Ekonomia i organizacja turystyki.

Wśród dyscyplin zajmujących się turystyką można wyróżnić ekonomikę turystyki. Jest to dyscyplina ekonomii.

Turystyka jest zjawiskiem psychologicznym, społecznym, ekonomicznym, przestrzennym i kulturowym.

Ekonomika turystyki bada zjawiska i prawidłowości ekonomiczne w niej występujące (w odniesieniu do całej turystyki przeciwstawiając ją innym sektorom gospodarki narodowej).
Celem ekonomiki turystyki jest ustalenie za pomocą naukowych metod najbardziej efektywnych instrumentów polityki turystycznej i zarządzania zmierzających do optymalnego zaspokajania szeroko rozumianych potrzeb społecznych związanych z tą dziedziną nauki.

Ekonomika turystyki zajmuje się badaniami makroturystycznymi. Natomiast ekonomiki funkcjonalne, które wyodrębniły się z ekonomiki turystyki zajmują się badaniami makroturystycznymi. Są to między innymi: ekonomika biura podróży, ekonomika hotelarstwa, ekonomika hotelów.

Wg Aleksandra Kornaka ekonomika turystyki wyodrębniła się z nauk ogólnoekonomicznych, jako jedna z dziedzin ekonomi stosowanej. Rozumie on ekonomikę turystyki jako naukę o stosunkach gospodarczych i społecznych. We współczesnym świecie oraz w prawidłowościach rządzących produkcją dóbr i świadczenia usług związanych z obsługą, ruchem turystycznym.

Przedmiotem badań jest analiza zjawisk i procesów turystycznych. Ustalenie w jakim stopniu ruch turystyczny wpływa na dobrobyt społeczeństwa i zaspokaja jego potrzeby. Przedmiotem badań jest społeczeństwo. Obiektem szczególnych badań są usługi turystyczne, a także produkcja, ich ocena, koszt i poziom świadczeń.

Można więc określić, że ekonomika turystyki zajmuje się:
• Badaniem i przedstawianiem mechanizmów pojawiania się ruchu turystycznego, a przede wszystkim ekonomicznych przesłanek terytorialnego i czasowego przemieszczania mas turystycznych.
• Badaniem typowych dla turystyki metod i form działania oraz występowania tendencji rozwojowych.
• Badaniem prawidłowości występujących produkcji dóbr materialnych, świadczenia usług oraz udostępnianiu dóbr wolnych występujących w turystyce.
• Badaniem i sprawdzaniem form rachunku ekonomicznego stosowanego w rozwoju makroekonomicznych problemów w skali całego zjawiska jakim jest turystyka.
• Określenie stopnia efektywności runku, organizacji, metod zarządzania i polityki państwa.
• Przedstawieniem zagadnień i zjawisk turystycznych w skali międzynarodowej, kraju, powiatu, gminy, branż i przedsiębiorstw.

Turystyka – przez turystykę rozumiemy zespół stosunków i zjawisk, które wynikają z podróży i pobytu osób przyjezdnych o ile nie występuje w związku z tym osiedlenie i podjęcie działalności zarobkowej. Turystyka to nie tylko podróż i pobyt w określonej miejscowości, ale również wszelkiego rodzaju następstwa takiego pobytu.

Turystyka masowa – stanowi całość zjawisk społecznych i gospodarczych wynikających z dobrowolnej i czasowej ograniczonej zmiany miejsca pobytu, która podejmowana jest przez obcych dla zaspokojenia potrzeb niematerialnych, przy czym użytkuje się przede wszystkim urządzenia przeznaczone dla dużej liczby ludzi.
Niezależnie jednak od różnic w poglądach poszczególnych autorów ekonomika turystyki w większości definicji można znaleźć wspólne elementy:
1. turystyka jest zmianą miejsca pobytu, zmianą miejsca przestrzeni, jest podróżą i pobytem czasowym w miejscu nie będącym miejscem stałego zamieszkania.
2. turystyka jest dobrowolną zmianą miejsca czasowego pobytu.


Międzynarodowy słownik turystyczny podaje, że hotel to zakład w którym podróżni mogą w zamian za wynagrodzenie mogą skorzystać z noclegu jak także wyżywienia. Hotele są sklasyfikowane w różnych kategoriach.

Hotelarstwo jest działalnością gospodarczą, mająca na celu zaspokajanie podstawowych potrzeb bytowych osób przebywających czasowo poza miejscem stałego zamieszkania. Są to między innymi nocleg i wyżywienie, rekreacja i rozrywka, bezpieczeństwo.

