Pobrzeże Polski

Położenie: w północnej części Polski, pomiędzy Przylądkiem Rozewie na północy a Żuławami Wiślanymi na południowym wschodzie
Powierzchnia: 4508 km2
Najwyższe wzniesienie: Maślana Góra (197 m n. p. m.)
Najdłuższa rzeka: Wisła
Klimat: morski
Roślinność: lasy bukowe i sosnowe, torfowiska
Zwierzęta: orzeł bielik, orlik krzykliwy, kruk, myszołów, gołębiarz, mewa śmieszka, perkoz, gronostaj, orzesznica, błotniak stawowy
Główne miejscowości: Gdańsk, Gdynia, Sopot, Elbląg, Tczew, Starogard Gdański, Rumia, Braniewo, Władysławowo, Puck, Malbork, Frombork, Jurata, Hel, Krynica Morska

Pobrzeże Gdańskie jest regionem leżącym w północnej części Polski, pomiędzy Przylądkiem Rozewie na północy a Żuławami Wiślanymi na południowym wschodzie. Otacza półkoliście Zatokę Gdańską na południe od linii łączącej przylądek Rozewie na zachodzie z Półwyspem Sambii na wschodzie.

Pobrzeże Gdańskie leży w pasie nizin przylegających do Bałtyku i rozciągających się na południe. W przeważającej części jest to obszar nizinny, słabo urozmaicony, pocięty dość głębokimi dolinami rzek przymorza. Jednak w kilku miejscach wysokość bezwzględna tego terenu przekracza 100 m n. p. m. Są to fragmenty moreny czołowej fazy gardzieńskiej, zlodowacenia bałtyckiego. Żuławy Wiślane to jedyna w Polsce depresja. Obszar ten powstał w skutek zasypania osadami naniesionymi przez Wisłę płytkiej zatoki morskiej. Pobrzeże Gdańskie wyróżnia się wysoczyznami morenowymi, czyli kępami opadającymi ku morzu stromymi, klifowymi stokami. Są one porozdzielane płaskimi, częściowo zabagnionymi pradolinami. Kępa Redłowska znajduje się w całości na terenie Gdyni i opada stromym klifem ku Zatoce Gdańskiej. Kępa Pucka obniża się w kierunku Zatoki Puckiej, a od Kępy Oksywskiej oddziela ją pradolina Redy-Łeby. Pomiędzy szeroką doliną Redy na północy a martwą doliną Gdyni-Chyloni na południu leży Kępa Oksywska. Płaskowyż jest odcięty od lądu szeroką doliną podmokłych torfowisk. Od Kępy Swarzewskiej odgałęzia się Mierzeja Helska. Od południa Zatokę Gdańską zamyka piaszczysty wał Mierzei Wiślanej. Środkową, największą część Pobrzeża Gdańskiego stanowią Żuławy Wiślane. Na wschodzie krainy znajdują się Wzniesienia Elbląskie. W przeważającej części są one falistą powierzchnią wyżynną porozcinaną głębokimi dolinami erozyjnymi, opadającą stromymi stokami ku Żuławom Wiślanym na zachodzie, Równinie Warmińskiej na wschodzie i Zalewowi Wiślanemu na północy. Morenowe wzgórza dochodzą do 197 m n. p. m.. (Maślana Góra). Równina Warmińska (do 70 m n. p. m. ) położona jest między Wzniesieniami Elbląskimi na zachodzie a Wzniesieniami Górowskimi na wschodzie. Jest to równinny obszar zbudowany głównie z iłów polodowcowych. Najbardziej wysuniętą na wschód częścią zajmuje leżące na granicy Polski i Rosji Wybrzeże Staropruskie ( w granicach Polski jego południowo-zachodnia cześć o powierzchni ok. 270 km 2. .

Głównym akwenem regionu jest Zatoka Gdańska, która obejmuje około 6300 km2. Jej część zachodnia, odgrodzona Mierzeją Helską, nosi nazwę zatoki Puckiej, część południowo-zachodnia, zamknięta Mierzeją Wiślaną, nazywa się Zalewem Wiślanym. Zlewnia Zatoki Gdańskiej obejmuje ok. 220 tys. km2 i jest większa od zlewni Zatoki Pomorskiej. Zatoka Gdańska jest stosunkowo głęboka co jest wynikiem żłobiącej działalności lodowca skandynawskiego, przesuwającego się z północy wzdłuż południkowo zorientowanej misy Bałtyku Środkowego, jej zaś istnienie wiąże się z obniżeniem tektonicznym zwanym depresją perybałtycką, która oddziela wyniesienie Łeby na zachodzie od właściwej platformy wschodnioeuropejskiej. Morze w zagłębieniu dzisiejszego Bałtyku pojawiło się przed ostatnim okresem lodowcowym i sięgało dalej na południe niż teraz. Również po ociepleniu się klimatu w holocenie Zatoka Gdańska sięgała dalej na południe, ale intensywna akumulacja aluwiów rzecznych doprowadziła do powstania równiny deltowej, noszącą nazwę Żuław Wiślanych, a działalność fal przyczyniła się do uformowania mierzei. Dopływ wód rzecznych do Zatoki Gdańskiej jest większy niż do Zalewu Szczecińskiego. Wody Wiślane wysładzają wody morskie w warstwie przypowierzchniowej do 5?, natomiast zasolenie warstw przydennych jest większe (11-16?).

