Zasady ustrojowe Polski według Konstytucji z 1997 r.
„Zasady ustrojowe Polski według
Konstytucji z 1997 r.”
Ustrój polityczny - ogólna nazwa dla dowolnej formy sprawowania władzy publicznej; zespół zasad dotyczących władzy publicznej w państwie a także metod jej wykonywania. Zasady te określają przedmiot władzy państwowej, wytyczają zakres i główne kierunki aktywności państwa, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywateli precyzują formy i metody ich udziału w realizacji władzy państwowej. Ustrój polityczny może się opierać o zasady określone w dokumentach prawnych lub o tradycję. Współcześnie najczęściej określony jest konstytucyjnie. W literaturze prawniczej przez ustrój polityczny rozumie się podstawowe idee polityczne ustrojodawcy, na podstawie, których zbudowana jest władza publiczna i których rozwinięcie następuje bądź to w treści ustawy zasadniczej,
bądź też w drodze ustawodawstwa zwykłego. Można, zatem określić ustrój polityczny jako całokształt zasad odnoszących się w do organizacji i funkcjonowania władzy publicznej
w państwie. Ustrój polityczny państwa może przyjmować swoiste zabarwienie,
stąd szczegółowo można o nim mówić tylko w świetle zasad zawartych w konkretnej konstytucji. Obok pojęcia „ustrój polityczny” spotykane SA również takie określenia,
jak system polityczny czy system rządów. Nie są to jednak terminy równoznaczne,
które by mogły być stosowane zamiennie, każde z nich zawiera treść odmienną, różniącą się od innych. Najszerszym z nich jest pojęcie „system polityczny”, gdyż obejmuje ono struktury władzy publicznej, w tym państwo, ale także instytucje polityczne, jak partie, związki zawodowe, organizacje społeczne, a także panujące poglądy filozoficzne i polityczne. Ustrój polityczny przechodził w XX w. wyraźną ewolucję, a wyznaczały ją zmieniające się zasady, w oparciu
o które była organizowana władza publiczna, jak też różniące się od siebie, a stosowane
w praktyce systemy rządów. W konsekwencji zmieniał się także stopień demokratyzacji życia publicznego. Państwo zaś przechodziło okres demokracji parlamentarnej, ale także rządów autorytarnych, w określonych latach także totalitarnych. Zjawiska te zresztą były ze sobą ściśle powiązane i znajdowały wyraz w rozwiązaniach konstytucyjnych, utrwalanych albo
i pogłębianych w praktyce ustrojowej.
Konstytucja (od łac. constituo,-ere - urządzać, ustanawiać, regulować) - akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, który zazwyczaj ma najwyższą moc prawną
w systemie źródeł prawa w państwie. W skład materii konstytucyjnej mogą wchodzić różne zagadnienia. Konstytucja może, więc określać: podstawy ustroju społeczno - gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela. Konstytucje można dowolnie klasyfikować. W doktrynie prawa konstytucyjnego najczęstsze klasyfikacje to podział na konstytucje:
• Pisane (formalne) i niepisane (materialne),
• Pełne (regulujące całość spraw wchodzących w skład materii konstytucyjnej)
i częściowe, tzw. małe konstytucje,
• Uchwalane (przez: jedynie zwykły organ przedstawicielski albo konstytuantę
lub jedynie naród w referendum lub przez ciało ustrojodawcze i następnie naród)
oraz oktrojowane (nadane przez panującego),
• Sztywne i elastyczne (zależnie od łatwości jej zmiany),
• Proste i złożone, (gdy całość regulacji zawarta jest w jednej lub kilku ustawach).
W Polsce w czasach do konstytucji 1791 roku określenie konstytucja sejmowa było synonimem zwykłej ustawy, gdyż sejm wydawał wówczas tzw. constitutiones, czyli konstytucje.
