Zasady tworzenia prawa
ZASADY TWORZENIA PRAWA
Wykład I
Źródła prawa powszechnie obowiązującego
KONSTYTUCJA RP w sposób kompleksowy uregulowała źródła prawa ? Rozdział III (próba usystematyzowania tej kwestii).
ŹRÓDŁO PRAWA to dokument urzędowy, zawierający reguły obowiązującego i wymagalnego zachowania ludzi i ich zrzeszeń, a także kompetencje instytucji publicznych, zwłaszcza organów państwa. Źródła prawa tak uregulowane zawarte zostały w Konstytucji RP.
Te regulacje muszą cechować się abstrakcyjnością i generalnością. Generalność oznacza, że regulacje te odnoszą się do nieokreślonej z góry ilości podmiotów, a abstrakcyjność oznacza, że odnoszą się do nieokreślonych z góry przypadków. Te reguły (normy) zapisane są w przepisach.
Cechy polskiego systemu źródeł prawa (co wchodzi w skład tego systemu):
Prawo w Polsce jest wyłącznie prawem stanowionym (ustanawianym przez odpowiedni organ państwa) w opozycji do prawa sankcjonowanego (czyli zwyczaju).
Elementy systemu źródeł prawa w RP
? Porozumienia zawarte przez RP z innymi państwami, czyli umowy międzynarodowe (stają się one źródłami prawa po ich podpisaniu, lub z chwilą ratyfikacji).
? Przepisy prawa ustanawianego przez organizacje międzynarodowe, które również stają się częścią polskiego systemu źródeł prawa.
? Ogólne zasady prawa, ale także i zwyczaje międzynarodowe, będące źródłami prawa międzynarodowego (zasady ponadczasowe, obowiązujące bez względu na to, czy one się
w jakiejś umowie znalazły, czy nie). Podstawą jest art. 9 Konstytucji RP.
? Układy zbiorowe pracy ? reguły umowne, ustanawiane między organizacjami pracodawców
i pracowników.
Źródło prawa stojące na najwyższym miejscu w RP, które zarazem określa system źródeł prawa to:
KONSTYTUCJA RP ? jest to akt normatywny, odnoszący się do fundamentalnych zagadnień danej państwowości. Obejmuje:
1) charakter tej państwowości,
2) określenie ustroju państwa,
3) określenie organów państwowych i ich funkcjonowanie,
4) węzłowe zagadnienia dotyczące sytuacji prawnej obywatela.
Rozdział II Konstytucji RP ?Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela? powinien znaleźć cię
w każdej konstytucji. W Konstytucji wszystko zależy od ustawodawcy. Powinny się w niej znaleźć kwestie fundamentalne. Uregulowanie jednak zbyt wielu kwestii powoduje, że staje się ona mało przejrzysta.
Argumenty decydujące o tym, że konstytucja jest aktem o najwyższej mocy prawnej:
1) Zasada konstytucjonalizmu (zawarta w art. 8) mówi o tym, że konstytucja jest najwyższym prawem w RP i jej przepisy należy stosować bezpośrednio (zwykle nie da się tych postanowień stosować bezpośrednio, wówczas należy sięgnąć do innych ustaw).
2) Tryb dokonywania zmian i tryb uchwalania nowej konstytucji. Obecnie nigdzie nie jest uregulowany tryb zmiany obowiązującej konstytucji na nową. Natomiast zmiana w aktualnie obowiązującej konstytucji jest uregulowana w niej samej ? może tego dokonać Sejm. Większością 2/3 głosów uchwala ustawę zmieniającą konstytucję, uchwałę tę zatwierdza Senat uchwałą zatwierdzającą - większością bezwzględną. Można także w sprawie zmiany konstytucji przeprowadzić referendum.
Ten utrudniony tryb zmiany bądź uchwalenia nowej konstytucji świadczy o tym, że jest to akt
o najwyższej mocy prawnej. Jeszcze trudniejszy tryb występuje przy transferze (przekazaniu) kompetencji, które RP przekazuje na rzecz organizacji międzynarodowych.
3) Uchwalenie nowej konstytucji powoduje uchylenie nie tylko dotychczasowych regulacji konstytucyjnych, ale i ustawowych. Uchylone są także regulacje, które mają taki sam stopień ogólności jak konstytucja (te przepisy są symetryczne). Zwykle przepisy konstytucji są bardziej ogólne, niż normy ustawowe.
4) Forma dokonywania zmian konstytucji. Uchwala się ustawę o zmianie konstytucji (art. 235
ust. 2). Zmiany te wprowadzane są w taki sposób, że zmienia się treść istniejącego przepisu na inną treść, uchyla się dotychczasowy lub też wprowadza nowy przepis do aktualnego tekstu.
Nie ma możliwości uchwalenia w RP takich ustaw, które mają taką samą pozycję, jak Konstytucja RP. Jedyna możliwość to zmiana konstytucji w trybie uchwały o zmianie konstytucji.
Konstytucja określa system źródeł prawa i tym samym dzieli je na pewne kategorie:
1. Konstytucja w art. 87 ust. 1 wyczerpująco wylicza źródła powszechnie obowiązującego
prawa w RP:
1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
oraz akty prawa miejscowego ? art. 87 ust. 2:
2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Cechą charakterystyczną źródeł prawa powszechnie obowiązującego jest to, że są to akty, które dotyczą wszystkich obywateli. Jest także to, że obowiązują one pod warunkiem, że zostaną ogłoszone w odpowiednim trybie i odpowiednim publikatorze.
2. Źródła prawa wewnętrznie obowiązujące (o charakterze wewnętrznym) ? art. 93 ? choć nie jest to wyliczenie wyczerpujące:
1. (2) Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.
2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.
Art. 142 ust. 1:
1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92
i art. 93.
Są także inne akty niż uchwały i zarządzenia, które mogą być wydawane (np. instrukcje, obwieszczenia, okólniki).
Cecha odróżniająca źródła prawa powszechnie obowiązującego od źródeł wewnętrznych:
? w przypadku aktów o charakterze wewnętrznym można rozszerzyć ten katalog ustawowo (wprowadzić ustawę), natomiast źródła prawa powszechnie obowiązujące można zmienić tylko zmieniając konstytucję.
