Konie
SPIS TREŚCI
WSTĘP.......................................................... 3
ROZDZIAŁ I
PODSTAWOWE INFORMACJE O KONIACH
1.1 Historia Pochodzenia Koni..........................................................................5
1.2 Budowa konia
1.2.1 Budowa zewnętrzna..........................................................................6
1.2.2 Szkielet..............................................................................................7
1.2.3 Budowa Wewnętrzna........................................................................7
1.2.4 Kończyny i Kopyta ..........................................................................8
1.2.5 Kształt Głowy..................................................................................10
1.3 Maści Koni................................................................................................12
1.4 Rasy Koni..................................................................................................13
1.5 Zmysły Koni..............................................................................................22
ROZDZIAŁ II
ŻYWIENIE KONI
2.1 Podstawowe informacje o żywieniu koni..................................................24
2.2 Podstawowe Pasze i dodatki .....................................................................26
2.3 Dzienny pożądek żywienia wg. T. Hawcrofta..........................................27
2.4 Żywienie grup hodowlanych.....................................................................29
2.5 Zasady pojenia koni...................................................................................30
2.6 Choroby koni powodowane przez nieodpowiednie żywienie...................32
ROZDZIAŁ III
JAZDA KONNA
3.1 Chody Koni
3.1.1 Stęp..................................................................................................33
3.1.2 Kłus.................................................................................................34
3.1.3 Galop; Cwał.....................................................................................35
3.1.4 Chody Specjalne..............................................................................35
3.2 Sprzęt Jeździecki
3.2.1 Siodło..............................................................................................36
3.2.2 Ogłowie...........................................................................................36
3.2.3 Nachrapnik......................................................................................37
3.2.4 Wiązanie Uwiązu............................................................................37
3.3 Sport..........................................................................................................38
3.3.1 Ujeżdżanie......................................................................................39
3.3.2 Skoki przez przeszkody..................................................................39
3.3.3 WKKW...........................................................................................39
3.3.4 Powożenie.......................................................................................39
3.3.5 Woltyżerka......................................................................................40
3.3.6 Wyścigi...........................................................................................40
3.3.7 Western...........................................................................................40
3.4 Najważniejsze skróty obowiązujące w sportach konnych........................41
ROZDZIAŁ IV
ZDROWIE KONI
4.1 Pierwsza pomoc ........................................................................................42
4.1.1 Apteczka pierwszej pomocy.............................................................42
4.1.2 Skaleczenia......................................................................................42
4.1.3 Otarcia.............................................................................................43
4.2 Standardowe wartości fizjologiczne ........................................................43
4.3 Pielęgnacja kopyt .....................................................................................45
ROZDZIŁ V
DODATKOWE INFORMACJE O KONIACH
5.1 Końskie skróty..........................................................................................45
5.2 Ciekawostki...............................................................................................47
5.3 Słowniczek ...............................................................................................48
ŹRÓDŁO INFORMACJI.........................................................................................................51
WSTĘP
Konie należą do rodziny koniowatych, czyli nieparzystokopytnych, wysokonogich ssaków. Do koniowatych zaliczamy też np. zebrę czy osła. Uważa się, że udomowienie konia nastąpiło w Euroazji ponad 5000 lat temu. Konie pogrupowane są w rasy : gorącokrwiste, zimnokrwiste, prymitywne. Barwę sierści nazywa się maścią. Wyróżnia się wiele rodzajów umaszczenia. Najczęściej barwa grzywy i ogona są inne od barwy sierści. Za średni wiek życia konia uważa się 20 lat. Wiek ten może być jednak w praktyce znacznie większy. Wiek konia określany jest na podstawie uzębienia. Wiek do 5 lat poznaje się po zmianie zębów mlecznych na stałe. Od 5 do 11 lat po scieraniu się rejestrów na siekaczach, a powyżej 11 lat po zmianie kształtu zębów. U ogierów w wieku 5 lat wyrastają kły. Najdokładniej wiek konia można określić do piątego roku życia, później można popełnić drobne błędy. Uzębienie konia to tak samo u góry i na dole 3 siekacze + 1 kieł + 3 przedtrzonowe + 3 trzonowe. Siekacze mają swoje nazwy : cęgi, średniaki i okrajki. Każda wada uzębienia u koni jest poważna gdyż utrudnia a czasem uniemożliwia rozcieranie pokarmu.
Koń w zasadzie nie jest zwierzęciem złośliwym czy agresywnym; od wieków przyzwyczaił się do obecności człowieka przy jego boku, jednak jak każde zwierzę ma instynkt samoobrony, który powoduje czasem różne odruchy, nieraz niebezpieczne dla człowieka. Konieczne jest zatem rozumne i łagodne postępowanie z nim tak w czasie pracy, jak i w spoczynku. Konia trzeba wychować, wyrabiając w nim spokój psychiczny i zaufanie do człowieka. Duże znaczenie ma głos człowieka, bardzo łatwo bowiem koń rozpoznaje głos swojego opiekuna lub jeźdźca i dobrze rozróżnia ton gniewny od łagodnego .Podczas obcowania z koniem możemy zauważyć ,że rozróżnia on takie komendy jak: prr.. lub ho,ho .. (jak kto nauczył), nastąp się oraz tzn. cmokania Konie używane do szkółek wyuczyły się także komend które są używane na ujeżdżalni. Niedopuszczalne jest bicie konia. W uzasadnionym wypadku można go skarcić przez uderzenie, które jednak powinno być zastosowane zaraz po przewinieniu a najlepiej podczas; wówczas koń rozumie za co został ukarany i czego nie wolno mu robić. Koń ukarany dopiero po pewnym czasie po przewinieniu ,nie wie, o co chodzi i za co mu się dostało, i w takim wypadku zaczyna się bać człowieka, tracąc do niego zaufanie. Uderzyć konia wolno tylko palcatem (gdy się na nim siedzi) a nie kopać czy szarpać za wodze jak wcześniej zostało uzasadnione. Nie wolno konia bić po głowie, nogach i brzuchu. Z ziemi karcimy konia uderzeniem w łopatkę. Natomiast za dobrze wykonane polecenie, czy to w stajni, czy podczas pracy, należy konia wynagrodzić poklepując i łagodnie do niego przemawiając, mile widziany jest też jakiś koński przysmak jak marchew, jabłko czy kostka cukru.
Warunki bezpieczeństwa obsługi i jeźdźca: każdy, nawet spokojny koń może na skutek niespodziewanego bodźca , np. hałasu, uderzenia, nagłego pojawienia się jakiegoś obiektu itp. przestraszyć się i ugryźć, niespodziewanie uskoczyć w bok, kopnąć itp. Dlatego podczas pracy i obsługi zwierzęcia w stajni i na zewnątrz trzeba zachować ostrożność. Należy zatem zawsze podchodzić do konia od przodu lub z boku i zawołaniem zwrócić jego uwagę to samo tyczy się gdy musimy podejść z tyłu trzeba poinformować konia głosem, że się zbliżamy i najlepiej zaczekać aż zwróci na nas uwagę (nawet uszy nam to zasygnalizują). Trudno wyliczyć wszystkie momenty, jakie mogą zaistnieć, dlatego opiekun czy jeździec powinien być stale uważny. Nie chodzi o to ,aby bać się konia ,ale należy go poznać i uprzytomnić sobie ewentualne skutki niewłaściwego obchodzenia się z nim. W stosunku do koni złośliwych, kopiących lub gryzących, należy stosować szczególne środki ostrożności i oznaczyć ich stanowiska napisem np. "kopie" lub "gryzie".
Boks: Koń zazwyczaj pracuje od 2 do 4 godzin dziennie i resztę czasu spędza w stajni , gdzie odpoczywa i pożywia się .Stajnia więc powinna być wygodna, widna i sucha odpowiednio ciepła i bez przeciągów. W porze zimowej wystarczy temp. 6- 8 C , latem natomiast nie powinno być zbyt gorąco. Najlepszym stanowiskiem dla konia będzie boks w którym będzie on mógł się wygodnie poruszać (stanowisko nie powinno być mniejsze niż 3x3 m. W boksie powinien znajdować się żłób lub drabinka na siano, które zawsze powinny być umieszczone nisko tak aby koń nie musiał wyciągać po jedzenie głowy w górę.
Padok: Powinien znajdować się koło każdej stajni, tak aby konie mogły na nim przebywać przez kilka godzin dziennie, zależnie od pory roku i pogody. Jest to ogrodzenie mające co najmniej 100 m kwadratowych na jednego konia (oczywiście może być mniejsze jeśli nie dysponujemy takim terenem). Na padoku koń może chodzić luzem, gdyż chodzi o to aby miał swobodę ruchu na powietrzu .Dobrze jeszcze gdy konie mają dostęp do zielonej trawy. Takie przebywanie na padoku powinien mieć zapewnione każdy koń. Najlepiej jest gdy koń spędza w stajni tylko noc i dni niepogody.