Konstytucja to akt prawny o najwyższej mocy prawnej, określający podstawy ustroju politycznego i gospodarczego państwa, a także status prawny jednostki. Konstytucja pisana jest produktem epoki ewolucji burżuazyjnej. Pierwszą pisaną konstytucją w świecie stałą się obowiązująca do dziś (z poprawkami) konstytucja →USA z 1787 r. w Europie pierwszą konstytucją była polska Konstytucja 3 Maja z 1791. Od tego czasu datuje się rozwój konstytucji pisanej, stanowiącej akt prawny o fundamentalnym znaczeniu.
Konstytucje polskie
1) Konstytucja 3 Maja - 3 maja 1791 r.
2) Konstytucja Księstwa Warszawskiego - 22 lipca 1807 r.
3) Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu z 1815 r. - 11 września 1818 r.
4) Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa z 1833 r. - 29 lipca 1833 r.
5) Statut Organiczny Królestwa Polskiego - 14/26 lutego 1832 r.
6) Statut Krajowy Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim -
26 lutego 1861 r.
7) Mała Konstytucja z 1919 r. - 20 lutego 1919 r.
8) Konstytucja marcowa - 17 marca 1921 r.
9) Nowela sierpniowa - 2 sierpnia 1926 r.
10) Konstytucja kwietniowa - 23 kwietnia 1935 r.
11) Mała Konstytucja z 1947 r. - 19 lutego 1947 r.
12) Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej - 22 lipca 1952 r.
13) Ustawa Konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP –
23 kwietnia 1992 r.
14) Mała Konstytucja z 1992 r. - 17 października 1992 r.
15) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej - 2 kwietnia 1997 r.
W systemie źródeł prawa każdego państwa konstytucja zajmuje pozycję najwyższą, najważniejszą, jej normy są wyposażone w najwyższą moc prawną. Oznacza to, że cały porządek prawny w państwie, musi nie tylko wynikać z konstytucji ale być z nią zgodny. Współcześnie funkcjonują szczególne instytucje prawne stojące na straży nadrzędności konstytucji zabezpieczające zgodność z jej postanowieniami pozostałych aktów prawnych. Służy temu instytucja sądownictwa konstytucyjnego w postaci sądów bądź trybunałów konstytucyjnych. Do nich można zaskarżać wydane akty prawne z uwagi na zarzut, że są sprzeczne z konstytucją. Rangę konstytucji podkreślają trzy okoliczności:
a) Szczególny tryb jej uchwalania i zmiany,
b) Szczególna jej treść,
c) Nadrzędność w systemie źródeł prawa.
Szczególną treść wyraża się w tym, że reguluje ona, co najmniej pięć grup zagadnień: określa suwerena, podstawy ustroju politycznego i gospodarczego, strukturę i kompetencje organów państwowych, status prawny jednostki, a także tryb zmiany konstytucji. Jeśli te grupy zagadnień znalazły uregulowanie to jest to konstytucja pełna, jeśli zaś niektóre z nich zostały pominięte, mamy wówczas do czynienia z mała konstytucją. Gdy konstytucja przewiduje utrudniony tryb zmiany mamy wówczas do czynienia z konstytucja sztywną, w przeciwnym przypadku jest to konstytucja elastyczna, łatwo zamienialna, w takim samym trybie jak ustawy zwykłe. W →Polsce, po uchyleniu konstytucji z 1952 mamy do czynienia z konstytucją sztywną, a fundamenty ustrojowe państwa określają trzy akty konstytucyjne:
a) Ustawa konstytucyjna z 17 X 1992 o stosunkach wzajemnych między władzą ustawodawczą wykonawczą oraz →samorządzie terytorialnym, zwana Mała Konstytucją,
b) Utrzymane przez małą konstytucję w mocy określone ( w sumie art.) postanowienia konstytucji z 1952 r.,
c) Ustawa konstytucyjna z 23 IV 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji RP.
Na straży zgodności z konstytucją całego porządku prawnego stoi →Trybunał Konstytucyjny, który orzeka o zgodność z konstytucją ustaw i innych aktów prawnych naczelnych organów państwa. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc ostateczną wobec tych aktów,
z wyjątkiem ustaw, gdyż ostatnie słowo należy do →Sejmu. Może on podzielić stanowisko Trybunału Konstytucyjnego lub odrzucić je. Od dawna wysuwany jest postulat by orzeczeniom Trybunału Konstytucyjnego nadać moc ostateczną także wobec ustaw.
