Unia Lubelska i pierwsza wolna elekcja, położenie chłopa. Poddaństwo i pańszczyzna. Wzrost znaczenia magnaterii w Polsce na przełomie XVI i XVII w. Wzrost znaczenia polit. i ekonom. szlachty w Polsce. Narodziny ruchu egzekucyjnego.

UNIA LUBELSKA - geneza * do 1569r. unia polsko-litewska - charakt. personalny
UNIA PERSONALNA - państwa łączy osoba władzy
*każdorazowo natepca tronu polskiego zostawał wcześniej Wielkim Ksieciem Litewskim
* dążenia Bony Sworzy żony Zygmunta I do zaciśnięcia relacji pomiedzy dwoma org.państwowymi
*elekcja Zygmunta Augusta za panowania Zygmunta I miała cz.regulować stosunki dynastyczne w obu państwach. Doprowadził do ostatecznego procesu centralizacji państwa i zmiany charakteru unii z litwą
*do uni dążyła również szlachta polaska, możliwośc rozwoju pośiadłości na kresach wsch., a średnia szlachta litewska widziała w niej mozliwośc uzyskania przywilejów oraz wywierania wpływów na magnaterię Litewską która była przeciwna unii
* Z.August na sejmie w lublinie w 1569r. wystapił z propozycią zmiany charakteru unii personalnej. Włączenie do Korony ziem połud-zach. terytoriów państwa litewskiego , cz. Podlasia, Wołaynia, Kijowszczyzny i Bracławszczyzny
* podpisanie aktu unii realnej 1 lipca 1569r. zakładała jedność państwa i utowrzenie Rzeczpospolitej Obojga Narodów - odzielnnie - skarb, wojsko, sądownictwo, urzędy
- wspólne - sejm, moneta, polityka zag. i wewn., władca
* Unia realna uregulowała stuację prawną i ustrojową obu państw, przyczyniła sie do rozwoju osadnictwa na rubieżach wch. nowego org. państwowego, wzmocniła pozycję średniej szlachty litewskiej.UNIA REALNA zw. państw połączonych wspólnymi instytucjami (sejm,rząd,waluta)
* w rzeczpospolitej dziedzcznoś tronu, w rzeczywistości od zawarcia unii z Litwą w 1385r., każdy nowy władca musiał uzyskać akceptacje szlachty
* KOronacja Zygmunta Augusta za życia Zygmunta I 1530r. i pierwsza elekcja vivente rege VIVENTE REGE - za zycia króla, wybór następcy za zycia poprzednika
*niezadowolenie szlachty - elekcje pośmierci Króla
*1538r. szlachta wymogła na Królu elekcję pośmiertlne, uczestniczyć w nich bedzie cała szlachta - elekcja bezpośrednia viritim (zasada udziału całej szlachty w wyborach króla)
* śmierc Zygmunta Augusta 1572r. okres bezkrólewia
* obowiazek interrexa, osoby uprawniającej władze w okresle bezkrólewia, sprawował biskup gnieźnieński, powołany na to stanowisko na sejmach konwokacyjnych (przedelekcyjne, przebieg elekcji, mianowanie i koronowanie)
* 1572 było to Jakub Uchański, marszałek wielki korrony to Jean Firley. W poszczególnych ziemiach władza została oddana w ręce konfederacji szlacheckich (tzw.Kaptury, zysk szlachty na wpływ w państwie bezkrólewia)
* zaproponowanie przez śr.szlachte elekcji viritim zasada demokracji bezpośredniej _ duzy wpływ na pierwszą elekcję
* kandydaci na tron : ks.Ernest Habsburg, Iwan Grożny, Jan III Waza (kr.Szwecji), Stefan Batory z Siedniogrodu * królem Henryk ks. Andegaweńskiego, brata króla franc. Karola IX
*1573 pierwsza wolna elekcja Henryka * artykuły Hendrykowskie - zasada ustroju państwa, prawo pisane i zwyczajowe zawierało zasadę iż każdy władca miał być powoływany przez wolną elekcję. Monarcha nie mógł podejmowac decyzji dotyczącej zwoływanie pospolitego ruszenia, nowych podatków i ceł bez zgody sejmu, który miał być zwoływany raz na dwa lata w okresie 6 tygodni. Bez zgody senatu nie mógł decydować o wojnie i pokoju. Przy królu powoływano radę senatów rezydentów - kontrola poczynania
AVTICULUS DE NON PRAESTANDA OBOEDIENTIA możliwość upominania oraz o wypowiedzeniu posłuszeństwa władcy. * wraz z artykułami władca zaprzysięgał także i postanowienia konfederacji warszawskiej, uchwalonej na sejmie w styczniu 1573r.
