Zagadnienia do egzaminu z podstaw prawa cywilnego.

Pojęcie administracji publicznej: Administracja- wszelka zorganizowana działalność zmierzająca do osiągania pewnych celów. Admin. publiczna- sprawowana przez państwo w najszerszym tego słowa znaczeniu, a więc przez organy państwowe i związki publicznoprawne i inne podmioty. W ujęciu organizacyjnym(podmiotowym)- stanowi ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z adm. pub.(organy adm. pub. To naczelne i centralne organy adm. państwowej, terenowe org. Adm. rządowej, org. samorządu teryt. Oraz inne organy w zakresie w jakim zostały powołane z mocy prawa do załatwiania spraw z zakresu adm. pub.); W ujęciu materialny(przedmiotowym)- działalność państwa której przedmiotem są sprawy administracyjne.; W ujęciu formalnym- cała działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na to czy ma ona charakter administracyjny czy też nie. W ujęciu negatywnym- administracja to każda działalność państwowa nie będąca działalnością ustawodawczą i sądowniczą.
Cech admin. pub. 1)zjawisko społeczne- przedmiotem administracji jest współżycie społeczne, musi zajmować się sprawami wspólnoty i członkami tej wspólnoty, ukierunkowanie admin. na interes społeczny. 2)Działanie ukierunkowane na przyszłość i inicjatywa- admin. może rozwijać swoją inicjatywę i podejmować działania według własnych wyobrażeń. Admin. realizuje określone cele państwa bądź związków publicznoprawnych, kształtuje przez to przyszłość 3)admin. zajmuje się sprawami indywidualnymi(w odróżnieniu od władzy ustawodawczej)
Władztwo administracyjne- jednostka działająca jako organ państwa może przeprowadzić swoje zarządzenia w drodze przymusu państwowego, czyli organy państwa posiadają władztwo. Władztwo administracyjne- to prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy admin. dla realizowania ich jednostronnych zarządzeń. Akty adm. korzystają z domniemania ważności- podmiot którego akt dotyczy jest zobowiązany dostosować się do niego. Władztwo nie jest jedyną formą działania administracji.
Postaci admin pub- adm władcza-gdy wydaje akty obowiązujące adresatów i gdy w razie potrzeby używa przymusu dla ich realizacji. Adm niewładcza- gdy działa przy pomocy środków dostępnych osobą fizycznym. Adm świadcząca- zapewnia obywatelowi określone świadczenia lub inne korzyści. Ze względu na wykonywane zadania- różne działy admin np.: budownictwa, oświaty, ochrony zdrowia, spraw socjalnych; Ze względu na podmiot: rządowa i samorządowa
Prawo administracyjne- jest zespołem norm które regulują administracyjną działalność państwa- funkcja administrowania. Podział norm prawa adm: 1)ustrojowe prawo adm, 2)postępowanie admin, 3)materialne prawo admin. Podział według charakteru stosunku łączącego organ stosujący normę z adresatem działania: 1)dotyczące sfery zewnętrznej, 2)dotyczące sfery wewnętrznej.
Prawo administracyjne a inne gałęzie prawa- prawo konst. i prawo adm należą do dziedziny prawa publicznego, pod względem teoretycznoprawnym prawo konst. i admin. stanowią jedność gdyż posługują się tymi samymi konstrukcjami i regułami. Pr admin jest skonkretyzowanym pr. Konst (jednakże nie można tego odnosić do wszystkich typów norm). Pr admin a pr cycilne- sposoby rozgraniczenia: według chronionego interesu- pr admin chroni interes publiczny, pr cywilne interes prywatny; według charakteru stosunku prawnego: pr admin- nadrzędności państwa i podporządkowania obywatela, pr cywilne- równość podmiotów.
Stosunek administracyjnoprawny- stosunek prawny- stosunek między podmiotami ze względu na obowiązujące normy prawne. Stosunki między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami admin pub a obywatelami i innymi podmiotami oparte są na normach prawa adm. Stosunek adm różni się od stosunku cyw. że administracja działa władczo- nierównorzędność pozycji podmiotów tego stosunku. Elementy stosuku adm- przedmiot- leży zawsze w sferze prawem określonych zadań adm pub,; podmiotami są: zawsze organ + os fiz lub prawna do której skierowany jest nakaz lub zakaz; obowiązki i uprawnienia- mogą polegać na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. O obowiązkach i uprawnieniach przesądzają przepisy prawa materialnego. Nawiązanie stosunku adm- stosunki adm mogą powstawać tylko na podstawie ustawowej, konieczna jest konkretyzacja w drodze aktu adm bądź przez zawarcie umowy adm. Stosunek adm może być nawiązany z mocy samej ustawy, w drodze aktu adm, bądź umowy adm, oraz w wyniku działań faktycznych(w polskim prawie nie ma umowy adm.) Rodzaje stosunków adm- proceduralny stos. adm.- ma charakter stosunku czasowego, jego podstawą są normy proceduralne, nawiązany zostaj z chwilą wszczęcia post adm. i wygasa z momentem wydania decyzji, proceduralny stos. spornoadministracyjny- podstawą są przepisy prawa dopuszczające zaskarżanie aktów administracyjnych do sądów adm., trwa od chwili zaskarżenia do czasu wydania orzeczenia przez sąd. Charakterystyczne jest zrównanie pozycji podmiotów stosunku adm. Stosunki ad hoc – odnoszą się do konkretnego jednorazowego działania. Stosunki trwałe- mają w praktyce większe znaczenie prawne, mogą być związane z: prawami osobistymi, majątkowymi, korzystaniem z zakładów użyteczności publicznej. Stosunki nadzoru- między organem nadzoru a podmiotem nadzorowanym Stosunki egzekucyjne- między organem egzekucyjnym, a zobowiązanym i wierzycielem.

Źródła prawa admin.- źródła poznania prawa- to z czego można dowiedzieć się, jaka jest treść norm prawnych: organy publikacyjne(Dziennik Ustaw, Dziennik Urzędowy RP, Monitor Polski, Wojewódzkie dzienniki urzędowe); źródła powstania prawa: forma w której normy prawne powstają i są ogłaszane(ustawa, rozporządzenie itd.)
Podział źródeł prawa adm.: 1. a)stanowione przez centralne organy państwa, b) stanowione przez organy terenowe; 2. a)źródła prawa powszechnie obowiązującego(akty zawierające generalne i abstrakcyjne normy które tworzą, zmieniają lub uchylają prawa i obowiązki obywateli i osób prawnych, b)źródła prawa wewnętrznego- regulują tylko stosunki wewnątrz samego aparatu adm. pub.