Czyszczenie: Czyszczenie ma na celu usunięcie brudu i oczyszczenie porów skóry, ale też jest doskonałym masażem, który przyśpiesza obieg krwi, a w związku z tym przemianę materii .Do czyszczenia używamy specjalnego sprzętu dostępnego w sklepach jeździeckich .Oczy, wargi i nozdrza konia przecieramy wilgotną gąbkom lub szmatką. Kopyta przed wyjściem na jazdę czyścimy dokładnie ,jednak ważniejszą rzeczą jest by wyczyścić kopyta po powrocie z jazdy ponieważ mogły się w nie powbijać jakieś kamienie lub inne ostre przedmioty. Ściółka na stanowisku powinna być zawsze sucha i czysta służy to zarówno kopytom jak i samopoczuciu konia oraz jego wyglądowi bo jak wszyscy wiemy konie od czasu do czasu lubią się wytarzać w boksie , a pomyślcie sobie jak by była brudna i z odchodami ,jak później koń wygląda i się czuje.
ROZDZIAŁ I
PODSTAWOWE INFORMACJE O KONIACH
1.1 Historia Pochodzenia Koni
Pierwszy znany przodek konia żył prawdopodobnie przesz³o 40 milionów lat temu, a wiec przed powstaniem gatunku ludzkiego. Skamieniałe kości Hyracotherium znalezione na południu Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej pozwalają wnioskować, ze było to zwierze, którego wysokość nie przekraczała 30 cm. Jego przednia kończyna miała cztery palce, tylna trzy. W ciągu kolejnych 15 milionów lat w wyniku ewolucji rozwinął się Mesohippus i Miohippus. Zwierzęta te były większe i zaopatrzone w lepiej wykształcone zęby, przystosowane do gryzienia części roślin.
ALIGN=LEFT Przednia kończyna miała trzy palce, z których środkowy był większy i mógł przenosić większy ciężar ciała. Około 7 milionów lat temu pojawił się Pliohippus, który jest uważany za pierwszego konia z kopytem. Powstało ono z palca środkowego, przez co pozostałe dwa palce stały się bezużyteczne. W chwili pojawienia się człowieka zwierze to w wyniku ewolucji przekształciło się w Equus. Koń ten był bezpośrednim przodkiem trzech rożnych typów koni, które przystosowały się do rozmaitych warunków przyrodniczo-klimatycznych: stepowych, leśnych i plaskowyzowych.
Typy zasiedlające wymienione obszary ukierunkowały rozwój wszystkich współczesnych koni. Typ stepowy właściwie w niezmienionej formie przetrwał do dziś jako koń Przewalskiego (odkryty przez pułkownika Przewalskiego w 1881 r.). Zwierze to możemy spotkać w ogrodach zoologicznych, a także na wolności w zachodniej części pustyni Gobi. Typ leśny, obejmujący rasy znacznie cięższe od poprzednich, wyginął, dając jednak początek współczesnym koniom zimnokrwistym. Typ plaskowyzowy był prawdopodobnie przodkiem naszych koni o lekkiej budowie.
1.2 Budowa konia
1.2.1 Budowa zewnetrzna
1. potylica 2. grzebieñ szyi 3. kłęb 4. grzbiet 5. zad 6. nasada ogona 7. ogon 8. poœladek 9. staw skokowy 10. nadpêcie 11. staw pęcinowy 12. pecina. 13. kasztan 14. puzdro (u ogiera lub wałacha), wymiê (u klaczy) 15. słabizna 16. brzuch 17. kopyto 18. koronka 19. nadpêcie 20. staw nadgarstkowy 21. pierœ 22. łopatka 23. szyja 24. ganasze 25. bródka 26. nozdrza (chrapy) 27. grzywka 28. szczotka pęcinowa
1.2.2 Szkielet
1.Łopatka 2.Mostek 3.Kość łokciowa 4.Kość promieniowa 5.Kość nadgarstka 6.Kość śródręcza tylna 7.Kość śródręcza przednia 8.Trzeszczka pęcinowa 9.Kość koronowa 10.Kość kopytowa (kopyto) 11.Kość biodrowa (miednica) 12.Staw kolanowy 13.Kość stawu skokowego 14.Żuchwa 15.Kość nosowa
1.2.3 Budowa wewnętrzna
1.2.4 Kończyny i kopyta
Koń jest dobry o tyle, o ile ma dobry fundament, w innym przypadku jest jak z „kolosem na glinianych nogach”. Ścięgna, stawy i kopyta są w szczególny sposób narażone na zużycie i bardzo podatne na schorzenia i urazy. Dlatego zawsze należy zwracać baczną uwagę na budowę i stan zdrowia kończyn, gdyż bez tego użytkowanie konia, zwłaszcza wierzchowe, jest bardzo ograniczone lub nawet niemożliwe. Budowa kończyn zależy, podobnie jak inne cechy fizyczne, od rasy konia. Selekcja w kierunku określonych cech użytkowych spowodowała zróżnicowanie budowy kończyn u rożnych typów koni. Koń zimnokrwisty nie byłby przydatny, gdyby miał nogi konia pełnej krwi, i odwrotnie. Dlatego też oceniając „fundament” należy uwzględnić rasę i typ użytkowy konia.
Budowa kończyn koni rożnych typów:
Konie szlachetne mają suche, mocne kończyny o zbitej tkance kostnej, natomiast zwierzęta prymitywne, ciężkie- kończyny grube, o kości mniej wytrzymałej. Za prawidłowe uznaje się kończyny silne, wyraziste w kształtach, odpowiadające typowi i rasie
1. Koń zimnokrwisty
2. Koń gorącokrwisty
3. Koń pełnej krwi
4. Kuc
1 2 3 4
Niewielkie wady postawy kończyn zdarzają się bardzo często. To, czy wpływają na zmniejszenie wydajności zwierzęcia, można sprawdzić tylko w użytkowaniu konia. Obawy budzi zawsze występowanie poważnych wad budowy, które prowadza do wcześniejszego zużycia ścięgien i stawów. Jeśli u konia niezbyt obciążonego praca wystąpiły problemy zdrowotne kończyn, zwierze należy zdyskwalifikować jako osobnika hodowlanego. Koniom o doskonałych wynikach użytkowania wybacza się pewne błędy w budowie ciała. Subtelna różnica polega na tym, ze bierze się pod uwagę powody występowania ewentualnych uszkodzeń
Postawa kończyn przednich: Postawa kończyn tylnych:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1. prawidłowa
2. zbieżna
3. rozbieżna
4. szpotawa
5. francuska
6. prawidłowa
7. francuska
8. zbieżna
9. beczkowata
10. krowia
Stawy
Stawy powinny być mocne, szerokie i o wyraźnych konturach. Okrągłe, limfatyczne stawy są wadą, podobnie jak nabrzmiałe lub o mało wyraźnych konturach
Rodzaje pęcin:
1. pęcina normalna
2. pęcina zbyt długa i źle skatowana
3. pęcina stroma. Konsekwencja takiej budowy są twarde chody
4. pęcina niedźwiedzia, powodująca szybkie zużywanie się kończyn
Kopyta
Odpowiadające kalibrowi konia kopyta dopełniają listę pożądanych cech, jakimi powinny odznaczać się kończyny. Widoczne uszkodzenia rogu kopytowego lub nierównomierne ścieranie się kopyt skłaniają do ostrożności w ocenie konia. Kopyta regularnie uformowane, odpowiedniej wielkości, o pigmentowanym rogu i pełnym kontakcie z podłożem są oceniane wyżej niż zbyt małe lub zbyt wąskie.
1.2.5 Kształt Głowy
Nie jest ona jedynie ozdobnym brelokiem. Cechy jej budowy mogą świadczyć o ważnych właściwościach konia. Głowa o inteligentnym wyrazie i spokojnych oczach jest zaleta. Sucha, wyrazista głowę o specyficznym wyrazie charakterystycznym dla płci należy cenić wyżej niż. głowę bez wyrazu. Wyjątek stanowią tu konie młode, których głowa nie ma jeszcze charakterystycznego wyrazu. Odległość miedzy ganaszami powinna być duża, kark zaś elastyczny. Kość potyliczna i pierwszy kręg szyjny powinny leżeć na tej samej wysokości. Spokojne poruszanie uszami, czyste nozdrza i prawidłowy zgryz dopełniają obrazu właściwej budowy głowy.
Kształty Głowy
Profil kości nosowej świadczy często o przynależności do określonej rasy. Na przykład koń arabski ma sucha głowę o profilu prostym lub wklęsłym (szczupaczym), szerokie czoło, uszy sierpowate w kształcie, duże nozdrza i duże, wyraziste oczy. Przeciwny typ reprezentuje głowa konia zimnokrwistego, ciężka, o prostym lub wypukłym (garbonosym) profilu. Jej cześć twarzowa jest długa i wąska, oczy i nozdrza są stosunkowo małe, a uszy dość długie. Dodatkowe cechy to bujna grzywa i grzywka.