Obecna Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uchwalona została przez Zgromadzenie Narodowe i przyjęta w referendum konstytucyjnym w 1997 r. Struktura i uprawnienia naczelnych organów państwa oparte są na zasadzie podziału władz. Władzę ustawodawczą sprawują Polsce Sejm i Senat, władzę wykonawczą - Prezydent Rzeczypospolitej oraz Rada Ministrów (rząd ) i ministrowie wchodzący w skład rządu, władze sądowniczą sprawują zaś niezawisłe sądy i trybunały.
Szczególna rola Konstytucji wynika również z faktu, że w swej zasadniczej treści określa ona hierarchię pozostałych źródeł prawa, wytycza kierunki ustawodawstwa. Żaden akt normatywny nie może być sprzeczny z Konstytucją. Konstytucja wreszcie jako ustawa zasadnicza, różni się od ustaw zwykłych szczególnym trybem, w jakim jest uchwalana
i zmieniana. Do jej zmiany potrzebna jest w Sejmie kwalifikowana większość liczby posłów, zaś w Senacie bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Toteż jest oczywiste, że zwykła ustawa nie może znieść ani całej Konstytucji, ani poszczególnych jest postanowień.
Treść Konstytucji jest wyraźnie rozbudowana, o ile ustawy zwykłe regulują kwestie prawne
w jednej tylko, określonej dziedzinie życia (np. sprawy oświaty, ochrony środowiska, podatki, itp.), to ustawa zasadnicza reguluje prawne podstawy organizacji i funkcjonowania państwa
w jego całokształcie. Treść konstytucji podlega przy tym ewolucji, nie jest też ujednolicona. Na zakres treści tych aktów prawnych wywierają wpływ różne czynniki – inny będzie zakres treści konstytucji państwa unitarnego, jednolitego, a inne elementy wymagają dodatkowego uregulowania w państwach federalnych, gdzie obok różnych kwestii z zakresu organizacji władzy państwowej dochodzą regulacje stosunków między federacja a jej członami itp., Dlatego też stopień szczegółowości konstytucji będzie różny, podobnie jak i zakres jej prawnych regulacji. Można jednak poza tą różnorodnością uregulowań doszukać się pewnych prawidłowości dostrzeganych w konstytucjach różnych państw. Występują, bowiem konstytucjach kwestie tradycyjnie nie-jako regulowane, powszechnie stosowane niezależnie do przyjętego systemu rządów, struktury państwa, stanowią one pewien rodzaj zbędnego minimum, które usrojodawca poddaje regulacjom konstytucyjnym.
Tradycyjnie wyróżnia się następujące części składowe uregulowań konstytucyjnych, inaczej materii konstytucyjnych:
Określenie podmiotu władzy w państwie i sposobu jej realizacji,
Uregulowania podstaw istniejącego ustroju gospodarczego,
Ustalenia struktury aparatu państwowego, zakresu kompetencji władz
i konstytucyjnych organów państwa,
Sprecyzowania sytuacji prawnej jednostki, czyli sfery praw wolności i obowiązków człowieka i obywatela,
Oznaczenia trybu zmiany konstytucji.
Nie znaczy to, że tylko do tych problemów ogranicza się materie konstytucyjne, jest to, bowiem wyłącznie pewne minimum konstytucyjne, co oznacza, że treść konstytucji może być ujmowana dość elastycznie. Poszczególne państwa przyjmują różne konstytucje, w których regulacje prawne są ujmowane różnorodnie, w sposób bardziej rozwinięty lub bardziej zwięzły. Jest to konsekwencją specyfiki każdego państwa, przyjętej budowy jego struktury, tradycji konstytucyjnych, doświadczeń ustrojowych narodu, itd.