Źródła stanowione przez centralne organy państwowe: konstytucja(jest najwyższym prawem RP, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że sama stanowi inaczej; dla prawa adm. istotne znaczenie mają przepisy zawarte w I rozdziale(Podstawowe zasady ustroju państwa), II(wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela), III(Źródła prawa), VI(Rada Min. i administracja rządowa), VII(Samorząd terytorialny), IX(Organy kontroli państwowej i ochrony prawa), szczególne znaczenie ma art.2 (demokratyczne państwo prawne i zasady sprawiedliwości społ) oraz art.7 (organy władzy pub. działają na podstawie i w granicach prawa); ustawa – admin pub może tylko wtedy legalnie działać o ile jej działanie znajduje podstawy i uzasadnienie w obowiązujących ustawach: zasada nadrzędności ustawy w systemie prawa, zasada wyłącznej materii ustawowej.) akty normatywne z mocą ustawy- instytucja rozporządzeń z mocą ustawy może pojawić się tylko w stanie nadzwyczajnym, czyli w czasie stanu wojennego(art.234 konst: Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie Prezydent na wniosek RM wydaje rozporządzenia z mocą ustawy); umowy międzynarodowe( konstytucja zalicza ratyfikowane umowy międzynarodowe do źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Ratyfikacja umów międzynarodowych należy do Prezydenta i czasami wymaga zgody wyrażonej w ustawie. Umowa międzynar. Ratyfikowana za zgodą ustawową ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Umowy nie wymagające ratyfikacji podlegają zatwierdzeniu przez RM); rozporządzenia(rozp. jest źródłem prawa, będącym jednocześnie formą działania admin. Rozp. są aktami normatywnymi wydawanymi przez organy władzy wykonawczej, na podstawie upoważnień ustawowych, o charakterze specjalnym lub generalnym. Stanowią przejaw prawodawstwa delegowanego. Nie ma zastępować ustawy lecz ją odciążyć od szczegółów technicznych; Odgraniczenie rozporządzeń od aktów pokrewnych: organy uprawnione do wydawania rozp. mogą wydawać uchwały i zarządzenia. Rozp. jest właściwą formą stanowienia prawa powszechnie obowiązującego, a uchwała i zarządzenie normatywne- prawa wewnętrznego. Rozp. różni się od przepisów stanowionych przez organy samorządu terytorialnego tym, że pochodzi od podmiotów zorganizowanych według innej zasady organizacji apartu państwowego; Podmioty uprawnione do wydawania rozp.:Prezydent, RM, Prezes RM, minister, przewodniczący komitetu wchodzącego w skład RM, KRRiTV; Upoważnienie do wydania rozp: ma być szczegółowo zawarte w ustawie, a rozporządzenie wydanie na podstawie tego upoważnienia ma służyć wykonaniu ustawy; szczegółowość polega na tym że powinno ono określać organ właściwy do wydania rozporządzenia, zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Zakaz subdelegacji – organ uprawniony do wydania rozp. nie może przekazać tego uprawnienia innemu organowi. Upoważnienie może być: obligatoryjne lub fakultatywne.; utrata mocy obowiązującej rozp.: jeżeli było na czas określkony to po upływie tego czasu, jeżeli zostało wyraźnie uchylone, gdy przestała obowiązywać ustawa zawierająca upoważnienie.; kontrola legalności: kontrola wewnątrzadministracyjna(sprawuje RM, która na wniosek RM może uchylić rozp. ministra; kryterium kontroli: legalność jak i celowość), sądowa(wszystkie rozp. mogą być poddane kontroli abstrakcyjnej TK, orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne); pozostałe akty wydawane przez organy centralne: akty normatywne są wydawane zarówno przez centralne, konstytucyjne organy państwa, jak i inne organy państwowe nie wymienione w konstytucji, co powoduje katalog aktów prawa wewnętrznego zawarty w konstytucji nie jest zamknięty. Uchwały RM i zarządzenia Prezydenta, premiera i ministrów: mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podlegające organowi wydającemu, są wydawane na podstawie ustaw i podlegają kontroli co do ich zgodności z prawem. Uchwały RM mogą mieć charakter normatywny albo indywidualny. Terenowe źródła prawa- akty prawa miejscowego to przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa, a nie na całym jego obszarze, i tylko wtedy gdy wydawane są przez organy samorządu terytorialnego lub terenowe org. adm. rządowej. Powszechne obowiązywanie to prawna możliwość regulowania postępowania wszystkich kategorii adresatów(obywateli, organów). Klasyfikacja terenowych przepisów prawa: 1)przepisy wydawane przez org. sam. teryt., wydawane przez org adm. rządowej; 2) przepisy mające charakter samoistnych norm w ramach upoważnień ustawowych, przepisy wykonawcze. Podstawy prawne aktów prawa miejscowego- konstytucja zalicza akty prawa miejscowego do źródeł prawa powszechnie obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Org. sam. teryt. oraz teren. org .adm. rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Akty regulujące: o adm. rządowej w województwie, o samorządzie województwa, o samorządzie powiatowym, o samorządzie gminnym. Rodzaje aktów prawa miejscowego: akty zawierające statuty, zawierające przepisy wykonawcze, przepisy porządkowe. Statuty: województwa(określa ustrój woj. jako jednostki sam. ter. Uchwalany przez sejmik wojewódzki w uzgodnieniu z Prezesem RM, powinien regulować sprawy zasadnicze dla ustroju woj.), powiatu(stanowi o ustroju powiatu, minister właściwy do spraw adm. określa wzorcowy statut powiatu, statut wzorcowy jest tylko pomocą przy tworzeniu statutów powiatów, uchwalenie statutu powiatu należy do rady powiatu, obligatoryjnie reguluje: org wewnętrzną, tryb pracy rady, zasady tworzenia klubów radnych i org wew oraz tryb pracy zarządu powiatu), gminy(stanowi o ustroju gminy, zawiera: wew ustrój gminy oraz jednostek pomocniczych, org urzędów i instytucji gminnych, zasady zarządu mieniem gminy, zasady i tryb korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej; uchwalenie statutu należy do rady gminy); Charakter prawny statutów: statuty różnią się od rozporządzeń tym że nie pochodzą od organów państwowych lecz od prawnie samodzielnych podmiotów, uprawnienie do wydawania statutów jest oparte na generalnym upoważnieniu ustawowym; Akty wykonawcze- jednostki sam teryt, wojewodowie oraz organy rządowej adm niezespolonej mogą wydawać akty prawa miejscowego na podstawie i w granicach uprawnień zawartych w ustawach. Upoważnienie ustawowe do wydania wykonawczego aktu powinno określać organ właściwy do jego wydania i zakres spraw przekazanych do uregulowania; Przepisy porządkowe- mogą być wydawane na podstawie generalnego upoważnienia zawartego w ustawach: o adm rządowej w woj., o samorządzie powiatowym i o samorządzie gminnym. Pp mogą być wydawane tylko w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Wojewoda wydaje pp w formie rozporządzeń porządkowych. Rada powiatu stanowi pp w formie uchwały, zarząd powiatu może wydawać pp w przypadkach nie cierpiących zwłoki, podlegają wtedy zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady powiatu. Gminne pp ustanawia rada gminy w formie uchwały, zarząd tak samo jak przy powiecie. Pp nie mogą być wydawane. Jeżeli daną materią uregulowano w przepisach jednostki wyższej to niższa nie już nie może. Ustawy upoważniające do wydawania pp uzależniają wydawanie takich przepisów do ich niezbędnonści do ochrony dóbr wymienionych w przepisach tych ustaw(wojewoda: dla ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz dla zapewnienia bezpieczeństwa porządku i spokoju publicznego; rada powiatu: dla ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska lub dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego o ile przyczyny te występują na obszarze więcej niż jednej gminy; rada gminy: dla ochrony życia lub zdrowia, dla zapewnienia porządku spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Oprócz tego pp mogą wydawać też: dyrektorzy urzędów morskich, okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego. Pp mogą przewidywać za ich naruszenie karę grzywny. Nadzór nad stanowieniem aktów prawa miejscowego- nadzór polega na wykonywaniu, przez organy nadzoru, czynności kontrolnych oraz podejmowaniu czynności prawnych umożliwiających korygowanie działań nieprawidłowych i wadliwych. Działalność sam teryt podlega ochronie sądowej. Nadzór na aktami prawa miejscowego stanowionymi przez wojewodę oraz organy adm rządowej niezespolonej sprawuje Prezes RM, który uchyla w trybie nadzoru akty prawa miejscowego ustanowione przez wymienione organy, gdy są niezgodne z ustawami. Prezes RM ma uprawnienia do uchylenia aktu prawa miejsc. z powodu niezgodności takiego aktu z polityką rządu lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności. Każdy czyj interes prawny został naruszony przepisem aktu prawa miejscowego wydanym w sprawie z zakresu adm publicznej może, po bezskutecznym wezwaniu organu do usunięcia naruszenia, zaskarżyć przepis do sądu adm. NSA stwierdza nieważność tego aktu w całości lub w części. Nie stwierdza się nieważności aktu prawa miejscowego po upływie 1 roku od dnia jego wydania. Utrata mocy obowiązującej: w wyniku wyroku NSA, po uchyleniu przez Prezesa RM, powiatowe i gminne pp wydane przez zarząd jeżeli nie zostały zatwierdzone przez radę, w skutek upływu czasu, uchylenie przez inny akt, w przypadku uchylenia ustawy zawierającej upoważnienie do jego wydania.