Zbliżony kształtem do czworoboku Zalew Wiślany ma 91 km długości, a jego średnia głębokość wynosi 2,6 ? 4 m, a maksymalna ? 5,1 m. Prawie 40 % powierzchni akwenu należy do Polski. Z powodu dużych zanieczyszczeń woda zalewu w zasadzie nie nadaje się do kąpieli, dlatego zakres funkcji spełnianych przez ten akwen sprowadza się obecnie do sezonowej żeglugi pasażerskiej na trasie Elbląg - Krynica - Frombork, zanikającego z roku na rok rybołówstwa łodziowego oraz żeglarstwa jachtowego i lodowego.

Główną rzeką Pobrzeża Gdańskiego jest Wisła, na odcinku ujściowym tworząca deltę z kilkoma ramionami. Na terenie Żuław dzieli się na dwa główne ramiona ? Nogat (prawe) i Leniwkę (lewe). Dolny bieg dawnej Leniwki stanowi Martwa Wisła. Rozpoczyna się w Przegalinie, a uchodzi do Zatoki Gdańskiej, w centrum Gdańska. Lewy dopływ ? Mołtawa, jest częścią drogi morskiej między Gdańskiem a Elblągiem. .
Jedno z jej ramion ujściowych to wpadająca do Zatoki Gdańskiej Wisła Śmiała (2,5 km), powstała zimą 1840 r. na skutek przerwania pasa wydm nadmorskich przez spiętrzone wody Leniwki. W 1895 r. wykonano tzw. Przekop Wisły, który przejął jej funkcje. Równocześnie Martwa Wisła oraz Szkarpowa zostały zamknięte śluzami. Inną większą rzeką regionu jest Pasłęka, płynąca przez Równinę Warmińską. Uchodzi ona do Zalewu Wiślanego na Wybrzeżu Staropruskim.

Klimat Pobrzeża Gdańskiego ma przeważające cechy łagodnego klimatu morskiego. Wpływ Morza Bałtyckiego jest odczuwany nawet w odległości 30 km od wybrzeża. Lata są chłodniejsze a zimy łagodniejsze niż w pozostałej części kraju. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, a najzimniejszym ? luty. Klimat cechuje długi okres przejściowy między latem a zimą. Jesienią i zimą częste są sztormy. Średnia roczna temperatura kształtuje się w granicach 7-7,7 ?C. Opady wynoszą od 550 do 650 mm. Wysunięcie tej części Pobrzeża Południowobałtyckiego ku wschodowi osłonięcie od zachodu wzniesieniami pojezierzy pomorskich sprawia, że klimat Pobrzeża Gdańskiego ma cechy nieco bardziej kontynentalne i jest zimą trochę chłodniejszy niż klimat Pobrzeża Szczecińskiego i Koszalińskiego. .

Na terenie Pobrzeża Gdańskiego występują: .
a) gleby brunatne: okolice kanału Elbląskiego .
-wytworzone z glin lekkich i średnich lub piasków na glinie .
-wytworzone z glin średnich, ciężkich lub iłów .
b) czarne ziemie: okolice Gniewu .
-wytworzone z pyłów glin, iłów lub piasków .
c) gleby płowe: na zachód od Elbląga .
-wytworzone z lekkich i średnich glin lub piasków na glinie .
-wytworzone z pyłów .
-wytworzone z lessów i utworów lessowatych .
d) gleby bielicowe: okolice Gdyni .
-wytworzone z piasków luźnych, słabo gliniastych lub gliniastych
e) gleby rdzawe: Mierzeja Helska .
-wytworzone z piasków luźnych, słabo gliniastych lub gliniastych .
f) mady rzeczne wytworzone z aluwiów: Żuławy Wiślane .
g) gleby zdegradowane przez eksploatację przemysłową: okolice Gdańska .
h) gleby bagienne i pobagienne (torfowe, murszowe i mułowe) Żuławy Wiślane. .

Na terenie Pobrzeża Gdańskiego występują: .
okolice jeziora Żarnowieckiego
a) ropa naftowa .
b) sole kamienne na południe od Przylądka Rozewie .
c) sole potasowo magnezowe na południe od Przylądka Rozewi .
d) iły i gliny okolice Mrzezina .
e) piaski i żwiry: okolice Pucka .
f) bursztyn ?dolinna? Martwej Wisły .