Art. 93 ? tutaj jest ta różnica, tkwi ona w adresatach ?i obowiązują tylko jednostki?? Źródła prawa powszechnie obowiązującego dotyczą wszystkich, a źródła prawa wewnętrznie obowiązującego tylko tych jednostek, które organizacyjnie podlegają organowi wydającemu te akty. Akty powszechnie obowiązujące i akty wewnętrzne mogą regulować taką samą materię (np. służbę zdrowia, ochronę środowiska). Różnica tkwi w tym, do kogo ten przepis będzie skierowany i kogo on będzie obowiązywał.
Zgodność źródeł prawa ? źródła o charakterze wewnętrznym muszą być zgodne z całością przepisów obowiązujących powszechnie i podlegają kontroli pod względem zgodności z tym prawem (kontroli sądowej Trybunału Konstytucyjnego).
3. Przepisy regulaminowe i statutowe, np. art. 113, 1254, 169.
Różnice między przepisami powszechnie obowiązującymi, a regulaminami:
- przepisy regulaminowe także są przepisami wewnętrznymi, ale o innych charakterze; różnią się adresatami; regulują funkcjonowanie jednostki, która ten przepis wydała; adresowane są do różnej grupy odbiorców;
- między tymi przepisami nie ma hierarchii, są od siebie niezależne,
- są aktami wykonawczymi bezpośrednio do Konstytucji,
- precyzyjnie wyznaczono regulacje statutowe.
UKŁADY ZBIOROWE PRACY
Jest to bardzo specyficzna grupa przepisów regulujących rozmaite relacje powstające na tle świadczenia pracy, a także regulujące funkcjonowanie podmiotów, które pracownikami nie są (emerytów i rencistów). Tryb ustanawiania układów zbiorowych pracy reguluje kodeks pracy. Nie ma między tymi układami żadnej hierarchii, powstają na drodze rokowań. Kodeks pracy określa osoby uprawnione do prowadzenia rokowań. Układy zbiorowe pracy muszą być zgodne z przepisami powszechnie obowiązującymi ? mogą jednak być bardziej korzystne dla pracowników, niż powszechne źródła prawa. Podobieństwo między układami zbiorowymi pracy a regulaminami i statutami polega na tym, że dotyczą one określonej z góry liczby podmiotów.
Źródła prawa powszechnie obowiązującego
1. Ogólne zasady prawa międzynarodowego ? są elementem źródeł prawa powszechnie obowiązującego, choć w Konstytucji nie jest to wyraźnie zapisane (wynika to z art.
9 Konstytucji). Przykłady ogólnych zasad prawa:
- zakaz ponownego rozstrzygania tej samej sprawy,
- nie można przekazać więcej, niż się samemu posiada,
- nie można korzystać z bezprawnego własnego zachowania.
Jaka jest zależność między Konstytucją a zasadami prawa międzynarodowego ? Polska stworzyła system prawny, który jest zgodny z zasadami prawa międzynarodowego. Gdyby jakaś zasada nie znalazła się w polskim systemie prawa, to ona i tak obowiązuje ze względu na stosowanie prawa międzynarodowego.
2. Przepisy prawne organizacji międzynarodowych, tych organizacji, których Polska jest członkiem i tych przepisów które RP współtworzy.
Jaka jest zależność między przepisem prawa organizacji międzynarodowej, a przepisem ustawy lub umową międzynarodową ratyfikowaną (art. 91 ust. 3) - Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
3. Umowa międzynarodowa ratyfikowana na podstawie upoważnienia ustawowego:
a) umowy międzynarodowe nie wymagające ratyfikacji (zawarte w trybie prostym), nazywane umowami resortowymi ? muszą one być tylko zatwierdzone przez RM;
b) umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji przez prezydenta (ratyfikacja to potwierdzenie woli państwa związania się umową, prezydent może odmówić ratyfikacji lub skierować sprawę do TK w trybie kontroli konstytucyjnej);
c) umowy, do których ratyfikacji wymagane jest upoważnienie ustawowe. Są to umowy, które dotyczą spraw najistotniejszych dla państwa. Jaki jest zakres przedmiotowy tych umów:
dotyczą sojuszów politycznych, wojskowych, gospodarczych;
dotyczą wolności, praw i obowiązków zapisanych w Konstytucji;
dotyczą członkostwa RP w organizacjach międzynarodowych;
dotyczą umów zwiększających obciążenie dla budżetu państwa (np. wysłanie pomocy wojskowej);
dotyczą umów regulujących kwestie, co do których wymagana jest regulacja ustawowa (art. 74 ust. 3);
dotyczą przekazania przez RP kompetencji niektórym organizacjom międzynarodowym (art. 90 ust. 1); przekazanie nie może dotyczyć całości kompetencji danego organu i niektórych kompetencji, które muszą być realizowane przez organy podstawowe (np. dotyczące obrony narodowej) ? w tym przypadku decyduje zawsze Sejm większością głosów albo tryb referendalny.
U S T A W A - jest podstawowym aktem podkonstytucyjnym
Podział ustaw ze względu na kryterium relacji między normami konstytucyjnymi, a normami ustawowymi.
1. Ustawy uchwalane w wyniku delegacji konstytucyjnej. Są to takie ustawy, które ukazują się po to, aby regulować kwestie wyraźnie w Konstytucji odesłane do regulacji przez ustawodawcę.
W ramach tej grupy wyróżnia się dwa rodzaje:
1) te ustawy, bez których ustalona norma konstytucyjna nie mogłaby funkcjonować
w praktyce (art. 61); wydanie ustawy jest obowiązkiem ustawodawcy, bo inaczej norma konstytucyjna będzie martwa; istotny w przypadku art. 61 jest pkt 3 ? Ograniczenie prawa,
o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.
2) ustawy, których uchwalenie stwarza możliwość, ale nie konieczność funkcjonowania
w praktyce norm konstytucyjnych (art. 17 ust 1- W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.
Jest delegacja - ?można tworzyć?, co nie oznacza konieczności wydania takiej decyzji.
