonych na sprzedającego. (inkaso dokumentowe oraz akredytywa dokumentowa)
POLECENIE WYPŁATY skierowaniu przez importera bezwarunkowego zlecenia płatności w formie przekazu albo wypłaty gotówkowej. W polecenie wypłaty zaangażowane są min. 4 instytucje.
Przy poleceniu wypłaty ważne jest jakie są relacje pomiędzy b. Eksportera i importera i czy banki te przynależą do systemu SWIFT
Polecenia wypłaty mogą być realizowane poprzez:
SWIFT – (Stowarzyszenie Międzynar. Międzybankowej Teletransmisji Danych Finansowych), Możliwość szybkich kontaktów, Każda instytucja przynależna ma przyznany swój adres SWIFTOWY i jeżeli PW są zagranicą to trzeba go podać.

TARGET – Transeuropejski Zautomatyzowany Błyskawiczny System Rozrachunku Brutto w czasie rzeczywistym
BANK KORESPONDENT – ważne by nasz bank był korespondentem banku z którym mamy się skontaktować, to banki które nawzajem prowadzą sobie rachunki: rach nostro (nasz rach u was), rach loro (wasz rach u nas)

CZEK - pisemny dokument sporządzony na specjalnym blankiecie zawierający bezwarunkowe polecenie wypłacenia przez bank z rach wystawcy określonej kwoty pieniężnej okazicielowi lub osobie wymienionej w czeku. Wystawca czeku to TRASANT, bank który dokonuje wypłat to TRASAT, osoba na rzecz której jest wypłata to REMITENT.
Elementy czeku
· Polecenie bezwarunkowej wypłaty
· Kwota która ma być wypłacona
· Nazwa TRASATA
· Powinien wskazywać miejsce dokonania płatności
· Data i miejsce wystawienia czeku
· Podpis TRASANTA czyli wystawcy czeku
Jeżeli czek na okaziciela to nie ma podanego REMITENTA.
CZEK BANKIERSKI – to czek wystawiony przez bank. Może być wystawiony na inny bank lub na określoną osobę prawną lub fizyczną. Daje on możliwość otrzymania należności bezpośrednio po jego złożeniu do realizacji.

MIĘDZYNAODOWY BANKOWY PRZEKAZ PIENIĘŻNY – forma, która wystawiona jest w systemie anglosaskim. Formularz podobny do czeku. Prawo posługiwania się nim nie ma umiędzynarodowionej formy. Na blankiecie, który można kupić w banku często podane jest max kwota, na jaką można go wystawić.

AKREDYTYWA PIENIĘŻNA (list wystawny)
Formy uwarunkowane
1. INKASO DOKUMENTOWE – polega na wydaniu określonego przedmiotu przez instytucje pośredniczącą osobie wskazanej przez zleceniodawcę po pobraniu od niej określonej kwoty pieniężnej lub po spełnieniu innego warunku.
Przebieg inkasa
Eksporter – będzie zleceniodawcą inkasa (podawca inkasa). W terminie określonym w kontrakcie dokonuje wysyłki towaru i składa polecenie inkasa i dokonuje innych do banku przekazującego. Bank przekazujący przyjmuje dokumenty i przesyła je wraz z instrukcją inkasa do banku inkasującego.
Importer – płatnik, dokonuje zapłat lub akceptacji traty wystaw przez eksportera a ciągnionej na importera. Dokumenty, które odbierze umożliwiają odbiór towarów.
Nie gwarantuje eksporterowi otrzymania zapłaty.
Rodzaje inkasa
Z punktu widzenia przedmiotu inkasa
I. inkaso finansowe – przedmiotem są dokumenty finansowe (weksle, czeki) cecha charakterystyczną jest to że za wykup tych dokumentów płaci się gotówką.
II. inkaso dokumentowe – przedmiotem są mogą być dokumenty handlowe, towarowe oraz mogą być dok. finansowe.
a) Inkaso gotówkowe – płatność następuje w zamian za wydanie dokumentów lub w zamian za akcept traty płatnej za okazaniem.
b) Inkaso akceptacyjne – termin płatności odroczony (inaczej inkaso terminowe), w tego rodzaju inkasie importer otrzyma dokumenty reprezentujące towar w zamian za zaakceptowanie traty terminowej
c) Inkaso warunkowane – powiązane z gwarancją bankową. Importer uzyskuje gwarancję bankową przed dokonaniem wysyłki towaru przez eksportera. W gwarancji tej bank zobowiązuje się do wypłacenia należności eksporterowi gdyby importer odmówił wykupienia dokumentów. Za dokumenty płaci się przy pierwszej ich prezentacji.

Inkaso towarowe – dokumenty są wykupione przez importera w pewnym terminie uzgodnionym w kontrakcie po odbiorze towaru. Importer może dysponować towarem.
Inkaso spedytorskie –Dokumenty reprezentowane towar są składane u spedytora. Po dotarciu do miejsca przeznaczenia dokumenty mogą być wydane importerowi tylko wtedy, gdy udowodni dokonanie płatności na rzecz eksportera.
Inkaso przyspieszone (kapitańskie, skrócone) – towar i dokumenty wysłane pocztą kapitańską (ten sam statek). Po przybyciu na miejsce przeznaczenia kapitan lub osoba wyznaczona dostarcza dokumenty do banku, importer jest informowany o możliwości wykupienia dokumentów.