Treść Konstytucji, mająca jurydyczny charakter czyniący ją fundamentalnym aktem prawnym, najwyższym prawem w Rzeczypospolitej Polskiej, zawiera zasady i reguły prawne. Często określoną zasadę prawną można wyprowadzić z konkretnej normy konstytucyjnej, niekiedy zaś wynika ona dopiero z analizy kilku norm ustawy zasadniczej. Zjawisko to powoduje, że po pierwsze – trudno jest w ogólne ustalać zasady wyrażone w konstytucji,
po drugie – możemy stwierdzić o zasadach ustroju politycznego konkretnego państwa tyko na tle konkretnej konstytucji.
Na gruncie konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. możemy wymienić następujące zasady:
1) Suwerenności narodu,
2) Republikańskie formy państwa prawnego,
3) Demokratycznego państwa prawnego,
4) Podziału władzy i równowagi władz,
5) Reprezentacji politycznej
6) Dwuizbowości parlamentu,
7) Pluralizmu politycznego,
8) Wzajemnej niezależności i współdziałania państwa i kościołów oraz innych związków wyznaniowych,
9) Wolności i praw człowieka oraz obywatela,
10) Parlamentarnej formy rządów,
11) Odrębności władzy sądowej oraz niezawisłości sądów i trybunałów,
12) Społecznej gospodarki rynkowej,
13) Wolności gospodarczej,
14) Ochrony własności.
Trzy ostatnie z wymienionych zasad Konstytucji nie odnoszą się wprawdzie do sfery ustroju politycznego, ale z uwagi na ich znaczenie zostały uwzględnione, pełniej określając i charakteryzując istniejący ustrój państwa.
Przez naczelne zasady konstytucji rozumiemy normy prawne w nich zawarte, w których szczególna doniosłość wyraża się w tym, że: kształtują inne normy konstytucyjne
wyrażają podstawowe wartości akceptowane przez orzecznictwo i doktrynę.
ZASADA REBUBLIKAŃSKIEJ FORMY RZĄDU - Res republica to z łacińskiego rzecz ludu, sprawa publiczna. W Rzymie była ona przeciwstawienia własności władzy, czyli Retrum. Dzisiaj jest to forma ustrojowa przeważającej części państw świata. Zasada ta wyrażana jest w nazwie samego państwa, czyli Rzeczpospolita Polska w trybunale konstytucji oraz konstytucjach i sposobach urządzenia naszego państwa, oznacza wykluczenie jakiejkolwiek władzy dziedzicznej lub dożywotniej a jednocześnie postulat stanowienia rządów prawa. Artykuł I konstytucji objaśnia Rzeczpospolitą jako dobro wspólne wszystkich Polaków nazywa się ona III Rzeczpospolitą i stanowi konstytucję
I i II Rzeczpospolitej, ale nie odnosi się do formy ustroju polski z lat 1944-1989
i do roku 1998.
ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PANSTWA PRAWNEGO - ustanowiona
w art2 jest to podstawowa zasada ustroju politycznego, do którego cech zaliczmy:
podział władzy konstytucjonalizm i legalność pryzmat ustawy i dopuszczenie ingerencji w sferę zachowań jednostki tylko na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawowego oraz sądową kontrolę władzy wykonawczej i odpowiedzialność odszkodowawczą państwa.
W państwie prawnym podstawową metodą władczą są rządy prawa a nie ludzi, władza publiczna jest związana prawem, co oznacza, że nie tylko je stanowi,
ale musi respektować również normy prawne, formalnymi gwarancjami przestrzegania prawa przez te organy są wyspecjalizowane instytucje,
to jest trybunał Konstytucyjny, Rzecznik Prawa Obywatelskich, NSA,
i nie zawisłe sądy.
Z pojęcia demokratycznego państwa prawnego wynikają zasady zaufania obywateli do państwa i jego funkcjonariuszy, działania dla dobra ogółu,
ochrony praw nabytych itd.
Demokratyczne państwo prawne:
odzwierciedla system uniwersalnych wartości oparty na prawie naturalnym
i międzynarodowym wyraża wolę większości kontrolowanej przez konstytucyjne mechanizmy, składają się na to: system kontroli określany w porządku prawnym Rzeczpospolitej reguły ochrony prawa mniejszości w formie np. karty prawa mniejszości, prawa dziecka itd., w formie przekazywania prawa do rozpatrywania rożnych spraw przez mniejsze kręgi społeczne np. w ramach wspólnot terytorialnych. W ramach ochrony praw mniejszości można mówić o idei neokrotopowityzmu w formie np. uzgodnień miedzy pracodawcami,
a pracownikami. Tej ochronie służy również cały sektor,,non profit’’, czyli system niedochodowych organizacji pozarządowych jak fundacje organizacje społeczne itd. wypełniających istotne funkcje publiczne.
