Diagnoza i profilaktyka pedagogiczna

Diagnoza i profilaktyka pedagogiczna
Wykład 1
Egzamin pisemny (pytania problemowe)
W grudniu zestaw zadań egzaminacyjnych
1 semester

Wykład 2
Diagnoza – pojęcie nadużywane, zbieranie prostych informacji i ich porządkowanie
Diagnozowanie – pewnien proces działanie i jako wynik tego procesu (czynności)
Pojęcie to występuje w różnych dyscyplinach – nauki medyczne (stany patologiczne organizmu) Potem ozanczało ogólny stan zdrowia pacjenta. Bardzo często jest używane w psychologii (zwłaszcza w orzecznictwie psychologicznym).
Proces diagnozowania – poszukuje odpowiedzi na kilka pytań:
1. jak jest? – pytania typowo opisowe, nawiżazuje do funkcji diagnozy, funkcja desktryptywno-ewaluatywna |(opisowo-oceniająca)
2. dlaczego tak jest? – funkcja wyjaśniająca (eksplanacyjna)
3. dlaczego będzie tak a nie inaczej? – funkcja predyk.....(?), przewidywanie następstw
4. co zrobić aby uzyskać pożądany stany? – funkcja korekcyjna

Diagnoza – to rozpoznawanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego złożonego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go typu lub gatunku, przez wyjaśnienie genetyczne i celowościowe, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju (Ziemski)
Przedmiot diagnozy – złożony stan rzczy (obserwacje, wyjaśnianie, uzasadnianie, przewidywanie, formułowanie hipotez)
Źródła pozanania diagnostycznego – łączenie, obserwacja i rozumowanie oraz myślenie intuicyjne.
Diagnoza całkowita (pełna) w znaczeniu szerszym obelmuje kilka etapów:
1. Opis stanu rzeczy – polega na zestawieniu, omówieniu i charakterystyce tych danych, w stosunku do których zachodzi potrzeba podjęcia działań reformatorskich, profilaktycznych lub projektujących (diagnoza negatywna) , np. test kompetencji po 6-stej klasie
2. Ocena stanu rzeczy – zestawienie wszystkich rodzajów ocen, które mogą mieć zastosowanie w związki z zebranymi danymi. Oceny stanowią dla nas kryteria z punktu widzenia w których określamy stan za prawidłowy lub nie.
3. Konkluzja oceniająca – dokonujemy jej przez zastosowanie systemu przyjętych ocen do opisanych stanów faktycznych i stwierdzamy potrzebę lab brak potrzeby podjęcia dalszego postępowania, aby analizowany stan rzeczy zmienić.
4. Wyjaśnianie analizowanych stanów rzeczy – szukamy przyczyn istniejącego stanu rzeczy. Wyjaśnianie genetyczne – szereg przyczyn w określonym czasie.
5. Postulowanie hipotezy o charakterze sprawczym – etap ten polega na wysunięciu projektu zmian pod kątem zreformowania, zmodyfikowania lub usunięcia analizowanego stanu rzeczy.
6. Stawianie hipotez
· diagnoza cząstkowa (2 etapy)
· Typy diagnozy :
1. diagnoza kategorialna (przyporządkowująca, typologiczna) – polega ona na przyporządkowaniu danego wycinka analizowanej rzeczywistości do typu lub gatunku. Jest to wstępny etap o zadanie każdej diagnozy.
2. Diagnoza genetyczna – polega na ustaleniu źródeł określonego zaburzenia, wykryciu jego przyczyn pierwotnych i wtórnych.
3. Diegnoza funkcjonalna – polega na określeniu znaczenia istniejącego stanu rzeczy w powiązaniu z różnymi sterami aktywności xW i grupami społecznymi.
4. Diagnoza fazowa – polega na ustaleniu etapu zmiany w badanej rzeczywistości, uchwyceniu dynamiki rozwoju analizowanego zjawiska i ustaleniu jego fazy.
5. Diagnoza prognostyczna – polega na określeniu przewidywanego kierunku zmian badanej rzeczywistości, określeniu przypuszczalnego rozwoju badanego zaburzenia oraz skutków, które mogą się ujawnić w wyniku obecnego stanu.
· diagnoza pełna – obejmuje, zawiera wszystkie wymierzone typy diagnozy
· diagnoza cząstkowa – obejmuje tylko niektóre typy diagnozy (2 lub 3).