Swoista źródła prawa- akty wewnętrzne: mogą zawierać normy prawne i bardzo często takie zawierają. Adresatem akt wew są podporządkowane organowi wydającemu akt jednostki org. oraz pracownicy tych jednostek. Źródłami prawa wew mogą być uchwały organów kolegialnych i zarządzenia organów monokratycznych, noszą różne nazwy: regulamin, instrukcja, pismo okólne, itd. Cechą charakterystyczną jest szczególny krąg adresatów. Aktami tymi nie można regulować praw i obowiązków obywateli, osób prawnych i ich organizacji. Akty wew wydawane są na podstawie przepisów kompetencyjnych bądź na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych. Akty wew poddawane są kontroli organu nadzorującego daną jednostką org. Akty wew nie muszą być publikowane w organach publikacyjnych, wystarczy że dotrą do wiadomości ich adresatów. Akty planowania- akty które nie w pełni odpowiadają przyjętemu powszechnie określeniu aktu normatywnego. Mogą mieć charakter: informacyjny(zawierają pewne dane bądź prognozy), imperatywny(wiążą prawnie adresatów) i oddziaływujące(mogą ustanawiać pewne bodźce do określonego zachowania się). Plan zagospodarowania przestrzennego- odznacz się cechą generalności i konkretności, jest przepisem gminnym. Normy techniczne- są w stosunkach międzynarodowych, w dziedzinie przewozów kolejowych, morskich i lotniczych. Mają szczególne znaczenie w ochronie środowiska. Polskie Normy: określają wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy, ochrony zdrowia i życia, podstawowych cech jakościowych wyrobów, itd.; Są one ustanawiane przez Polski Komitet Normalizacyjny; Zwyczaj i orzecznictwo- prawo zwyczajowe powstaje przez długotrwałe i jednolite stosowanie oraz przekonanie zainteresowanych, że to stosowanie jest prawnie nakazane. Nie jest ono źródłem prawa adm. Zwyczaj ma znaczenie prawne jedynie gdy przepisy do nich odsyłają. Orzecznictwo- zarówno orzeczenia org adm jak i orzeczenia sądowe nie są źródłami prawa adm, ma ono znaczenie dla wykładni przepisów. Ocena prawna wyrażona w orzeczeniu NSA wiąże ten sąd oraz organ adm w danej sprawie. Ogłaszanie aktów prawnych: Rodzaje dzienników urzędowych: Dziennik Ustaw RP, Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”, „Monitor Polski B”, dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami admin rządowej, dzienniki urzędowe urzędów centralnych, wojewódzkie dzienniki urzędowe. Zasady ogłaszania aktów: ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe, akty ogłasza się niezwłocznie, wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia. Przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie 3 dni od dnia ich ogłoszenia. Akty podlegające ogłaszaniu: 1)Dziennik Ustaw: Konstytucja, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia, orzeczenia TK, niektóre uchwały RM.

Formy działania administracji: organy adm pub mogą działać tylko w relacji do prawa. Działanie admin to nie tylko wydawanie aktów adm dotyczących spraw indywidualnych, bądź podejmowanie innych czynności prawnych, ale też inne formy aktywności, jak np. działania faktyczne, które muszą być oparte na prawie, kontrolowane i niekiedy mogą rodzić pewne skutki prawne. Podział: 1)czynności prawne(objawienie woli organu adm w celu wywołania określonych skutków prawnych) a)gdy admin działa władczo to mamy doczynienia z czynnościami administracyjnoprawnymi, b)gdy admin nie działa władczo lecz posługuje się czynnościami prawa cywilnego, 2)inne działania adm, nie polegające na wydawaniu aktów prawnych, nie będące czynnościami prawnymi: a)działania społeczno-organizatorski(polegają na organizowaniu wszelkiego rodzaju akcji społecznych), b)działania faktyczne zwane czynnościami materialno-technicznymi(prowadzenie różnych rejestów, ewidencji, kartotek, sporządzanie maszynopisów), c)zwykłe poświadczenia(poświadczenie jest aktem stwierdzającym tylko istnienie określonego stanu faktycznego lub stanu prawnego) Czynności administracyjnoprawne: podział: 1. a)akty zewnętrzne(mogą być skierowane do wszystkich obywateli, b)akty wewnętrzne(skierowane do podmiotów pozostających w stosunku podporządkowania); 2.czynności adm: a)akty generalne(w układzie zewnętrznym to: rozporządzenia, a w układzie wew: instrukcje, w układzie zakładowym: regulaminy),b)indywidualne(w układzie zew:decyzje administracyjne, w układzie wew: polecenia, w układzie zakładowym: polecenia zakładowe dla użytkowników) 3. ze względu na adresatów: a)akty generalne(rozporządzenia), b)akty planowania, c) akty tworzące sytuacje prawne dla obywateli(np.: prawo korzystania z urządzeń publicznych, ustalenie zakazu kąpieli), d)akty tworzące uprawnienia lub obowiązek dla oznaczonego adresata, e)akty egzekucyjne. Akt administracyjny: aktem adm jest władcze działanie prawne organu adm. skierowane na wywołanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutków pranych. Postawą aktu adm jest przepis prawny. Cechy: musi pochodzić od organu uprawnionego, musi mieć podstawę prawną, musi spełniać inne warunki przewidziane przez prawo. Cel: wywołanie skutków prawnych(akt ten tworzy, zmienia lub znosi prawa i obowiązki bądź ustala je w sposób wiążący albo uznaje stan prawny pewnej rzeczy. Akt adm. jest działaniem jednostronnym i władczym.