2. Ustawy konkretyzujące przepisy konstytucyjne. Ustawy mogą ukazywać się również w celu bardzo szczegółowej regulacji w kwestiach objętych ramami konstytucji, w sytuacji, gdy regulacja konstytucyjna jest zbyt ogólna, aby stosować ją w praktyce - art. 171 - 1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.
2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów
i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.
3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.
Są to postanowienia ogólne i stąd uchwalenie uchwały o RIO ? jest to ustawa, która konkretyzuje normę konstytucyjną.
3. Ustawy uzupełniające postanowienia Konstytucji. Są to ustawy, które dotyczą kwestii nie uregulowanych w konstytucji. Przykład ? ustawa prawo łowieckie.
4. Ustawy o wyjątkach od rozwiązań konstytucyjnych. Są to ustawy, które przewidują wyjątki od ogólnej zasady przewidzianej w normie konstytucyjnej. Wydawanie tego typu ustaw nie jest obowiązkiem ustawodawcy (może, ale nie musi). Przykład art. 37 ust. 1 i 2 ? 1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji.
2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa.
Jest ustawa o cudzoziemcach i wprowadza np. wyjątek art. 52 ? 1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania
i pobytu.
2. Każdy może swobodnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Wolności, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.
4. Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.
5. Osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.
Zakres przedmiotowy regulacji ustawy
Konstytucja nie mówi nic o tym, kiedy należy uchwalić ustawę i co się w niej powinno znaleźć. Przyjmuje się w doktrynie, że wszystko to co nie znalazło się w konstytucji może znaleźć się w ustawie. Należy zachować oczywiście pewien zdrowy rozsądek ? np. nie zawierać w ustawie czegoś, co zmienia się często. Nie wolno regulować w formie ustawy tych kwestii, które zastrzeżone są dla statutów
i regulaminów (można w formie uchwały, ale nie ustawy). Kwestie dotycząca układów zbiorowych pracy także nie mogą być regulowane ustawowo.
Kiedy Sejm i Senat nie powinien wydawać ustaw?
Granicą dla działalności ustawodawczej jest jedynie charakter tego aktu. Ustawa jest bowiem źródłem prawa, a zatem powinna zawierać wyłącznie przepisy prawne. Oznacza to zatem, że Sejm nie powinien wydawać ustaw wszędzie tam, gdzie wydawane rozstrzygnięcia są wyrazem realizowania władzy wykonawczej i sądowniczej.
Skoro mamy ogólne domniemanie kompetencji (przy założeniu wyjątków), to czy są w orzecznictwie takie poglądy, że nie można wydawać aktów regulujących konkretne dziedziny? ? prawo karne np., podatki mogą być regulowane w formie ustawowej. Przykład art. 31 ust. 3 - 3. (1) Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
Wykład II
POSTĘPOWANIE USTAWODAWCZE
Art. 118 ? inicjatywa ustawodawcza
Art. 119 ? wniesienie projektu ustawy do Sejmu
Art. 120, 121, 122 ust. 1,2,3,4, art. 123 ? odrębności dotyczące postępowania ustawodawczego.
Główne założenia postępowania ustawodawczego, wskazujące na jego istotę:
1. postępowanie ustawodawcze może być oficjalnie wszczęte przez uprawnione podmioty, które przygotowują wstępny projekt ustawy;
2. główne prace legislacyjne toczą się w Sejmie (jest to pierwszy etap po wykonaniu inicjatywy ustawodawczej);
3. po uchwaleniu ustawy przez Sejm trafia ona do Senatu, gdzie prowadzone są dalsze prace, polegające albo na przyjęciu ustawy bez poprawek, na wprowadzeniu poprawek lub też na odrzuceniu ustawy;
4. w zależności od decyzji Senatu, ustawa przekazywana jest prezydentowi do podpisu albo
z powrotem do Sejmu;
5. ustawa może wejść w życie dopiero pod podpisaniu jej przez prezydenta, przy czym ma on możliwość odmowy podpisania z merytorycznym uzasadnieniem (tzw. veto prezydenckie), może mieć także zastrzeżenia natury prawnej i skierować ustawę to Trybunału Konstytucyjnego;
6. o ostatecznym kształcie ustawy decyduje Sejm.
Postępowanie ustawodawcze nie jest procesem prostym. Składa się z wielu różnych etapów, mówi się, że jest postępowaniem sekwencyjnym ? cały szereg różnych czynności.
Podstawowe fazy postępowania ustawodawczego
Kolejność tych faz nie jest przypadkowa, one się wzajemnie warunkują, niektóre są fazami ewentualnymi (mogą zaistnieć, ale nie muszą):
1. przygotowanie projektu ustawy i wykonanie inicjatywy ustawodawczej;
2. postępowanie z projektem ustawy w Sejmie;
3. postępowanie z uchwaloną ustawą w Senacie;
4. postępowanie w Sejmie w sprawie rozpatrzenia poprawek Senatu lub decyzji o odrzuceniu ustawy;
5. postępowanie w Sejmie w sprawie ponownego rozpatrzenia ustawy z wniosku prezydenta;
6. podpisanie ustawy przez prezydenta i zarządzenie jej ogłoszenia.
Faza pierwsza, druga, trzecia i szósta muszą zaistnieć, czwarta i piąta nie.
Wniesienie projektu ustawy do Sejmu
Wykonanie inicjatywy ustawodawczej.
Inicjatywa ustawodawcza jest to prawo, przysługujące określonej grupie podmiotów do wniesienia projektu ustawy do Parlamentu, co powoduje wszczęcie postępowania ustawodawczego. Inicjatywa ta powoduje związanie Sejmu wnioskiem, nie może on pozostawić takiego wniosku bez rozpatrzenia i musi się nim zająć.
Podmioty uprawnione do dokonania inicjatywy ustawodawczej to:
? Posłowie w liczbie co najmniej 15 osób lub komisja sejmowa. 15 posłów to liczba potrzebna do utworzenia klubu parlamentarnego, koło to co najmniej 3 osoby.
? Kolejny podmiot posiadający inicjatywę ustawodawczą to Senat (klub senacki 7 osób), jest tu potrzebna uchwała izby.