Wykład III
Diagnoza pedagogiczna a psychologiczna.
Susłowska wymienia 3 podstawowe pytania:
1. jaki jest człowiek?
2. Jak do tego doszło, że właściwie tak, a nie inaczej się zachowuje?
3. Co należy zrobić aby ten stan zmienić?
Kempiński nie do końca zgadza się ze Susłowską.
Przedmiotem psychologii jest to nie jaki jest człowiek lecz jego zachowanie człowieka i człowieka jako podmiot tych czynności.
Diagnoza psychologiczna ma charakter systemowy.
Badanie aktywności ludzkiej trzeba uwzględnić czynniki subiektywne i obiektywne.
Diagnoza pedagogiczna - czynniki subiektywne i obiektywne.
Diagnoza psychologiczna jest rezultatem złożonych czynności poznawczych zmierzających do wyjaśnienia własności procesów i mechanizmów kierujących czynnościami człowieka realizującego zadania oraz potrzeby życia codziennego.
Diagnoza psychologiczna umożliwia rozpoznanie funkcjonowania jednostki w aktualnej sytuacji, zmierza do jej poznania, służy osobie badanej do sformułowania programu terapeutycznego.
W diagnozie psychologicznej i pedagogicznej – jest diagnoza pozytywna i negatywna.
Diagnoza negatywna – polega na rozpoznawaniu zaburzeń
Diagnoza pozytywna – polaega na wyszukaniu właściwości psychicznych i elementów środowiska mających pozytywne znaczenie dla jednostki.
Równocześnie z procesem diagnozy negatywnej trzeba stosować diagnozę pozytywną – mają występować razem.
Maria Tyszkowa – diagnoza pozytywna i negatywna powinny wspólnie występować
Diagnoza pedagogiczna
W. Okoń – diagnoza pedagogiczna dotyczy trudności wychowawczych w pracy z jednostką lub grupą.
Przedmiotem diagnozy może być jednostka i grupa.
Janina Doroszewska – ped. Specjalna – diagnoza pedagogiczna jest opisem aktualnego stanu danej jednostki. Polega na stwierdzeniu występujących objawów i zakwalifikować ich do odpowiedniej klasy zjawisk. Opis ten powinien ujawnić przyczyny i przedstawiać przypuszczalną prognozę rozwoju oraz zdążać do likwidacji niepożądanego stanu rzeczy.
Diagnoza nie powinna być aktem jednorazowym i powinna być dokonywana wielokrotnie.
Lipkowski – ped. Specjalna – Diagnoza pedagogiczna powinna posiadać wszystkie aspekty, być jednostkowa, trzeba ją koniecznie trzeba ją dołączyć do diagnozy psychologicznej.
Kupisiewicz – diagnoza pedagogiczna polega na wykrywaniu luk w wiedzy i umiejętnościach szkolnych.
Kupisiewicz odnosi diagnozę do niepowodzeń szkolnych.
Pojęcie diagnozy pedagogicznej nie jest pojęciem jednoznacznym. W praktyce przede wszystkim odnosi się do niepowodzeń szkolnych i to nie jest poprawne podejście. Bo przedmiotem jest kształcenie i wychowanie.
Różnice między diagnozą pedagogiczną a psychologiczną.
Diagnoza psychologiczna dotyczy różnych aspektów funkcjonowania osobowości przyczynia się do oceny struktur osobowości i w konsekwencji do wyjaśnienia mechanizmów kierujących zachowaniem człowieka.
Diagnoza pedagogiczna skoncentrowana jest na proces kształcenia i wychowania ale powinna obejmować również cechy osobowości wychowanka jeśli ich zdiagnozowanie przyczynia się do rozpoznania i oceny rezultatów procesu wychowania i uczenia się.