Kuce maja wyraz pyska świadczący o sprycie i przebiegłości, duże oczy o przyjaznym spojrzeniu, szerokie czoło i małe uszy. Ich głowa może mieć profil od lekko szczupaczego do lekko garbonosego, zależnie od rasy. Zawsze jednak głowa świadczy o bystrości i inteligencji kuca.
Głowa garbonosa Sucha głowa, profil szczupaczy
Szlachetna głowa, profil prosty Głowa świńska
1.3 Maści koni
Barwa sierści pokrywającej ciało konia wraz z barwą grzywy i ogona są uwarunkowane genetycznie. Cechy umaszczenia są ważne dla identyfikacji konia i mają duże znaczenie w ewidencji hodowlanej. Maści podstawowe: gniadą, karą, siwą, kasztanowatą i izabelowatą oraz bułaną warunkuje pięć układów genów. Inne układy warunkują maść srokatą, tarantowatą, dereszowatą i białą oraz odmiany. Rozróżniono dotychczas ok. 40 układów genetycznych decydujących o umaszczeniu konia.
O indywidualnym umaszczeniu konia decydują takie formy współdziałania genów, jak: dominowanie, recesywność i epistaza. Barwa sierści jest uzależniona od obecności pigmentu. Białe odmiany na głowie i kończynach oraz jasne kopyta świadczą o braku pigmentu w skórze tych części ciała.
Barwa sierści zmienia się u koni siwych, które rodzą się maściste, kasztanowate, kare lub gniade, a następnie jaśnieją z każdą zmianą sierści. Zjawisko to nie występuje u zwierząt o innej maści podstawowej. Odmiany pozostają takie same przez całe życie zwierzęcia. Umaszczenie i odmiany są zatem ważnymi elementami opisu identyfikacyjnego konia. Istnieje spora liczba odcieni maści podstawowych, różnie określanych w różnych językach. Ciemne odmiany występują rzadko, prawie wyłącznie u koni bułanych. Ciemna pręga biegnąca wzdłuż kręgosłupa jest przedłużeniem ciemnej grzywy i ginie w ciemnym ogonie. Pręgowanie jest pozostałością pierwotnego umaszczenia i występuje głównie na kończynach, rzadziej na szyi i w okolicach kłębu.
Biała
Na jasnej skórze biała sierść, oraz grzywa, ogon i nogi, pysk różowy, kopyta żółtawe. Maść rzadko spotykana.
Siwa
Na ciemnej skórze białe włosy. Grzywa i ogon białe, na końcach szare rozjaśnione. Konie siwe z wiekiem bieleją , często dostają "hreczki" - brunatnych plamek na białej sierści. Sierść koni siwych maja barwę od burej, później ciemną w jaśniejsze plamki (siwa jabłkowita, szpak) aż do białek i białek przysypanej rudymi plamkami lub czarnymi kropkami (dropiata).
Myszata
Zabarwienie sierści przechodzi od popielatego do ziemistego. Często występuje ciemna pręga na grzbiecie i pręgowane kończyny.
Bułana
Sierść żółto- beżowo- brązowa, grzywa i ogon czarne, kończyny powyżej stawów pęcinowych przeważnie czarne. Często występuje ciemna pręga na grzbiecie i pręgowane kończyny.
Kasztanowata
Brązowożóltawa sierść sierści, grzywa i ogon o tej samej barwie lub jaśniejszj, ciemna skóra.
Rozróżnia się odcienie:
* ciemnokasztanowata
* jasnokasztanowata
* złotokasztanowata
* brunatnokasztanowata
Izabelowata
Sierść ma kolor zbliżonej do koloru słabo wypieczonej bułki, grzywa i ogon zawsze barwy jaśniejszej lub białej.
Srokata
Na całym ciele występują białe łaty na tle innej maści.
Rozróżnia się odcienie:
* siwosrokate
* karosrokate
* kasztanowosrokate
* gniadosrokate
Tarantowata
Na tle maści siwej rozsiane są nieregularne maści karej, gniadej lub kasztanowej.
Dereszowata
Sierść składa się z włosów siwych oraz gniadych, kasztanowatych lub karych w ilości mniej więcej pół na pół. Maść głowy i często kończyn maści zasadniczej, natomiast na grzbiecie i zadzie przeważają włosy siwe.
Rozróżnia się odcienie:
* gniadodereszowate
* kasztanowodereszowate
* karodereszowate
1.4 Rasy Koni
KONIE GORĄCOKRWISTE
Koń achał-tekiński Pochodzenie: Turkmenia
Wysokość w kłębie: 150 - 160 cm
Umaszczenie: kasztanowate, gniade, często o złocistym odcieniu, także bułane
Pokrój: mała głowa, długi grzbiet, dość płytka klatka piersiowa, długie kończyny
Charakter: uparty, trudny w uzytkowaniu
Użytkowanie: wierzchowe
Koń angloarabski Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: 155 - 165 cm
Umaszczenie: często kasztanowate, gniade, i siwe
Pokrój: głęboka klatka piersiowa, krótki grzbiet, proporcjonalny zad
Charakter: żywy, odważny
Użytkowanie: ujeżdżenie, skoki przez przeszkody, wkkw
Appaloosa Pochodzenie: USA
Wysokość w kłębie: 140 - 150 cm
Umaszczenie: prawie wyłącznie tarantowata
Pokrój: sylwetka w kwadracie, silne kończyny
Charakter: spokojny
Użytkowanie: wierzchowe
Koń czystej krwi arabskiej Pochodzenie: Arabia
Wysokość w kłębie: 145 - 155 cm
Umaszczenie: wszystkie podstawowe rodzaje umaszczenia, z wyjątkiem srokatego
Pokrój: mała głowa, często o profilu szczupaczym, krótki, dobrze umięśniony, poziomy zad z charakterystyczną odsadą ogona, mocne i suche kończyny
Charakter: dzielny, energiczny, inteligentny
Użytkowanie: wierzchowe, pokazy, wyścigi
Koń budionnowski Pochodzenie: Rosja
Wysokość w kłębie: ok. 160 cm
Umaszczenie: kasztanowate i gniade ze złotym połyskiem
Pokrój: mała głowa, mocny, zwarty tułów, suche i mocne kończyny
Charakter: żywy, cierpliwy, odważny
Użytkowanie: wyścigi, konkursy jeździeckie
Cob Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: 140 - 155 cm
Umaszczenie: wszystkie maści
Pokrój: krępy, zwarty, krótki grzbiet, mocne, krótkie kończyny
Charakter: inteligentny, posłuszny, spokojny
Użytkowanie: wierzchowe, do polowań
Koń doński Pochodzenie: stepy Rosji
Wysokość w kłębie: 150 - 160 cm
Umaszczenie: gniade i kasztanowate ze złotym połyskiem
Pokrój: długa szyja i grzbiet, dobrze umięśniony zad, długie, silne kończyny
Charakter: opanowany, niezawodny, niezależny
Użytkowanie: pod siodłem, rajdy
Koń pełnej krwi angielskiej Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: 150 - 170 cm
Umaszczenie: maści podstawowe
Pokrój: elegancki, o najwyższej wartości hodowlanej, częste wady kończyn
Charakter: pobudliwy, szybki w odruchach
Użytkowanie: wyścigi płaskie i z przeszkodami, skoki przez przeszkody
Koń fryzyjski Pochodzenie: Holandia
Wysokość w kłębie: 155 - 160 cm
Umaszczenie: kare
Pokrój: długa głowa, masywny tułów, krótkie kończyny
Charakter: spokojny, chętny do pracy
Użytkowanie: w zaprzęgu, wierzchowe
Furioso Pochodzenie: Węgry
Wysokość w kłębie: ok 160 cm
Umaszczenie: najczęściej kasztanowate
Pokrój: silne łopatki i grzbiet, dobrze umięśniony zad
Charakter: inteligentny, posłuszny
Użytkowanie: wierzchowe, zaprzęgowe, wyścigi z przeszkodami
Hackney Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: 150 - 160 cm
Umaszczenie: gniade, skarogniade, kare
Pokrój: mała głowa, zwarty tułów (kłoda), wysoko osadzona szyja
Charakter: żywy temperament, czujny
Użytkowanie: pokazy, wystawy, lekkie zaprzęgi, skoki przez przeszkody
Holenderski koń gorącokrwisty Pochodzenie: Holandia
Wysokość w kłębie: 160 - 175 cm
Umaszczenie: często kasztanowate, gniade, i siwe
Pokrój: silny, szeroki grzbiet, głęboka klatka piersiowa. bardzo dobrze umięśniony zad, solidne kończyny