*sygnatariusze - katolicy i protestanci * konfederacja warszawska wprowadziła tolerancjie religijną wobec luteranów i kalwinistów PACTA CONVENTA - osobiste zobowiązania władcy, umowa pomiędzy królem a wyborcami,zobowiązywał sie w nich do wyposażenia Akademi Krakowskiej, wykształcenia w Prayzu grupy polskiej młodzieży szlacheckiej, sfinansowania budowy polskiej floty i rozpoczęcia wojny z Moskwą
* 1574 ucieczka króla do francji 1575 ogłoszono drugie bezkrólewie
* cz.szlachty na tron " Piasta " polaka * pretendencji do tronu Maksymilian II i Stefan Batory
* podwójna elekcja , senat wybrał Maksymiliana II a kilka dni pozniej szlachta za sprawą Jana Zamoyskiego i Mikołaja Sienickiego, wybrała na króla Anne Jagiellonkę i męża Stefana Batorego * Batory koronowany w Krakowie, reformy : powołanie Trybunału Koronnego i Litewskiego( sądy ostatniej instancji), zasiadali w nim reprez.szlachty wybierani po jednym lub dwóch z województwa, władza sądownicza króla częściowo ograniczona, reforma wojska,PIECHOTA WYBRANIECKA - rekrótownie z chłopów z dóbr ziemskich co dwudziesty trafiał do wojska,znaczenie piechoty w dalszym etapie wojny o Inflanty, prowadzenie Batory
*1577r. wznowienie wojny z Moskwą, poparcie króla przez szlachte, zgoda na nowe podatki, wzrost liczebności armi do 50tys.żołnierzy
*zdobycie twierdzy w Płocku i w Wielkich Łukach
* w 3 kompanii armia polsko-litewska doszła do Pskowa, potpisanie rozejmu z Jamie Zapolskim 1582 *zwrócenie przez Moskwę ziem połockich, wycofenie z Inflant, szwecja zajeła Narwię - pozbawienie Moskwy dostepu do Bałtyku, POlska opanowała najważniejsze porty inflandzkie i kontrola wybrzeża bałtyckiego od Łeby po Parnawę
* 1586 śmieć Batorego, królem zostaje bratanek A.Jagiellonki - Zygmunt Waza
Wolna elekcja - jest to wybór monarchy nieograniczony względami na dynastiê (w Polsce od 1572 Na elekcji szlachta głosowała województwami w obecności posłów, którzy odnosili jej głosy do senatu wybór króla ogłaszał marsza³ek mianował natychmiast prymas W późniejzym terminie ustalono stałe miejsce, w którym odbywała sie elekcja, była to Wola pod Warszaw¹ (obecnie dzielnica Warszawy).
GOSPODARKA FOLWARCZO - PAŃSZCZYŹNIANA W POLSCE
* W XVi w szlachta polska tworzyła wielkie gosp.rolne, nazywane folwarkami, duze zapotrzebowanie na zboże W Europie zach.
*obszar folwarku powiększano przez karczunek, komasację gruntu, wykup sołectw, zagosp.pustych gruntów i nieuzytków. W XVIw folwarki tworzono głównie wzdłuż dorzecza Wisły, gdyż umożliwiało to sprawny i tani transport zboza do Gdańska.
* rozwijały się dwa rodzaje folwarków : autonomiczny, zwiazany z rynkiem wew. i ekspansjonistyczny zw. z rynkiem zagr.
* uregulowanie prawne dotyczące pańszczyzny w 1520r. spowodowało silniejsze przywiazanie chłopa do pana i zwiększenie jego obciążeń przez dodatkowe prace niezwiazane z uprawą roli.
STRUKTURA SPOŁ I GOSP. KORONY I LITWY W XVIw.