Podział aktów adm: 1) akt deklaratoryjny(stwierdza że pewien stosunek prawny zaistniał, akt deklaratoryjny nie tworzy obowiązków czy uprawnień; stwierdza on że zaszły wszystkie przesłanki warunkujące nabycie prawa, dopiero od chwili wydania takiego aktu można skutecznie powoływać się na swoje prawo), akt konstytutywny(ma charakter twórczy, tworzy, zmienia lub znosi stosunek prawny, a skutek prawny aktu następuje nie z mocy ustawy ale z mocy aktu adm; 2) akty formalne(wymagają szczególnej formy), nieformalne; 3) akty zewnętrzne, wewnętrzne; 4)akty pozytywne(w całości uwzględniają żądanie adresata), akty negatywne(nie uwzględniają choćby w części żądania strony i nakładające na stronę obowiązek prawny); 5)akty jednostronne(wydawane są niezależnie od woli adresata aktu), dwustronne(wydaje się za zgodą adresata); 6) akty nakazujące, kształtujące i ustalające; 7) akty które wywierają skutki prawne w sferze prawa cywilnego bezpośrednio bądź pośrednio; 8)akty związane(organ musi wydać akt określonej treści), uznaniowe(organ ma dowolność w wydawaniu aktów i określaniu ich treści), Akt adm a wyrok sądowy: akt adm jest podobnie jak wyrok, aktem stosowania prawa, ponieważ określa co w konkretnym przypadku jest prawem. Różnice: akt adm jest skierowany na przyszłość, wyrok rozstrzyga spór w sposób wiążący; sąd rozstrzyga bezstronnie, organ adm rozstrzyga w drodze aktu adm o powierzonej mu sprawie adm i jest jednocześnie rozstrzygającym i jedną ze stron; sąd działa na wniosek, organ adm może działać z urzędu. Prawidłowość aktu adm: akt adm jest prawidłowy jeżeli odpowiada wszelkim przesłankom stawianym mu przez porządek prawny. Jest prawidłowy: gdy został wydany przez właściwy organ, zgodnie z przepisami prawa formalnego i treściowo zgodny z obowiązującym prawem. Wadliwość aktu adm: nieistotne(akt nią dotknięty jest wiążący i ważny, może być co najwyżej sprostowany), istotna(wady powodujące wzruszalność aktu, mogą powodować uchylenie lub zmianą aktu), powodująca nieważność aktu(szczególnie ciężkie wady, powodujące że akt nie rodzi skutków prawnych). Kto ocenia czy akt adm jest ważny: domniemanie ważności aktu adm. Trwałość aktu adm(prawomocność): prawomocność formalne(niezaskarżalność aktu adm zwykłymi środkami prawnymi), materialna(akt adm nie może być zmieniony ani zniesiony zarówno na wniosek strony ani też przez organ z urzędu, aktem równorzędnym, wiąże zarówno strony jak i organy). Sposoby zmiany aktów prawomocnych: przez akt wyższej rangi, w razie zmiany stanu faktycznego, wywłaszczenie prawa(naczelny organ administracji państwowej, również wojewoda, może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki lub dla ważnych interesów państwa.
Klauzule dodatkowe: akt adm może być zaopatrzony w pewne klauzule dodatkowe jeśli prawo na to zezwala, mogą mieć znaczenie dla okresu obowiązywania aktu bądź utraty mocy obow(oznaczenie okresu obow aktu, warunek zawieszający i rozwiązujący, zlecenie(akt adm może zobowiązywać adresata do określonego działania, znoszenia lub zaniechania, jest to dodatkowy obowiązek adresata, nie spełnienie zlecenia nie ma wpływu na skuteczność aktu głównego) Utrata mocy obowiązującej: zrzeczenie się prawa(przez strony aktu), zasadnicza zmiana okoliczności faktycznych, uchylenie przez właściwy organ, uchylenie przez ustawę, zmiana charakteru aktu, inne przyczyny przewidziane prawem
Uznanie administracyjne(swobodne uznanie)ustawodawca nie wiąże organu w zakresie orzekania w określonej sprawie. Instytucje zwolnienia organu z mocy prawa od związania ustawowego nazywano swobodnym uznaniem a obecnie mówi się o uznaniu administracyjnym. Uznanie administracyjne w ujęciu współczesnym. Administracja to wykonywanie ustaw, przy którym ważne są dwie instytucje, uznanie administracyjne i pojęcie nieokreślone. Gdy konkretna sytuacja prawna odpowiada stanowi przewidzianemu przez ustawę, to powinien nastąpić skutek prawny przewidziany przez ten akt, a dokładniej przez normę prawną w nim zawartą. Stosowanie prawa- wyjaśnienie i ustalenie stanu faktycznego, wykładnia i ustalenie stanu ustawowego, subsumpcja, ustalenie skutku prawnego udowodnionego faktu. Prawidłowość stosowania ustawy podlega kontroli a zwłaszcza kontroli zewnętrznej, niezależnie od administracji czyli kontroli sądu. Pojęcie uznania administracyjnego. Uznanie istnieje gdy admin. dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybierać między różnymi rozwiązaniami, gdy norma prawna nie determinuje w sposób jednoznaczny skutku prawnego lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi adm. Uznanie musi wynikać z normy prawnej. Decyzje admin oparte na uznaniu podlegają kontroli NSA, który bada czy organ nie przekroczył granic uznania. Pojęcie nieokreślone(np.: interes społeczny, interes publiczny, ważny interes strony)- ustalenie co się kryje pod takimi określeniami należy do adm wykonywującej ustawy.
Inne formy działania adm.: umowa cywilnoprawna(regulowana przez przepisy prawa cywilnego, ale także przez prawo administracyjne w zakresie uprawnień i obowiązków organu adm., ma zastosowanie głównie w przypadkach gdy adm nabywa lub zbywa określone składniki majątkowe, spory wynikłe na podstawie tych umów rozstrzygają sądy powszechne); umowa administracyjne (może być zawarta z osobą w stosunku do której w innym przypadku musiałby być wydany akt adm., umowę tę zawiera organ adm ze stroną bądź stronami, może ona powodować nawiązywanie, zmianę lub znoszenie stosunków; w polski prawie nie występuje), ugoda adm(ma charakter ugody pomiędzy stronami postępowania adm zawieranej przed organem przed którym toczy się post adm, może być zawarta tylko w indywidualnej sprawie adm); porozumienie adm.(jest instrumentem organizowania działalności podmiotów w sferze przydzielonych im zadań w szczególności obejmować może sferę stosunków adm, porozumienia mogą zawierać: gminy z organami adm rządowej w sprawie przejmowania przez gminę zadań z zakresu adm rządowej, gminy między sobą w sprawie powierzenia jednej z nich określonych zadań publicznych, województwo z innymi województwami oraz jednostkami lokalnego samorządu teryt. w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych, powiat z organami adm rządowej w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu adm rządowej, powiat z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych, a także z województwem.), przyrzeczenia - promesa(szczególny rodzaj oświadczenia organu adm przez które zobowiązuje się on do podjęcia określonego działania albo do dopuszczenia do pewnego działania, nie jest w Polsce uregulowana, promesę wydaje się w drodze decyzji adm).