Charakter: spokojny, łagodny, inteligentny
Użytkowanie: skoki przez przeszkody, ujeżdżenie, zaprzęgi
Koń lipicański Pochodzenie: Austria
Wysokość w kłębie: 148 - 160 cm
Umaszczenie: siwe, rzadziej kare i gniade
Pokrój: zwarta budowa, silnie umięśniony zad, suche i mocne kończyny
Charakter: posłuszny, inteligentny, wyniosły
Użytkowanie: wyższa szkoła jazdy
Koń małopolski Pochodzenie: Polska
Wysokość w kłębie: 158 - 165 cm
Umaszczenie: wszystkie maści
Pokrój: głowa mała, długa szyja, nieco słaby grzbiet, lekko ścięty i dobrze umięśniony zad, głęboka kłoda, długie kończyny
Charakter: wytrzymały
Użytkowanie: wierzchowe
Morgan Pochodzenie: USA
Wysokość w kłębie: 140 - 153 cm
Umaszczenie: gniade, kasztanowate
Pokrój: szeroki grzbiet, dobrze umięśniony zad, sylwetka dająca się wpisać w kwadrat
Charakter: żywy, wytrzymały, szybki
Użytkowanie: wszechstronne, idealny koń "rodzinny"
Palomino Pochodzenie: USA
Wysokość w kłębie: powyżej 140 cm
Umaszczenie: izabelowate (palomino)
Pokrój: typ wierzchowy
Charakter: inteligentny
Użytkowanie: wierzchowe, rodeo, rekreacja
Paso Peruano Pochodzenie: Peru
Wysokość w kłębie: 140 - 150 cm
Umaszczenie: różne maści
Pokrój: mocne kończyny i kopyta
Charakter: opanowany, wytrwały, chętny do pracy
Użytkowanie: praca na ranczo, pokazy, rekreacja
Paso Fino Pochodzenie: Puerto Rico
Wysokość w kłębie: 140 - 150 cm
Umaszczenie: wszystkie maści
Pokrój: głowa o profilu szczupaczym, sylwetka w typie konia andaluzyjskiego, charakterystyczne chody paso
Charakter: delikatny, łatwy w uzytkowaniu, inteligentny
Użytkowanie: wierzchowe, w zaprzęgu, rekreacja
Pinto Pochodzenie: USA
Wysokość w kłębie: bardzo zróżnicowana
Umaszczenie: srokate
Pokrój: zależny od typu konia
Charakter: inteligentny, wytrwały
Użytkowanie: wierzchowe, praca na ranczo, pokazy
Quarter Horse Pochodzenie: USA
Wysokość w kłębie: 148 - 155 cm
Umaszczenie: maści podstawowe
Pokrój: masywny, dobrze umięśniony
Charakter: pojętny, wrażliwy, rączy, aktywny
Użytkowanie: pod siodłem, praca na ranczo, rodeo, wyścigi
Angloarab Shagya Pochodzenie: Węgry
Wysokość w kłębie: 150 - 160 cm
Umaszczenie: siwe, rzadziej gniade, kare, kasztanowate
Pokrój: w typie silnego araba
Charakter: inteligentny, odporny
Użytkowanie: wierzchowe, zaprzęgowe
Criollo Pochodzenie: USA
Wysokość w kłębie: 140 - 150 cm
Umaszczenie: bułane w różnych odcieniach, także dereszowate i myszate
Pokrój: krępy, dobrze umięśniona łopatka, mocne kończyny, małe kopyta
Charakter: odporny, wytrzymały
Użytkowanie: robocze, używane przez farmerów i przez pasterzy bydła
Koń wielkopolski Pochodzenie: Polska
Wysokość w kłębie: 165 cm lub więcej
Umaszczenie: wszystkie maści podstawowe
Pokrój: mała głowa, głęboka klatka piersiowa, solidne kończyny
Charakter: łagodny, inteligentny
Użytkowanie: wierzchowe, zaprzęgowe (typ kombinowany)
KONIE ZIMNOKRWISTE
Clydesdale Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: 160 - 172 cm
Umaszczenie: dereszowate, gniade, kasztanowate
Pokrój: ciężka budowa, silny, krótki grzbiet, duże kopyta
Charakter: zrównoważony, spokojny temperament
Użytkowanie: do ciężkich prac transportowych, konkursy orki, wystawy
Włoski koń zimnokrwisty Pochodzenie: Włochy
Wysokość w kłębie: 150 - 160 cm
Umaszczenie: kasztanowate z jasną grzywą i ogonem, rzadziej dereszowate lub gniade
Pokrój: silnie umięśnione łopatki, masywny tułów, mocne kończyny
Charakter: przyjazny, spokojny, opanowany
Użytkowanie: w rolnictwie
Holenderski koń zimnokrwisty Pochodzenie: Holandia
Wysokość w kłębie: 160 - 170 cm
Umaszczenie: kasztanowate, gniade, siwe i kare
Pokrój: ciężki i masywny, bardzo silny, mocne kończyny
Charakter: łagodny, chętny do pracy
Użytkowanie: ciężkie prace w zaprzęgu
Perszeron Pochodzenie: Francja
Wysokość w kłębie: 160 - 170 cm
Umaszczenie: siwe lub kare
Pokrój: elegancka, szlachetna głowa, krótkie kończyny
Charakter: inteligentny, łagodnie usposobiony
Użytkowanie: ciężkie prace polowe i leśne
Koń szlezwicki Pochodzenie: Niemcy
Wysokość w kłębie: 150 - 160 cm
Umaszczenie: zazwyczaj kasztanowate z jasną grzywą i ogonem
Pokrój: duża głowa, głęboka klatka piersiowa, sylwetka wpisana w prostokąt na krótkich nogach
Charakter: przyjazny, chętny do pracy
Użytkowanie: pociągowe
Shire Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: 170 - 180 cm
Umaszczenie: najczęściej kare, gniade i siwe
Pokrój: silne umięśnienie, długie kończyny, szeroka pierś
Charakter: uległy, cierpliwy, spokojny
Użytkowanie: pociągowe, ostatnio coraz częściej znów uzywane w transporcie (browary), a także do ciężkich prac polowych
KONIE MAŁE I KUCE
Amerykański kuc szetlandzki Pochodzenie: USA
Wysokość w kłębie: do 112 cm
Umaszczenie: maści podstawowe, a także dereszowata i bułana
Pokrój: niewyrównany, długie kończyny
Charakter: łagodny, pojętny
Użytkowanie: w różnych zaprzęgach (sulki, czterokołowe buggy), często prezentowany w pokazach dla dzieci
Konik Falabella Pochodzenie: USA
Wysokość w kłębie: do 75 cm
Umaszczenie: wszystkie rodzaje umaszczenia
Pokrój: zachowane proporcje dużych koni, jednak słabej budowy, małe kopyta
Charakter: spokojny, przyjazny
Użytkowanie: wystawy, pokazy, bardzo lekkie zaprzęgi, zabawy dla dzieci
Kuc amerykański Pochodzenie: USA
Wysokość w kłębie: 110 - 130 cm
Umaszczenie: tarantowate
Pokrój: głowa w typie araba, mocny zad, poprawne kończyny
Charakter: inteligentny, łagodny
Użytkowanie: kuc wierzchowy dla dzieci
Kuc jawajski Pochodzenie: Indonezja
Wysokość w kłębie: 120 - 130 cm
Umaszczenie: wszystkie maści
Pokrój: lekka budowa, mocny
Charakter: chętny do pracy
Użytkowanie: wierzchowe, w zaprzęgu
Kuc australijski Pochodzenie: Australia
Wysokość w kłębie: 120 - 140 cm
Umaszczenie: wszystkie maści
Pokrój: orientalna głowa, krótki grzbiet i kończyny, twarde kopyta
Charakter: łagodny, inteligentny
Użytkowanie: kuc wierzchowy dla dzieci
Koń Camargue Pochodzenie: Francja
Wysokość w kłębie: 130 - 140 cm
Umaszczenie: siwe
Pokrój: orientalna głowa, krótki grzbiet, mocne kończyny i kopyta
Charakter: spokojny, chętny do pracy
Użytkowanie: wierzchowiec do rekreacji, używany także przez pasterzy bydła
Kuc Connemara Pochodzenie: Irlandia
Wysokość w kłębie: 140 - 148 cm
Umaszczenie: głównie siwe, lecz także inne maści podstawowe
Pokrój: głęboki, zwarty, krótkie kończyny, inteligentne spojrzenie
Charakter: wytrzymały, silny, zrównoważony
Użytkowanie: wierzchowe, rekreacja
Kuc Dales Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: do 142 cm
Umaszczenie: kare, kasztanowate, skarogniade, gniade, siwe
Pokrój: silna budowa, krótkie kończyny, ładna głowa
Charakter: spokojny, inteligentny
Użytkowanie: rekreacja, lekkie zaprzęgi
Kuc Dartmoor Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: do 120 cm
Umaszczenie: gniade, skarogniade
Pokrój: mocnej budowy, umięśniony zad, cienkie, mocne kończyny
Charakter: spokojny, przyjazny
Użytkowanie: idealny koń dla dzieci, lekkie zaprzęgi