Zdaniem Czesława Witkowskiego istota hotelarstwa (niezależnie od tego, czy zostanie on określony przemysłem czy działalnością usługową) należy określić następujące wnioski:
• Hotelarstwo jest zorganizowaną działalnością gospodarczą.
• Podstawową funkcja hotelarstwa jest udzielanie gościnności, jest to szczególny rodzaj gościnności – „gościnność” za odpłatnością.
• Działalność hotelarska składa się z różnego rodzaju usług, przede wszystkim usług bytowych np. noclegu i wyżywienia.
• Zakres usług oferowanych przez hotele stale się rozrasta.
• Pobyt gości w hotelach jest zasadniczo krótkotrwały.

Istotą hotelarstwa jest gościnność, a więc przede wszystkim zapewnienie wygody, dobrej atmosfery oraz wysokich kwalifikacji zawodowych i poziomu etyczno-moralnego pracowników.

Obiekt hotelarski – to budynek lub zespół budynków lub urządzeń terenowych, których główną funkcją jest zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych osób przebywających poza miejscem zamieszkania bądź osób w nich zakwaterowanych.

Zakład hotelarski – to obiekt w którym świadczone są usługi hotelarskie czyli wynajmowanie umeblowanych lokali mieszkalnych lub miejsc w tych lokalach oraz świadczenie usług z góry za określoną opłatą.

Przemysł hotelowy – to termin zbiorowy, stosowany najczęściej do hoteli i moteli a także do pensjonatów.

W literaturze przedmiotu brak jest jednomyślnej definicji co do istoty usług hotelarskich. Wg Turkowskiego wyróżnia on usługę hotelarską spośród innych przyjmując fakt świadczenia tej usługi przez zakład hotelarski a nie sam rodzaj usługi. Definiuje on usługi hotelarskie jako czasowe wynajmowanie podróżnym pokoi lub miejsc oraz korzystanie z wybranych usług.

Sierpiński również stosuje kryterium podmiotu świadczącego usługę zaznaczając iż usługa hotelarska to zespół działań zatrudnionych w zakładzie hotelarskim, przy wykorzystaniu specjalnie do tego przystosowanych urządzeń technicznych. Usługa ta składa się ze świadczeń związanych z zaspokojeniem podstawowych potrzeb bytowych takich jak zakwaterowanie, wyżywienie czy opieka zdrowotna.

Gaworecki podkreśla, że zakres usług hotelarskich jest zróżnicowany, co wiąże się ze zróżnicowaniem popytu turystycznego oraz odmiennością funkcji pełnionych przez obiekty.

Rozwój turystyki masowej oraz zwiększająca się różnorodność celów podróży wywołuje potrzebę zmiany potrzeb usług hotelarskich. W każdym obiekcie hotelarskim wytwarza się i świadczy usługi hotelarskie.

Wg kryterium rodzaju usługi (zakresu świadczenia) można wyodrębnić następujące usługi:
• Noclegowe – są pierwotną funkcja obiektów hotelarskich; polegają na udzielaniu noclegów i zakwaterowaniu.
• Usługi gastronomiczne – wiążą się z prowadzeniem przez niektóre obiekty restauracji, kawiarni, barów czy stołówek.
• Usługi pozostałe (komplementarne, dodatkowe czy uzupełniające) – są one uzupełnieniem usług noclegowych i gastronomicznych jak na przykład: czyszczenie obuwia, usługi fryzjerskie, itp.

Kryterium stosunku usług hotelarskich do podstawowej funkcji danego obiektu pozwala na wyodrębnienie usług:
• podstawowych – zaliczane są tu świadczenia dal których dany obiekt powstał, np.; w motelu usługą podstawową będzie zapewnienie możliwości parkowania pojazdów oraz serwis samochodowy, natomiast w pensjonacie całodzienne wyżywienie.
• liczba i zakres usług dodatkowych – zależy od rodzaju i kategorii obiektu. Mogą to być usługi rozrywkowe, rekreacyjne, łączności, itp.

Charakter zaspokajanych potrzeb pozwala podzielić usługi hotelarskie na 2 grupy:
1. usługi zaspokajające codzienne potrzeby gości.
2. usługi zaspokajające potrzeby w nowym tymczasowym miejscu pobytu, np.; usługi informacyjne czy usługi wypoczynkowe.

Kryterium w wyniku pracy może podzielić usługi na:
• noclegowe, leczenie, wypoczynkowe i higieniczno-estetyczne,
• kulturalno-oświatowe,
• informacyjne,
• dystrybucyjne, gastronomiczne i handlowe,
• renowacyjne.

Ponadto można podzielić usługi na:
• obsługę rzeczy,
• obsługę osoby,
• obsługę osobowości w dziedzinie potrzeb wyższego rzędu.

Podaż turystyczna – jest to ilość produktu turystycznego oferowana na sprzedaż przy danej cenie i danym okresie. Definicja podażowa nie odbiega od określonego przez ekonomikę pojęcia podaży towaru lub usługi.

Produkt turystyczny – jest to wszystko co kupują turyści np. transport, nocleg czy wyżywienie. Elementy te mogą być nabywane osobno lub w pakietach.