W Trójmieście znajdują się największe porty i stocznie Pobrzeża Gdańskiego. Duży wpływ na rozwój regionu miała Wisła, będąca dawniej ważnym szlakiem handlowym. Przyczyniła się do rozkwitu wielu miast, m.in. Gdańska- jednego z głównych portów handlowych Polski, wyspecjalizowanego w przeładunku ropy naftowej, węgla i rudy żelaza. W mieście funkcjonują także przystanie promowa i żeglugi śródlądowej. Znajdują się tu również stocznie. Gdańsk jest wielkim ośrodkiem przemysłowym z rozwiniętymi przemysłami: elektrotechnicznym, maszynowym, petrochemicznym, włókienniczym, drzewnym i spożywczym. Stanowi ważny ośrodek naukowy i kulturalny. Drugim miastem portowym regionu jest Gdynia. Do budowy portu przystąpiono w 1923 r., zaraz po decyzji Sejmu podjętej w tej sprawie (23 IX 1922 r.). Obecnie specjalizuje się on w przeładunkach kontenerowych. Znajdują się tu również porty pasażerski i rybacki. W Gdyni silnie rozwinął się przemysł przetwórczo-spożywczy, maszynowy i metalowy. Miasto jest siedzibą Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte oraz Wyższej Szkoły Morskiej. Funkcjonują tu Morski Instytut Rybacki, Centralne Laboratorium Przemysłu Rybnego, a także Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej. Znane porty rybackie to Puck, w którym produkuje się również silniki do kutrów, oraz Władysławowo z rozwiniętym przemysłem rybnym. Leżący nad Zalewem Wiślanym Frombork jest portem rybackim i przystanią żeglugi pasażerskiej. W Tczewie znajduje się port rzeczny nad Wisłą. W Braniewie rozwinął się przemysł skórzany, środków transportu i spożywczy (m.in. browarniczy), działa elektrownia wodna; prowadzona jest też znana hodowla ogierów. W Starogrodzie Gdańskim rozwija się przede wszystkim przemysł chemiczny (zakłady farmaceutyczne ?Polfa?), a także szklarski, drzewny i spożywczy. W Elblągu jest przystań żeglugi pasażerskiej, a najważniejsze dziedziny przemysłu to przemysł elektromaszynowy (zakłady ?Zamach?), odzieżowy, drzewno-papierniczy, browarniczy (spółka ?Elbrewery?) oraz skórzano-obuwniczy. .

Stan czystości dorzecza Wisły wpływa degradująco na wody Zatoki Gdańskiej. Główna arteria wodna kraju dostarcza rocznie 7 mld m3 ścieków, w tym 90% związków azotu i 70% związków fosforu. W połączeniu z płytkością Bałtyku i ograniczoną wymianą wód z Oceanem Atlantyckim ilość zanieczyszczeń jest szokująco wysoka. .

Przemysł skupia się w granicach aglomeracji Trójmiasta ( przemysł stoczniowy, chemiczny, elektroniczny, rafineryjny, elektromaszynowy, energetyczny i spożywczy). Poza Trójmiastem przemysł rozwija się również w Elblągu( przemysł spożywczy, drzewny), Malborku ( przemysł odzieżowy), Kętrzynie( przemysł spożywczy, drzewny). .

Gdańsk jest ośrodkiem przemysłowym związanym głównie z gospodarką morską; przeważa przemysł stoczniowy (Stocznia Gdańska , Stocznia Pn. im. Bohaterów Westerplatte, Gdańska Stocznia Remontowa, Stocznia Jachtowa im. J. Conrada i in.); liczne zakłady przemysłowe kooperują ze stoczniami, m.in. fabryki: okrętowych urządzeń elektrycznych, automatyki okrętowej, urządzeń okrętowych, elektron.; przemysł chemiczny, m.in.: fabryki nawozów fosforowych, farb okrętowych, przedsiębiorstwo przemysłowo -handlowe Siarkopol, rafineria ropy naftowej. Gdańsk jest miastem portowym; w porcie handl. (o pow. ok. 1000 ha) przeładowuje się gł. ładunki masowe: węgiel, koks, siarkę, drewno, zboża, w Porcie Północnym
ropę naftową, węgiel. W 1973 uruchomiono bazę żeglugi promowej, obsługującą linie do Finlandii, Szwecji oraz Niemiec; na Martwej Wiśle i Motławie port śródlądowy. W Rębiechowie znajduje się krajowy i międzynarodowy port lotniczy. Stocznia Gdynia jest ośrodkiem przemysłowym związanym głównie z gospodarką morską; rozwinięty przemysł stoczniowy (m.in. Stocznia im. Komuny Paryskiej, Stocznia Marynarki Wojennej im. Dąbrowszczaków, stocznie remontowe Nauta, Bałtyk, Radunia); inne ważne zakłady przemysłowe: radiowe, rybne, okrętowych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych, chłodnie składowe, 2 elektrownie cieplne; ośrodki handlowe; port handlowy (o pow. ok. 1000 ha) jest jednym z 3 największych polskich portów (obok Gdańska i Szczecina); przeładowuje głównie drobnicę (terminal kontenerowy), także ładunki masowe (węgiel, zboża); Gdynia jest ponadto portem rybackim, pasażerskim (linia promowa do Karlskrony w Szwecji) oraz wojennym; znajdują się tu: siedziba przedsiębiorstwa połowów dalekomorskich Dalmor, instytucje armatorskie ? PLO, Polskie Ratownictwo Okrętowe. .