Kuc Exmoor Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: do 120 cm
Umaszczenie: gniade, skarogniade, bułane
Pokrój: mocny, przysadzisty, silne kończyny
Charakter: chętny do pracy
Użytkowanie: rekreacja, lekkie zaprzęgi, rajdy wytrzymałościowe
Kuc Fell Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: do 140 cm
Umaszczenie: kare, skarogniade, gniade, siwe
Pokrój: długa szyja, dobrze umięśniony tułów, mocne kończyny
Charakter: przyjazny, chętny do pracy, zdecydowany
Użytkowanie: wierzchowiec dla dzieci, lekkie zaprzęgi, rekreacja
Koń fiordzki Pochodzenie: Norwegia
Wysokość w kłębie: ok. 145 cm
Umaszczenie: wyłącznie bułane
Pokrój: masywna kłoda, krótkie kończyny, strzyżona, stojąca grzywa
Charakter: posłuszny, chętny do pracy
Użytkowanie: w rolnictwie, w zaprzęgu, juczne
Haflinger Pochodzenie: Austria
Wysokość w kłębie: ok. 140 cm
Umaszczenie: jasnokasztanowe z jasną grzywą i ogonem
Pokrój: długi grzbiet, dobrze umięśniony zad, krótkie konczyny
Charakter: spokojny, pracowity
Użytkowanie: juczne, wierzchowe, zaprzęgowe
Kuc Highland Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: ok. 140 cm
Umaszczenie: najczęściej siwe lub bułane
Pokrój: przysadzisty, głęboka klatka piersiowa, krótkie kończyny
Charakter: ufny, chętny do współpracy
Użytkowanie: w małych gospodarstwach rolnych, prace leśne, rekreacja
Koń huculski Pochodzenie: Rosja
Wysokość w kłębie: 135 - 140 cm
Umaszczenie: najczęściej gniada, myszata, lub kara
Pokrój: krępa budowa ciała, długa głowa, krótki kark, kłoda szeroka, głęboka i długa, krótkie kończyny o małych, mocnych kopytach
Charakter: odporny, żywotny, łagodny, dzielny w pracy
Użytkowanie: rekreacja, turystyka górska, rajdy terenowe, zaprzęgi
Kuc islandzki Pochodzenie: Islandia
Wysokość w kłębie: 130 - 145 cm
Umaszczenie: zróżnicowane
Pokrój: duża głowa, zwarta kłoda, mocne kończyny, twarde, małe kopyta
Charakter: inteligentny, posłuszny
Użytkowanie: wierzchowe, cyrk
Konik polski Pochodzenie: Polska
Wysokość w kłębie: 134 - 136 cm
Umaszczenie: myszate, odmiany niewielkie
Pokrój: głowa lekka, kłoda dość długa, ścięty zad, kończyny krótkie, suche o niedużych, mocnych kopytach
Charakter: wybujały temperament
Użytkowanie: hodowla w warunkach rezerwatowych oraz w grupie stajennej
Koń Przewalskiego Pochodzenie: Mongolia
Wysokość w kłębie: 130 - 145 cm
Umaszczenie: bułane dzikie
Pokrój: krępy, ciężka, masywna głowa, stojąca grzywa bez grzywki, silne kończyny
Charakter: dziki temperament, oodważny
Użytkowanie: hodowlane
Mustang Pochodzenie: USA, Meksyk
Wysokość w kłębie: 140 - 150 cm
Umaszczenie: wszystkie maści
Pokrój: lekka budowa, mocne kończyny
Charakter: nieustępliwy, niezależny
Użytkowanie: wierzchowe, rajdy
Kuc New Forest Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: 120 - 140 cm
Umaszczenie: wszystkie maści
Pokrój: krótki grzbiet, głęboka klatka piersiowa, zwinny, silny
Charakter: spokojny, inteligentny
Użytkowanie: wierzchowe, rekreacja
Kuc wierzchowy Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: do 142 cm
Umaszczenie: wszystkie maści
Pokrój: silna budowa, wytrzymały
Charakter: inteligentny, przyjazny
Użytkowanie: kuc wierzchowy dla dzieci, skoki przez przeszkody
Kuc szetlandzki Pochodzenie: Wielka Brytania
Wysokość w kłębie: ok. 100 cm
Umaszczenie: wszystkie maści
Pokrój: mała głowa, przysadzisty, zwarty, krótkie kończyny, małe kopyta
Charakter: nieustępliwy
Użytkowanie: kuc wierzchowy dla dzieci
Tarpan Pochodzenie: Rosja
Wysokość w kłębie: ok. 135 cm
Umaszczenie: myszate
Pokrój: krępa budowa ciała, mała głowa, prosty, mocny grzbiet, kończyny krótkie, smukłe, suche o wąskich i mocnych kopytach
Charakter: żywy, płochliwy
Użytkowanie: niestety został całkowicie wytępiony, ostatnia zagłada miała miejsce w drugiej poł. XIX w.
1.5 Zmysły koni
Wzrok
Konie mają bardzo duże oczy i widzą dobrze zarówno w dzień jak i nocą. Oczy konia są umieszczone po bokach głowy, dzięki czemu zwierzę obejmuje wzrokiem prawie cały horyzont. Na to, co się dzieje przed nim, koń patrzy dwuocznie. Ci się dzieje z boku, dostrzega jednym okiem. Koń może więc widzieć jednocześnie dwa obrazy.
Rada
Jeśli podchodzisz do konia z boku ku przodowi, koń cię nie widzi. Powinnaś odezwać się do niego spokojnym tonem i zaczekać, aż na ciebie spojrzy
Słuch
Uszy końskie są poruszane wieloma małymi mięśniami. Są tak ruchliwe, że każde z nich niezależnie może obrócić się 180. Dzięki temu koń może odbierać dźwięki z dwóch kierunków jednocześnie. Słuch koni jest znakomicie wykształcony, dlatego są one tak wrażliwe na hałas. Słyszą one tony wyższe ja i niższe od słyszalnego przez człowieka. Dlatego powinnaś przemawiać do konia spokojnym i cichym głosem. Uszy zdradzają także, co koń akurat szczególnie interesuje. Kiedy koń kładzie uszy, oznacza to, że boi się lub jest zły. Nie podchodź blisko, bo może cię kopnąć bądź ugryźć. Jeśli strzeże uszami do przodu i do tyłu, jest w dobrym nastroju i interesuje się otoczeniem.
Węch
Konie mają dobry węch. Zarówno wrogów jak i przyjaciół rozpoznają po zapachu. W ten sposób klacz rozpoznaje swoje źrebię, a źrebię- swoją mamę. Jeśli koń czuje jakieś specjalnie interesujący zapach, podnosi głowę, unosi górną wargę i silnie wciąga powietrze. Wygląda to jak szczerzenie zębów, ale jest wietrzeniem.
Rada
Jeśli koń cię, nie zna pozwól mu się spokojnie obwąchać
Czucie
Wokół nozdrzy, na dolnej wardze i przy oczach ma rozmieszczone włosy czuciowe. Dzięki tym włosom może badać swe otoczenie z dużą dokładnością. W ciemnej stajni koń czuje się zupełnie pewnie i nawet całkiem ślepe konie nie boją się. Za pomocą włosów czuciowych na pysku koń wybiera paszę. Włosy wokół oczu chronią je przed zranieniem. Są one bardzo wrażliwe dla zwierząt i nie powinno się ich usuwać. W poznawaniu środowiska ważną rolę spełnia także skóra. Konie, które czują do siebie sympatię, gryzą się i ocierają o siebie wzajemnie. Takie kontakty z towarzyszami są dla nic koni bardzo istotne. Ponieważ są one dużo większe i silniejsze niż ty, nie możesz pozwalać, aby cię któryś gryzł czy potrącał. Postaw sprawę wyraźniej i zawstydź konia. Powinien on uznać, że człowiek zajmuje wyższe miejsce w hierarchii. Sympatię okazuje się przez głaskanie, klepanie i tonem głosu. W ten sposób nauczy się, że ludzie zachowują się inaczej niż jego pobratymcy. W takiej sytuacji zachowuj się zawsze tak samo i jednocześnie. Tak zdobędziesz szacunek konia.
Smak
Smak służy koniom do rozpoznawania roślin dla nich jadalnych i niejadalnych. Na ogół konie wolą smak słodki od gorzkiego. Odpowiada im również smak kwaśny, dlatego bardzo lubią jabłka. Niektórym wierzchowcom odpowiada smak rdzewiejącego metalu, który ludzie uważają za niemiły. Nie wolno się jednak zdawać na instynkt koni, gdyż czasami (np. gdy dokucza koniowi głód) on zawodzi. Niektóre bowiem rośliny tracą swój niemiły smak po zerwaniu. Koń może się zatruć zieleniną podawaną mu przez „uprzejmych znawców” koni.