Produkt turystyczny stanowi kompozycję tego co robią turyści oraz walorów urządzeń i usług z których przy tym korzystają. W odniesieniu do turystyki można również użyć pojęcia majątek turystyczny – cechuje się tym, że jego wartość pieniężna jest w niekiedy dużym stopniu wynikiem oceny subiektywnej, o czym decyduje subiektywna ocena walorów turystycznych.

Na produkt turystyczny składa się:
• Dobra i urządzenia turystyczne
• Usługi turystyczne

Dobra i urządzenia turystyczne – dzielimy na podstawowe (walory turystyczne) i komplementarne (środki transportu, baza noclegowa, itp.).

Niezagospodarowane walory turystyczne nie przedstawiają z punktu widzenia rozwoju ruchu wraz z jego ekonomicznego skutkami żadnej wartości. Dlatego tez muszą istnieć urządzenia i dobra, które umożliwiają:
• Dojazd do walorów,
• Pobyt w rejonie ich występowania,
• Korzystanie z walorów,
• Spędzanie czasu wolnego wg upodobań.

Dobra i urządzenia turystyczne dostosowane do walorów nazwane są dobrami i urządzeniami komplementarnymi (infrastruktura turystyczna).

Walory turystyczne dzielimy na:
• Naturalne
• Antropogeniczne

W literaturze przedmiotu spotyka się także inny podział walorów turystycznych z punktu widzenia funkcji. Rozróżniamy walory:
• Wypoczynkowe,
• Krajoznawcze (poznawcze),
• Specjalistyczne.

Wszystkie one mogą mieć charakter walorów naturalnych (przyrodniczych) czy antropogenicznych.

Usługi wchodzące w skład produktu turystycznego można podzielić na:
• Podstawowe,
• Uzupełniające (komplementarne).

Usługi podstawowe są to takie usługi, które umożliwiają dojazd, pobyt, powrót z miejsca czasowego pobytu. Są one świadczone przez komplementarne dobra i urządzenia turystyczne.
Usługi komplementarne świadczone są w związku z podstawowymi dobrami turystycznymi (walorami) oraz czasem wolnym. Ułatwiają one dostęp do walorów, przewodnictwo, wypożyczalnie sprzętu, kolejki liniowe czy wyciągi oraz dostarczają usług, które można nazwać usługami rozrywkowymi.

Produkt turystyczny i podaż turystyczna są kategoriami złożonymi. W ich skład wchodzi duża liczba elementów wzajemnie ze sobą powiązanych. Komponenty te mają różny charakter ekonomiczny, co powoduje, że bardzo często ogólne prawidłowości ekonomii w przypadku podaży turystycznej kształtują się odmiennie.

Różnorodność dóbr i urządzeń turystycznych wywołuje następujące skutki praktyczne:
1. produkt turystyczny jest elastyczny strukturalnie.
2. elastyczność strukturalna powoduje, że w okresie krótkim produkt turystyczny może być stosunkowo łatwy do dostosowania w orientacji na sprzedaż i w orientacji marketingowej.
3. w skład produktu turystycznego wchodzą urządzenia związane z infrastrukturą ogólną państwa (przede wszystkim transport)
4. wiele urządzeń komplementarnych istniejących w celu świadczenia usług podstawowych ma charakter inwestycji kapitałochłonnych
5. część podaży ma charakter paraturystyczny (transport, usługi bytowe). Udział komponentów o tym charakterze jest trudny, a niekiedy niemożliwy w ujęciu rzeczowym. W ujęciu wartościowym jest to udział bardzo duży co ma znaczny wpływ na elastyczność cenową podaży.
6. komponenty produktu turystycznego są komplementarne np.: korzystanie z noclegu wiąże się z możliwością korzystania z usług gastronomicznych danego obiektu, co powoduje, że podaż turystyczna ma charakter łączny.
7. podaż turystyczna – charakteryzuje się wysokimi kosztami stałymi oraz stosunkowo niskimi kosztami zmiennymi. Sprzedaż zatem usług dodatkowych (krańcowych) może mieć miejsce przy niewielkich lub żadnych kosztach.
8. podaż turystyczna jest sztywna w układzie przestrzennym, co wynika z faktu, że o jej lokalizacji decyduje występowanie walorów turystycznych, których zasoby są ograniczone
9. sztywny charakter podaży turystycznej wyraża również się w tym, że popyt zawsze musi udać się do miejsca występowania
10. podaż turystyczna lokalizowana jest w miejscach o niskich na ogół walorach do produkcji materialnej
11. z charakteru popytu jak również walorów przyrodniczych wynika sezonowe wykorzystywanie podaży
12. prawidłowości dotyczące kształtowania się różnych strumieni ruchu, szczególnie zagranicznego powodują, że podaż turystyczna jest importochłonna
13. istnieje i funkcjonowanie podąży turystycznej uzależnione jest od działalności praktycznie wszystkich sektorów gospodarki.