1. obszar i ludność Polski : *Królestwo Polskie i Wielkie Ksiestwo Litewski, zajmujące ok 815tys.km2 liczyło ok 7,5mil lud. z czego 3 mieszkały na obszarach Litwy. * Granice dotykały Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego, nagęściej zaludnionymi dzielnicami były Wielkopolska, pomorze Gdańskie, Małopolska, Mazowsze.
2. Gospodarka polski: *rzemiosło,handel, nowe miasta. * proces rozwoju miast trwał przez cały okres I Rzeczpospolitej , nasiła sie w XVI i osiągnął apogeum w XVIII stuleciu, wiązało sie to z procesem scalania ziem pol. XIV (wł.mazow) do panstwa polskiego w 1526 i unia lubelska (1569) * duza rolla lenn polskich, czyli prus Książęcych, Inflant i kurlandii * rozne gr.etniczne : polacy, białorusini, ukraincy, litwini, łotyska, estonska, niemcy, włosi, szkoci,irlandczycy,żydzi.
TYPY FOLWARKÓW. PRODUKCJA ROLNA
* Na zach. wolna konkurencja a w Polsce gosp. Folwarczana. W Polsce gosp. czynszowa została zastąpiona pańszczyzną
* najwiekszy posiadacz ziem - król, kosciół, szlachta
* wykup przez szlachte sołectw (dobrze rozw. i przyn. dochody)
* 1423 statut warecki, XVI 1520 ustawa sejmowa wprowadziła przepis zezwalający na wykup wszystkich pozostałych sołectw, bez wzgledu na to czy sołtys dał po temu powód
*zagospodarowanie nieuzytków ( sposób zwiekszenia lub budowania od podstaw folwarku). Mieszkancy wsi opuszczali grunty, przenosząc sie na lepsze lub uciekali do miast, pozostawiając ziemię
* W wielkopolsce i na kresach wch. przenoszono chłopów na grunty gorsze lub dalej położone, komasując w ten sposób ziemię wokół istniejącego juz folwarku
* powiekszenie areału folwarków i ich uporządkowanie doprowadz. do powst.po unii lubelskiej ogromnych latyfundiów na terenach pd-wsch Rzeczypospolitej
* w folwarkach uprawiano : zboża, żyto,pszenice, jęczmień i owies, proso i tatarke. Stosowana była trójpolówka, ulepszono narzedzia, drewniany pługz drewn.odkładnicą i żelazn.lemieszem
* folwarki hodowlane - bydło, gospodarstwa rybne, sadownictwo, zielarstwo, browarnictwo, pszczelarstwo, rzemieslnicza. Żródłem dochodów szlachty była prod. alkoholu.
łan - jednostka pow.ziemi, dział ziemi dany osadnikowi pod uprawe (16h wielki 25H)
POŁOŻENIE CHŁOPA. PODDAŃSTWO I PAŃSZCZYZNA
*najwieksza liczba chłopów paszczyxnianych
* grupy: chłopów pełnorolnych (kmieci- w prusach gburzy), małorolnych, bezrolnych(zagrodnicy i komornicy), grupa ludzi luznych udających sie do miast.
*1496 zapotrzeb.na prace chlopa, ustawa sejmowa - zabroniono więcej niz jednemu chłopu w ciągu roku opuszczac wieś, a i to pod warunkiem uregulowania wszystkich obowiązków.
* PODATKI: Chłopi płacili dziesięcinę na rzecz Kościoła w wysokości 10%zbiorów oraz podatki na rzecz państwa. Od 1374r. na mocy przywileju Koszyckiego zwyczajny podatek wynosił 2 grosze z łana natomiast w XVIw. zwiekszono jego wysokosc do 10-30groszy z łana.
* gosp.chłopskie obciązone były pańszczyzną sprzężajną lub pieszą
WZROST ZNACZENIA MAGNATERII W POLSCE NA PRZEŁ. XVI I XVII w.
* dwie izby: poselska i senatorska
* szlachecki parlament tworzyły 3 stany sejmu sprawujące : król, senatorzy i posłowie
*sejm podejmował uchwały (konstytucje) w sprawie liczebności wojska, wydatków i dochodów państwa, wymiarów podatków, a takze współdecydował o polityce zagranicznej.