Ustrojowe prawo adm.- ustrój adm publicznej obejmuje ustrój urządzeń społecznych spełniających funkcje ad, o ile jest on prawnie unormowany oraz cały system organów adm, ich kompetencje. Oprócz organów administracyjnych, administracja może być wykonywana przez: zakłady adm, przedsiębiorstwa państwowe, korporacje, org. społeczne, upoważnione osoby prywatne. Zasady powiązań podmiotów adm publicznej- koncentracja(punkt ciężkości adminstrowania spoczywa w rękach organów naczelnych, centralnych, które decydują we wszystkich ważnych sprawach.), dekoncentracja(punkt ciężkości administrowania leży w organach terenowych, które wykonują przeważającą większość zadań admin, przekazanie właściwości do załatwiania sprawa adm w duł, przy zachowaniu przez orany centralne prawa udzielania wytycznych, poleceń), decentralizacja(zachodzi wówczas gdy określone sprawy przekazywane są jako zadania własne podmiotom samorządowym, organ wyższego rzędu nie może wydawać poleceń organom niższego stopnia co do sposobu rozstrzygnięć, nie jest autonomią; zalety: zbliżenie podmiotu decydującego do załatwianej spray, lepsza możliwość kierowania procesem decyzyjnym, większa przejrzystość, mniejsze obciążenie pionowego przepływu informacji, zwiększenie poczucia odpowiedzialność, zwiększanie potęcjału wprowadzania nowości), centralizacja(polega na tym że w określonej sferze właściwości system organów adm jest zorganizowany w ten sposób że podejmowanie decyzji należy wyłącznie do organów wyższych, organy niższe mają jedynie pozycję organów przygotowujących rozstrzygnięcia, odmianą systemu centralistycznego może być taki system iż rozstrzygnięcia należą w prawdzie do organów niższych szczebli ale organy te podejmując rozstrzygnięcia są podporządkowane poleceniom i dyspozycjom organów wyższego szczebla), hierarchiczne podporządkowanie(przejawia się w podwójnej zależności: 1) służbowej- polega na tym że nie ma prawnego ograniczenia sfery wydawania poleceń służbowych, przez organ wyższy organom niższym, 2)osobowa- polega na tym że organ wyższego stopnia ma prawo obsadzenia stanowisk w organach niższego szczebla; zalety- jednolitość działania, łatwe ustalenie, uzasadnienie i wyegzekwowanie odpowiedzialności, eliminowanie sporów kompetencyjnych, jasny układ kompetencji w działaniach na zewnątrz. Kontrola: prawo organu kontrolującego do wyłącznie sprawdzania działalności innych organów czy jednostek organizacyjnych i oceniania prawidłowości ich działalności , przyrównywanie do jakichś wzorców. Nadzór - oznacza kontrolę oraz możność podjęcia prawem przewidzianych środków wiążących nadzorowanego lub możność bezpośredniego wzruszenia jego aktów), Środki nadzoru: represyjnego: żądanie informacji, uchylenie aktu prawnego, zarządzenie wykonania obowiązku, zarządzenie zastępcze, ustanowienia organu komisarycznego; środki prewencyjne: uzgodnienie aktu organu nadzorowanego z organem nadzoru, zatwierdzenie akty, ustalenie budżetu jednostki nadzorowanej przez organ nadzoru; Nadzór merytoryczny i personalny(zawieszenie w czynnościach, pozbawienie członkowstwa).
Podmioty administracji: pierwotnym podmiotem adm jest państwo. Osoby prawne prawa publicznego: korporacje, zakłady i fundacje(pochodne podmioty adm zdecentralizowanej). Podmiotami adm są też prywatne osoby fizyczne i prawne którym państwo państwo przekazuje zadania admin pub do samodzielnego i władczego wykonywania. Administracja tworzy osoby prawne prawa prywatnego i powierza im wykonywanie określonych zadań adm dlatego są one też podmiotami adm.
Organ adm publ: 1)organ adm rządowej: stanowi wyodrębnioną część aparatu adm rządowej, działa w imieniu i na rachunek państwa, uprawniony jest do korzystania ze środków władczych, działa w zakresie przyznanych mu kompetencji; 2)jednostki samorządu teryt- realizują zadania adm pub przez swoje organy z wyjątkiem rozstrzygnięć podejmowanych w głosowaniu powszechnym. organy tych jednostek: są wyodrębnione organizacyjnie, działają w imieniu i na rachunek jednostki samorządu teryt, korzystają ze środków władczych działają w zakresie przysługujących im kompetencji. 3)inne podmioty adm publicznej też mają swoje organy , z tym że ich organy działają w imieniu i na rachunek tych podmiotów; Od organów należy odróżnić osobę konkretną która wykorzystuje kompetencje organu. Urząd : jest to zespół osobowy oraz zespół środków materialnych danych do pomocy organowi celem wykonywania jego zadań i kompetencji. Klasyfikacja organów adm pub: 1)organy naczelne i inne organy adm(przepisy konstytucyjne nie wyróżniają obecnie naczelnych organów adm rządowej, ale niektóre ustawy zwykłe wyróżniają je, do organów naczelnych zaliczamy: RM, prezesa RM, ministrów i osoby powołane do składu rządu, Prezydent, 2)organy centralne i terenowe(kryterium: terytorialny zasięg działania organu; organem centralnym jest organ którego zasięg działania rozciąga się na obszar całego państwa; organ terenowy: organ, który realizuje swoje kompetencje tylko na określonej części terytorium państwa; 3) organy decydujące i organy pomocnicze(kryterium podziału: możność decydującego rozstrzygania spraw w drodze czynności prawnych organu; organy decydujące: to organy które mogą rozstrzygać sprawy w drodze czynności prawnych, organy pomocnicze: to takie organy które mogą tylko występować z inicjatywą vzy też opiniować przedstawione im sprawy przez organy decydujące bądź też jedynie wykonywać czynności kontrolne np.: rada legislacyjna przy prezesie RM); 4)organy jednoosobowe i kolegialne(kryterium podziału: struktura organu, a więc liczba osób tworząca organ,; organ kolegialny: zalety- możliwość rozważenia wszystkich za i przeciw, wady: powolność działania, duże koszty, mniejsze poczucie odpowiedzialności; organ jednoosobowy: zalet: duża operatywność, szybkość podejmowanych decyzji, niższe koszty, wyraźnie określona odpowiedzialność); 5)organy zawodowe i społeczne(zawodowe: składa się lub jest obsadzany przez osoby które z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie będące źródłem utrzymania, organ społeczny: organ w skład którego wchodzą osoby traktujące swą pracę w organie honorowo). Zakres działania i właściwość organu: kompetencje- zespół uprawnień dotyczących określonego zakresu spraw w których organ ma prawo i obowiązek działania. Zakres działania- wskazuje jakimi sprawami ma się zajmować dany organ. Właściwość- pozwala na udzielenie odpowiedzi na pytanie jaki podmiot admin., jaki organ admin, jest powołany do załatwiania spraw adm danego rodzaju. Rodzaje właściwości: 1) rzeczowa(dotyczy przydzielonych danemu organowi kategorii spraw), 2) miejscowa(zwana terytorialną, dotyczy przestrzeni działania organu np.:na jakim obszarze organ może realizować swoją właściwość rzeczową), instancyjna(rozstrzyga którego stopnia - I czy II instancji - organ jest właściwy do załatwiania sprawy), funkcjonalna(określa który z wewnętrznych organów danego podmiotu jest właściwy do załatwienia danej sprawy); Przestrzeganie właściwości: dla ustalenia organu właściwego należy uwzględniać wszystkie wymienione rodzaje właściwości, organ jest zobowiązany wykonywać zadania jemu przydzielone i przestrzegać z urzędu