ROZDZIAŁ II
ŻYWIENIE KONI
2.1 Podstawowe informacje o żywieniu koni
Żywienie koni jest bardzo ważnym elementem pracy hodowlanej. Niedożywienie powoduje zmniejszenie wartości użytkowej koni, a więc i słabe wyniki sportowe. Niedożywione klacze dają słabe potomstwo, a ogiery są złymi rozpłodnikami. Również przekarmienie ma ujemne skutki, zwłaszcza dla koni po urazach kończyn, gdzie każdy dodatkowy kilogram jest silnie odczuwany przez nogi. Bez względu na sposób użytkowania koni można dopatrzeć się pewnych ogólnych zasad, których lepiej się trzymać. Można w ten sposób uniknąć wielu nieprzyjemnych sytuacji.
Pobieranie pokarmu
Pasza pobierana jest przez konia za pomocą warg. Pokarm jest rozcierany przez doskonale do tego celu przystosowane zęby, a następnie dokładnie żuty. Jeśli pokarm jest suchy, przeżuwanie trwa dłużej. Proces ten jest wspomagany przez ślinę wydzielaną przez gruczoły przyuszniczne.
Żołądek
Żołądek jest jednokomorowy. Jego budowa nie pozwala na cofanie się pokarmu do przełyku. Należy więc wystrzegać się podawania paszy, których koń nie może przetrawić. U ludzi takie eksperymenty kończą się wymiotami. U koni może być konieczna interwencja lekarza weterynarii.
Pojemność żołądka wacha się od kilku do kilkunastu litrów. Biorąc pod uwagę wielkość konia, jest to niedużo. Trzeba więc pamiętać, że nie należy konia karmić obficie na raz.
Czas trawienia pokarmu w całym przewodzie pokarmowym jest zależny od rodzaju pokarmu. Pierwsze porcje niestrawionych resztek pokarmu wydalane są od 1 do 1.5 doby1, a resztki na czwarty i piąty dzień od nakarmienia.
Zasady, których należy się trzymać
Nie należy podawać na raz zbyt dużej ilości paszy. Najlepiej jest podawać ją jak najczęściej, w małej ilości.
Najpierw należy konia napoić, potem podać paszę suchą.
Należy przestrzegać zasady regularnego karmienia o stałych godzinach.
Nie wolno gwałtownie przechodzić z jednej paszy na drugą.
Nie powinno się podawać paszy łatwo fermentującej ani pęczniejącej.
Pokarm i woda stanowią dwie najważniejsze rzeczy w życiu konia. Zwierzę pozbawione odpowiedniej ilości pożywienia i wody zacznie chudnąć, jego stan zdrowia pogorszy się i w stosunkowo krótkim czasie zdechnie. Zjawisko to można zaobserwować u dzikich koni i kuców zwłaszcza w okresie zimy lub warunkach suszy. Niestety, konie są czasem zaniedbywane przez właścicieli, którzy ignorują ich podstawowe potrzeby lub często nie troszczą się o nie wystarczająco dobrze.
Koń, który nie wykonuje żadnej pracy, nie potrzebuje takiej ilości pożywienia jak ten, który pracuje lub poddawany jest intensywnemu treningowi. Zbyt obfite karmienie może być równie szkodliwe jak niedożywienie. Przekarmione zwierzę łatwo rozpoznać, gdyż jego brzuch nienaturalnie wystaje po obu stronach, a mięśnie są zwiotczałe. Stan taki nie nastąpi, jeżeli koń otrzyma właściwe pożywienie i rozsądną porcję ruchu.
Zużycie Energii
Zużycie energii przez konia domowego, od którego wymaga się siły, szybkości i długotrwałej pracy w zaprzęgu lub pod siodłem, jest zróżnicowane. Jeśli nie zapewnimy koniowi wysokokalorycznego pożywienia, nieosiągalnego w warunkach naturalnych, może stracić kondycję. podawany pokarm musi być zbilansowany pod względem energetycznym, zawierać pozostałe składniki odżywcze, witaminy i dodatki mineralne niezbędne dla utrzymania konia w doskonałej kondycji.
Cele Prawidłowego Żywienia
1. Utrzymanie zdrowia konia na takim poziomie, który zapewnia odporność na choroby lub łagodzi ich przebieg tak, iż szybko następuje wyzdrowienie. 2. Uzyskanie, także z pomocą odpowiedniego treningu i pielęgnacji, sprawności fizycznej, umożliwiającej wykonywanie pracy. 3. Unikanie jakiegokolwiek stresu żywieniowego. Pasza zbyt kaloryczna lub o zbyt wysokiej zawartości białka może spowodować stres i wynikające z niego konsekwencje dla konia Zasady Żywienia 1. Ilość energii przyjmowanej z pokarmem musi równoważyć jej straty. Nadmiar podawanego pożywienia obciąża układ trawienny i krążenia, obniżając ich sprawność. Niedobory składników pokarmowych prowadzą do utraty kondycji. 2. Paszę podawać trzeba często i w małych dawkach- największa jednorazowa dawka paszy treściwej nie powinna przekraczać 2 kg. (jest to jednak tylko uogólnienie dlatego że patrząc na tabelę żywieniową ciężko nie przekroczyć dawki 2 kg. gdy koń ma 180 cm i wykonuje ciężką pracę :)) 3. Po nakarmieniu należy zapewnić godzinną przerwę na trawienie, zanim koń przystąpi do pracy. 4. Powinny być zachowane proporcje pomiędzy paszami o wysokiej wartości odżywczej, a paszą objętościową, którą zazwyczaj jest siano. Powinno ono stanowić od 50% do 75% dawki pokarmowej- wtedy układ trawienny funkcjonuje najlepiej. 5. Koń musi mieć zawsze dostęp do wody, niezbędnej dla prawidłowego przebiegu procesu trawienia.
Tabela Żywieniowa
Prawidłowe żywienie konia opiera się na kilku podstawowych zasadach. Stosunek paszy objętościowej do treściwej zależy od rodzaju pracy wykonywanej przez konia i powinien być następujący (pasza objętościowa-siano: pasza treściwa)
lekka praca=2:1 średnio ciężka=1:1 ciężka=1:2
Ilość Skarmianej Paszy
Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe to cecha indywidualna.
Przybliżone dawki, w zależności od wzrostu konia, to:
Wzrost (cm) poniżej 120 120-130 130-140 140-150 150-160 pow. 160
Dawka dzienna (kg) 6,3-7,2 7,2-8 9-10 10-11 11-12 12-12,5
2.2 Podstawowe Pasze i dodatki
Podstawowe Pasze Treściwe
Mieszanka Treściwa
Mieszanka treściwa składa się z owsa, jęczmienia i kukurydzy, w odpowiednich proporcjach, z dodatkiem innych składników
Owies
Główne źródło energii to owies, który zawiera tłuszcze, skrobię i do 11% białka.
Granulat
Pasze treściwe produkowane są często w formie granulatów. Zawartość białka bywa w nich różna, w zależności od produktu (są np. dla koni sportowych, dla źrebnych klaczy)
Płatki Kukurydziane
Zasobne w kalorie, ale zawierają niewiele białka i są dość ciężko strawne. Można je podawać z paszami z roślin strączkowych.
Jęczmień
Jęczmień jest bardziej energetyczną paszą niż owies, jest jednak o wiele twardszy. Parowany jęczmień ma znakomity wpływ na kondycję konia.
Siemię Lniane
Nasiona lnu zawierają dużo białka (26%) i wspaniale poprawiają kondycję. Siemię lniane należy zawsze podawać rozgotowane.
Pasze Objętościowe
Pasze objętościowe to: - siano
-można podawać mieszankę siana i słomy owsianej
- owoce i warzywa (są one urozmaiceniem dla konia, zawierają sporo wody, wartościowe związki mineralne i witaminy)
-sieczka (drobno pocięta słoma)
-słoma owsiana (konie bardzo ją lubią gdyż jest słodka)
DODATKI
Czosnek
Dowiedziono, że czosnek jest doskonałym naturalnym lekarstwem, nie mającym działania ubocznego. Jest dobrym dodatkiem do paszy.
Mączka Wapienna
Jakiekolwiek zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforowej wymagają podawania mączki wapiennej w ilości ok. 57 g dziennie.
Dodatki Mineralne
Związki mineralne w miarę potrzeby podaje się dodatkowo. Zapewniają one prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
Melasa
Melasa i jej pochodne dostarczają łatwo przyswajalnych kalorii.
Tran
Tran doskonale wpływa na kondycję i stan sierści.
Otręby Pszenne
Otręby to pozostałość ziaren pszenicy po uzyskaniu z nich mąki. Dzienna porcja wynosząca 0,9 kg. jest zupełnie wystarczająca.