ZASADA AUTONOMI I WZAJEMNEJ NIEZALEŻNOŚCI ORAZ WSPOŁDZIAŁANIA W STOSUNKACH MIĘDZY PAŃSTWEM A KOŚCIOŁAMI I INNYMI ZWIĄZKAMI WYZNANIOWYMI
W naszej konstytucji odrzucony został model państwa wyznaniowego, na jej mocy mamy dwie wspólnoty to jest polityczna państwa i religijna pozostające jednak razem w sieci różnorodnych powiązań. Kościół jest niezależny i suwerenny,
co nie oznacza jednak, że na jednym kryterium mamy do czynienia z dwoma władzami, nie oznacza też, że jest na równorzędnej pozycji z państwem,
ma autonomię prawną. Autonomia ta oznacza, że władze kościelne obejmują sprawy religijne doktrynalne, kultowe i wewnątrz organizacyjne. Konstytucja akcentuje zasadę współdziałania między państwem a kościołem,
dla dobra człowieka i dla dobra wspólnoty. Zakres tej współpracy wyznacza porządek konstytucyjny i reguły państwa demokratycznego.
ZASADA WOLNOŚCI PRW CZŁOWIEKA I OBYWATELA
Fundamentem ustroju państwa polskiego składają się te zasady ukształtowania
w doktrynach prawnych i politycznych w schyłku wieku XIX a przewijające się przez całą myśl ludzkości to jest:
Państwo musi uznać, że człowiek ma uprawnienia o charakterze podstawowym, mający swoje uzasadnienie w normach moralnych.
Normy prawne nie mogą krępować politycznej, społecznej i gospodarczej wolności
Przyjmuje się, że w państwie prawnym są prawa socjalne zobowiązujące organy władzy publicznej do opieki nad pokrzywdzonymi i niedającymi sobie rady,
prawa te są kluczem do organizacji sprawiedliwego porządku społecznego.
Państwo musi chronić wolności i prawa człowieka oraz obywatela przez kreowanie takich wartości, które ograniczają ingerencję władczą jego organu.
Koncepcja przestrzegania omawianych wolności i praw niesie różnorakie konsekwencje:
podstawowe prawa muszą być rozwinięte w ustawodawstwie zwykłym
w następujących formach;
- sformalizowanie praw podmiotowych, co umożliwia sięgnięcie przez jednostkę po środki sformalizowanego postępowania administracyjnego, czyli jest wymagalne prawem roszczenia
- określenie obowiązku władzy publicznej na drodze realizacji tych, że praw podmiotowych po przez wyznaczanie właściwości i kompetencji danych organów
prawa podstawowe ma rozwijać cały porządek konstytucyjny państwa zgodnie
z wartościami uznanymi w danym czasie i obowiązującą wiedzą.
ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU - oznacza ona, że władza suwerenna najwyższa w naszym kraju znajduje się w rękach narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli, jak mówi art. 4 konstytucji ta prosta myśl znajduje się już w starożytności u rzymskiego prawnika Polidiusza, a najpełniej rozwinięta została w wieku XVI w pracy Bolina oraz Roseau.
Znaczenie prawne tej zasady jest następujące:
zapewnia suwerenności, czyni narodowi prawo współdecydowania z organami władzy publicznej w procesie rządzenia przez referendum.
Uprawnia przedstawicieli do powoływania się w swoim działaniu na dobro
i interesy wszystkich obywateli.