swojej właściwości. Przenoszenie właściwości: ustawa określa zakres działania danego organu, może też zlecać określonemu podmiotowi wykonanie zadań zleconych z zakresu zadań innego podmiotu adm. np.: gmina może wykonywać zadania zlecone z zakresu adm rządowej na podstawie ustawy lub porozumienia. Obywatele muszą być poinformowani o zmianie właściwości. Władztwo organizacyjne: uprawnienia do tworzenia, zmiany i znoszenia podmiotów adm. Utworzenie podmiotu adm następuje przez wydanie akty prawnego przez organ władzy ustawodawczej lub wykonawczej. Samorząd: system adm zdecentralizowanej polega na tym że obok admin rządowej istnieje szereg innych podmiotów które wykonują administracje samodzielnie, są to związki publicznoprawne czyli samorząd. Orany samorządu nie są organami państwa. Admin samorządową można określić jako admin samodzielną, poddaną jedynie nadzorowi a ponadto realizowaną przez odrębne od państwa podmioty. Cechy samorządu: korporacyjne charakter, członkiem samorządu staje się z mocy ustawy, wykonuje zadania należące do admin pub, zasada subsydiarności. Inne, poza terytorialnym, rodzaje samorządów: specjalny(zawodowy, gospodarczy, wyznaniowy, narodowościowy), Zakład administracyjny(publiczny): jest to jednostka organizacyjna nie będąca organem państwowym, ani organem samorządu, która została powołana do wykonywania zadań publicznych, jest uprawniona do nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych. Władczo zakładowe: wynika ono z upoważnienia organów zakładu do abstrakcyjnych jak i konkretnych regulacji na podstawie i w ramach ustaw. istotę władztwa stanowi zakres upoważnień dla organów zakładu do jednostronnego kształtowania stosunków prawnych z użytkownikami zakładu jak również z osobami które znalazły się na terenie zakładu w innym charakterze. Mogą być tworzone w drodze ustawy, aktów organów adm rządowej i organów samorządu terytorialnego bądź też przez osoby fizyczne i prawne za zezwoleniem adm publicznej. Użytkownicy zakładów: zakłady publiczne istnieją w celu świadczenia usług ich użytkownikom, a więc uczniom, studentom, chorym, itd. Użytkownicy są podmiotami w stosunku do których ma zastosowanie władztwo zakładowe. Konieczne jest przestrzeganie zasada równości praw obywateli do korzystania ze świadczeń zakładów publicznych. Przyjęcie w poczet użytkowników następuje w drodze aktu podjętego przez uprawniony organ zakładu. Prawa i obowiązki użytkownika wynikają z ustaw i aktów wykonawczych, jak również ze statutów i regulaminów zakładowych. Fundacja: jest instytucją opartą na majątku przeznaczonym przez jej założyciela na określone niegospodarcze cele, zazwyczaj naukowe, kulturalne, oświatowe lub dobroczynne. Fundacja może być ustanowiona dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo pożytecznych. Fundatorem może być osoba fizyczna(niezależnie od obywatelstwa i miejsca zamieszkania) bądź osoba prawna mająca siedzibę w Polsce lub za granicom. Siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium RP. Fundator wskazuje cel fundacji oraz składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację. Uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Nadzór nad działalnością fundacji sprawuje minister właściwy ze względu na zakres jej działalności i wojewoda. Likwidacja: w razie osiągnięcia celu lub w razie wyczerpania środków finansowych i majątku fundacji. Inne podmioty wykonujące zadania z zakresu admin pub: funkcje admin pub mogą być zlecane organizacją społecznym, państwowym i komunalnym jednostkom organizacyjnym nie będącymi organami admin rządowej bądź samorządu terytorialnego. Zlecenie funkcji - polega na tym że przepisy prawa powierzają bądź zezwalają na powierzenie określonemu podmiotowi nie będącemu organem adm rządowej ani samorządowej, wykonywania adm publicznej. Zlecanie tych funkcji organizacjom społecznym może nastąpić w drodze ustawowej(np.: ochotnicze straże pożarne, PCK, Polski Związek Łowicki. Podmiotami administracji publicznej są też: agencje, przedsiębiorstwa państwowe i stowarzyszenia.
Podział terytorialny: pojęcie: podziałem terytorialnym nazywa się względnie trwałe rozczłonkowanie przestrzeni państwa, dokonywane dla pewne grupy lub określonych tylko jednostek organizacyjnych państwa lub jednostek nie państwowych ale wykonujących zadania państwowe. Rodzaje podziału: 1)podział zasadniczy(tworzony dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych posiadających podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziału, a więc u nas dla terenowych organów rządowej adm ogólnej i jednostek samorządu teryt.(gmin, powiat, województwo), 2) podział pomocniczy- podział który dokonywany jest dla organów o charakterze pomocniczym w stosunku do organów o podstawowym znaczeniu(np. podział gminy na sołectwa). 3)podział specjalny- podziały dokonywane dla wykonywania takich zadań państwa których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest z różnych względów mało celowe. Konstytucja nie wymienia jednostek zasadniczego podziału teryt, z konstytucji wynika że przedstawicielem RM w województwie jest wojewoda oraz że podstawową jednostką sam teryt jest gmina, a inne jednostki samorządowe określa ustawa. Ustrój terytorialny RP ma zapewniać decentralizację władzy publicznej. Podział zasadniczy: gminy, powiaty, województwa. Ustawa utworzyła 16 województw. Zmiana granic województw w tym związana z tworzeniem, łączeniem, dzieleniem lub znoszeniem powiatów następuje w drodze rozporządzenia RM. Tworzenie, dzielenie i znoszenie powiatów należy do RM. Powiat obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin, albo cały obszar miasta na prawach powiatu. Miasto na prawach powiatu różni się od powiatu tym że powiat obejmuje kilka gmin natomiast miasto na prawach powiatu tylko jedną gminę, będącą miastem w zasadzie liczącym ponad 100tys mieszkańców. Miasto na prawach powiatu jest gminą która wykonuje również zadania powiatu. Gmina: tworzenie, łączenie, podział i znoszenie gmin, ustalenie ich granic, oraz siedzib władz następuje w drodze rozporządzenia RM. Podział pomocniczy: jednostki zasadniczego podziału teryt mogą być dzielone na mniejsze jednostki zwane jednostkami pomocniczymi; Tworzenie w gminie jednostek pomocniczych w postaci sołectw, dzielnic miejskich, osiedli i innych jest pozostawione do decyzji rady gminy. Na wsi są to sołectwa, w mieście dzielnic i osiedli. Jednostką pomocniczą może być też położone na terenie gminy miasto. Zasady tworzenia jednostek pomocniczych określa statut gminy. Sołectwa, dzielnice i osiedla jako jednostki pomocnicze nie posiadają osobowości prawnej i własnego majątku. Podziały specjalne- dla potrzeb określonych dziedzin adm państwowej albo w innych uzasadnionych społecznie celach ustawy szczególne mogą przewidywać dokonanie teryt podziału specjalnego. Podział ten jest dokonywany dla wojewódzkiej administracji niezespolonej. Wykaz organów adm niezespolonej stanowi załącznik do ustawy o admin rządowej w województwie(16 pozycji). Podziały specjalne nie mogą natomiast dotyczyć wojewódzkiej administracji zespolonej, którą stanowią, - poza wojewodą - kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży.