*stan szlachecki był zróżnicowany według cenzusu majątkowego na : magnaterię, szlachte średnią, drobną, zagrodową (zaściankową) oraz tak zwaną gołotę.
* w obronie praw średniej szlachty w XVIw zawiązano ruch egzekucyjny
* w 1525r. ogłoszono program o charakterze antykrólewskim, antymagnackim i antyklerykalnym. Obejmował on postulaty zwrotu do skarbu państwa królewszczyzn rozdanym magnatom, uczynienia z izby poselskiej głównej siły politycznej w państwie, częściowej konfiskaty dóbr kościelnych i opodatkowania duchowieństwa
UTRWALENIE ZASAD DEMOKRACJI SZLACHECKIEJ
*równowaga między królem a szlacheckim sejmem (monarchia mixta)
*pozorne utrzymywanie społ-pol. status quo
WZROST ZNACZENIA POLIT. I EKONOM. SZLACHTY W POLSCE
* pośmierci Kazimierza Wielkiego w POlsce wkształciła sie zasada elekcyjnosci tronu
* precedens Koszyce, polegał na wielu ustępstwach monarchy wobec społeczeństwa reprezentowanego przez szlachte
* nowe przywileje szlacheckie, wprowadzanych kosztem mieszczan i chłopów
* sejm walny zwoływany od 1493r. dwie izby poselska i senatorska. Szlachecki parlament tworzy trzy stany sejmujące : król, senatorzy i posłowie.
*sejm opracowywał uchwały ( uchwalał konst), podejmował decyzje w sprawach liczebności wojska, wydatków i dochodów państwa, oraz wymiaru podatków. Współdecydował o pol.zagranicznej zachowując prawo do wysyłania poselstw i decydowania o przymierzach lub wypowaidania wojen.
* od 1573 sejm walny zwoływany był przez monarchę raz na dwa lata, by obradować przez 6kolejnych tygodni (sejmy ordynaryjne). W szczególnych okolicznosciach na przykład w obliczu zagrożenia woją, można było zwołać sejm nadzwyczajny. Sejmy zwoływane nadzwyczajnie, obradujące przez 2tygodnie, nazywano ekstraordynaryjnymi.
LIBERUM VETO
*zasada na sejmie walnym : zasada jednomyślności, której służyć miało prawo wolnego sprzeciwu pojedynczego posła - liberum veto. Dawało ono kazdemu posłowi możliwość zerwania sejmu, jeśli nie zgadzał się z treścią przygotowanej ustawy. Liberum veto unieważniało całe obrady, przekreślało wszystkie uchwały i powodowało zakończenie obrad sejmu. w ten sposób starano się przekonać wszystkich posłów do osiągnięcia consensus ordinum , czyli zgody powszechnej (aklamacji). Uzywane równiez było sisto activitatem(tamuje czynności)
STRUKTURA STANU SZLACHECKIEGO
*Zasada równości szlacheckiej "szlachcic na zgodzie równy wojewodzie" podkreslono ją prawieni ustawami zakazującymi noszenia orderów i tytułów (1638 oprócz nazwisk z Uni Lubelskiej)
* główny czynnik różnicujący stan szlachecki : cenzus majątkowy, decydujący jednoczesnie o pozycji politycznej jego członków.
* 5 grup funkcjonowanych wewn.stanu szlacheckiego: magnaci,szlachta średnia, szlachta drobna, zagrodowa, gołota
* MAGNATAMI NAZYWANO na ogół posiadaczy więcej niż 10wsi(na kresach wsch.30). Ród Potockich na przełom. XVII i XVIIIw. posiadał ok. 2 mil.hektarów ziem. Silna grupa magnateri w Małopolsce, na Litwie i Ukrainie, gdzie powstały olbrzymie latyfundia - państwa.