ZASADA REPREZENTACJI POLITYCZNEJ - polega ona na sprawowaniu władzy przez wybranych przedstawicieli. W praktyce ustrojowej ukształtowały się zasadniczo dwa przeciwstawne sobie typy mandatu przedstawicielskiego: imperatywny i przedstawicielski. W tym pierwszym realizowanym w wiekach średnich i w XIX wieku przedstawiciel, czyli mandatariusz był wykonawcą instrukcji wyborców i mógł być przez nich w każdej chwili odwołany. Mandat ten pojawił się potem w ruchach bolszewickich i krajach realnego socjalizmu. Natomiast mandat przedstawicielski przyjął się w czasie rewolucji burżuazyjnej
w tym począwszy od francuskiej w 1789 i oznacza, że deputowany reprezentuje cały naród, a nie wyborców czy okręg wyborczy.
Nasza konstytucja przyjęła mandat wolny wypływający z klasycznej formuły przedstawicielstwa. Zasada reprezentacji, czyli przedstawicielstwa obejmuje wymienione wyżej referendum oraz inicjatywę ludową. Referendum zgodnie
z art. 125 konstytucji może być przeprowadzane w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa. Referendum ogólno krajowe zarządza:
sejm bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej ustawowej połowy liczby posłów.
Prezydent RP za zgodą senatu sposób prowadzenia referendum zarówno ogólnokrajowego jak i samorządowych określają ustawy.
Inicjatywa ludowa w zakresie ustawodawstwa przysługuje 100 tyś obywateli mającym prawo do wybierania do sejmu z projektem takiej ustawy,
musi być przedłożony plan skutków finansowych jej wykonania.
ZASADA PODZIAŁU I RÓWNOWAGI WŁADZ - konstytucja nasza wyraźnie w art. 10 wprowadziła zasadę podziału i równowagi władzy ustawodawczej wykonawczej i sądowniczej. Niestety w naszej praktyce mamy do czynienia
z przewagą władzy ustawodawczej, generalnie omawiana zasada polega na tym,
że wszystkie organy władzy publicznej zostają wyposażone w odrębne kompetencje, które nie rodzą wzajemnej konkurencji czy rywalizacji, przeszkadzania i planowania działalności, której z nich. We współczesnym państwie demokratycznym, jakim jest polska nie jest możliwe przyjęcie rozwiązania dominacji z jednej z władz nad innymi.
ZASADA DWUIZBOWOŚCI - konstytucja w art. 10 paragrafu 2 stwierdza,
że władzę ustawodawczą sprawuje sejm i senat, jest to dwuizbowość nierównoprawna, senat ma ograniczone działania gdyż: projekty ustaw mogą rozpatrywać swoją drogą jedynie w sejmie. Senat może wnosić poprawki jedynie do ustawy nowelizującej, a nienowelizowanej. Poprawki senatu mogą być odrzucone bezwzględną większością w sejmie. Wyłącznej kompetencji sejmu pozostają kwestie odpowiedzialności i kontroli nad rządem, w konsekwencji senat powstały w III Rzeczpospolitej właśnie z przypadku jest organem o niewielkim znaczeniu i wpływie na działalność ustawodawczą, nieokreślone jest również jego kształt w ewoluującym systemie politycznym naszego kraju.
ZASADA PLURALIZMU POLITYCZNEGO - ustawa w art. 11 konstytucji oznacza:
- uznanie wielości partii
- uznanie równości partii określenie demokratycznej roli partii politycznej.
Z powyższych zasad wynika wolność dla funkcjonowania systemu wielopartyjnego oraz zakaz istnienia partii o cechach anty demokratycznych. Pluralizm polityczny mieści się w formule społeczeństwa obywatelskiego
w ramach, którego pożądane są różne formy indywidualnej aktywności, przy czym chodzi tutaj również o dobro wolność, wstępowania i organizowania różnych kół, stowarzyszeń, fundacji i różnych organizacji społecznych. Podmioty te
nie wpływają bezpośrednio na politykę partii, ale ta bez tych podmiotów
była by zupełnie inną.
ZASADA PARLAMENTARNEGO SYSTEMU RZĄDÓW - w nauce prawa konstytucyjnego, z czym zgodne są dociekania politologiczne przez system rządów rozumie się zespół wszelkich zasad i instytucji ustrojowych wyznaczających stosunki miedzy głównymi organami państwa, to jest parlamentem, prezydentem i rządem. W naszej konstytucji wpisany jest system parlamentarno-gabinetowy,
w którym wzmocniona jest pozycja sejmu przy istotnej redukcji uprawnień prezydenta i wzmocnieniu prezesa rady ministrów.