? Rada Ministrów to kolejny podmiot (powinna wnosić największą liczbą projektów ustaw).
? Następny podmiot to prezydent.
? Grupa co najmniej 100 tys. obywateli, mających prawo wybierania do Sejmu. Wykonywanie tej inicjatywy reguluje ustawa, określa jak powinno wyglądać takie wniesienie projektu ustawy przez obywateli. Rozpoczyna się od zarządzenia komitetu inicjatywy (co najmniej 15 osób, mających prawo wybierania co Sejmuj). Grupa ta może korzystać z pomocy legislatorów, po czym rozpoczyna zbieranie podpisów pod projektem takiej ustawy (co najmniej 1000 podpisów). Wówczas komitet informuje marszałka Sejmu o tym, nie można już od tego momentu zmienić projektu ustawy. Po zawiadomieniu marszałka następuje dalsze zbieranie podpisów do liczby 1000 tys., a następnie wniesienie projektu ustawy do laski marszałkowskiej (do marszałka Sejmu). Jest to zasada, są jednak projekty dotyczące natury podmiotowej ? dany projekt ustawy może wnieść tylko określony podmiot.
Projekty ustaw powinny być wnoszone przez taki podmiot, który jest do danego projektu kompetentny.
Ograniczenia ustawodawcze
1. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.
2. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.
Kiedy nie jest możliwe korzystanie z inicjatywy ustawodawczej?
Nie reguluje tego ani Konstytucja RP, ani regulamin Sejmu. Oznacza to, że projekt ustawy może być wniesiony w dowolnym momencie trwania kadencji Sejmu. Obowiązuje zasada dyskontynuacji ? tzn., że jeżeli ustawa nie została uchwalona, to nowy parlament nie podejmuje tych prac. Chodzi o to, żeby nowego parlamentu nie wiązać decyzjami poprzedniego składu Sejmu. Są pewne wyjątki ? dotyczy to projektów wniesionych przez grupę co najmniej 100 tys. obywateli oraz prac nad kodeksami.
Czy jest dopuszczalne ponowne wniesienie projektu ustawy już raz odrzuconego przez Sejm
w pierwszym czytaniu, lub projektu minimalnie zmienionego?
Regulamin Sejmu ani Konstytucja RP nic na ten temat nie mówią. Jest to dopuszczalne, aczkolwiek praktyka wskazuje na nie wnoszenie ponownie projektów takich samych, jakie były już raz wnoszone.
Jakie warunki musiałyby nastąpić, aby było możliwe ponowne wniesienie projektu ustawy do Sejmu?
1) zmiana stosunków społecznych, przy czym wcześniej powodowały one brak uzasadnienia dla uchwalenia ustawy w danej treści;
2) jeżeli Sejm negatywnie wyraził się o koncepcji legislacyjnej przyjętej w danym projekcie, to zmiana tej koncepcji prowadząca do przedstawienia nowych rozwiązań prawnych, może skutkować dopuszczalnością ponownego wniesienia projektu ustawy do Sejmu.
Nie jest zabronione wnoszenie już raz odrzuconego lub identycznego projektu ustawy, lecz nie ma to głębszego sensu.
Wycofanie inicjatywy ustawodawczej
Zgodnie z art. 119 ust 4 Konstytucji RP - wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu. Powinno to dotyczyć konkretnej uchwały czy też decyzji.
Kiedy wycofanie inicjatywy ustawodawczej następuje automatycznie, bez konieczności wyrażania takiej woli przez podmiot wnoszący?
Gdy jest to projekt poselski - wówczas, gdy liczba popierających projekt wnioskodawców spada poniżej wymaganego poziomu (np. w przypadku grupy 15 posłów). Wnioskodawca wyraźnie informuje o tym marszałka Sejmu.
Co decyduje (przyczyny) o wycofaniu projektu przez wnioskodawcę?
? niezgodność z prawem wspólnotowym;
? spadek poparcia dla projektu;
? wkraczanie wnioskodawcy w materię, która powinna być uregulowana przez inny podmiot kompetentny w danej dziedzinie.
Czy istnieje możliwość wycofania projektu obywatelskiego?
Zgodnie z art. 119 Konstytucji RP, może to zrobić każdy, ale w przypadku obywateli tak nie jest. Jest ustawa, która konkretyzuje tę normę. Art. 119 mówi, że wycofanie projektu obywatelskiego jest nieskuteczne, obywatel nie ma możliwości wycofania poparcia (podpisu) złożonego pod tym projektem ? reguluje to ustawa o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli.
Czy istnieje możliwość wycofania przez wnioskodawcę projektu ustawy budżetowej?
W doktrynie prawa konstytucyjnego uznaje się, że taki projekt nie powinien być wycofywany (zgodnie
z art. 222 Konstytucji RP). Jeżeli jednak Rada Ministrów dostrzeże uzasadniające błędy, to ma możliwość wycofania projektu ustawy budżetowej..
Obligatoryjnie ? musi
Fakultatywnie ? może
Czy istnieje możliwość wniesienia poprawek do projektu ustawy budżetowej?
Jeżeli Rada Ministrów planuje wniesienie poprawek, to musi to uczynić niezwłocznie, bez przerywania toku pracy nad ustawą. Doktryna prawa konstytucyjnego jest przeciwna wycofywaniu projektu ustawy budżetowej z Sejmu przez RM. Jeżeli jednak zaistnieje sytuacja wyjątkowa, polegająca na tym, że
z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych konieczne będzie wniesienie autopoprawek, to nie można wykluczyć wycofania dotychczasowego projektu z równoczesnym wykonaniem nowej inicjatywy ustawodawczej.
Warunki, jakim powinno odpowiadać wykonanie inicjatywy ustawodawczej:
1. forma pisemna ? przygotowany na piśmie projekt ustawy (zgodnie z zasadami techniki ustawodawczej, pewne dodatkowe wymogi określa ustawa o finansach publicznych, jeśli dotyczy projektu ustawy budżetowej),
2. uzasadnienie ? dołączone do projektu ustawy, powinno ono spełniać pewne wymogi:
a) powinno znaleźć się określenie celu wydania ustawy,
b) określenie rzeczywistego stanu rzeczy w dziedzinie, która ma być unormowana,
c) wskazanie różnic między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym,
d) przedstawienie skutków prawnych, gospodarczych, społecznych,
e) w przypadku konieczności poniesienia wydatków wskazanie źródeł finansowania,
f) przedstawienie założeń projektów podstawowych aktów wykonawczych,
g) oświadczenie wnioskodawcy o zgodności projektu z prawem wspólnotowym.