Wady i zalety stosowania inkasa
Dla eksportera:
Zalety
· Większa możliwość konkurencji niż przy żądaniu otwarcia akredytywy
· Zmniejszenie ryzyka wejście w posiadanie towarów
· Zmniejszenie ryzyka nieotrzymania płatności (użycie sieci banków)
Wady
· Brak pewności otrzymania zapłaty (zobowiązanie importera)
· Ponoszenie dodatkowych kosztów wynikających z opóźnień importera.
Dla importera:
Zalety
· Płatność dokonywana dopiero po przybyciu towaru do miejsca przeznaczenia
· Unika czasochłonnej procedury związanej z otwarciem akredytywy
· Niższe koszty inkasa niż przypadku akredytywy
· Przy zastosowaniu traty terminowej eksporter kredytuje importera
Wady
· Niemożność kontrolowania terminu wysyłki
· Możliwość wcześniejszego przybycia dokumentów do banku niż faktycznie dotarcie towaru do miejsca przeznaczenia
· Możliwość utraty zaufania eksportera.

AKREDYTYWA DOKUMENTOWA – czyli jest to zobowiązanie banku do dokonania zapłaty lub jej zabezpieczenia beneficjentowi po spełnieniu przez niego warunków wymienionych w treści akredytywy. Wypełnienie tych warunków eksporter jest zobowiązany udowodnić poprzez dostarczenie określonych dokumentów.

Rodzaje akredytywy
I. Ze względu na rolę banku otwierającego(banku importera)
1. A. odwołalna – jej warunki mogą zostać zmienione bez poinformowania o tym fakcie beneficjenta akredytywy czyli eksportera. Z punktu widzenia ryzyka akredytywa dokumentowa zbliżona jest do inkasa.
2. A. nieodwołalna – jej warunki nie mogą zostać zmienione bez zgody wszystkich stron zaangażowanych w przebieg akredytywy w pełni zabezpieczający interesy beneficjenta. Banki bardzo rzadko zgadzają się

II. Z punktu widzenia banku pośredniczącego (banku eksportera)
1. A. potwierdzona – taki rodzaj akredytywy w której bank pośredniczący jest w taki sam sposób zobowiązany w stosunku do beneficjenta akredytywy (eksporter) jak bank otwierający akredytywę. Potwierdzenie akredytywy odbywa się na zlecenie banku otwierającego i bank pośredniczący ma prawo odmówić potwierdzenia akredytywy (eksporter ponosi koszty).
2. A. niepotwierdzona – może mieć charakter akredytywy awizowanej albo negocjacyjnej. Akredytywa negocjacyjna – bank pośredniczący ma prawo do negocjowania dokumentu czyli do zbadania ich zgodności z warunkami akredytywy a następnie bank pośredniczący może dokonać zapłaty za złożone ryzyko.
Akredytywa awizowana – rola banku pośredniczącego ogranicza się do przyjęcia dokumentów i przekazania ich do banku otwierającego oraz bank ten informuje eksportera o otwarciu akredytywy i przekazuje mu treść akredytywy.
3. A. w formie listu kredytowego – nie występuje tu bank pośredniczący (eksportera). cecha charakterystyczną jest również to, że trata jest wystawiana przez eksportera i ciągniona na bank otwierający akredytywę.
4. A. przenośna – w której beneficjent (eksporter ma prawo zlecić swojemu bankowi, ten bank musi być upoważniony do dokonania zapłaty lub negocjacji dokumentu, jednorazowe przekazanie wartości akredytywy w całości lub części na rzecz osoby trzeciej. Otwierający akredytywę musi wyrazić zgodę na to, aby miała ona charakter akredytywy przenośnej.
5. A. rewolwingowa (odnawialna) – w której jest ustalona łączna kwota obejmująca wartość całego kontraktu (określona jako pułap lub plafon). Kwota ta może być wykorzystywana przez beneficjenta częściami. Każda z tych części będzie obejmowała wartość jednej dostawy (nawiązka). Jest otwarta na dłuższy czas ale na mniejszą kwotę. Można wykorzystywać zabezpieczenie o niższej wartości na korzyść banku otwierającego akredytywę.
6. A. wiązana (kompensacyjna) – upoważnia bank pośredniczący do otwarcia na podstawie jednej akredytywy innej na rzecz innego beneficjenta tak aby wpływy z pierwszej akredytywy pokrywały wypłaty z drugiej akredytywy.

Wady i zalety akredytywy
Z punktu widzenia eksportera
Zalety
· Pewność otrzymania zapłaty – za zapłatę odpowiada bank otwierający
· Sprzedając towar w kredycie, eksporter może uzyskać wcześniej zapłatę (dysponując tratę terminową)
· Możliwość wykorzystania akredytywy jako środka płatniczego dla dostawców
· Możliwość uzyskania kredytu bankowego na sfinansowanie produkcji lub zakupu towaru
Wady
· Skomplikowany przebieg płatności
· Koszty bankowe
· Uciążliwości w opracowaniu i komplementowaniu dokumentów
Z punktu widzenia importera
Zalety
· Pewność, że płatność nastąpi za dokumenty wymienione w akredytywie
· Pewność kontroli bankowej dokumentów złożonych przez eksportera
· Nie musi płacić za towar dopóki nie znajduje się on faktycznie w drodze
· Terminy zapłaty mogą być wynegocjowane w ramach akredytywy terminowej
Wady
· Ponosi koszty bank otwarcia akredytywy
· Nie ma pewności że eksporter wywiąże się ze swoich zobowiązań.