ZASADA ODRĘNOŚCI I NIEZLEŻNOŚCI SĄDÓW I TRYBUNAŁÓW
ZASADA SPOŁECZNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ - Jest ona podstawą ustroju gospodarczego RP opierająca się na swobodnej działalności gospodarczej oraz własności prywatnej, solidarności, dialogu i współpracy społecznych partnerów zgodnie z art. 20 konstytucji.
Zasada wolności gospodarczej oznacza:
ograniczenie tej wolności nie może być dowolne, prawne kategorie osób,
nie mogą być wyłączone z kręgu uprawnionych do podejmowania działalności gospodarczej.
Swoboda gospodarowania nie jest zasadą bezwzględną a ograniczenie jej mogą nastąpić tylko mocą ustawy, uwzględniającej racjonalne względy.
Prowadzenie jej jest dowolne każdemu na równych prawach.
Konstytucja uzupełnia zasady wolności gospodarczej zasadą ochrony własności
i prawa dziedziczenia, prawo własności nie jest absolutne, a wywłaszczenie jest dopuszczalne na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Problematykę
te rozwijano ustawodawstwem zwykłym zajmuje się tym prawo administracyjne. Społeczno-socjalna gospodarka rynkowa określająca nasz system gospodarczy akceptuje zasadę liberalizmu gospodarczego i gospodarki rynkowej, ale jednocześnie pod wpływem bieżącej polityki partii i związków zawodowych ustanowione są swoiste regulatory przebiegu procesów gospodarczych w celu ochrony prawnych postulatów czy wartości społecznych różnych grup. Tak skonstruowana gospodarka modelowana z resztą pod wpływem polityki unii
i szeroko rozumianych procesów globalizacyjnych musi dopuszczać siłą rzeczy ingerencję państwa w gospodarkę, a do oceny skutków gospodarczych wprowadza elementy godności ludzkiej i równości gospodarczej.
ZASADA DECENTRALIZACJI WŁADZY PUBLICZNEJ I KREACJI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO - w art. 15 konstytucji zapewniono decentralizację władzy publicznej, przez co rozumie się proces przekazywania zadań i kompetencji przez centralne organy państwa, przez jednostki niższego rzędu a zarazem innego szczebla z jednoczesnym wyposażeniem je w uprawnienia do samodzielnego podejmowania decyzji.
Do zdecentralizowanych podmiotów w polu usług publicznych zarysowanych
i określonych naszą konstytucją zaliczamy;
- związki publiczno-prawne, czyli samorządy, dzielące się na terytorialny zwany - - powszechnym lub komunalnym oraz specjalny, czyli zawodowy, gospodarczy narodowościowy.
- Zakłady administracyjne zwane publicznymi, będące zarówno społecznym jak i pochodzenia państwowego
- Przedsiębiorstwa komunalne, państwowe
-różne organizacje społeczne.
W zawartej konstytucji dualizm, czyli podwójność administracji publicznej podział na administrację rządowa i samorządu terytorialnego nie jest już dzisiaj zamkniętym w naszym typie społeczeństwa następuje coraz szerszy rozwój tzw. prywatyzacji usług publicznych, rzeczą jednak najważniejszą jest w tej mierze umiejętne sterowanie i przekazywanie środków publicznych, które mają być czynnikiem pobudzającym działanie społeczne. Z chwilą otwarcia tego problemu i europeizacji rynku wewnętrznego w zupełnie innym wymiarze rysuje się tradycyjne rozumiane instytucje polityczne.
Bibliografia:
1. „Mała Encyklopedia wiedzy politycznej” – Marek Chmaj, Wojciech Sokół,
2. „Elementy prawa” – Jerzy Lewandowski,
3. „Ustrój polityczny RP w świetle Konstytucji z 1997 r.” – Wiesław Skrzydło
4. „Encyklopedia PWN”