Kontrola adm publicznej- kontrola polega na: ustaleniu istniejącego stanu rzeczy, ustaleniu jak być powinno, zestawieniu tego co istnieje z tym co być powinno, ustaleniu przyczyny tej różnicy i sformułowaniu zaleceń w celu usunięcia niepożądanych zjawisk. Inne nazwy kontroli: inspekcja, lustracja, rewizja, wizytacja. Nadzór- obejmuje zawsze kontrolę, oraz prawo do wydawania poleceń, wiążących dyrektyw co do zmiany kierunków działania.
Rodzaje kontroli- 1)zupełna(obejmuje całość działania kontrolowanej jednostki), ograniczona; 2) wstępne(polega na możliwości badania samych zamierzeń podjęcia określonego działania przez organ kontrolowany), faktyczna(wykonywana jest w czasie trwania działania, ma ona wpływ na dalszy bieg tego procesu), następna(koncentruje się na etapach działania które zostały już zakończone); 3) wewnętrzna(zarówno kontrolujący jak i kontrolowany wchodzą w skład tej samej jednostki organizacyjnej), zewnętrzna(każda kontrola wykonywana przez organ strukturalnie nie włączony do systemu administracji publicznej, a skierowana na jej działalność, np.: NIK, kontrola sądowa, parlamentarne, RPO); 4) z urzędu(ma na celu ochronę interesu społecznego, publicznego), na wniosek(ochronę interesu indywidualnego); 5) zapowiedziana, niezapowiedziana.
Cech kontroli: powinna być bezstronna(jest zapewniona gdy organ kontrolujący nie jest powiązany z jednostką kontrolowaną stosunkiem nadzoru, gdy nie ponosi za jej działalność odpowiedzialności), fachowa(możliwie najniższe nakłady przeznaczone na kontrolę, możliwie najlepsze wyniki kontroli, możliwie najlepszy stosunek między nakładami a wynikami).
System kontroli adm publicznej- Parlamentarna- rząd odpowiada przed parlamentem za swoją działalność, to odpowiedzialność polityczna. Sejm sprawuje kontrolę na RM w zakresie określonym przepisami konst i ustaw, robi to za pomocą absolutorium. Posłowie mają też prawo składać interpelacje oraz zgłaszać zapytania poselskie i pytania w sprawach bieżących kierowane do członków RM. Kontrola NIK- NIK kontroluje działalność org adm rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek org. z punku widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Wykonywanie tej kontroli jest stałym obowiązkiem NIK, NIK może kontrolować działalność org samorządów teryt, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek org z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności. Jest to kontrola fakultatywna. Postępowanie kontrolne: przeprowadzają kontrolerzy na podstawie legitymacji i imiennego upoważnienia. Kompetencje inspektorów NIK: Mają prawo do: swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostek kontrolowanych, wglądu do wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostek kontrolowanych, -przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątkowych i przebiegu określonych czynności, wzywania i przesłuchiwania świadków, żądania od pracowników jednostek kontrolowanych udzielania ustnych i pisemnych wyjaśnień, zasięgania w związku z przeprowadzaną kontrolą informacji w jednostkach nie kontrolowanych oraz żądania wyjaśnień od pracowników tych jednostek, korzystania z pomocy biegłych i specjalistów, zwoływania narad z pracownikami jednostek kontrolowanych. Wynikiem przeprowadzonej kontroli przedstawiane są w protokole kontroli podpisywanym przez kontrolera i kierownika jednostki kontrolowanej. Kierownik może odmówić podpisania i złożyć pisemne wyjaśnienie tej odmowy. NIK przekazuje kierownikowi jednostki kontrolowanej a także jednostki nadrzędnej oraz właściwym organom państwowym wystąpienie pokontrolne. Kierownik jednostki kontrolowanej musi w terminie określonym w wystąpieniu, nie krótszym niż 14 dni, poinformować NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków oraz podjętych działaniach. RPO- stoi na straży praw i wolności obywateli, określonych w Konstytucji RP i innych przepisach prawa. RPO jest w swej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada tylko przed Sejmem. Podejmuje działania z własnej inicjatywy, na wniosek obywateli lub ich organizacji, na wniosek organów samorządów bądź RPD. Może: samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające, zwrócić się o zbadanie sprawy do właściwych organów, zwrócić się do Sejmu o zlecenie NIK przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części, występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, występować do TK z wnioskami o dokonanie powszechnie obowiązującej wykładni ustaw, występować z wnioskami do SN o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie. Po zbadaniu sprawy może: skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie praw i wolności obywatela, zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa, żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi, żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu, zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, zaskarżać decyzje do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi, wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach, wnieść rewizję nadzwyczajną od każdego prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach. Rzecznik Praw Dziecka- stoi na straży praw dziecka określonych w konstytucji RP, Konwencji oprawach dziecka i innych przepisach, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych- jest organem do spraw ochrony danych osobowych. Państwowa Inspekcja Pracy- PIP tworzą Główny Inspektor Pracy i Okręgowe inspektoraty pracy oraz inspektorzy pracy. Okręgowy inspektorat pracy obejmuje zakresem swojej właściwości obszar jednego województwa. PIP powołana jest do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy w szczególności i zasad BHP. Nadzorem i kontrolą PIP są objęte wszystkie zakłady pracy. Nadzór nad PIP sprawuje Rada Ochrony Pracy.