Weksel – to dok. o określonej przez prawo formie zobowiązujący wystawcę lub wskazaną przez niego os do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie.
Elementy weksla:
1. słowo „weksel” w treści
2. weksel własny – bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty,
weksel trasowany (ciągniony) – bezwarunkowe polecenie zapłaty,
3. określona kwota pieniężna z wyjątkiem weksla in blanco
4. podana nazwa os, która ma dokonać zapłaty czyli trasata
5. nazwisko (nazwa firmy) na rzecz której lub na zlecenie której zapłąta ma być dokonana (remitent),
6. termin płatności
7. miejsce płatności
8. data i miejsce wystawienia weksla
9. podpis wystawcy weksla czyli TRASANTA
Weksel własny (sola)- czyli weksel w którym do zapłaty zobowiązuje się sam wystawca weksla Weksel trasowany (ciągniony, trata) – do zapłaty jest zobowiązana os wskazana przez wystawcę weksla

Funkcje weksla:
1. weksel może być wykorzystywany jako środek płatniczy – można przenosić prawa weksla poprzez indos , wekslem może zapłacić wystawca weksla, akceptant oraz wszyscy kolejni posiadacze weksla (INDOSATARIUSZE)
2. weksel spełnia funkcję gwarancyjną – daje on gwarancje otrzymania zapłaty. Funkcja gwarancyjna najpełniej realizowana jest przez weksel in Blanco.

Strony zaangażowane w obieg wekslowy
1. AKCEPT WEKSLA – osoba która została wskazana przez wystawcę weksla trasowanego bierze na siebie odpowiedzialność za dokonanie zapłaty z chwilą podpisania weksla i stosownego oświadczenia Osoba która dokonała akceptu nazywana jest AKCEPTANTEM. Do momentu zaakceptowania weksla za zapłatę odpowiada jego wystawca.
2. INDOS WEKSLA – przeniesienie praw własności poprzez oświadczenie remitenta że ustępuje on swych praw na rzecz innej osoby. Osoba, która przekazuje prawa to INDOSANT natomiast osoba na którą przeniesiono prawa to INDOSATARIUSZ
3. AWAL WEKSLA – poręczenie zapłaty albo całości albo części kwoty na jaką został wystawiony weksel. Osoba która poręcza weksel to AWALISTA.
4. DONICYLIANT – to osoba która ma zapłacić za weksel jednakże nie jest zobowiązana wekslowo
5. DYSKONTO – to czy bank przyjmie weksel do dyskonta zależy od tego kto jest wystawcą
Dłużnik nie może nie zapłacić – odpowiadają za to wystawca, akceptant

TRANSAKCJE NIETYPOWE
A. KOMPENSATY HANDLOWE – są to transakcje których termin realizacji wynosi od 6-18 m-cy. Są realizowane najczęściej na szczeblu przedsiębiorstw, są zawierane okazjonalnie, opiewają na niezbyt wysokie kwoty, dotyczą zróżnicowanej gamy towarów,
1 transakcje barterowe – wymiana towaru za towar
· Jedna umowa podpisana przez dwóch kontrahentów
· Bezpośredni charakter
· Brak zobowiązań pieniężnych
· Wzajemne dostawy towarów przez kontrahentów w stosunkowo krótkim odstępie czasu.
Dotyczą towarów trudno zbywalnych w obrocie dewizowym, obrót jest regulowany poprzez różnego rodzaju ograniczenie o charakterze administracyjnym (np. pozwolenie wywozu).
2 transakcje kompensacyjne
· kompensata pełna (brak przepływu dewiz pomiędzy krajami) a kompensata częściowa (możliwość przepływu dewiz,
· możliwość uregulowania nadwyżki w walucie wymienialnej (regulowane w walucie krajowej)
· rozliczanie transakcji pomiędzy firmami.
transakcje wiązane transakcje wiązane, oznacza to, że nabywca dóbr produkcyjnych wybiera
takich dostawców, którzy jednocześnie mogą stać się jego klientami,
3
· pionowo
Firma z kraju A towar atrakcyjny Firma z kraju B
Eksporter towar trudno zbywalny Importer
płatność
poziomo
Partner z kraju A towar x Partner z kraju B
towary
płatności
Transakcje uzależnione dwustronnie, towary są atrakcyjne z punktu widzenia obydwu stron. Zawierane są 2 oddzielne umowy i mogą one wejść w życie pod warunkiem podpisania ich obu – strony zabezp się w ten sposób.
B KOMPENSATY PRZEMYSŁOWE – są realizowane od kilku do kilkudziesięciu lat (przeciętnie 5-12 lat), opiewają na bardzo wysokie kwoty, pośrednio lub bezpośrednio zaangażowany jest rząd