Co w sytuacji, gdy są braki w tym uzasadnieniu, skutkują one zwróceniem projektu ustawodawcy?
Gdy da się je usunąć w dalszym toku prac legislacyjnych, to projekt nie jest zwracany. Gdy jednak te braki są na tyle poważne, że posłowie nie mogą rozpocząć pierwszego czytania, wówczas marszałek Sejmu zwraca projekt ustawy.
Marszałek Sejmu zawsze taki projekt ustawy przekazuje ekspertom, gdy opinia jest negatywna, marszałek kieruje projekt do komisji ustawodawczej i dopiero jej opinia jest wiążąca dla marszałka. Regulamin Sejmu nic nie mówi co potem, ale praktyka wskazuje na konieczność wycofania projektu przez projektodawcę.
Zwyczaje dotyczące inicjowania postępowania ustawodawczego
1. Projekty ustaw upoważniające prezydenta do ratyfikacji konkretnych umów międzynarodowych powinny być przygotowywane i wnoszone przez Radę Ministrów, bowiem do zadań rządu należy bieżące prowadzenie polityki zagranicznej.
2. Rada Ministrów nie powinna wnosić projektów niektórych ustaw ze względu na ich znaczenie ustrojowe (nie powinna przygotowywać np. projektu ustawy zmieniającej ordynację wyborczą, projektu zmieniającego uprawnienia polityczne obywateli).
Wykonywanie inicjatywy ustawodawczej przez prezydenta
Prezydent formalnie może wnieść każdy projekt ustawy. Wynika to jednak z doktryny, że prezydent powinien inicjować projekty tych ustaw, które nie dotyczą materii zastrzeżonej dla rządu. Powinien ograniczyć się do zakresu swoich kompetencji.
Polityczne znaczenie inicjatywy ustawodawczej - co daje prawo inicjatywy ustawodawczej?
Każdemu z wnioskodawców daje możliwość kształtowania stosunków gospodarczych, prawnych, społecznych. Największe znaczenie ma dla Rady Ministrów - może w ten sposób realizować założoną przez siebie politykę państwa.
Komisje sejmowe składają projekty najdokładniej przygotowane. Wnoszą je osoby zajmujące się
w większości daną dziedziną.
Postępowanie z projektem ustawy w Sejmie
Jest to główny etap postępowania legislacyjnego.
Art. 119. 1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.
2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.
3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji.
4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.
Trzecie czytanie ? nie ma innej możliwości, wszystkie czytania muszą zaistnieć. Ma to umożliwić posłom wszechstronne zapoznanie się z projektem, wnioskodawca udziela odpowiedzi na pytania posłów.
Jaka czynność powoduje rozpoczęcie tego etapu w Sejmie?
Zarządzenie przez marszałka Sejmu wydrukowania projektu ustawy i dostarczenie go posłom. Czynność ta powinna nastąpić niezwłocznie po wniesieniu projektu do Sejmu.
Ile czasu posłowie mają na zapoznanie się z projektem ustawy?
Nie ma określonego czasu ? przyjęto minimum 7 dni od czasu wydrukowania do pierwszego czytania.
W przypadku obszernych projektów okres się wydłuża w zależności od objętości projektu
Wykład III
Pierwsze czytanie
Odbywa się na forum Sejmu lub na forum komisji sejmowej (posiedzenie Sejmu lub komisji). Postępowanie na posiedzeniu Sejmu jest regułą (jawność prac Sejmu, czyli oznacza to, że każdy ma możliwość wysłuchać treści obrad, osobiście lub przed trybunałem). Każdy ma również prawo zobaczyć materiały do Sejmu, natomiast, jeśli pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu komisji, to nie każdy ma dostęp do niego. Nie jest wówczas użyta zasada jawności. Telewizja nie pokazuje takich posiedzeń komisji. Postępowanie na forum komisji powinno być wyjątkiem.
Do roku 1998 pierwsze czytanie odbywało się na posiedzeniu komisji. Od roku 1998 wrócono do poprzedniej metody, czyli pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu, zachowując zasadę jawności, a tylko w szczególnych przypadkach odbywa się na posiedzeniu komisji.
Projekty ustaw, które muszą być czytane na forum Sejmu to:
1) projekt ustawy o zmianie konstytucji,
2) projekt ustawy budżetowej i wszystkich projekty związane z budżetem,
3) projekt ustawy podatkowej,
4) projekt ustaw wyborczych (wszystkich ordynacji),
5) projekty ustaw regulujące ustrój i funkcjonowanie władz publicznych,
6) projekty kodeksów,
7) projekty ustaw, które ograniczają prawa i wolności obywatelskie,
8) projekty ustaw, które wprowadzają znaczne ograniczenia w budżecie państwa.
Elementy pierwszego czytania
Pierwsze czytanie powinno się koncentrować na przedstawieniu uzasadnienia przez wnioskodawcę oraz po pytaniach posłów i odpowiedzi wnioskodawcy na przedstawieniu ogólnych założeń projektu ustawy. Na forum Sejmu pierwsze czytanie nie pozwala na szczegółowe pytania, zastanawianie się, lecz odbywa się to ogólnie. Natomiast na pierwszym czytaniu, które odbywa się na posiedzeniu komisji Marszałek Sejmu musi poinformować wszystkich posłów.
Zatem celem pierwszego czytania na forum Sejmu jest przede wszystkim ukierunkowanie dalszych prac komisyjnych, dlatego też to czytanie powinno się koncentrować na ogólnych założeniach projektowanej ustawy. Jeżeli natomiast Marszałek Sejmu skierował projekt na pierwsze czytanie do komisji, to
o terminie tego posiedzenia trzeba powiadomić wszystkich posłów. Każdy poseł, nie tylko członek komisji, może zadawać pytania wnioskodawcy i brać udział w debacie.