Spośród naturalnej szaty na pierwszy plan wysuwają się lasy (sosnowe w części południowej i buczyny w północnej) oraz torfowiska, na których rosną rzadkie rośliny reliktowe. Występują również wydmy nadmorskie, bagna i łąki. Obszary te są rajem dla ornitologów. Tereny Mierzei Helskiej, nabrzeżny pas nad Zatoką Pucką oraz jej akwen wewnętrzny stanowią Nadmorski Park Krajobrazowy. Dużą jego część pokrywają bory sosnowe. Charakterystyczne są wybrzeża klifowe. Bardzo ciekawa jest flora Zatoki Puckiej- podmorskie łąki porośnięte tasiemnicą. Zalesione tereny wysoczyzny morenowej w okolicach Gdańska zajmuje Trójmiejski Park Krajobrazowy. Występują tu liczne gatunki roślin tj.: .
gatunki chronione, m.in. pełnik europejski, lilia złotogłów i wawrzynek wilczełyko.
Faunę reprezentują: orzeł bielik, orlik krzykliwy, kruk, bocian czarny, gronostaj, jeleń i orzesznica. .

To największy ośrodek gospodarczy, naukowy i kulturalny polskiego Wybrzeża. Obszar 262 km? zamieszkuje 457 tys. mieszkańców. Wraz z Gdynią, Sopotem i kilkoma mniejszymi ośrodkami tworzy nadmorska aglomeracje, zwaną Trójmiastem, w której mieszka ponad 800 tys. osób. Od 1999 roku, w wyniku reformy administracyjnej kraju, Gdańsk jest stolicą jednego z 16 nowych województw - pomorskiego. Województwo pomorskie, zajmujące 5,9 % powierzchni kraju (18 298 km?) zamieszkuje 5,6% ludności Polski (2179 tys. osób). Wielkość PKB na 1 mieszkańca daje pomorskiemu piąte miejsce wŚród nowych województw. Jest to region niezwykle kuszący dla inwestorów zagranicznych. W rankingach atrakcyjności zajmuje trzecie miejsce w kraju, skupiając 13% zainwestowanego w Polsce kapitału zagranicznego. Miasto jest ważnym węzłem komunikacyjnym z najgłębszym i jednym z największych na Bałtyku portem, obsługującym statki o nośności do 150 000 DWT, międzynarodowym portem lotniczym, siecią połączeń kolejowych i drogowych. .

jako jeden z głównych portów handlowych Polski specjalizujący się w przeładunkach kontenerowych. Poza portem handlowym znajduje się tu także port pasażerski rybacki. Na Oksywiu mieści się baza marynarki wojennej. W mieście działają dwie stocznie. Silnie rozwinął się tu przemysł przetwórczy, głównie elektrotechniczny, metalowy, maszynowy, przetwórstwa spożywczego. Miasto stanowi ważny węzeł komunikacji morskiej. Wraz z Gdańskiem i Sopotem tworzy jeden zespół miejski zwany Trójmiastem. Gdynia jest siedzibą kilku szkół wyższych, m.in. Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej, Wyższej Szkoły Morskiej. W tym ważnym ośrodek naukowy, znajdują tu swą siedzibę liczne placówki badawcze, m.in. Morski Instytut Rybacki, Centralne Laboratorium Przemysłu Rybnego, Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej. Stanowi znaczący ośrodek kulturalny, będąc miejscem wielu cyklicznych imprez o randze krajowej i międzynarodowej. .

- położony w środkowej części Pobrzeża Kaszubskiego, nad Zatoką Gdańską, między Gdańskiem a Gdynią, na terasie erozyjnej między krawędzią wysoczyzny a niziną nadmorską. Osadnictwo rozwinęło się tu od wczesnego średniowiecza. Wraz z Gdańskiem i Gdynią tworzy aglomerację miejsko-portową Trójmiasto. Jest dużym kąpieliskiem morskie z rozległą plażą i molem (dł. 512 m ? najdłuższe nad Morzem Bałtyckim), stanowiącym ośrodek turystyczno-wypoczynkowy oraz uzdrowiskowy, a także przystań żeglugi przybrzeżnej. Rozwinął się w nim przemysł skórzany, elektroniczny , metalowy, maszynowy, spożywczy, meblarski. .