1. długoterminowe transakcje na zasadach samospały (BUY BACK) – polegają na inwestycjach w kraju importera np. transakcji związane z przepływem technologii, kompletny obiekt pod klucz, uruchomienie linii produkcyjnej. Spłata następuje poprzez dostawy towarów wyprodukowanych w oparciu o dostarczony sprzęt i technologię.
Rodzaje transakcji
· buy back prosty – spłata w całości następuje poprzez dostawę towaru, zawarte są 2 niezależne kontrakty, 1 dotyczy dostawcy maszyn (harmonogram dostaw, cen), a 2 dotyczy zakupu towarów kompensacyjnych a więc towarów które będą równoważyły poniesione koszty.
· buy back złożony – zaangażowanych jest więcej niż dwa podmioty. Dostawca sprzętu nie jest zainteresowany zapłatą towarami. pojawia się firma pośrednicząca która działa w imieniu producenta i zajmuje się wyszukiwaniem nabywców, poszukiwaniem banku który udzieli kredytu lub zagwarantuje spłatę. Firma ta otrzymuje prowizję za świadczone przez siebie usługi.
Korzyści:
· ułatwiony dostęp do surowców
· możliwości uregulowania zobowiązań
· zagwarantowana sprzedaż towarów w długim okresie
· podniesienie jakości towarów
Problemy
· towary kompensacyjne są tańsze więc pojawiają się oskarżenia o dumping
· długi czas realizacji transakcji co przyczynia się do zmiany obowiązujących przepisów, zmiany cen, mogą pojawić się u lepszych dostawców
2. porozumienia wyrównawcze (OFF SET) -. są to transakcje które polegają na obniżeniu wartości sprzedawanego sprzętu inwestycyjnego poprzez wyrażenie zgody przez eksportera sprzętu na produkcję określonych elementów w kraju importera bądź też dokonanie wspólnie innych działań, które mają na celu poprawę sytuacji gosp. kraju importeraW przypadku transakcji OFFSETOWYCH rząd jest zaangażowany bezpośrednio – np. jest koordynatorem zadań,
OFFSET;
· bezpośredni – towary kompensacyjne są wykorzystywane do produkcji zaawansowanych technologicznie wyrobów, które stanowią przedmiot zakupu w ramach kontraktu głównego
· pośredni – brak powiązania materialnego pomiędzy towarami kompensacyjnymi a towarami które są przedmiotem kontraktu bazowego.
SOFT SET – mieszane połączenie offsetu bezpośredniego i pośredniego
Transakcje offsetowe zawsze rozliczane w pieniądzu. Często związane z udzieleniem kredytu, często rząd jest gwarantem

C. KOMPENSATY FINANSOWE – są zawierane na podstawie porozumień między państwami i dopuszczają bezdewizowe formy rozliczeń.
1. dwustronne umowy CLEARINGOWE
kraj A, Eksporter towar Kraj B, Importer

Kraj A, Importer towar Kraj B, Eksporter

Kraj A, Bank towar Kraj B, Bank
Są dopuszczalne w umowach międzypaństwowych – musi być dopuszczony sposób rozliczeń w formie clearingowej – określone instytucje które dokonują ewidencji wymiany firmy rozliczają się z instytucja fin. Stosowane gdy występuje brak dewiz,
2. transakcje zamienne
· SWITCH FINANSOWY – zaangażowane 2 kraje (A,B i inny z poza porozumienia clearingowego. Jest to sprzedaż należności clearingowych w zamian za dewizy (walutę wymienialną)
· SWITCH TOWAROWY – zakup towarów w ramach transakcji clearingowych a następnie ich sprzedaż za walutę wymienialna. Sprzedaż dokonywana w kraju trzecim.

DISAGIO – określany procentowo spadek ceny rynkowej instrumentu finansowego poniżej jego wartości nominalnej. może sięgać nawet 30%.

Rodzaje dokumentów w transakcjach handlu zagranicznego
Kryteria podziału:
A. Z punktu widzenia znaczenia dok.
· dok. podstawowe
· dok. dodatkowe
B. Z punktu widzenia treści dok. i wymagań banku odnośnie ich wystawienia.
· dok. sporządzone przez eksportera (beneficjenta)
· dok. sporządzone przez agenta lub os. Z którą eksporter (beneficjent) zawarł odpowiednią umowę
· dok. sporządzone przez niezależną instytucję

DOKUMENTY PODSTAWOWE:
1. dokumenty ogólne – wyróżniamy tutaj faktura handlowa, specyfikacja wysyłki):
· faktura handlowa –. Jest to dok. Który stwierdza wykonanie kontraktu czy też świadczenie usługi. Bardzo szczegółowo charakteryzuje towar. Na jej podstawie rozliczana jest transakcja. kupujący – dowód nabycia towaru, jest podstawą do rozrach. Stron. W niektórych krajach jest to dokument wymagany do dokonania odprawy celnej..
2. dokumenty finansowe – weksel