ŚREDNIA SZLACHTA- nazywano tych którzy posiadali od jednej do kilku wsi. Była to grupa liczna i aktywna politycznie az do połowy XVIIw. kiedy to zniszczenia wojenne uzależniły ekonomicznie jej reprezentantów od magnatów. Ze średniej szlachty rekrutowali sie urzędnicy ziemscy, posłowie na sejm i deputanci do trybunałów
DROBNA SZLACHTA - nazywano posiadaczy części wsi z poddanymi chłopami, od XVII grupa ta sie powiekszała, wchłaniając pauperyzującą się szlachtę średnią
SZLACHTA ZAGRODOWA (zaściankowa) tworzyli ją ci którzy samodzielnie uprawiali ziemię i nie mieli poddanych chłopów, mimo złej pozycji majątkowej grupa ta w pełni korzystała ze wszystkich praw przysł.stanowi szlacheckiemu
GOŁOTA- tworzyli ludzie legitymujący się szlacheckim rodowodem, lecz nieposiadający ziem, prawa ich były formalnie ograniczone. Szlachcic wywodzący sie z gołotynie mógł piastować urzędów, nie miał obowiązku uczestniczenia w pospolitym ruszeniu, nie korzystał z przywileju nietykalności osobistej,nie miał prawa uczestniczenia w sejmiku.
NARODZINY RUCHU EGZEKUCYJNEGO
Wobec scentralizowania władzy i wzmocnienia pozycji króla średnia szlachta skupiła sie pod sztandarem ruchu egzekucyjnego (XVI) - egzekucja praw.Skonkretyzowany w 1525r. zakładał wyegzekwowanie praw i obyczajów zawartych w konstytucjach, ale nierealizowanych w praktyce. Postulaty reformatorskie, zakładajace istotne zmiany społ. i polityczne w Rzeczypospolitej. Programowi uczestniczyło hasło nihil novi (nic nowego bez izby poselskiej) Doamgali sie udziału w stanowieniu praw i wysuwali postulat silnego rządu, postulat ten nie oznaczał poparcia dla aspiracji króla, przeciwnie wyrazał pogląd, według którego Rzeczpospolitą reprezentuja trzy stany sejmujące.W programie tkwiła idea utrzymania mieszanego ustroju państwa w którym król reprezentuje monarchię, senat magnaterię, izba poselska natomiast - demokracje.Najistotniejszą siłą państwa miała być izba poselska (najwyz.pol.stan w królestwie). Jako stan pośredni miał kontrolować dwa pozostałe stany i jako jedyny pretendować do dzierżenia steru władzy. Program egzek-antykrólewski i antymagnacki. Domagali sie egzekucji dóbr tych które stanowiły królewszczyzny nieprawnie nadane przez monarchów po 1504r. Miały one wrócić do skarbu państwa, przynosząc ulgi w podatkach nakładanych na dobra dziedziczne szlachty.Broniono tez prawa pospolitego - egzekucja praw -przeciw przywilejom możnowładczym. Żądano kodyfikacji prawa, która powściągnęłaby magnacka swawolę i zagwarantowała bezpieczeństwo szlacheckiego handlu zbożem.. Opowiadano sie za unowocześnieniem procedury sądowej i ograniczeniem mocy praw obcych, wprowadzeniem zakazu łączenia urzędów i funkcji. Nie zabrakło tez postulatów antyklerykalnych, charakt. w okresie rozwoju reformacji.
* Obóz egzekucyjny żądał też opodatkowania duchowiństwa , sekularyzacji dóbr kościelnychm, ograniczenia uprawnień sądów duchownych oraz podporządkowania kleru władzy państwowej.
*(przeciw polityce Zygmunta I i Bony) 1537 Lwów szlachta średnia - pospolite ruszenie zawiązała sejm rokoszowy i ogłosiła liste 36żądań, wynikających z programu egzek. Ten szlachecki rokosz nazwano wojną kokoszą (po tym ja swawolące sie po okolicy grupki buntowników wyłapały i ponoć zjadły kury)
* sejm w Piotrkowie 1562-1563 uchwalono odebranie senatorom królewszczyzn, nadanych wbrew prawu w 1504r.KOntynłacja przez sejm w Warszawie 1563-1564 a w 1567 uchwalono powrót do skarbu państwa jednynie dóbr zastawionych. Tak zwane dożywocia i dzierżawy pozostały w rękach magnatów
PODSUMOWANIE PROG.EGZEKUCYJNEGO zmierzał do wyelimin. elementów anarchi i oligarchi - nie zrealiz.w pełni.