2.3 Dzienny pożądek żywienia wg. T. Hawcrofta
Typ konia 8 rano 12 w południe 17 po południu
W okresie ciężkiej pracy
Koń wyścigowy, konie na długie dystanse, konie na krótkie dystanse (1/4 mili) 2kg owsa,
1kg kukurydzy,
500g owsianych plewów,
2kg siana:lucerna lub łąkowe 2kg owsa
Zielonka ze świeżo skoszonej trawy lub 10-minutowe skubanie 2kg owsa,
1kg kukurydzy,
500g plewów owsianych,
2kg lucerny lub łąkowego siana,
250g mąki sojowej,
500g otrębów,
40g wapnia,
120g witaminowo-mineralnych pigułek,
60g soli z elektrolitami
Przy ciężkiej pracy
Koń sportowy
Koń do polowania z gończym
Koń do gry w polo 2kg owsa,
500g plewów,
2kg siana: lucerna albo łąkowe 2kg owsa,
Zielonka ze świeżo skoszonej trawy lub 10-minutowe skubanie 2kg owsa,
500g plewów,
2kg siana: lucerna, owsiane, łąkowe,
250g mączki z fasoli sojowej,
500g otrębów,
40g pigułek witaminowo-mineralnych,
60g soli z elektrolitami
W okresie nieobciążenia pracą
Koń wyścigowy, koń na długie dystanse, koń sportowy 1kg owsa,
3kg siana: lucerna albo łąkowe,
500g owsianych plewów 1kg owsa,
2kg siana owsianego,
Zielonka ze świeżo skoszonej trawy lub 10-minutowe skubanie 1kg owsa,
3kg siana:lucerna lub łąkowe,
500g otrębów
Koń rekreacyjny 1kg owsa,
2kg siana: lucerna albo łąkowe 2kg siana owsianego,
wypasanie na pastwisku w ciągu dnia 1kg owsa,
2kg śruty,
500g plewów,
500g otrąb,
40g wapnia,
120g pigułek witaminowo-mineralnych,
60g soli zawierającej elektrolity
2.4 Żywienie grup hodowlanych
Ogiery
W żywieniu ogierów potrzeby pokarmowe wynikają głównie z wykonywanej pracy reprodukcyjnej. W dopasowaniu pasz należy więc brać pod uwagę, czy zwierzę jest w sezonie kopulacyjnym czy pozakopulacyjnym. W pierwszym z nich energia powinna być dostarczona w ilości 6X większej niż w okresie spoczynku. Należy również zwiększyć ilość podawanego białka, witamin i soli mineralnych podając mączki zwierzęce, chude mleko, kurze jaja. Najlepszymi paszami będą tu: ziarna zbóż, otręby, nasiona roślin strączkowych, drożdże, kiełki słodowe, siano bardzo dobrej jakości, zielonki i okopowe.
Klacze źrebne i karmiące
Dla tej grupy zwierząt najlepsze jest przebywanie na pastwisku, pobieranie dużych ilości zielonek, a co za tym idzie zażywanie ruchu i słońca (wit. D), co wpływa zbawiennie na rozwój ciąży, poród, połóg, wychów źrebiąt. Oprócz tego należy podawać siano bardzo dobrej jakości, otręby pszenne, które działają mlekopędnie, mieszanki zbożowe, kiełki słodowe, siemię lniane, drożdże, śrutę sojową lub słonecznikową. U klaczy przed porodem zmniejszamy ilość zadawanych pasz treściwych. Klaczom karmiącym zaleca się je zwiększyć, dodając pasze wysokobiałkowe.
Młodzież
W początkowym okresie poprodowym źrebię należy bezwzględnie dopuścić do sutków klaczy, aby pobrało siarę. Jej znaczenie jest ogromne, ponieważ ma działanie rozwalniające i ułatwia wydalenie smółki, posiada duże ilości globulin, która dają źrebięciu długotrwałą odporność, zawiera duże ilości tłuszczów stanowiących źródło składników energetycznych, ma wiele składników mineralnych: Ca, Mg, K, Na, Cl. Po dwóch tygodniach od narodzenia można zacząć podawać siano, po trzech, czterech gnieciony owies. Najczęściej w wieku sześciu miesięcy następuje odsadzenie żrebięcia i wtedy zwierzę powinno być przystosowane do samodzielnego pobierania pokarmu.
Konie sportowe
Konie sportowe niewątpliwie wymagają ściśle określonych dawek pokarmowych i doboru paszy, bowiem od tego zależą ich wyniki. W diecie tej należy ograniczyć białko na rzecz zwiększonej energii. Najlepszymi paszami więc są ziarna zbóż, kukurydza, no i oczywiście znakomite siano.
Mesz
Jest to pasza doskonała dla wszystkich grup koni. Jej składniki poddawane są wymieszaniu, a następnie pażeniu. Podawana jest dwa, trzy razy w tygodni ze względu na wysoki koszt jej sporządzenia.
Oto jej skład: 1kg owsa, 0.5kg otrąb pszennych, 200g siemienia lnianego, 20gr soli kuchennej, 0.5 kg suszu z traw. Komponenty mieszanki można zmieniać dodając np.: płatki kukurydziane.
2.5 Zasady pojenia koni
Koń potrzebuje stosunkowo dużych ilości wody do trawienia i przemiany materii. Ilość ta zależy od zawartości suchej masy w dawce pokarmowej. Można przyjąć, że koń pobiera ma l kg spożytej suchej masy 2—3 l wody. W jednakowych warunkach młode zwierzęta potrzebują więcej wody na jednostkę masy ciała niż zwierzęta dorosłe. Źrebięta piją 2—4 razy więcej wody w stosunku do wagi ciała od sztuk dorosłych. Dlatego też źrebiętom również w okresie ssania należy zapewnić dostęp do wody od pierwszych dni życia.
Odsadki zależnie od rasy i masy ciała potrzebują 4,5—8 l wody na dobę, roczniaki 12—30 l, dwulatki 16—35 l, trzylatki 30—40 l. Bezpośrednim skutkiem ograniczenia dawki wody jest, zmniejszenie spożycia i wykorzystania paszy, a przez to zahamowanie wzrostu.
Zapotrzebowanie wody przez konia roboczego zależy od wielu czynników, przeciętnie można przyjąć, iż wynosi ono podczas pracy średniej 7—13 l. na 100 kg m.c. konia, a w pracy ciężkiej 8—15 l. Zwłaszcza dużo wody potrzebują klacze karmiące — około 10 l na 100 kg m.c.
Konie sportowe ‘należy poić do woli, lecz na 2—3 godziny przed gonitwą lub konkursem, ponieważ pobrana woda stanowi dodatkowy balast, a poza tym nagromadzona w jelicie ślepym działa w sposób mechaniczny na przeponę.
W czasie pracy należy poić konie na pół godziny przed jej zakończeniem, a także w miarę możności przed każdorazowym karmieniem. Co prawda woda nie rozcieńcza pobranej karmy, przepływa bowiem przy ściance żołądka,, jednak znane są wypadki, kiedy po nakarmieniu koma owsem, jęczmieniem, bobikiem, żytem wcześniejsze niż po 1,5 godz. pojenie spowodowało morzysko. Niebezpieczne jest również pojenie zimną wodą koni zgrzanych i przemęczonych, może to bowiem być przyczyną ochwatu. Bardzo ważne jest zapewnienie zwierzętom wody pitnej o odpowiedniej temperaturze, tj. 10—12C dla koni dorosłych i ok. 16C dla źrebiąt, oczywiście z uwzględnieniem temperatury zewnętrznej. Konie chętniej piją wodę nieco chłodniejszą niż bydło. Jednak zbyt zimna woda może wywołać morzysko, u klaczy poronienie, a u młodzieży reumatyzm. Jednocześnie zwierzęta zmuszone są w tym przypadku do zużywania znacznej ilości ciepła z organizmu na ogrzanie tej wody do temperatury ciała.
Konie należy zawsze poić wodą świeżą. Przyjemny smak i orzeźwiające działanie wody zależy od ilości rozpuszczonych w niej soli mineralnych i pochłoniętych przez .nią gazów. Wodę miękką, ubogą w sole mineralne konie piją niechętnie. Woda dla koni dorosłych, jak i dla źrebiąt powinna mieć ogólną twardość około 10 stopni, z dopuszczalną górną granicą do 15 — dla koni dorosłych i do 12 stopni — dla źrebiąt i młodzieży. Woda deszczowa jest do pojenia nieodpowiednia, ponieważ brak w niej wszelkich substancji mineralnych. Również, jak podaje Olbrycht (1955), woda zbyt twarda, zawierająca dużo składników mineralnych, nie jest odpowiednia dla koni w treningu.