3. dokumenty przewozowe (listy przewozowe, potwierdzenie zawarcia umowy przewozu.
· Konosament – w transporcie morskim – dok. o charakterze zbywalnym, ma charakter papieru wartościowego – można dokonać przekazania towaru na który opiewa i również sam konosament może być przedmiotem transakcji kupna-sprzedaży. Reguluje przewóz towarów w transporcie morskim – stanowi potwierdzenie zawarcia umowy o przewóz. Jest wystawiany w kilku oryginalnych egzemplarzach (najczęściej 3), ilość wszystkich widnieje na każdym egzemplarzu. Najkorzystniejsze dla importera by posiadał wszystkie egzemplarze, przeznaczone dla załadowcy, armatora, odbiorcy.
Wystawiany na okaziciela – przeniesiony na inną os. Poprzez wręczenie dok.
Na zlecenie – przeniesiony na inną osobę poprzez indos.
Z punktu widzenia importera istotne jest abyśmy mieli konosament ta towary załadowane – jeśli taki to znaczy, że towar znajduje się na statku.
· Morski list przewozowy – ma charakter niezbywalny i wystawiany zawsze na imiennie określonego odbiorcę.
· Transport lądowy:
Międzynarodowy kolejowy list przewozowy – CIM – stosowany przy przewozach towarów koleją. Ma charakter niezbywalny. Obowiązuje w większości krajów europejskich które przystąpiły do konwencji COTIF
Międzynarodowy kolejowy list przewozowy – SMGS – przewóz towarów kolej poza naszą wschodnią granicę
Transport kolejowy SAT – przy przewozach tranzytowych
Wystawiane na imiennie określone osoby, niezbywalne. List składa się z 5 egzemplarzy CIM – wtórnik najważniejszy – przeznaczony dla nadawcy przesyłki. Jest stosowany przy dokumentowych formach płatności. (inkaso, akredytywa)
· Transport samochodowy:
Międzynarodowy samochodowy list przewozowy – CMR – wystawiony na imię określonego odbiorcy. 4 egzemplarze.
· Transport lotniczy:
Międzynarodowy lotniczy list przewozowy AWB – występuje na imiennie określone osoby, wypełniony w całości przez przewoźnika lub agenta. Najmniej 3 oryginały i 6 kopii.
· Transport śródlądowy:
Konosament żeglugi śródlądowej – nie ma żadnych uregulowań międzynarodowych co do przewozu. Każdy przewoźnik ma swoje warunki. Nie ma charakteru dokumentu zbywalnego najczęściej wystawiany na imiennie określoną umowę.
· Dokumenty spedycyjne
Spedytorskie dokumenty przewozowe – wszystkie rodzaje transportu. Odgrywają istotną rolę gdy spedytor ponosi odpowiedzialność za przewóz towaru jako przewoźnik lub jako agent przewoźnika.
Zaświadczenie spedytorskie – dokument, który potwierdza przyjęcie towaru przez spedytora. Stosowane, gdy sprzedawca ma obowiązek postawienia towaru do dyspozycji kupującego w siedzibie spedytora lub przewoźnika (grupa II Incoterms – FCA)
Spedytorski lotniczy list przewozowy HAWB – dokument, który jest wystawiany przez spedytora upoważnionego do konsolidacji drobnych przesyłek.
Konosament transportu multimodalnego – konosament FIATA (zrzeszenie spedytorów międzynarodowych) – jest uznawany przy dokumentowych formach płatności. Obejmuje całą drogę przewozu, nawet, gdy transport mieszany). Ma charakter taki sam jak konosament morski. Nie każdy spedytor jest upoważniony do jego wystawienia. By móc wystawiać musi spełniać pewne warunki (nie są bardzo i rygorystyczne do spełnienia)

4. dokumenty składu (potwierdzenie złożenia danego towaru w magazynie)
· warrant – jest stosowany najczęściej w transporcie morskim i lądowym. Ma charakter zbywalny, wykorzystywany wówczas, gdy towary są składowane w celu ich wydania kupującemu w określonym magazynie w kraju przeznaczenia lub też w kraju tranzytu – można dokonać częściowego odbioru towaru.
· Kwit składowy – dokument niezbywalny wystawiany na imiennie określonego odbiorcę, stanowi potwierdzenie na skład towarów jak również wskazuje osobę której towary mają być wydane.
W przypadku warrantu i konosamentu może mieć zastosowanie polecenie wydania – gdy chcemy wydac część towaru, wystawiane przez posiadacza konosamentu lub wydanie części towaru objętego którymś z dokumentów.

5. dokumenty ubezpieczeniowe (potwierdzenie ubezpieczenia)
· polisy:
polisa pojedyncza – potwierdzenie zawarcia umowy ubezpieczenia ładunku na określoną transakcję, dotyczy konkretnego ładunku.
Polisa generalna – ubezpieczone ładunki, które są przedmiotem transakcji kupna-sprzedaży w wyznaczonym z góry czasie
Przy polisie generalnej nie można złożyć do banku w ramach dokumentowych form płatności. Dokumentem potwierdzającym ubezpieczenie konkretnego ładunku jest certyfikat ubezpieczeniowy.
W dokumentach podany jest zakres i rodzaje ryzyka od jakich ładunek jest ubezpieczony.