ROKOSZ-zjazdł całej szlachty na sejm, pozniej oznaczało zbrojne wystąpienie szlacheckie (bunt,rewolty)
OLIGARCHIA MAGNACKA - rządy rodów możnowładczych w Rzeczpospolitej od połowy XVII do drugirj połowy XVIIIw. Magnaci opierali swą potęgę na olbrzymich dobrach ziemskich, rządy w państwie nie realizowali pośrednio przez posłów na sejm walny i bezpośrednio jakosenatorzy. Utrzymywali liczne prywatne wojska, służące do obrony ich osobistych interesów i czesto będące narzędziem nacisku na króla.
POCZĄTKI PRZEJMOWANIA WŁADZY W PAŃSTWIE PRZEZ OLIGARCHIĘ MAGNATÓW.
*statuty jedleńsko-krakowskie 1430 i 1433
* pośmierci Zygmunta II Augusta przyjeto koncepcję elekcji otwartej,nieograniczającej powszechnego udziału szlachty elecito viritim - pomysłodawca Piotr Zborowski. Elekcja stała sie wyrazem tryumfu wzorców czerpanychz antycznej Grecji - demokracji bezpośredniej (zasada dzis.wyb.prez)
*by zapobiegac próbom zmian istniejącego stanu prawno-polit., magnateria zaczeła sięgać po instytucję wolnego sprzeciwu, liberum veto * 1633 zignorowano protest Jerzego Ossolińskiego * 1652 liberum veto Władysława Sicińskiego - pierwsze zerwane obrady - POCZĄTEK OLIGARCHII MAGNACKIEJ.
KRÓLOWIE ELEKCJINI NA TRONIE POLSKIM W XVII W.
Początki panowania Wazów w Polsce
*Elekcja Zygmunta Wazy przebiegała bardzo burzliwie, obrany na króla Polski w 1587r za sprawą Jana Zamoyskiego i jego stronników. Jednocześnie część szlachty na króla wybrała arcyksięcia Maksymiliana. W rok po podwójnej Elekcji Maksymilian został wzięty do niewoli w bitwie pod Byczyną, za uwolnienie zrzek sie tronu polskiego..
* krytyka prohasburskiej polityki Zygmunta III (za panowania w czasie od rozejmu w deulinie do utraty Rygi). Śmierć władcy 1632r. pozostawił osłabione państwo, niezdolne do do rozwiązywania żądnego ze swych istotnych problemów wew. i zagr. Szlachta polska i litewska, oraz szwedzka krytykowała go za ultrakatolicką postawę i prohasb. politykę.
Rokosz Zebrzydowskiego (1606)
* próba zniesienia wolnej elekcji
* opozycja związała w 1606r. rokosz na czele którego stanął wojewoda krakowski Mikołaj Zebrzydowski. Rokoszanie wysuneli projekt detronizacji Zygmunta III, w efekcie czego nie tylko król ogłosił amnestię dla organiz.buntu, ale tez ponownie zaprzysiągł Artykuły henrykowskie
*konflikt z Rosją i Szwecją. Państwo zostało wplątane w 2 konflikty, w których czynny udział brała szlachta, widząc w nich możliwość uzyskania korzyści terytor. i finansowych (konflikt z Moskwą). Zygmunt III Waza władze sprawował przez 45lat, przez ten czas polska uwikłana była w wojny i konflikty wewn.
*próby króla do władzy absolutnej zostały zachamowane, osłabienie władzy królewskiej, decentralizacja rządów i wzrost znaczenia magnaterii (Koniecpolskich, Żołkiewskich i Sapiechów)
* 1620 próba zamachu na Zygmunta III, uratował go jego syn Władysław następca króla
* 1613 za rządów Zygmunta III doszło zawarcia sojuszu POlski z Hasburgami, który miał pomóc polsce w sprawach z Moskwą i Szwecją, jednak zobowiązywał Polske do wsparcia Hasburgów w wojnie 30letniej
*Negatywne skutki ugody z Brandenburgią z 1611r., której obiecano lenno pruskie. Brandenburgia obieła je w 1618r.
* 1611 stolica polski Warszawa
Po śmierci Zygmunta III tron obejmuje Władysław Waza (1595-1648)
* POLITYKA : w polityce wewn. Władysław IV dążył do wzmocnienia swej władzy, rozbudował armię, tworząc regimenty cudzoziemskiej piechoty (60% wojsk), rozwijał artylerię, flotę wojenną. Dążył do odzyskania korony Szwedzkiej, chodz sejm sejm Szwecji w 1633r. pozbawił na zawsze polską linię Wazów praw do następstwa tronu.