Pełna diagnoza dla celów wychowania powinna mieć charakter psychologiczno-pedagogiczny
Główne zadania diagnozy psychopedagogicznej :
1. optymalizacja warunków rozwoju wychowanka;
2. doskonalenie oddziaływań pedagogicznych;
3. terapia powstałych zakłóceń w procesach rozwoju i wychowania

Wyróżniamy w procesie diagnozy psychopedagogicznej 2 etapy:
1. Diagnoza globalna – polega na identyfikacji problemu tj. zidentyfikowaniu wychowanków, których rozwój pod jakimś względem jest nieprawidłowy
2. Diagnoza specjalistyczna – polega na rozpoznaniu właściwości problemu, jego dynamiki i tła przyczynowego


Przedmiot diagnozy psychopedagogicznej (czyli diagnoza na potrzeby szkoły, dla celów wychowawczych):
- czynności intelektualne
- czynności percepcyjne i motoryczne
- czynności werbalne (jąkani, seplenienie, szeplenienie)
- funkcjonowanie społeczno-emocjonalne (trudności w adaptacji szkolnej)
- struktura i funkcje osobowości (autoagresja)

Specyficzne właściwości diagnozy psychologicznej dla celów wychowawczych:
- teleologiczny charakter badań (mamy na widoku cel praktyczny a jest nim pomoc wychowankowi xW)
- kompleksowość i złożoność problemów (pedagog czasami musi sam konstruować narzędzia badawcze)
- wielospecjalistyczny charakter badań diagnostycznych (wielu specjalistów)
- aspekt rozwojowy rozpoznawanych zjawisk – problemy zawsze rozpatrywać w powiązaniu z wiekiem i okresem rozwojowym)
- syntetyczność i praktyczna zastosowalność rozwiązania problemów


Wykład IV

Diagnoza w metodologii badań pedagogicznych

Diagnoza służy do porównywania, prognozowania, modyfikowania, a te czynności stosowane są do doskonalenia teorii pedagogicznej i praktyki pedagogicznej.
Diagnoza wykorzystywana do budowy teorii eksplikacyjnych, eksplikacyjno-opisująco-wyjaśniających.

Diagnoza w ujęciu historycznym

Badań diagnostycznych dokonywał Korczak, to była diagnoza kliniczno-wychowawcza, jego działania służyły praktyce (mały charakter praktyczny)

Szuman też tak jak Korczak (analizował prace plastyczne dzieci, określał fazy rozwoju plastycznego dzieci)

Radlińska i Kawula (ped. Społeczni) analizowali elementy środowiska społecznego, które warunkowały działalność wychowawczą

Nowoczesność

H. Muszyński
Pedagogika ma 2 funkcje prewidystyczną, polega ona na budowie sądów o zależnościach i wyjaśnianiu ich w celu przewidywania przyszłych zdarzeń lub zjawisk.
Drugą funkcją jest funkcja techniczna, polega na wykorzystaniu wiedzy do realizacji ustalonych z góry celów.

Diagnoza pozwala wyjaśniać poszczególne zjawiska i przewidywać ich dalszy bieg, ale przy projektowaniu konkretnych działań wychowawczych, choć wiedza ta jest niezbędna ale odbywa skromną rolę.
Muszyński mówi o diagnozie w aspekcie wykorzystania wiedzy teoretycznej w praktyce pedagogicznej. Czyli diagnoza jest przydatna w praktyce.
Diagnoza indywidualnego przypadku (indywidualna) odnoszona do sytuacji związanej z problemami wychowawczymi. Przedmiotem obserwacji są różnorodne formy zachowań.