Projekt ustawy może być skierowany tylko do jednej komisji, ale często jest tak, że do kilku komisji (najczęściej są to trzy komisje). Bywa również i tak, że Marszałek Sejmu kieruje projekt ustawy do jednej komisji, ale musi się to odbyć przy udziale członków innej komisji. Może być tak, że projekt ustawy kierowany jest do komisji nadzwyczajnej, co dzieje się po to, aby uprościć prace, a nie dawać tego projektu ustawy do kilku komisji. Chodzi o to, aby stworzyć jedną komisję składającą się z członków wielu poszczególnych komisji. Były również takie przypadki, że projekt ustawy został skierowany do komisji nadzwyczajnej i jednocześnie do tych stałych komisji.
Możliwość łącznego rozpatrywania kilku projektów ustaw
Są to przypadki, gdy kilku wnioskodawców wnosi takie same lub podobne projekty ustaw. Wówczas prace nad tymi projektami toczą się jednocześnie. Wniesienie tylu projektów daje możliwość wszechstronnego rozpatrzenia możliwości i uzgodnienia i stworzenia najlepszego projektu ustawy. Te kilka projektów wniesionych w danej sprawie są wobec siebie konkurencyjne, powinny być poddane łącznemu pierwszemu czytaniu. Nie ma tu znaczenia kto wniósł ten projekt ustawy, czyli kto jest jego wnioskodawcą, ale ważne jest jego rozpatrzenie, dopracowanie i przyjęcie. Ranga wnioskodawcy zatem nie ma żadnego znaczenia.
Kolejna podfaza rozpatrywania w Sejmie to prace komisji sejmowych między pierwszym a drugim czytaniem.
Dalsze prace polegają na przepracowaniu, czyli na merytorycznym rozpatrzeniu projektów ustaw. Celem tych prac jest stworzenie takiego projektu, który byłby do zaakceptowania przez większość sejmową na drugim czytaniu, a przegłosowany na trzecim czytaniu. Na tym etapie komisja musi wysłuchać opinii
o tym projekcie ustawy od wszystkich komisji i wszystkich zaproszonych na te posiedzenia osób. Komisja na tym etapie ma możliwość zwrócenia się do Sejmu z propozycją odrzucenia takiego projektu ? komisja rekomenduje Marszałkowi Sejmu do odrzucenia lub do poprawki taki projekt, gdy są tam jakieś błędy.
Cel sprawozdania komisji
Wypracowanie takiego projektu ustawy, który mógłby być w trzecim czytaniu przegłosowany. Sprawozdanie komisji powinno zawierać nie tylko tekst projektu ustawy z wniesionymi
i przegłosowanymi poprawkami, ale także informację o rozbieżnościach w trakcie posiedzenia komisji,
a także o zgłoszonych wnioskach mniejszości.
Drugie czytanie
Rozpoczyna się od nielimitowanego czasem wystąpienia posła sprawozdawcy, który informuje Sejm
o proponowanych zmianach w projekcie ustawy, o nieprzyjętych wnioskach członków komisji
i motywach nie przyjęcia oraz o wnioskach mniejszości. Wystąpienia przedstawicieli klubów parlamentarnych ? na zabranie głosu mają po 20 minut czasu. Po nich dopiero mogą występować indywidualni posłowie i mają czas 10 minut.
Aby nie rozciągać nadmiernie w czasie drugiego czytania w sprawach gdzie do wystąpienia zgłosiło się wielu posłów, możliwe jest inne rozwiązanie. Prezydium Sejmu po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów może zarządzić przeprowadzenie debaty w ramach limitów czasowych przyznawanych nie indywidualnym posłom, tylko klubom parlamentarnym. Znane są trzy rodzaje debat:
1) krótka ? 120 minut,
2) średnia ? 240 minut,
3) długa ? 360 minut.
W czasie drugiego czytania mogą być wnoszone poprawki i wnioski. Poprawka to propozycja poselska, która ma prowadzić do merytorycznych zmian w projektowanym rozwiązaniu prawnym przez wykreślenie, dopisanie lub zmianę jednych wyrazów na drugie. Wniosek natomiast ma wyrażać stosunek do danego projektu lub wniesionych poprawek. Poprawki mogą być wnoszone na etapie prac komisyjnych (wnosi je wnioskodawca, którą jest komisja) i poprawki wnoszone na etapie drugiego czytania (wnioskodawcami mogą być posłowie, Prezydent), muszą być głosowane oddzielnie ? podczas trzeciego czytania, natomiast do poprawek komisyjnych Sejm ustosunkowuje się jednorazowo, podczas jednego czytania.
Trzecie czytanie
Zasadniczym elementem trzeciego czytania jest głosowanie.
Czynności przeprowadzone w trzecim czytaniu zależą od liczby i treści poprawek wniesionych podczas drugiego czytania. Jeżeli jest to uzasadnione, wówczas Marszałek Sejmu kieruje projekt ustawy wraz
z zaproponowanymi poprawkami ponownie do komisji. Komisja zajmuje się jednak tylko i wyłącznie wniesionymi poprawkami nie rozpatrując pozostałej części projektu. Gdy poprawek nie ma, to wówczas projekt poddawany jest pod głosowanie.
Trzecie czytanie rozpoczyna się od przedstawienia sprawozdania przez posła sprawozdawcę, a jeżeli projekt nie był skierowany ponownie do komisji, to sprawozdawca przedstawia poprawki i wnioski zaprezentowane w drugim czytaniu.
Przebieg głosowania
Po przedstawieniu ponownego sprawozdania przez komisję, ewentualnie po poinformowaniu
o wniesionych poprawkach, projekt ustawy poddawany jest pod głosowanie. Jeżeli w drugim czytaniu nie wniesiono poprawek, lub gdy nie miały one zasadniczego charakteru, Sejm może nad projektem głosować jednorazowo, czyli zagłosować nad projektem w wersji przedstawionej przez komisje
z ewentualnymi nie budzącymi wątpliwości poprawkami wniesionymi w drugim czytaniu.