- położony na styku Żuław Wiślanych i Wysoczyzny Elbląskiej , nad rzeką Elbląg ? 127 tys. mieszkańców (1998). Jest ważnym ośrodkiem przemysłowym i usługowym; rozwinął się tu przemysł maszynowy przemysł środków transportu, spożywczy, skórzany, odzieżowy, meblarski. W mieście znajdują się: browar, drukarnia, elektrociepłownia i gazownia, port żeglugi śródlądowej,. Miasto jest ważnym węzłem kolejowym i drogowym.

- leży na zachodnim skraju Żuław Wiślanych, nad Wisłą. 60 tys. mieszk. (1998). Ważny ośrodek przemysłowy, oświatowy i węzeł komunikacyjny. Rozwinął się w nim przemysł środków transportu metalurgiczny, drzewny, odzieżowy, spożywczy, elektroniczny, materiałów budowlanych. .

- leży na Pobrzeżu Kaszubskim, sąsiaduje z Gdynią. 40 tys. mieszk. (1998). O Rumii jako wsi, wzmianki pochodzą z 1220 r.; do 1772 własność cystersów oliwskich; od 1870 połączenie kolejowe; w okresie międzywojennym była lotniskiem dla Gdyni. Prawa miejskie uzyskała w 1954. Rozwinął się tu przemysł skórzany, materiałów budowlanych, spożywczy.

- leży u nasady Mierzei Helskiej, nad Morzem Bałtyckim. 10,2 tys. mieszk. (1998). Osada Wielka Wieś wzmiankowana w 1248 r. W okresie międzywojennym letnisko; od 1938 nazwa Władysławowo dla upamiętnienia twierdzy wzniesionej na Mierzei Helskiej na polecenie Władysława IV Wazy; od 1954 osiedle, powstałe z połączenia Wielkiej Wsi, Władysławowa i kąpieliska Hallerowo; prawa miejskie uzyskało w 1963; 1973 do Władysławowa włączono kąpieliska: Chałupy, Jastrzębia Góra, Karwia. Duży port rybacki, kąpielisko morskie i ośrodek wypoczynkowy. Rozwinął się tu przemysł rybny. .

-leży na Pobrzeżu Kaszubskim, nad Zatoką Pucką, przy ujściu rzeki Walewki, na obszarze Nadmorskiego Parku Krajobrazowego. 11,7 tys. mieszk. (1998). Port rybacki, ośrodek usługowy i turystyczny z drobnym przemysłem: spożywczym i drzewnym.

? leży na południowym skraju Żuław Wiślanych, nad Nogatem. 39 tys. mieszk. (1998); ośrodek przemysłowy i usługowy regionu rolniczego. Rozwinął się tu przemysł spożywczy, włókienniczy, maszynowy i odzieżowy.

- leży na Wybrzeżu Staropruskim, nad Zalewem Wiślanym;. 2,6 tys. mieszk. (1998); mały port rybacki. Znajdują się tu spółdzielnia rybołówstwa morskiego oraz duże gospodarstwa rolne.

Najciekawszym miastem pobrzeża jest Gdańsk. Do Polski został przyłączony w 1454 r. i przez następne 350 lat przeżywał rozkwit. W dużej mierze zadecydował o tym monopol na handel polskim zbożem i drewnem. Z tego okresu zachowały się najpiękniejsze budowle i dzieła sztuki. W czasach rozbiorów Gdańsk był pod zaborem pruskim. Po zdobyciu przez wojska napoleońskie otrzymał status wolnego miasta. Po I wojnie światowej na mocy traktatu wersalskiego utworzono Wolne Miasto Gdańsk mające obsługiwać zamorski handel państwa polskiego. We wrześniu 1939 r. miasto wsławiło się bohaterską obroną Westerplatte i Poczty Polskiej. W Gdańsku warto zobaczyć Stare Miasto z bramami w zespole fortyfikacji, Żuraw z XV w., a także kościoły (Mariacki i św. Jana). Na uwagę zasługują Ratusz Główny, Dwór Artusa, fontanna Neptuna i liczne kamieniczki. W Gdyni oprócz portu można zwiedzić kościół św. Michała na Oksywiu, molo długości 400 m w Orłowie i zespół dworski w Kolibkach koło Orłowa. O prymat z Gdańskiem w XIV w. konkurował Elbląg. W mieście warto zobaczyć zespół dawnego klasztoru Dominikanów z XIII i XIV w., kościół św. Mikołaja, dawny zespół szpitala Świętego Ducha z XIV w., a także kamieniczki starego miasta i zespół budynków dawnego przedzamcza z XVI w. Ważny pod względem historycznym jest leżący nad Zalewem Wiślanym Frombork- miejsce pracy i śmierci Mikołaja Kopernika. Warto obejrzeć bogato wyposażoną gotycką katedrę z XIV w., pałac biskupów warmińskich z XVI w., mury obronne z basztami i bramami oraz wieżę wodociągową przy kanale z XIV w. Leżące na Równinie Warmińskiej nad Pasłęką Braniewo ustanowiono pierwszą stolicą biskupów warmińskich. Miasto było również ważnym ośrodkiem gospodarczym i portem związanym z Hanzą. .