Z drugiej strony w centrum treningu koni wyścigowych w Newmarket i Kentacky. gdzie woda jest mocno wapienna, poi się komie wodą na pół zmieszaną z deszczówką, a niektórzy trenerzy poją tylko deszczówką. Sławny trener angielski Persse (1940) twierdzi, że gdy zmieniono deszczówkę ma wodę wodociągową lub ze studni, pogorszył się wygląd koni i postępy w treningu. Natomiast po powrocie do pojenia deszczówką konie poprawiły się w ciągu tygodnia, i to bardzo znacznie. Z tego faktu nie należy jednak wnioskować, że pojenie deszczówką jest wskazane wszędzie; można stosować tylko tam, gdzie woda jest zbyt twarda. Wody opadowe zawierają znaczne ilości gazów, zwłaszcza azotu, tlenu i dwutlenku węgla, który nadaje wodzie odczyn kwaśny, co pozbawia ją właściwego smaku.
Konie są bardzo wrażliwe na smak wody i jej zapach, nawet wtedy, gdy są bardzo spragnione.
Do chwili obecnej mię opracowano specjalnych norm zoohigienicznych wody pitnej. Woda przeznaczona do pojenia zwierząt swą jakością nie może odbiegać od ogólnie przyjętych norm dla wody przeznaczonej dla ludzi.
Woda do picia powinna być przezroczysta, bez zapachu i smaku oraz dostatecznie miękka,, nie może zawierać substancji trujących, a zawartość substancji szkodliwych dla zdrowia nie może przekraczać dopuszczalnych ilości. Nie może być zanieczyszczona ściekami, zawierać drobnoustrojów chorobotwórczych, pasożytów i ich form rozwojowych, zawartość drobnoustrojów powinna być ograniczona. Jakość wody w sensie sanitarno-higienicznym zależy nie tylko od pochodzenia, lecz i od jakości zbiorników i źródeł wody, od obudowania i ich konserwacji, od urządzeń czerpalnych oraz od jakości poideł i sposobu pojenia. Ocenę wody przeprowadza się na podstawie opisu miejsca pobrania oraz wyników badań laboratoryjnych.
Według Erysmana woda pitna powinna odpowiadać następującym warunkom: sucha pozostałość po odparowaniu poniżej 500 mg/l, w tym tlenku wapnia (CaO) i tlenku magnezu (MgO) łącznie — poniżej 200 mg/l, MgO nie więcej niż 50 mg/l, chloru poniżej 30 mg/l, siarczanów w przeliczeniu na kwas siarkowy poniżej 80 mg/l, azotanów w przeliczeniu na kwas azotowy poniżej 40 mg/l, azotynów i amoniaku najwyżej ślady. Utlenialność 3 mg O3 na litr, twardość ogólna w stopniach poniżej 20.
Woda do picia nie powinna zawierać: ołowiu, miedzi, arsenu — można jednak uznać za zdatną do picia wodę, jeżeli zawiera: ołowiu najwyżej 0,05 mg/l, fluoru l mg/l, miedzi do 3 mg/l, cynku 5 mg/l, związków fenolowych w przeliczeniu na czysty fenol — najwyżej 0,001 mg/l, chloru czynnego (woda wodociągowa) — nie więcej niż 0,1 mg/l. Wody ubogie w jod zawierają go l mg/l, a bogate — powyżej 10 mg/l. W wodach górskich Jodu się nie stwierdza. Twardość wody oznacza się bądź w stopniach, bądź w miligramorównoważinikach (milivale) Jonów wapnia i magnezu w litrze wody. W Polsce obowiązują stopnie niemieckie (10 mg CaO na litr) czyli 0,3566 mval. Woda o stopniu twardości: 0,5, czyli O—1,78 mval — jest b. miękka; 5—10 (1,78—3,57 mval) — miękka; 10—15 (3,57—5,35 mval) — średnio twarda, 15—20 (5,35—71,3 mval) — dość twarda; 20—30 (7,13—10,7 mval) — twarda i powyżej 30 stopni — bardzo twarda.
W badaniach bakteriologicznych wody pitnej specjalną uwagę zwraca się na oznaczenie ilości drobnoustrojów z grupy pałeczki okrężnicy (Bacterium coli), które przyjęto za wskaźnik zanieczyszczenia wody. Miano (indeks) coli jest to najmniejsza (wyrażona w mililitrach) objętość wody, w której stwierdza się jeszcze pałeczkę okrężnicy. Polskie przepisy sanitarne dopuszczają w wodzie pobieranej ze studni m. coli == == 10, a w wodzie dostarczanej centralnym wodociągiem m. coli == 50, dobra woda pitna powinna mieć m. coli równe 100.
Rączkiewicz i Budzyński (1975) przeprowadzili badania dotyczące zmian jakościowych wody zachodzących w poidłach indywidualnych i grupowych koni w stajni w okresie zimowym. Stwierdzono zmiany poszczególnych wskaźników fizykochemicznych i bakteriologicznych wody w miarę upływu czasu. Np. amoniak w badanej wodzie wodociągowej nie został stwierdzony, wykryto go jednak natychmiast po napełnieniu poidła w ilości 0,7 mg/l i obserwowano systematyczny wzrost do 1,3 mg/l po l godz.; 2,7 mg/l po 6 godz. i do 5,5 mg/l po 24 godzinach. Wartości te znacznie przekraczają dopuszczalne stężenie amoniaku w wodzie. Także ilość flory bakteryjnej w wodzie przetrzymywanej w poidłach przekraczała znacznie dopuszczalne normy. Znacznym zmianom ulegało także miano coli,
Z przeprowadzonych badań wynika, iż możliwe jest przetrzymywanie wody w stajni nawet w ciągu 24 godzin w wiadrach, jednak powinny one być szczelnie przykryte. W innym przypadku wydaje się, że lepiej Jest poić konie wodą nieco zimniejszą, ale zupełnie świeżą i czystą niż odstaną (cieplejszą), która łatwo może być zanieczyszczona.
2.6 Choroby koni powodowane przez nieodpowiednie żywienie
Morzyska, czyli kolki, stanowi około 30 przypadków o zbliżonej etiologii. W początkowej fazie zwierzę jest zaniepokojone, zaczyna grzebać nogami, następnie występują silniejsze bóle, przy których koń pokłada się i wstaje na przemian, w ostatniej fazie choroby zwierzę odczuwa bóle o charakterze napadowym i ciągłym, tarza się wydaje dziwne dźwięki siada na zadzie.
Przyczyny:
-wewnątrzustrojowe: wynikają z błędów anatomicznych, długiej krezki jelitowej, nowotworów, wad uzębienia, łykawości.
-zewnątrzustrojowe: nieodpowiednie żywienie, zbyt obwite, popsute, zatrute grzybami, pleśniami, zbyt wilgotne, zapiaszczona pasza, przegłodzenia zwierzęcia, podanie zbyt zimnej wody.
Ostry nieżyt żołądka: pierwszym objawem jest brak apetytu, osowiałość zwierzęcia, zmiany w zachowaniu, następnie występują biegunki lub zaparcia.
Przewlekły nieżyt żołądka: Zauważalne staje się wychudzenia zwierzęcia, znaczny spadek sił i apetytu, wzmożona potliwość.
Ostre rozszerzenie żołądka: wyraźne bóle, potliwość, zaburzenia krążenia, ratunkiem okazuje się usunięcie gazów i sfermentowanej treści z żołądka.
Przewlekłe rozszerzenie żołądka: zwiększenie objętości jamy brzusznej, wyraźne duszności.
Wzdęcie jelit: powodowane przez dużą ilość gazów zgromadzoną w jelitach i zachodzącą tam nadmierną fermentacją.
Zatkanie jelit: zatrzymanie odwodnionego kału i zamknięcie światła jelita.
Zaczopowanie jelit: zamknięcie światła jelita przez niestrawione ciała obce, sierść, rośliny, kamienie jelitowe.
Zapiaszczenie: dostanie się do przewodu pokarmowego dużej ilości piasku, z paszą lub wodą, apetyt konia ulega zwiększeniu, także znacznie wzrasta jego masa ciała.
Wszystkie wyżej opisane przypadki należy bezwzględnie skonsultować z lekarzem
ROZDZIAŁ III
JAZDA KONNA
3.1 Chody Koni
Do naturalnych chodów koni należą: stęp, kłus, galop i cwał. Trzy pierwsze mają różne odmiany. Stęp na przykład może być pośredni, zebrany, wyciągnięty i swobodny. Natomiast kłus i galop- pośredni, roboczy, zebrany i wyciągnięty.
3.1.1 Stęp
Jest czterotaktowym chodem to znaczy, że podczas tego chodu słychać cztery uderzenia o ziemię, koń w tym chodzie nie traci nigdy oparcia o ziemie. Koń w tym chodzie wykonuje około 125 kroków na minutę, są one długie na około 1,8 m (stęp pośredni). Oczywiście nie jest to regułą ponieważ dobrze zbudowany koń w naturalnym stępie może przekroczyć tą granice. Aby ruszyć z miejsca należy działać łydkami na popręgu jednocześnie popuszczając wodze. W stępie jeździec powinien zachowując odpowiednią pozycję podążać za ruchem konia.
Stęp pośredni -wykroki jednakowej długości, tylne kopyta przekraczają ślady przednich.125 kroków na