Kultura artystyczna starożytnej Grecji
Kultura artystyczna starożytnej Grecji
Kultura artystyczna starożytnej Grecji zaczęła rozwijać się po upadku kultury mykeńskiej, której to przyczyną zakończenia był najazd Dorów ( starożytne plemię greckie wywodzące się od Heraklesa). Czas jej trwania określa się na lata od ok. 1200 r. p.n.e. do I w. p.n.e. Kończy się wraz z podbojem Grecji przez Rzymian. Podczas owego okresu Grecy wykształcili swą własną kulturę, po której zostały liczne ślady w postaci zabytków. Skutkiem tych wydarzeń było powstanie nowego rodzaju sztuki, który obecnie kojarzy się ze starożytną Grecji. Jej dostojny charakter związany był z głęboką wiarą Greków, która przedstawiała bogów jako obdarzonych nadprzyrodzoną mocą ludzi. Dlatego ówczesna sztuka koncentrowała się na postaci człowieka, niezależnie czy był to wizerunek uczłowieczonego boga czy podobnego bogu człowieka. Główną jej dziedziną była rzeźba. Najpierw przedstawimy artystyczną kulturę starożytnych Greków.
Pierwszym okres był okres archaiczny (VII-VI w. p.n.e)to najstarszy z trzech etapów rozwoju sztuki w rejonie basenu Morza Egejskiego. Początki sięgają najazdu Dorów na Peloponez w XII wieku p.n.e. i wiązanego z nim upadku kultury mykeńskiej. Wydarzenia kończące ten pierwszy okres związane są z początkiem II wojny perskiej, a ściślej z bitwą pod Salaminą oraz zniszczeniem Aten w 480 p.n.e. Charakterystyczne są dla niego rzeźby przedstawiające postacie nagich chłopców kurosy (typ posągu przedstawiającego nagiego, młodego mężczyznę z rękami opuszczonymi wzdłuż ciała i lewą nogą wysuniętą do przodu) i kory ( były one kapłankami, podtrzymującymi stropy w świątyniach -rzeźbionymi postaciami dziewczęcymi, który spełniały rolę słupów, filarów, kolumn). Zarówno dziewczęta jak i chłopcy spoglądają na świat z szerokim uśmiechem, który wydaje nam się dziś trochę dziwny, archaiczny... Głównymi zabytkami tego okresu także są : ceramika malowana we wzory geometryczne, drobne figurki z terakoty, brązu i kości słoniowej, architektura -domy i małe świątynie w typie megaronu (w starożytności początkowo jednoizbowy, prostokątny budynek użytkowany przez mężczyzn). Z tego okresu pochodzą wazy dipylońskie (wazy o bardzo dużych rozmiarach). Zostały odnalezione w pobliżu bramy Dipylon w Atenach. Są to wysokie, czasem nawet do ok. 2 m wysokości, naczynia ustawiane jako nagrobki na ateńskim cmentarzu.
Następnie był okres klasyczny V - IV p.n.e. Charakteryzuje go umiarkowanie, ład, jedność kompozycji oraz logika. Powstawały wtenczas miasta (Milet, Pireus) na planie prostokąta z wytyczoną siatką ulic. Proste posągi stojących ludzi zostały zastąpione przez postacie zatrzymane niejako w ruchu, w swych naturalnych pozach. Zapoczątkowano rzeźbę, która miała za zadanie uchwycić ruch, pewien moment (?Dyskobol? Myrona). Malarstwo ścienne reprezentowane było przez Polignota i Mikona. Z tego okresu mamy również czerwonofigurowe malarstwo wazowe. W płaskorzeźbie osiągnięto pełnię greckiej doskonałości wyrażającą się w podporządkowaniu szczegółów całości kompozycji. W czasach panowania Peryklesa Ateny stały się miastem artystów. Tworzyli tutaj wówczas : architekci (Iktinos, Kallikrates), rzeźbiarze (Fidiasz, Alkamenes z Lemnos) i malarze (Agatarchos z Samos, Apollodoros). To wówczas następuje wykształcenie się ze stylów jońskiego i doryckiego stylu korynckiego. Poliklet z Argos,, przeszedł do historii jako twórca posągów atletów z brązu. Następuje rozwój architektury. Wyróżniamy wtedy 3 porządki : masywny -dorycki ,joński z charakterystycznymi spiralnymi głowicami, koryncki zwieńczony liśćmi akantu. Cechą greckiej architektury jest genialne wyczucie proporcji. W IV wieku w rzeźbie pojawia się nowy motyw; kobiece ciało zaczęło odsłaniać swoje wdzięki - akt kobiecy. Największymi twórcami tego okresu byli; : Kefisodotos, Praksyteles, Skopas, Leochares, Bryaksis z Karii, Lizyp -twórca nowego kanonu proporcji (Apoksyomenos). Tematyka malarstwa została wzbogacona o rodzajowe przedstawienia wątków mitologicznych, martwą naturę i erotyki. W malarstwie sceny i postacie przedstawiane są realistycznie.