Pobrzeze Gdanskie dzieli sie na 7 mezoregionów:
- jest mezoregionem o powierzchni ok. 400 km2, położonym po zachodniej stronie Zatoki Gdańskiej od Władysławowa po Gdańsk. Obejmuje 2 typy krajobrazu: wysoczyznowe kępy i rozdzielające je części pradolin z okresu recesji pomorskiej fazy zlodowacenia. Można wyróżnić następujące mikroregiony: Kępę Swarzewską, Dolinę Płutnicy,. Kępę Pucką, tzn. Pradolinę Kaszubską, Kępę Oksywską, Obniżenie Redłowskie, Kępę Redłowską i Taras Sopocko-Wrzeszczański. Kępy od strony morza opadają bardziej lub mniej stromymi urwiskami. Kępa Pucka łączy się z wysoczyzną sandrowo-morenową, sięgającą po rynnę Jeziora Żarnowieckiego. W zachodniej części tej wysoczyzny, ze wzgórzami przekraczającymi n. p. m. znajduje się duży obszar leśny zwany Puszczą Darżlubską, w której utworzono w okolicach Mechowa rezerwat ?Darżlubskie Buki?. W Mechowei znajduje się płytka jaskinia lub nisza, w scementowanych węglanem wapnia piaskach lodowcowo-rzecznych. W pobliżu ujścia Redy znajduje się rezerwat ptasi ?Beka?. Pobrzeże Kaszubskie uległo znacznym przeobrażeniom antropogenicznym, zwłaszcza w części południowej gdzie rozbudowało się Trójmiasto, powstał port gdyński przez wykopanie w dnie Pradoliny Kaszubskiej basenów oraz wysunięcie w morze długich molo i falochronów. W regionie tym zachowały się rezerwaty przyrodnicze: Kępa Redłowska na terytorium Gdyni- las z bukiem i jarząbem szwedzkim na południowej granicy zasięgu tego drzewa oraz przylądek Rozewie na Kępie Swarzewskiej- najdalej na północ wysunięta część terytorium Polski, obejmująca również fragment lasu bukowego z jarząbem szwedzkim. W sąsiedztwie aglomeracji gdańskiej utworzono w 1970 r. Trójmiejski Park Krajobrazowy. Są tu m. in. rezerwaty: ?Źródliska w Dolinie Ewy? oraz ?Zajęcze Wzgórze?. .

- największy półwysep w Polsce. Powstała z kilku wysepek na skutek przemieszczania się piasków pod wpływem fal i przeważających wiatrów zachodnich, których praca doprowadziła do utworzenia piaszczystych wydm osiągających do 20 m wysokości. Ich pas ciągnie się od strony morza i jest porośnięty lasem sosnowym. Cypel półwyspu narasta w kierunku południowym. Od strony otwartego morza linia brzegowa jest wyrównana, a od Zatoki Puckiej nieregularna, gdyż ulega wyniszczeniu. Mierzeja zbudowana jest z iłów, mad i piasków. Na szatę roślinną na Helu wpływa sąsiedztwo morza. Występują tu zbiorowiska nadmorskich wydm szarych i białych z chronionym mikołajkiem nadmorskim, szuwary trzcinowe i turzycowe oraz torfowiska z łąkami halofilnymi( porastającymi gleby słonawe). Większą część półwyspu zajmują lasy sosnowe na glebach bielicowych. Są one chronione w Nadmorskim Parku Krajobrazowym. W Zatoce Puckiej (należącej do parku) można spotkać podmorskie łąki porośnięte tasiemnicą. Na półwyspie stwierdzono występowanie stu kilkudziesięciu gatunków ptaków. Szczególnie masowe są jesienne przeloty i zimowiska ptaków wodnych w Zatoce Puckiej, Jej płycizny to fenomen natury. Żyje tu ponad 70 gatunków ryb, w tym niezwykle rzadkie. Specyfika akwenu polega na tym, że występują tu gatunki słodkowodne, morskie i oceaniczne. Na terenie mierzei znajdują się liczne osady rybackie i kąpieliska morskie. Przez całą jej długość przechodzi zbudowana w 1921 r. linia kolejowa. Rozwinęły się tu głównie przemysł przetwórstwa rybnego, wędzarnie ryb i turystyka. Jest tam wiele ośrodków wczasowych. Hel-letnisko nadmorskie- leży na samym końcu mierzei. .

