Unia Polski z Litwą - geneza i znaczenie
Śmierć ostatniego Piasta (Kazimierza Wielkiego) na tronie polskim w 1370 r. otworzyła nowy rozdział w dziejach państwa polskiego.
Zgodnie z wcześniejszymi umowami władzę w Królestwie Polskim objął siostrzeniec króla Kazimierza Wielkiego – Ludwik Andegaweński. W ten sposób między Polską a Węgrami powstała unia personalna. Obydwa państwa miały wspólnego króla, ale poza tym utrzymały całkowitą odrębność. Ludwik Andegaweński nie miał męskiego potomstwa i w zamian za zgodę szlachty i panów polskich na dziedziczenie tronu przez jedną z jego córek wydał przywilej w Koszycach w 1374r.
Tworzył on podstawy uprzywilejowanej pozycji szlachty w państwie polskim. Równocześnie wprowadzenie jego postanowień powodowało systematyczne ograniczenie wpływu pieniędzy do skarbu królewskiego. Po śmierci króla Ludwika unia personalna została zerwana. Na Węgrzech tron objęła jego starsza córka Maria, żona Zygmunta Luksemburskiego. Na tronie Królestwa Polskiego zasiadła jedenastoletnia Jadwiga, koronowana na króla w 1384r. Jadwiga była zaręczona z księciem austriackim Wilhelmem Habsburgiem, który nie znajdował poparcia wśród panów polskich. Istniała bowiem uzasadniona obawa przed zaprzepaszczeniem tradycyjnych kierunków polskiej polityki. Obawa ta kazała szukać panom polskim innego rozwiązania. Podjęli oni decyzję o oddaleniu praw narzeczonego Jadwigi i rozpoczęli pertraktacje z księciem litewskim.
Dnia 14 sierpnia 1385 roku w Krewie władca Litwy Jagiełło podpisał akt, w którym w zamian za rękę Jadwigi, córki Ludwika Węgierskiego oraz koronę polską przyrzekł m.in. przyjąć chrzest wraz ze wszystkimi swoimi poddanymi, przyłączyć Litwę do Polski, odzyskać ziemie utracone przez Polskę.
W 1386 roku Jagiełło przyjął chrzest, otrzymując imię Władysław oraz poślubiwszy Jadwigę, został koronowany na króla Polski. Nieuregulowane stosunki pomiędzy Litwą a Polską prowadziły do licznych konfliktów.
Na mocy aktów unijnych 1401 r. (unia wileńsko-radomska) i 1413r. (unia horodelska) ustalono, iż Litwa jest niezależnym państwem rządzonym przez wielkiego księcia podległego królowi polskiemu. Unia polsko-litewska w XIV i XV wieku była unią personalną (czyli był to związek dwóch państw, które jednoczyła osoba panująca).
Przyczyny i znaczenie zawarcia unii:
• Wspólne zagrożenie ze strony zakonu krzyżackiego
• Poszukiwanie przez władców Litwy sojuszników w walce z Moskwą, która rościła pretensje do ziem ruskich zagarniętych przez Litwę
• Litwa jako jedyne państwo pogańskie w tym rejonie Europy obawiała się przyjęcia chrześcijaństwa od zakonu krzyżackiego lub Moskwy, co równałoby się podporządkowaniu politycznemu
• Polskie plany rewindykacji ziem utraconych w czasie rozbiorów w sojuszu z Litwą
• Plany realizacji ekspansji ekonomicznej i politycznej na Ruś, która była do tej pory terenem rywalizacji polsko-litewskiej.
Literatura
H. Tomalska: Od pierwszych cywilizacji do czasów nowożytnych. Warszawa 1997
S.M. Kuczyński: Król Jagiełło 1351-1434. Wrocław 1985