Klimat Polski jego główne cechy
Klimat Polski zaliczamy do typu przejściowego wśród klimatów ciepłych strefy umiarkowanej. Do głównych czynników kształtujących klimat Polski należą:
położenie geograficzne
położenie w Europie
sąsiedztwo z Morzem Bałtyckim
występowanie łańcuchów górskich
napływ na Polskę mas powietrza
Masy powietrza:
Masy powietrza polarno-morskiego(60% dni w roku, masy te napływają z zachodu).Masy powietrza polarno-morskiego przynoszą nam zachmurzenie i opady deszczu w lato, przedzimie i przedwiośnie.
Masy powietrza polarno-kontynentalnego(30% dni w roku, masy te napływają z wschodu).Masy powietrza polarno-kontynentalnego przynoszą pogodę słoneczną(mroźna lub upalną) w zimę i wiosnę.
Masy powietrza arktycznego(5% dni w roku, masy te napływają z północy). Masy powietrza arktycznego przynoszą nam spadek temperatury i obfite opady śniegu w styczniu i lutym.
Masy powietrza zwrotnikowego(5% dni w roku, masy te napływają z południa). Masy powietrza zwrotnikowego przynoszą nam piękną słoneczna pogodę („polska złota jesień”) w jesień.
Klimat Polski jest klimatem przejściowym strefy umiarkowanej ciepłej. Dla tego typu klimatu charakterystyczne są częste zmiany pogody i znaczne wahania długości poszczególnych pór roku.
Okres wegetacyjny Jest to czas, kiedy średnia dobowa temperatura przekracza 5*C-możliwy jest wtedy rozwój roślin. W Polsce jest średnio 200 dni wegetacyjnych. Najkrótszy okres wegetacyjny jest na Suwalszczyźnie (180 dni) i w górach (100 dni). Najdłuższy okres wegetacyjny jest na Śląsku (220 dni).
Okres wegetacyjny pozwala:
· osiągnąć wyższe plony
· kształtować bardziej urozmaicona strukturę upraw
· staranniej wykonywać zabiegi agrotechniczne
· uprawiać międzyplony, (czyli rośliny pastewne: seradelę, wykę.
Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego, przejściowego miedzy morskim a kontynentalnym. Klimat Polski jest wynikiem działania czynników:
- meteorologicznych
- rodzaje mas powietrza występujących na danym obszarze
- rozkład frontów atmosferycznych w różnych porach roku
- rozmieszczenie głównych, niżowych i wyżowych, ośrodków barycznych
- niemeteorologicznych
- szerokość geograficzna (wysokość Słońca nad horyzontem w różnych porach roku)
- odległość od większych zbiorników wodnych
- ukształtowanie powierzchni 9wysokość nad poziomem morza, formy rzeźby)
- charakter podłoża – powierzchni czynnej (rodzaj szaty roślinnej: lasy, łąki; wody powierzchniowe: jeziora, rzeki; pokrywa śnieżna)
Spośród wszystkich czynników najważniejsze jest oddziaływanie zbiorników wodnych (Ocean Atlantycki) i obszaru lądowego (Europa Wschodnia, Azja).
Masy powietrza kształtujące klimat Polski:
- polarnomorski z nad Północnego Atlantyku, będący pod wpływem niżu
- islandzkiego, LATO – zachmurzenie, ochłodzenie, wzrost wilgotności
- ZIMA – ocieplenie, odwilż, mgły.
- polarnokontynentalne z nad Europy Wschodniej i Azji, przeważający zimą, ZIMA – mroźna, LATO – upalne. Pogoda sucha.
- zwrotnikowo-kontynentalny, będący pod wpływem wyżu Azji Mniejszej i Afryki. Decyduje o pogodzie latem i wczesną jesienią.
- zwrotnikowe-morskie, będące pod wpływem stałego wyżu azorskiego. LATO – gorąco i burze, ZIMA – odwilż
- arktyczne, będące pod wpływem wyżu okołobiegunowego znad Morza Barentsa i Nowej Ziemi. Działa zimą i wiosną. ZIMA – mroźno, opady, WIOSNA – przymrozki.
WIATR.
W Polsce przeważa wiatr z kierunku zachodniego – 60%. Wiatry wschodnie wieją głównie zimą. Wiatry lokalne: wybrzeże Bałtyku (bryza lądowa i morska) i góry (wiatry górsko-dolinne np. halny).
TEMPERATURA.
Zależy od:
- wysokość Słońca nad horyzontem
- ukształtowanie powierzchni
- wysokość nad poziomem morza (temperatura wzrasta 0.6 na 100 metrów)
- rodzaj mas powietrza.