- to piaszczysty wał zamykający Zatokę Gdańską, który ciągnie się od Gdańska po Bałtyjsk na półwyspie Sambia. Zbudowana jest z utworów gliniastych pochodzenia polodowcowego. Od południa wody Wisły nadbudowały deltę, zwaną Żuławami Wiślanymi. Zachodnia część mierzei oddziela je od wód Zatoki Gdańskiej i przecięta jest ujściowymi odcinkami Wisły: Wisłą Martwą, Wisłą Śmiałą i sztucznym przekopem koło Świbna. W części wschodniej mierzeję tworzy wydłużony półwysep między Zatoką Gdańską, a Zalewem Wiślanym. Na panujący tu klimat wywiera wpływ Morze Bałtyckie. Cechują go długi okres przejściowy między latem a zimą i wiosna chłodniejsza od jesieni. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, a najzimniejszym luty. Łagodna zima trwa krótko i stopniowo przechodzi w opóźnioną i chłodną wiosnę. Temperatura lata jest niższa od średniej krajowej, za to jesień jest długa i ciepła. Średnia temperatura lipca wynosi około 17?C a stycznia -3?C. Średnia roczna suma opadów przekracza 500 mm. Najbardziej deszczowy jest lipiec, najmniej luty. Piaszczysty pas Mierzei Wiślanej cechuje kilka specyficznych zbiorowisk roślinnych. Najuboższe są wydmy białe. Porastają je jedynie trawy i turzyce, wśród których dominują piaskownica zwyczajna, wydmuchrzyca piaskowa i lepiężnik kutnerowy. Na wydmach szarych rosną różne porosty z rodzaju chrobotek i krzewy wprowadzane sztucznie dla unieruchomienia piasków. Fauna jest niezwykle różnorodna. Spośród gadów najbardziej znanym gatunkiem jest żółw błotny. Żyje tu również wiele ptaków. Na wybrzeżu występują gatunki wodne i brodzące, a nad Zalewem Wiślanym- wodne i błotne. Zimują tu także ptaki przylatujące z północy. Najbardziej powszechne gatunki to mewy, rybitwy perkozy, nurki, kormorany, kaczki łabędzie, siweki, biegusy i bodźce. Ze ssaków spotykamy łosie, daniele, sarny, jelenie, dziki, borsuki, bobry, wydry, zające, lisy, wilki i jenoty. Do największych atrakcji turystycznych należy rozciągające się wzdłuż mierzei ?Bursztynowe Wybrzeże? z pokładami bursztynu. Ludności zajmuje się głównie rolnictwem i rybołówstwem oraz usługami turystycznymi i pracami leśnymi. Warunki dla rolnictwa są bardzo korzystne. Występują tu gleby płowe i brunatne wyługowane. Do głównych miejscowości turystycznych na tym terenie należą: Mikoszewo, Sztutowo, słynący z bogactwa bursztynu i źródeł solankowych Jantar, Kąty Rybackie z rezerwatem kormoranów, Przebrno, z którego rozpościera się panorama na Zalew Wiślany, oraz Krynica Morska- największy kurort Mierzei Wiślanej.

?powstały dzięki nagromadzeniu się osadów rzecznych w dawnej zatoce. Mają kształt trójkąta i stanowią płaską równinę zbudowaną z aluwiów Wisły i Raduni. Najwyższe wzniesienia osiągają tu zaledwie 14,6 m n. p. m. Jedynym urozmaiceniem jest stanowiący północne wybrzeże Żuław zespół wydm o wysokościach 20-30 metrów. Formy wydmowe usytuowane są na zachodniej części Mierzei Wiślanej, zrośniętej obecnie z lądem. Żuławy dzieli się na Gdańskie-położone na zachód od Wisły, Wielkie- w widłach Wisły i Nogatu,