DOKUMENTY DODATKOWE:
1. świadectwo pochodzenia towaru – mamy 3 rodzaje:
· świadectwa zwykłe (białe) – wystawione na pisemny wniosek eksportera, przez Izby przemysłowo-handlowe, czy też Izby Handlowe stosowane wówczas gdy na dany towar może być nałożona jedynie stawka autonomiczna. Handel poza Unią, kraje które należą do WTO a nie mamy z nimi podpisanych umów
· świadectwa w ramach powszechnego systemu preferencji. GSP Formularz A (Generalized System of Preferences)- stosowany pomiędzy krajami objętymi Powszechnym Systemem Preferencji (słabo rozwinięte i rozwijające się).
· świadectwa przewozowe EUR 1 – będzie występować w obrębie tych krajów z którymi UE ma podpisane umowy o tworzeniu strefy wolnego handlu. Wymagają potwierdzenia administracji celnej i są wystawiane na pisemny wniosek eksportera.
· Towary, których wartość nie przekracza równowartości 6 tys. Euro wystarczy deklaracja na fakturze handlowej.
2. świadectwo standaryzacyjne – spełnienie określonych standardów potwierdza,
3. urzędowe świadectwo lekarsko-weterynaryjne – handel mięsem
4. świadectwo fitosanitarne – art. Rolne pochodzenia roślinnego
5. certyfikat jakości – normy międzynarodowe lub krajowe, które muszą być spełnione. Są różnorodne, wydaje różne laboratoria (instytucje badawcze)
6. świadectwo liczenia i mierzenia – umożliwia odbiór ilościowy towaru, stosowany gdy rozliczenie jest według wagi rozładowania a nie załadowania
7. świadectwo wagi – podobnie jak w 6
8. świadectwo o sile wyższej – wydawany przez Izby Gospodarcze – stwierdza wystąpienie siły wyższej musi być dostarczone w określonym czasie – umożliwia odstąpienie bądź przesunięcie czasu realizacji kontraktu.
9. świadectwo analizy - przy substancjach chem. udział % poszczególnych składników.
Dokumenty dodatkowe mogą się pojawić także dok., które są wystawiane przez instytucje trzecie:
· faktura celna – można na jej podstawie dokonać odprawy celnej towaru, nie jest podstawą do rozliczenia stron . Dok. zabezpiecza sprzedawcę przed zbyt wczesnym przejściem własności ze sprzedającego na kupującego.
· Faktura konsularna – wystawiana na specjalnych formularzach, będzie ona podlegała legalizacji w placówce konsularnej kraju importera. Rzadko stosowana w handlu z krajami Ameryki Pd. Nastręcza dużo problemów jej wypełnienie:
b. szczegółowe inf. (kraje poch. surowców z których wytworzono tow.
Sporządzana w języku kraju importera






3. HANDEL ZAGRANICZNY POLSKI I INNYCH KRAJÓW

3.1 Handel zagraniczny Polski w latach 1921-1990

Pierwsze lata po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (do 1921 r.) to okres charakteryzujący się handlem zagranicznym (wymianą towarowa) opartym o system reglamentacyjny. Nie można dokładnie określić jak wysokie obroty w handlu zagranicznym Polski notowano w tym czasie, gdyż było to utrudnione przez rozpowszechniony przemyt oraz nieustabilizowaną politykę kursową.
W okresie tym pojawiły się w Polsce pierwsze instytucje handlu zagranicznego, podpisano również szereg umów międzynarodowych o wymianie handlowej.
System wzajemnej, międzynarodowej wymiany handlowej był w pierwszych latach niepodległości Polski dodatkowo utrudniony poprzez fakt funkcjonowania w kraju 3 różnych walut. Dopiero wraz z wprowadzeniem do obiegu jednolitej waluty – złotego, przyczynił się do wyklarowania sytuacji w kwestiach handlowych.
Światowy kryzys w latach 1929-35 przyczynił się w istotny sposób do spadku obrotów w wymianie handlowej Polski z zagranicą. Zaczęto więc szukać rozwiązań, które mogłyby pozwolić na przełamywanie pewnych negatywnych zjawisk rynkowych i doprowadzić do wzrostu atrakcyjności międzynarodowej wymiany handlowej.
W tym czasie zaczęto w kraju stosować system dumpingowy (dopłaty do eksportu) celem obniżenia cen polskich towarów na rynkach zewnętrznych. Upowszechniono także różnego rodzaju instrumenty mające na celu podniesienie atrakcyjności eksportu, m.in.:
zwroty ceł,
premie wywozowe,
zniżki przewozowe,
gwarancje państwowe,
ułatwienia w kredytowaniu.
Możemy więc w tym przypadku mówić o swego rodzaju wzroście ingerencji państwa w sferze gospodarczej.
Najważniejszym partnerem Polski w wymianie handlowej w tym czasie (do roku 1938) były Niemcy. Jednak późniejszy wybuch II wojny światowej, a także wcześniejsze wzajemne obostrzenia celne, wpłynęły na konieczność poszukiwania przez Polskę nowych partnerów gospodarczych. Stały się nimi dodatkowo Wielka Brytania oraz USA.
W okresie tym Polska eksportowała przede wszystkim surowce (np. węgiel), półfabrykaty oraz artykuły o charakterze rolno-spożywczym. Rozwój przemysłu, przyniósł także stopniowy wzrost eksportu maszyn i urządzeń.
Import dotyczył przede wszystkim artykułów powszechnego użytku i żywności, także surowców oraz uzbrojenia. Do Polski napływały też maszyny i urządzenia oraz środki transportu, maszyny włókiennicze.
Po II wojnie światowej, nastąpił odwrót od wolnego handlu w kierunku monopolu państwa w tej dziedzinie. Rozpoczął się okres centralnego regulowania gospodarki polskiej.
Dopiero rok 1990 przyniósł liberalizację zasad rynkowych i rozpoczął się proces przechodzenia z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki wolnorynkowej.
Doprowadzono do likwidacji szeregu obostrzeń i zakazów w zakresie tworzenia przedsiębiorstw i powstawania nowych jednostek gospodarczych. Zniesiono szereg ograniczeń ilościowych i jakościowych w zakresie importu i eksportu, wprowadzono wymienialność wewnętrzną waluty oraz wprowadzono taryfy celne dla importu do Polski, w tym także dla krajów RWPG, dla których do 1989 roku nie było obostrzeń w postaci ceł. Wprowadzono również zasadę kontyngentu bezcłowego na pewną ilość określonych towarów (np. samochody). Wobec eksportu wprowadzono pewne regulacje w formie kontyngentów i pozwoleń, nakładanych na Polskę przede wszystkim przez wyżej rozwinięte gospodarki, m.in. te zrzeszone w dużych organizacjach, jak np. Unia Europejska.
Proces szeroko zakrojonej prywatyzacji przedsiębiorstw, także w pewien sposób wpływa na rozwój handlu zagranicznego (pozyskiwanie nowych technologii, maszyn i urządzeń).