W zimie układ średnich temperatur powietrza jest zbliżony do południkowego. Średnia temperatura wzrasta w kierunku zachodnim. W lecie układ średnich temperatur powierza jest zbliżony do równoleżnikowego. Wpływ na to ma równoleżnikowy układ krain geograficznych Polski, wysokość nad poziomem morza, promieniowanie słoneczne właściwe tym szerokością. Średnia temperatura roczna Polski: 7 – 8. Najniższa śr. temperatura: Pojezierze Suwalskie 6 ( 180 dni okresu wegetacyjnego ).Najwyższa śr. temperatura: Nizina Śląska, Pogórze Karpackie – powyżej 8 (220 dni okresu wegetacyjnego)
OPADY
Średni opad w Polsce wynosi 600 mm. Opady atmosferyczne zależą przede wszystkim od wysokości nad poziomem morza. W rezultacie najwięcej pada w górach (1200-1500 mm), a na wyżynach i pojezierzach – 700-800 mm, zaś na nizinach wynosi tylko 450-550 mm.
Opady zależą od:
- wysokość nad poziomem morza
- ukształtowanie powierzchni
- odległość od morza i oceanu.
Opady - W Polsce zróżnicowane, najmniejsze w Polsce centr. - nie przekraczają 500 mm a w Wlkp. pon. 500 mm. Pojezierza i wyżyny 600-800 mm (wzgórza trzebnickie i ostrzeszowskie 600-700 mm) w Karpatach i Sudetach 800-1200 mm (najwyższe partie 1400) przewaga deszczu, na zach. opady śniegu 5-6%, na wsch. 18-20%, w Karpatach i Sudetach 35-40%, a miejscami 60%. Okres wegetacji roślin - na zach. P. powyżej 220 dni, P. śr. 210-220 dni, P. wsch. 200-210 dni, P. płn., poj Mazurskim, wsch. cz. poj. Pomorskiego 190-200 dni, góry 190-210 dni a najwyższe partie gór poniżej 180 dni. Liczba dni z pokrywą śnieżną - na zach. P. i nad morzem - nie przekracza 50 dni, w P. centr. 60-70 dni, w P. wsch. przekracza 80 dni, a w północnowschodniej nawet 100 dni, wsch. cz. poj. Pomorskiego 70-80 dni, w górach w zależności od wysokości 80-140 w Tatrach.
Do kolejnych czynników kształtujących klimat należy wyliczyć:
Meteorologicznych:
- rodzaje mas powietrza występujących nad danym obszarem
- rozkład frontów atmosferycznych w różnych porach roku
- rozmieszczenie głównych ośrodków barycznych - niżowych i wyżowych.
Niemeteorologicznych:
- szerokość geograficzna
- dostawa ilości energii słonecznej
- odległość od większych zbiorników wodnych - w klimacie P. decyduje odległość od Bałtyku i Atlantyku
- ukształtowanie powierzchni – Polska jest krajem nizinnym, góry na południu co pozwala na przepływ mas powietrza na linii W- Z
- charakter podłoża - budowa geologiczna, szata roślinna, wody podziemne i powierzchniowe
Masy powietrza. napływowego. na terytorium. Polski, - zwrotnikowe morskie i kont. i arktyczne (rzadziej), polarne morskie i kont. (najczęściej), równikowe.
Rodzaje frontów
lato - fronty polarne
zima - od płn. - fronty arktyczne
od płd. - fronty polarne
Gł. układy baryczne
- stały niż islandzki - silniej zimą niż latem
- zmienny układ ciśnień znad Azji - zimą wyż, latem niż
- stały wyż Azorski - napływ powietrza zwrotnikowego - lato
- głęboki wyż zwrotnikowy znad Azji Mniejszej i Afryki - pogoda letnia i wczesnojesienna
- wyż arktyczny - napływ powietrza północnego gł. zimą i wiosną
Cechy klimatu w Polsce Klimat umiarkowany, ciepły, przejściowy (różnorodność i zmienność typów pogody - pogoda kapryśna)
Temperatura
Styczeń - izotermy - przebieg południkowy, na zach. od -2 do -1 (Niz. Szczecińska przekraczają -1 C) w centr. -3 C, na wsch. od -4 do -5 C, w P. płn. - wsch. poniżej -5 C, nad Bałtykiem od -2 do -1, góry od -4 do -8, Tatry od -7 do -8 C
Lipiec - izotermy - przebieg nieregularny (decyduje wiele składników). Pasmo wyżyn, nizin P. i poj. Wlkp. - 18-19 C, ok. W-wy, Krakowa, i płd.- wsch. cz. Kot. Sandom. - przekraczają 19 C, poj. Mazurskie i Wybrzeże 18 C, góry 18-12 C, Tatry 9 C
W Polsce wiatry zmienne - dominacja wiatrów wsch. (60% wiatrów w P.), w górach - wiatry fenowe, nad morzem i dużymi jeziorami – bryzy.