Kontrola sądowa- sądownictwo adm.: typy kontroli nad adm.: kontrola wykonywana przez powołane do tego sądownictwo adm., kontrola wykonywana przez sądy powszechne, typ mieszany kontroli wykonywanej w części przez sądy powszechne a w części przez specjalistyczne sądownictwo adm. Sądownictwo adm. polega w zasadzie na orzekaniu o legalności aktów adm przez organy o charakterze sądowym. Kontrola polega w tym przypadku na możności skasowania aktu, a nie na zastąpieniu aktu wadliwego nowym aktem. Kontrola sądów adm przybiera postać kontroli następnej. Systemy sądownictwa adm.: 1)system klauzuli generalnej(wszystkie akty adm podlegają kontroli sądowej), system enumeracji(kontroli sądu adm podlegają tylko akty wyraźnie wyliczone w ustawie, cała źaś reszta nie jest poddana tej kontroli); 2)system ochrony prawa podmiotowego(zbudowany z punktu widzenia ochrony prawa jednostki), system ochrony prawa przedmiotowego(zbudowany z punktu widzenia kontroli legalności aktów adm bez względu na ich stosunek do jednostek, system mający na celu zapewnienie przestrzegania prawa przedmiotowego). Sądownictwo w Polsce: w 1980 powołano NSA, kompetencje NSA opierały się wtedy na klauzuli enumeracji pozytywnej. Od 1990 wprowadzono klauzulę generalną, ograniczoną klauzulą enumeracji negatywnej. Wprowadzenie klauzuli gen. oznaczało że do NSA można zaskarżać w zasadzie wszystkie decyzje administracyjne. NSA sprawuje w zakresie określonym w ustawie kontrolę działalności adm publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu teryt i aktów normatywnych terenowych organów adm rządowej. NSA dzieli się na Izbę finansową i Izbę ogólnoadministracyjną. Zakres kontroli NSA: sąd orzeka w sprawach skarg na: decyzje adm, postanowienia adm, uchwały organów sam teryt, akty nadzoru nad działalnością organów. NSA rozstrzyga także spory o właściwość między organami sam teryt a terenowymi organami adm rządowej. Cech polskiego sądownictwa adm: skoncentrowany jest w jednym sądzie, jest jednoinstancyjne, oparte na klauzuli generalnej ograniczonej, oparte o system ochrony prawa podmiotowego, sąd adm sprawuje kontrolę legalności działania dm publicznej, sąd sprawuje kontrolę następną, kontroli poddane są również akty adm oparte na uznaniu adm, sąd posiada jedynie kompetencje kasacyjne, dopuszczalna jest skarga na bezczynność adm. Pozostałe sądy: sądy ubezpieczeń społecznych- rozpoznaje sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, są to odrębne jednostki organizacyjne sądów okręgowych. Od decyzji oddziału ZUS`u, z zakresu ubezpieczenia społecznego, świadczeń, z funduszu alimentacyjnego oraz innych świadczeń należących do właściwości ZUS, przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Sąd może orzekać merytorycznie w sprawie. Sąd antymonopolowy: od decyzji organów adm rządowej właściwych w sprawach z zakresu energetyki i ochrony konkurencji i konsumentów, przysługują środki odwoławcze do sądu okręgowego w Warszawie – sądu antymonopolowego; sądy powszechne: rozpatrują sprawy z zakresu postępowania egzekucyjnego w admin, na podstawie ustawy prawo o aktach stanu cywilnego, prawo wodne jak również odwołania od decyzji przewodniczącego KRRITV. Ponadto strona może dochodzić przed sądem powszechnym odszkodowania, jeżeli poniosła szkodę w wyniku uchylenia decyzji w związku ze wznowieniem postępowania, stwierdzeniem nieważności lub uchylenia albo zmiany decyzji.
Kontrola wewnątrzadministracyjna: pod tym określeniem rozumieć należy instytucje kontrolne usytuowane w systemie organów admin pub. Rodzaje: kontrola resortowa: jest to kontrola wykonywana w ramach struktury organizacyjnej resortu. Jest ona przejawem zachodzącego pomiędzy podmiotami pozostającymi w zależności od siebie stosunku nadzoru. W obrębie każdej jednostki organizacyjnej przełożony powinien kontrolować pracę podległych pracowników i sam podlega kontroli ze strony swego przełożonego. Kontrola resortowa jest realizowana w sposób bezpośredni przez pracowników poszczególnych komórek organizacyjnych organu nadrzędnego nad jednostką kontrolowaną, albo też jest wykonywana przez specjalne komórki organizacyjne; kontrola instancyjna: jest najczęściej szczególną formą wykonywania kontroli resortowej. Wiąże ona się zawsze z pewnym podporządkowaniem organu niższego organowi wyższego stopnia. Jest ona instytucją procedury administracyjnej. Kontrola międzyresortowa: w systemie organizacji admin rządowej istnieją organy które sprawują kontrolę działalności podmiotów usytuowanych także poza strukturą danego resortu. Wśród tego typu kontroli występują inspekcje specjalne. Inspekcje te charakteryzują się tym że ich zadaniem jest czuwanie nad realizacją określonego odcinka zadań administracji rządowej w sferze działania różnych resortów. Można je podzielić na 2 grupy: 1)o pełnym zakresie międzyresortowym(kontrola skarbowa, Inspekcja sanitarna, Inspekcja ochrony środowiska, Inspekcja handlowa); 2) o ograniczonym zakresie międzyresortowym (Inspekcja skupu i przetwórstwa artykułów rolnych, Inspekcja Ochrony roślin, Inspekcja Nasienna, Inspekcja Farmaceutyczna, Inspekcja Weterynaryjna, Inspekcja Celna); Kontrola prokuratorska: zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Może ona zaskarżać do sądu niezgodne z prawem decyzje adm oraz brać udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji oraz opiniować projekty aktów normatywnych. Jeżeli uchwała organów sam teryt albo rozporządzenie wojewody są niezgodne z prawem, prokurator zwraca się do organu który je wydał o ich zmianę lub uchylenie albo kieruje wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru, w przypadku uchwał organów sam teryt prokurator może też wystąpić z wnioskiem o ich uchylenie do sądu adm organu adm o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Prokuratorowi przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu od decyzji ostatecznej. Służy mu też skarga do sądu adm na rozstrzygnięcia organów adm publicznej w sprawie indywidualnej. Regionalne Izby Obrachunkowe: są to państwowe organy nadzoru i kontroli, sprawują nadzór nad działalnością jednostek sam teryt w zakresie spraw finansowych oraz dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych. Izby kontrolują gospodarkę finansową na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym, a w zakresie zadań zleconych także według kryterium celowości, rzetelności i gospodarności. W przypadku nieuchwalenia budżetu przez organ stanowiący jednostki sam teryt RIO ustala budżet tej jednostki w terminie do końca kwietnia roku budżetowego. Do zadań RIO należy też wydawanie opinii. Organy RIO: kolegium izby, komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny budżetowej. W każdej RIO tworzy się wydziały: kontroli gospodarki finansowej oraz informacji, analiz i szkoleń. Nadzór nad działalnością RIO sprawuje Prezes RM na podstawie zgodności z prawem. Inne formy kontroli admin: kontrola sprawowana bezpośrednio przez obywateli oraz środki masowego przekazu(prawo składania skarg, wniosków i petycji od organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych. Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań, naruszenie praworządności lub słusznych interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw. Środki masowego przekazu ujawniają i krytykują negatywne zjawiska życia społecznego i gospodarczego oraz prowadzą działalność interwencyjną, w ten sposób prowadzą kontrolę społeczną. Organy mają obowiązek udzielania mediom rzetelnych informacji zawiązanych z ich działalnością.