3.2 Obroty i struktura wymiany handlowej Polski w wybranych okresach czasu oraz ich znaczenie dla gospodarki polskiej

Dane na temat obrotów w handlu zagranicznym, to jedna z podstawowych informacji, która pozwala stwierdzić jak kształtuje się bilans handlowy Polski, w kolejnych latach wybranego okresu.
Kształtowanie się obrotów w polskim handlu zagranicznym, dla przykładowego okresu 1997-2000, prezentuje tabela 1.
Tabela 1. Obroty w polskim handlu zagranicznym (w mln US $)




Lata Import Eksport Saldo
1997 42,31 25,75 - 16,56
1998 47,05 28,23 - 18,82
1999 45,91 27,41 - 18,50
2000 48,94 31,65 - 17,29
Podstawowym wnioskiem, jaki można wysunąć na podstawie danych przedstawionych w tabeli powyżej, to fakt wzrostu z każdym rokiem ujemnego salda wymiany handlowej między Polską a zagranicą. Chociaż w omawianym okresie należy odnotować ciągły wzrost polskiego eksportu, z pewnym ujemnym wahnięciem w roku 1999, to jednak należy również zauważyć, że mamy tutaj do czynienia z ciągłym wzrostem importu (spadek również w roku 1999).
Znaczenie takiego stanu rzeczy dla polskiej gospodarki jest niebagatelne. Można bowiem wyciągnąć wniosek, że w omawianym okresie czasu, ze względu na wartościowo większy import niż eksport, następuje proces wypompowywania pewnej części kapitału w postaci zobowiązań wobec państw zewnętrznych. Jednak aby móc z pewną dokładnością przedstawić analizę oraz znaczenie przedstawionych w tabeli nr 1, należy poznać strukturę rodzajową polskiego eksportu i importu.
Przykładowe dane dotyczące struktury polskiego importu i eksportu w roku 1997 prezentuje tabela 2.
Tabela 2. Import i eksport według grup gałęzi w 1997 roku (w mln US $)

Branża Import Eksport Saldo
• Paliwa i energia 3730,8 1689,5 -2041,3
• Przemysł metalurgiczny 2126 2817,6 691,6
• Elektro-maszynowy 17566,3 7126,5 -10439,8
• Chemiczny 7622,9 2979,6 -4643,3
• Mineralny 1093,1 796,6 -296,5
• Drzewno papierniczy 1891,0 3132,2 1241,2
• Lekki 3337,3 3318,6 -18,7
• Spożywczy 2566,0 2874,7 308,7
• Pozostałe gałęzie 1060,6 305,3 -755,3
• Produkty rolnictwa 1164,7 449,2 -715,5
• Produkty leśnictwa 24,9 51,1 26,2
• Pozostałe 123,9 210,4 86,5
• TOTAL -42307,5 25751,3 -16556,2

Dane przedstawione w tabeli powyżej, pozwalają stwierdzić, praktycznie w każdej z wymienionych wyżej branż, przewaga importu nad eksportem jest znacząca i w ostatecznym rozliczeniu wpływa na ujemny bilans wymiany handlowej Polski. Przewagę wartościową eksportu nad importem możemy odnotować w badanym roku dla przemysłu metalurgicznego, spożywczego, dla produktów leśnictwa oraz pozostałego eksportu.
Z punktu widzenia branż, dla których import do Polski jest dużo wyższy eksport poza granice naszego kraju, wynika wniosek, że w pewnych przypadkach Polska może mieć zbyt mały potencjał techniczny bądź też finansowy, ale także surowcowy, aby móc skutecznie przeciwstawić się zalewowi rynku polskiego przez obce towary.