Średnie roczne temperatury zach. i Kujawy 8 C, P. śr. od 7,5 do 8 C, P. wsch. 7,5 C, P. płn.- wsch. i wsch. cz. poj. Kaszubskiego poniżej 7 C, wyższe partie gór 0 C obszarach gór 7,5. Najwyższe partie gór - poniżej 0 C
Amplitudy temperatur
zach. cz. P. 19 C
śr. cz. P. 21-22 C
wsch. cz. P. powyżej 23 C
Charakterystyka rzek
Dzisiejszy układ wód pow. utworzył się w młodym trzeciorzędzie i czwartorzędzie. W Polsce płd. (góry, wyżyny) doliny i rzeki wykazują na ogół dostosowanie do struktury (nie zawsze rzeki przecinają pasma i wzniesienia a działy wodne przebiegają w poprzek dolin. W czwartorzędzie na terenie Polski powstało szereg pradolin wykorzystywanych przez dzisiejsze rzeki (zmiana kierunku z płn. na zach.) Odpływ w.p. odbywa się w kierunku płn.- zach.).
99,7% pow. P.- zlewisko M. Bałtyckiego.
0,2% pow. P.- z. M. Czarnego - Strwiąż (Dniestr) Orawa (Wag)(Dunaj).
0,1% pow. P.- z. M. Północnego - Orlica, Izera (Łaba)
Dorzecze Wisły i Odry - asymetria, prawa strona - większa cz. dorzecza (najdłuższe dopływy i najwięcej). O. ma w górnym i środkowym biegu po stronie lewej więcej dopływów. Działy wodne - mało wyraźne - d. warunki do budowy kanałów
Dł. W. - 1047 km, do poł. z B-N 678 km, dł. Bugu - 813 km, stosunek dorzecza 30/70
Dł. O. - 854 km, w P. 742 km, do poł. z Wartą 723 km, dł. Warty 808 km, stosunek jw.
Zasilanie rzek - deszczowo - śnieżne. Wys. stany wód - wiosna (III-IV - roztopy) i lato (VI-VII - najwyższe opady). Niskie stany wód - koniec lata, jesień, zima. Amplitudy - najwyższe - Dunaj - do 10 m
Karpaty - 6-9 m, Sudety 5-7 m niż polski 3-4 m
W. 0,8 m/s
O. 1 m/s
góry w czasie wezbrań 2,3 m/s
normalnie 1-2 m/s
śr. prędkość rzek polskich 1 m/s
Zjawiska lodowe
wsch. P.- od końca XI do końca III
zach. P. - od końca XII do końca II
Zlodzenie rzek
płd.- zach., płn. - zach. P. < 20
śr. P. 20 - 40 dni
wsch. cz. P. - 40 - 80 dni
Niz. Śląska - 10 dni
Poj. Suwalskie - 80 dni
Drawa - 0 dni
Nysa Łużycka, Przemsza - 1 dzień
Bóbr - 5 dni
Brda - 6 dni
Na rz. P. w płn.- wsch. - grubość lodu do 90 cm
Jeziora
W P. ponad 9300 jezior > 1 ha., zajmują 1% pow. kraju
Poj. Pomorskie - 4100 j
Poj. Mazurskie - 2500 j (większa pow.)
Poj. Wlkp. - 1700 j
Rodzaje jezior
polodowcowe (śródmorenowe) - w zagłębieniach moreny dennej i czołowej
- rynnowe - w rynnach utworzone przez lodowiec i wody polodowcowe
- oczka wytopiskowe - wytopienie brył martwego lodu
- cyrkowe (karowe) - występują w górach (kotliny)
- przybrzeżne - powstałe w wyniku oddzielenia dawnych zatok mierzejami
- deltowe - powstałe w zagłębieniach wód stożków napływowych (Dąbie, Drużno)
- przyrzeczne - powstałe na staro rzeczach
- krasowe - powstałe w lejkach i zawałach (Polesi Lubelskie, Poj. Łęczyńsko - Włodawskie)
- eoliczne - śródrynnowe, w misach deflacyjnych, wśród wydmowe, zaporowe, przyzboczowe. Są wśród wydm, w dolinach rzecznych, sandrach, pasie nadmorskim.
Jeziora ukształtowane przez ruchy masowe tworzą się w miejscach osuwisk i spływów oraz w wyniku przegrodzenia doliny rzecznej (zaporowe). Tworzą się na obszarach górskich, w pasie pojezierzy i paśmie wyżyn sandrowe - nierównomierna akumulacja przy usypywaniu sandru przez wody roztopowe biogeniczne - przez zwierzęta i rośliny (bobry) antropogeniczne - działalność człowieka - zbiorniki zaporowe, stawy, glinianki
W Polsce płn.- wody polowe (warstwowe) w utworach 4 i 3-rzędowych, głębiej wody szczelinowe
Niecka Warszawska i Łódzka - wody artezyjskie i subartezyjskie W P. płd. (góry i wyżyny) - wody szczelinowe i warstwowe (porowe) w P. są też wody krasowe - Poj. Łęczyńsko - Włodawskie, pas wyżyn (Niecka Nidziańska, Wyż. Lubelska i Krak. - Częstochowska) w Pieninach, Tatrach i miejscami w Sudetach W P.- liczne bagna, mokradła, torfowiska - ok. 12 tyś. km kw. pow. co stanowi 5% pow. kraju.