Gdy poprawki miały zasadniczy wpływ, było ich w drugim czytaniu wiele, to wtedy Marszałek Sejmu poddaje pod głosowanie każdą poprawkę. Najpierw głosuje się nad poprawkami dalej idącymi. Kolejność głosowania poszczególnych poprawek zależy od numeracji artykułów zawartych w projekcie, ale zawsze w pierwszej kolejności głosuje się nad poprawkami dalej idącymi. Konkretny porządek głosowania określa Marszałek Sejmu.
Głosowanie w czasie trzeciego czytania oparte jest na dwóch podstawowych założeniach:
1. wszystkie poprawki i wnioski traktowane są równo, bez względu na to, kto był ich wnioskodawcą, o kolejności głosowania decyduje wyłącznie treść poprawki,
2. Sejm powinien do każdej wniesionej poprawki i wniosku ustosunkować się oddzielnie.
Od drugiej zasady są wyjątki:
a) dopuszcza się łączne głosowanie nad kilkoma poprawkami, jeżeli istnieje wspólny mianownik łączący te poprawki,
b) Sejm może postanowić (jednomyślnie) o poddaniu projektu ustawy pod głosowanie wraz
z poprawkami w sytuacji, gdy nie zgłoszono w tym zakresie sprzeciwu, chodzi o dwie sytuacje:
? gdy w drugim czytaniu nie zgłoszono żadnych poprawek, w związku z tym wchodzą
w grę poprawki tylko zaproponowane przez komisję,
? jeżeli poprawki wniesione podczas drugiego czytania zostały przedstawione do zaopiniowania komisji i zostały w całości zaakceptowane przez nią w przedłożonym Sejmowi sprawozdaniu.
Art. 119 ust. 3 Konstytucji RP:
Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji.
Jedynym wyjątkiem od zasady, iż każda poprawka musi być poddana pod głosowanie Sejmu jest powyższe uprawnienie Marszałka Sejmu, pozwalające mu na nie oddawanie pod głosowanie poprawki, która nie była wcześniej zgłoszona komisji. Chodzi tu o przypadki, gdy wnoszenie poprawek ma na celu opóźnienie postępowania ustawodawczego.
Wykład IV
Postępowanie sejmowe ? podsumowanie
Możliwość skrócenia regulaminowo narzuconych terminów.
Dla prawidłowego postępowania ustawodawczego konieczne jest zachowanie minimalnych terminów przeprowadzenia pierwszego i drugiego czytania po doręczeniu posłom projektu ustawy. Regulamin Sejmu mówi w tych przypadkach o terminach 7-dniowych. W wyjątkowym przypadku jest jednak możliwe skrócenie postępowania ustawodawczego w Sejmie:
1) dotyczy przystąpienia do pierwszego czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów projektu ustawy, a do drugiego czytania niezwłocznie po otrzymaniu sprawozdania komisji; decyzje podejmuje Marszałek Sejmu ?w szczególnie uzasadnionych przypadkach?;
2) polega na pominięciu określonych działań w Sejmie; ?w szczególnie uzasadnionych przypadkach? Marszałek Sejmu może postanowić o przystąpieniu do drugiego czytania niezwłocznie po zakończeniu pierwszego czytania z pominięciem merytorycznych prac komisji.
Zakończenie postępowania ustawodawczego w Sejmie może nastąpić już na etapie plenarnego pierwszego czytania ? Sejm może postanowić o odrzuceniu projektu ustawy, są to jednak przypadki rzadkie. Jeżeli jednak projekt został skierowany do komisji albo pierwsze czytanie od było się na forum komisji, to zakończenie postępowania ustawodawczego nastąpi dopiero na etapie trzeciego czytania.
Jedną z podstawowych zasad polskiego parlamentaryzmu jest zasada dyskontynuacji prac parlamentarnych. Oznacza ona, że sprawy nie zakończone w czasie kadencji Sejmu nie są przejmowane przez Sejm nowej kadencji. Oznacza to zatem, że jeżeli ustawa nie została uchwalona przez Sejm i Senat, to prace nad nią nie będą kontynuowane w nowym parlamencie. Wyjątkiem od tej zasady jest kontynuacja prac nad obywatelskim projektem ustawy.
Postępowanie z ustawą w Senacie
Art. 121 Konstytucji RP ust. 1 i 2
1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.
2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.
Po uchwaleniu ustawy przez Sejm, Marszałek Sejmu przekazuje ją do Senatu, który powinien ustosunkować się do niej w określonym terminie. Termin ten wynoszący 30 dni ulega skróceniu do 20 dni w przypadku ustawy budżetowej i 14 dni w przypadku tzw. ustaw pilnych.
Zgodnie z Konstytucją RP Senat może:
1) przyjąć ustawę w brzmieniu zaproponowanym przez Sejm,
2) przyjąć ustawę z jednoczesnym wniesieniem poprawek,
3) odrzucić ustawę w całości,
4) nie zająć stanowiska, co jest równoznaczne z przyjęciem ustawy w wersji zaproponowanej przez Sejm.
Praca w Senacie
Marszałek Senatu kieruje tekst ustawy uchwalonej przez Sejm do właściwej komisji senackiej, która
w terminie 2?tygodniowym (w przypadku trybu pilnego 1-tygodniowym) powinna przeanalizować ustawę i przygotować projekt uchwały do podjęcia przez Senat. W projekcie tym komisja rekomenduje jedno z trzech rozwiązań:
1. przyjęcie ustawy w wersji uchwalonej przez Sejm,
2. przyjęcie ustawy z poprawkami,
3. odrzucenia ustawy w całości.
Zakres poprawek wnoszonych przez Senat (czy to wnoszenie jest w jakimś stopniu ograniczone?)
Zakres merytoryczny poprawek wnoszonych przez Senat musi być ściśle związany z rozpatrywaną ustawą. Senat może więc proponować konkretne zmiany treści ustawy, polegające zarówno na zastępowaniu jednych treści innymi, jak i na rozszerzaniu lub zawężaniu regulowanej materii.