* podejmował starania by Rzeczpospolitż włączyć do walki ze Szwecją, następnie z Moskwą z którą odnosił zwycięstwa, choc na mocy pokoju w Polanowie zrzekł sie pretensji do tronu carskiego.
* doprowadził do odzyskania przez polskę portów i miast w Prusach Książęcych i rozwinięcia handlu wiślanego. Udało mu sie tez przyłączyc do polski Lębork i Bytów jako księstwa lenne.
*rozwijanie sie kraju gospodarczo, uregulowanie spławu towarów Wisłą, odbudowano handel zbożem, zbyt na towary luksusowe
śmierc Władysława IV 1648 maj, władze przejmuje jego przyrodni brat Jan Kazimierz
* zmagania z powstaniem Chmielnickiego
*władca rządny i aktywny, doskonały i odważny wódz oraz wytrwały mąż stanu
*postanowienie przefarsowania projektu reformy elekcji, w miejsce elekcji viritim (powszechnej) wprowadzić elekcję vivente rege (za życia króla), bunt cz.magnatów skupionych wokół marszałka wielkiego koronnego Jerzego Sebastiana Lubomirskiego. Król musiał zrezygnować z projektów ref.ustr.
abdykacja króla
* po zakonczeniu wojny ze Szwecją z lat 1655-1660 król wznowił kampanie o reformy ustrojowe, opór szlachty. Dwu letnia wojna domowa
* bitwa pod Mątwami (1666) krol ponosi klęskę, abdykacja kroła w 1668r.
*cien na rządach Jana Kazimierza kładzie sie wzrost nietolerancji wyznan. wyrazającej sie w sejmowej uchwale z 1658r. o wypędzeniu arian z Rzeczpospolitej (czas okupacji kraju przez wojska protest.Szwecji)
nowa elekcja, podkanclerz koronacyjny Andrzej Olszowski dochodzi do wyboru "piasta" Michała Korybuta Wiśniowieckiego(małżeństwo z Eleonorą Marią Józefą ,arcyks hasb.przyr.siost.ces.Leopolda I)
*rozczarownie, włdca nieudolny, zerwanie sejmu koronacyjnego
* ponowny konflikt z Turcją, zawarto ugode w Buszaczu (1672)
*ockniecie sie szlachty, zgody na podatki, nowa silna armia na zcele hetman Jan Sobieski
*śmierć M..KOrbuta 1673, elekcja 1674 na tron Sobieski
JAN III SOBIESKI I UMOCNIENIE POZYCJI RZECZPOSP. OBOJGA NARODÓW sojusze polskie
*walki dwóch stronnic politycznych - procesarskiego i profrancuskiego
Profrancuskie dąży do do porozumienia z Turcią . Sprzeciw stronnictwa Procesarskiego dążącego wespół z Hasburgami do pokonania Turcji i odzyskania wpływów na Ukrainie.
* 1677 Gdańsk - zawarty polsko-szwedzki układ , w którym strona polska zobowiązała sie wesprzeć Szwedów w wojnie z Brandenburgią, w zamian za uzyskanie przez Sobieskiego i jego rodzine praw do Prus Książęcych.
* porażka Szwedów i nacisk magnat., wycofanie sie Sobieskiego z obozów profrancuskiegovi podjęcie działania na rzecz zblizania z cesarstwem. EFEKT ; wyprawa na odsiecz oblężeniu przez Turków Wiedniowi, prowadzona przez wojska polskie i austriackie 1638r.
* POLITYKA WEW. SOBIESKIEGO ; dążył do wprowadzenia dziedziczności tronu, zniesienia wolnej elekcji i wzmocnienia armii. Sobieski nie był zdolny sam przepr.reform, bo opozycja była za silna.
W XVII : dominacja elekcji viritim, liczne rokosze, wojny domowe, wzrost oligarchii magnackiej Sapiehów, Wiśniowieckich, Sobieskich, Koniecpolskich, Lubomirskich, Ossolińskich, Zamoyskich. Magnateria zaczeła przejmować władze nad sejmikami i sejmami. Pojawianie sie klienteli, która przejmowała głosy w sejmikach i sejmi.