Oraz Elblaskie
- na zachód od Nogatu. Zachodnią granicą Żuław Wiślanych jest krawędź Pojezierza Wschodniopomorskiego, a wschodnią- podnóża Wzniesienia Elbląskiego. Na południu obszar sięga wsi Piekło- położonej w miejscu oddzielenia się Nogatu od Wisły. Żuławy ze względu na swe nadmorskie położenie na terenach o najniższych w Polsce wysokościach bezwzględnych, mają stosunkowo chłodne lata i łagodne zimy. Średnia temperatura lipca wynosi 17-18 ?C, a stycznia -2 ?C. Inne cechy klimatu to duża wilgotność powietrza, silne wiatry i zalegająca około 60 dni w roku pokrywa śnieżna. Ilość opadów wynosi około 500-550 mm. Oprócz licznych kanałów i rowów melioracyjnych naturalną sieć wodną tworzą jezioro Druzno ( pozostałość zalewu odciętego nanosami rzek) oraz rzeki: Wisła, Szkarpowa, Mołtawa oraz inne. W 1840 roku w wyniku fali wezbraniowej pas wydmowy na wschód od Gdańska został przerwany i utworzył się odcinek ujściowy zwany Wisłą Śmiałą. W 1895 roku przekopano pod Świbiem sztuczne ujście, będące obecnie głównym korytem rzeki. Zamknięcie śluzą koryta Leniwki spowodowało powstanie liczącej 23 km Martwej Wisły. Żuławy stanowią odrębną krainę florystyczną. Występują tu sprzyjające warunki do rozwoju naturalnych formacji łąkowych i lasów łęgowych z przewagą olsy i topoli. Na tafli jeziora Druzno można zaobserwować grążel żółty, grzybień biały i grzybieńczyk wodny. W gminie Elbląg nad Druznem znajduje się ornitologiczny rezerwat przyrody, utworzony w celu ochrony ptactwa wodno- błotnego. Wyróżniono tu ponad 100 gatunków gniazdujących. Należą do nich: perkoz, kaczka, błotniak stawowy, myszołów, gołębiarz, mewa śmieszka. Rezerwaty ptaków wodno ? błotnych istnieją także w Nowakowie i Jagodnie nad Zatoką Elbląską. Żyzne gleby aluwialne i złożony system melioracyjny Żuław są podstawą dobrze rozwiniętego rolnictwa. Dominującą rolę odgrywają różnego typu mady, zajmujące 83% powierzchni. Ziemia zalicza się tu do I i II klasy bonitacyjnej. Wzdłuż rzek występują piaszczyste bielice i gleby torfowe. Ludność trudni się przeważnie uprawą rzepaku, pszenicy, buraków cukrowych oraz hodowlą bydła i trzody chlewnej. Charakterystycznym elementem Żuław jest bardzo gęsta sieć naturalnych i sztucznych cieków oraz towarzyszących im wałów i grobli. Istnieje tu ponad 5000 km kanałów, prawie 11 000 km rowów melioracyjnych i blisko 600 km obwałowań. Znaczna część obszaru została sztucznie osuszona i leży w depresji. Trudne warunki osiedlania się na obszarach depresyjnych, spowodowane są zjawiskiem ?cofki? ( podnoszenia się lustra wody w rzece wskutek wiatru wiejącego od morza i ?wtłaczającego? wodę z powrotem do koryta), które grozi zalaniem niżej położonych terenów, sprawiły, że większe miasta znajdują się na obrzeżu tego obszaru ( Gdańsk, Elbląg, Tczew, Malbork), w centrum Żuław leży niewielki Nowy Dwór Gdański. .

- obejmuje 450 km2 falistej kępy wysoczyznowej, dochodzącej w Maślanej Górze do 197 m i opadającej stromymi stokami ku Zalewowi Wiślanemu oraz Żuławom Wiślanym, a mniej wyraźnie ku Równinie Warmińskiej. Znaczna wysokość względna wysoczyzny przyczyniła się do powstania głębokich rozcięć erozyjnych. Na jej zachodnim skłonie odsłaniają się pod moreną iły morskie z ostatniego okresu międzylodowcowego, eksploatowane w kilku cegielniach. Stoki wysoczyzny i wąwozy porastają lasy mieszane z bukiem i dębem, natomiast część środkowa jest zajęta w dużej mierze pod uprawy rolne. Większym obszarem leśnym są Lasy Kadyńskie, zaliczone do Parku Krajobrazowego Wzniesienia Elbląskie. W Łęczach istnieje rezerwat ? Buki Wysoczyzny Elbląskiej? a koło Stegny rezerwat ?Lenki?, obejmujący starodrzew modrzewia
europejskiego, a ponadto ?Pióropusznikowi Jar? i ?Kadyński Las? ze starodrzewiem bukowym.

- znajduje się na wschód i południowy-wschód od Wysoczyzny Elbląskiej nad rzekami Baudą i dolną Pasłęką, zajmując obszar około 640 km 2. Powierzchnia równiny nachyla się głównie w kierunku północnym od 60-70 m do 20 m n. p. m. i opada stopniem terenowym do ciągnącego się wzdłuż Zalewu Wiślanego Wybrzeża Staropruskiego. Równinę Warmińską pokrywają częściowo iły zastoiskowe z okresu recesji fazy pomorskiej zlodowacenia wiślańskiego, Gleby są na ogół urodzajne i zajęte pod uprawę, ale wzdłuż dolin ciągną się płaty lasów, na południu granica z Pojezierzem Iławskim zaznacza się kilkudziesięciometrową różnicą wysokości oraz zmianą typu krajobrazu z równinnego na pojezierny i biegnie na południe od Pasłeka nad rzeką Wąską, a dalej w kierunku Ornety nad Drwęcą Warmińską. Zastoisko Warmińskie nie sięgało w okolice Pasłęka, gdzie powierzchnię terenu buduje glina morenowa. .

- jest nisko położoną równiną akumulacji rzecznej i brzegowej, ciągnącą się wzdłuż Zalewu Wiślanego od Fromborka po ujście Pregoły w okręgu kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. W granicach Polski znajduje się niewielka jego część o powierzchni niespełna 100 km2 z deltami Baudy i Pasłęki. Od Fromborka po granice państwa brzeg Zalewu Wiślanego ma kilkanaście kilometrów długości przy szerokości niziny do 6-7 km. Równina wobec płytkiego zalegania wody gruntowej, jest zajęta przeważnie przez łąki, ale na namułach rzecznych występują również pola uprawne. Na północ i na zachód od Braniewa są płaty leśne. Gospodarowało tutaj kilka PGR.