Kolejnym etapem w rozwoju kultury greckiej to okres hellenistyczny .Trwał on od 323r.do 30 r. p.n.e.).W tym czasie komediopisarze nie skupiali się na bieżących tematch, tylko przedstawiali sprawy nietracące aktualności w żadnej epoce, np. Menander (około 342-289 p.n.e.) i Filemon (około 360-263 p.n.e.). Nastąpił dalszy rozwój architektury.. W czołówce stał macedoński architekt Deinokrates, projektant Aleksandrii. Przestrzegano zasad opracowanych już w V wieku p.n.e. przez Hippodamosa z Miletu. Powstawały nowe świątynie. Pojawiło budownictwo mieszkalne. Głównym tematem sztuki tego czasu była postać ludzka; starano się oddać kompozycję ciała, dynamikę ruchu oraz stany emocjonalne. W słynnym portrecie Aleksandra Wielkiego jego twórca, Lizyp, uchwycił wizjonerstwo młodego zdobywcy. W rzeźbie pojawia się realizm i ekspresja np. Nike z Samotraki. Drobna plastyka reprezentowana jest przez małe figurki terakotowe z Tanagry. Na zamówienie tworzone były oficjalne portrety, niektóre przetrwały w rzymskich kopiach, np. portret Berenike II .Hellenistyczni twórcy jako pierwsi zaczęli ukazywać abstrakcyjne idee w postaci pewnych określonych wyobrażeń. Jednym z najwspanialszych dzieł tego okresu jest latarnia morska w Faros. Jest ona uznawana za jeden z siedmiu cudów świata.
Do kultury artystycznej Greków zaliczamy także teatr oraz muzykę. Teatr wywodzi się z tradycji obrzędów ku czci bóstw, zwłaszcza związanych z obchodami święta Dionizosa, podczas których początkowo śpiewał i tańczył chór. Stopniowo dodawano do chóru aktorów i rozbudowywano akcję spektaklu. Do rozkwitu teatru doszło w V w. p.n.e. Najpierw przedstawienia odbywały się na wolnej przestrzeni, gdzie ludność zasiadała na zboczu góry, później zaczęto budować drewniane ławki dla widzów, a IV w. p.n.e. powstał pierwszy kamienny teatr ( teatr Dionizosa w Atenach). Składał się on z okrągłej platformy (orchestra), gdzie występował chór i aktorzy, z budynku, który służył za tło dla spektakli i garderobę dla aktorów (skene) i wznoszących się półkuliście stopni- siedzeń dla widzów. Po obu bokach orchestry znajdowały się przejścia (parodos), służące do wprowadzania aktorów. Aktorzy występowali w maskach, w kostiumach i na koturnach. Nieodłącznym elementem była muzyka; chór brał udział w komedii jak i w tragedii. Muzyka towarzyszyła także podczas recytacji młodzieży. Koncerty odbywały się w odeonach (budynek podobny do teatru, ale mniejszy i pokryty dachem). Najsłynniejsze instrumenty muzyczne to: lira, kitara (rodzaj liry), aulos (rodzaj fletu) oraz tympanon (tamburyn).