Tabela 3. Polski eksport i import w roku 2000 i 2001 do wyodrębnionych grup krajów












Dynamika eksportu i importu w roku 2001 względem roku 2000

Lp. Nazwa ugrupowania rok 2001 rok 2000 Dynamika Udział w
Eksport Import Saldo Eksport Import Saldo Eksportu Importu eksporcie imporcie
W mln USD w mln USD w % w %
POLSKA 36092,2 50275,1 -14183,0 31651,3 48940,2 -17288,9 114,0 102,7 100,0 100,0
1 OGÓŁEM KRAJE ROZWINIĘTE, w tym: 27093,1 35178,6 -8085,5 24172,0 34706,8 -10534,9 112,1 101,4 75,1 70,0
UE 24986,8 30865,1 -5878,3 22143,6 29950,8 -7807,2 112,8 103,1 69,2 61,4
EFTA 894,3 1182,7 -288,4 600,5 1074,7 -474,3 148,9 110,0 2,5 2,4
pozostałe kraje rozwinięte 1212,0 3130,9 -1918,8 1427,9 3681,3 -2 253,4 84,9 85,0 3,4 6,2
2 KRAJE EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ, w tym: 6620,6 9116,3 -2495,8 5475,3 9061,5 -3586,3 120,9 100,6 18,3 18,1
CEFTA 3148,7 3743,6 -594,9 2662,2 3461,7 -799,5 118,3 108,1 8,7 7,4
Kraje europejskie b. ZSRR 3471,3 5372,5 -1901,2 2812,3 5599,7 -2787,4 123,4 95,9 9,6 10,7
3 KRAJE ROZWIJAJĄCE SIĘ 2378,5 5980,2 -3601,7 2004,1 5171,8 -3167,7 118,7 115,6 6,6 11,9

Tabela powyżej, prezentuje jak kształtował się polski eksport i import do poszczególnych, wyodrębnionych grup krajów w roku 2000 oraz 2001, a także ja w związku z tym kształtowała się dynamika eksportu i importu oraz jaki był udział procentowy poszczególnych grup krajów w polskim eksporcie i imporcie.
W roku 2001 należy odnotować wzrost polskiego eksportu ogółem (do wartości 31651,3 mln US $) a także wzrost importu. Co ważne jednak, dynamika wzrosty eksportu wynosząca 114 % w stosunku do bazowego roku 2000, jest większa niż dynamika wzrostu importu w odniesieniu do tego samego roku (102,7 %).
Na podstawie powyższych danych, należy stwierdzić, że największą dynamikę wzrostową miał eksport do krajów należących do EFTA (148,9 %), a najmniejszą do krajów wymienionych jako pozostałe kraje rozwinięte (84,9 %).
Największy wzrost importu odnotowano z krajów rozwijających się (115,6 %), a najmniejszy w przypadku pozostałych krajów rozwiniętych.

3.3 ŚWIATOWY HANDEL ZAGRANICZNY I JEGO ZNACZENIE

Światowy handel zagraniczny to miliardy dolarów transferowane corocznie w postaci różnego rodzaju towarów, tak w procesie eksportu jak i importu. Przykładowe dane pozwalające uzmysłowić sobie jak duże kwoty towarzyszą handlowi zagranicznemu innych regionów świata pokazuje tabela 4.

Tabela 4. Handel zagraniczny w regionach świata w 1999 roku ( w mld US $)

L.p. Region Import Eksport
• 1 Świat 5729 5473
• 2 Ameryka Północna 1280 934
• 3 Ameryka Południowa 335 297
• 4 Europa Zachodnia 2418 2353
• 5 Unia Europejska 2232 2180
• 6 Europa Wschodnia i Centralna 131 102
• 7 Afryka 133 112
• 8 Bliski Wschód 150 170
• 9 Azja 1200 1394

Dodatni bilans handlowy spośród regionów wymienionych w tabeli powyżej, mają kraje bliskiego wschodu oraz Azji. Niewielką nadwyżkę importu nad eksportem zanotować należy w przypadku Unii Europejskiej, do której Polska ma przystąpić jako jedno z nowych państwa członkowskich. Wartość handlu zagranicznego dla tego regionu świata, powinna uzmysłowić nam, jak ważne dla Polski jest wykorzystanie potencjału tkwiącego w gospodarczych możliwościach tego regionu i jak istotne dla nas powinno być przystąpienie do Unii.
Dla każdego z państw biorących udział w globalnym handlu i wymianie towarowej istotne znaczenie ma eksport poza obszar własnego terytorium. Najwięksi światowi eksporterzy, to przede wszystkim USA, Niemcy, Wielka Brytania i Japonia. Wartość eksportu jaki odnotowały te oraz inne państwa dla przykładowego roku 1999 obrazuje tabela 5.












Tabela 5. Najwięksi światowi eksporterzy w 1999 roku ( w mld US $)

Kraj Wielkość importu Wielkość eksportu
• Poz. 1 USA 1059,1 695,2
• Poz. 2 Niemcy 472,5 541,5
• Poz. 3 Wielka Brytania 320,3 269,0
• Poz. 4 Japonia 311,3 419,4
• Poz. 5 Francja 290,1 300,4
• Poz. 6 Kanada 220,2 238,4
• Poz. 7 Włochy 216,9 230,6
• Poz. 8 Holandia 187,6 200,4
• Poz. 9 Hong Kong brak danych 195,2
• Poz. 10 Chiny 165,8 195,2

Ujemny bilans handlowy możemy odnotować w przypadku USA oraz Wielkiej Brytanii. Znaczenie tego faktu, można analizować w różny sposób, przede wszystkim wziąwszy uprzednio pod uwagę strukturę importu i eksportu każdego z tych państw.
W przypadku Wielkiej Bryta