W orzecznictwie TK można jednak znaleźć zastrzeżenie, że Senat nie może w trybie zgłaszania poprawek zastępować treści ustawy inną, ponieważ oznaczałoby to omijanie wcześniejszych stadiów postępowania ustawodawczego. TK zwrócił również uwagę, że w przypadku nowelizacji ustawy poprawki mogą być wnoszone wyłącznie do ustawy nowelizującej, nigdy zaś nowelizowanej.
Nie oznacza to jednak, że Senat nie może w żadnym przypadku wyjść poza zakres uchwalonej ustawy, zwłaszcza gdy chodzi o jej udoskonalenie lub modyfikację w zakresie określonym celem i przedmiotem ustawy.
Odrębności w zakresie prac nad ustawą budżetową
Uchwalona przez Sejm ustawa budżetowa przekazywana jest przez Marszałka Senatu do poszczególnych komisji senackich. Komisje te w zakresie swojej właściwości przekazują opinie na temat ustawy do senackiej komisji gospodarki narodowej. Na podstawie tych opinii komisja ta przygotowuje sprawozdanie wraz z projektem uchwały Senatu w sprawie przyjęcia ustawy budżetowej w wersji uchwalonej przez Sejm, albo w sprawie przyjęcia ustawy budżetowej wraz z poprawkami.
Debata plenarna w Senacie
Kolejnym etapem postępowania ustawodawczego w Senacie jest debata plenarna, która może się odbyć nie wcześniej, niż po 3 dniach od doręczenia senatorom sprawozdania komisji. Debata ta rozpoczyna się od złożenia sprawozdania przez senatora sprawozdawcę, a jeżeli podczas prac w komisji miały miejsce poważne rozbieżności, to głos zabierają również sprawozdawcy wniosków mniejszości.
Następnie senatorowie mają możliwość zgłaszania krótkich pytań, na które sprawozdawcy udzielają odpowiedzi, dopiero wtedy rozpoczyna się właściwa debata, podczas której senatorowie mogą zgłaszać poprawki. Po zamknięciu dyskusji konieczne jest zarządzenie przerwy, w czasie której komisje mogą ustosunkować się do wniesionych poprawek.
Porządek głosowania w Senacie jest bardzo zbliżony do głosowania w Sejmie. W pierwszej kolejności głosowany jest wniosek o odrzuceniu ustawy w całości, a następnie wniosek przeciwny. Jeżeli żaden
z tych wniosków nie uzyska wymaganej większości, przeprowadzane są głosowania nad poszczególnymi poprawkami. Nie wszystkie poprawki muszą być głosowane indywidualnie. Marszałek Senatu może bowiem zarządzić głosowanie łączne nad tymi poprawkami, które pociągają za sobą zmiany innych przepisów ustawy. Łączne głosowanie jest dopuszczalne także wtedy, gdy nie zostanie złożony wniosek przeciwny. Dopiero na koniec głosuje się nad projektem uchwały Senatu o przyjęciu ustawy wraz
z poprawkami.
Różny stosunek senatorów do konkretnych poprawek i wniosków, może spowodować nie przyjęcie
w głosowaniu istotnych poprawek merytorycznych. Aby nie dopuścić do sytuacji, że ustawa została przyjęta w wersji uchwalonej przez Sejm, Senat może w razie niepodjęcia stosownej uchwały przekazać ponownie jej projekt do komisji. Następuje wtedy zawieszenie głosowania i po przygotowaniu przez komisję kompromisowego projektu uchwały nie przeprowadza się ponownej dyskusji, tylko kontynuuje głosowanie.
Postępowanie w Sejmie w sprawie poprawek Senatu lub decyzja o odrzuceniu ustawy
Art. 121 ust. 3 Konstytucji RP
Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Etap ten jest etapem ewentualnym, bowiem jeżeli Senat przyjmie ustawę w wersji uchwalonej przez Sejm, to etap ten zostanie pominięty na rzecz podpisania ustawy przez Prezydenta i zarządzenie jej ogłoszenia. Art. 121 ust. 3 Konstytucji wprowadza domniemanie, zgodnie z którym poprawkę Senatu lub uchwałę o odrzuceniu ustawy w całości uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów. Postępowanie na tym etapie składa się z dwóch części:
1. prace przygotowawcze w odpowiedniej komisji sejmowej,
2. prace na posiedzeniu plenarnym Sejmu.
Uchwałę Senatu, zawierającą poprawki albo odrzucającą ustawę w całości Marszałek Sejmu kieruje do komisji, które rozpatrywały projekt danej ustawy między pierwszym a drugim czytaniem. W pracach komisji uczestniczy senator sprawozdawca, którego zadaniem jest przedstawienie merytorycznego stanowiska Senatu. Prace w komisji kończą się przygotowaniem sprawozdania wraz z wnioskiem komisji o albo odrzucenie propozycji Senatu, albo o przyjęcie proponowanych przez Senat zmian w całości.
Komisje sejmowe mają obowiązek przedstawienia Sejmowi propozycji ustosunkowania się do każdej
z poprawek zaproponowanych przez Senat. Komisja może zatem zaproponować jedno z trzech rozwiązań:
1. przyjęcie wszystkich poprawek Senatu,
2. odrzucenie wszystkich poprawek Senatu,
3. przyjęcie niektórych poprawek Senatu i odrzucenie pozostałych.
Co do zasady propozycje komisji powinny dotyczyć indywidualnych poprawek, ale dopuszczalne jest łączenie ich w grupy, jeżeli jest to uzasadnione ich tematyką. Dopuszczalne jest także rozdzielanie poprawek na poszczególnie części, poddawane oddzielnym głosowaniom. Jest to jednak możliwe tylko wtedy, gdy poprawki składają się z kilku samodzielnych norm prawnych.
Zadaniem komisji oprócz ustosunkowania się do poprawek Senatu lub uchwały o odrzuceniu ustawy, jest również dokonanie oceny, czy poprawki Senatu spełniają wymogi konstytucyjne. Skutkiem uznania przez komisję niekonstytucyjności poprawek powinno być odrzucenie ich przez Sejm. Pozostawienie poprawek bez rozpoznania, zgodnie z orzeczeniem TK, mogłoby oznaczać uznanie ustawy za niekonstytucyjną ze względu na niedochowanie trybu ustawodawczego.