Diagnoza służy budowaniu teorii praktyki pedagogicznej, ale przede wszystkim doraźnym intencjonalnym działaniom wychowawczym, czyli podkreśla diagnozę indywidualną.

Z. Zaborowski
Badania diagnostyczne to badania opisowe, inaczej badania terenowe lub monograficzne. Badania te mają na celu opis zjawiska, grupę społeczną lub instytucję społeczną.

T. Pilch
Badania diagnostyczne to najpowszechniejsze w pedagogice i polega na tym, że znamy objawy, a poszukujemy przyczyn, źródeł okoliczności i uwarunkowań.

Łobocki
Wyróżnia 2 typy :
1. badania diagnostyczne
2. badania weryfikacyjne

ad. 1. Mają na celu ustalenie pewnych cech lub dynamiki funkcjonowania badanych faktów i zjawisk, bez wnikania w istniejące między nimi zależności, badania koncentrują się na rejestracji określonych przejawów zachowań.
W badaniach diagnostycznych posługujemy się wszystkimi technikami oprócz eksperymentu – eksperyment stosujemy w badaniach weryfikacyjnych.

W. Okoń
Badania diagnostyczne mają charakter praktyczny.
Uważa, że z badaniem diagnostycznym wkraczamy wtedy gdy pojawiają się zakłócenia w wychowaniu i nauczaniu.
Celem diagnozy jest rozpoznanie tych zakłóceń przez uchwycenie zmian, w wychowankach, które zostały przez te zakłócenia spowodowane.
Janusz Gmitecki

Uważa, że badania diagnostyczne polegają na ustaleniu czy jednostka spełnia wymagania w zakresie umiejętności wykonywania pewnych operacji na materiale rzeczowym, czynnościowym w ściśle ustalonych warunkach realizacji procesu edukacyjnego w pewnym momencie czasowym lub przedziale czasowym
Badania diagnostyczne stosujemy by ustalić istniejący stan rzeczy i dojść jego przyczyn.
Badanie diagnostyczne odnosi się do osiągnięć szkolnych, oraz do potrzeb i oczekiwań młodzieży w zakresie edukacyjnym – w wybranej instytucji.

Badania diagnostyczne pełnią funkcję wielotwórczą, czyli nie tworzą teorii.

Palka

Palka nie podziela tego co mówi Gmitecki.

Według niego badania diagnostyczne odgrywają taką rolę jak eksperyment.
Procedura diagnostyczna jest tak skomplikowana.
Główną funkcją diagnozy jest opis jakościowy i rozpoznanie stanów rzeczy odnoszących się do osób uczestników procesu pedagogicznego.

Główną funkcją jest opis, wyjaśnienie aktualnego stanu.

Punktem wyjścia wszystkich badań jest PROBLEM. – pytanie na które poszukujemy odpowiedzi w toku badań naukowych, jest to pytanie, które określa jakość i rozmiar naszej niewiedzy.

Pytania badawcze dzielimy na :
- pytania opisowe (istotnościowe) – przykład jak jest, np. jakie formy aktywności przejawiają studenci w czasie ćwiczeń
- pytania wyjaśniające (zależnościowe) – np. w jakim stopniu metody na ćwiczeniach wpływają na studentów

Pytania diagnostyczne to pyt. Ilościowe
W pytaniach o opis – jakie coś jest, jakie , jaka , jaki
W pytaniach o zależność – jaki ma wpływ, jaki ma związek


Metody diagnozowania (metody badań pedagogicznych) :
- obserwacja
- analiza dokumentów i treści
- ankieta
- wywiad
- metoda projekcyjna

Obserwacja.

Podstawowa metoda badań pedagogicznych, jest ważna bo zjawiska pedagogiczne mają charakter obserwacyjny.
Obserwacja polega na spostrzeganiu osób, zjawisk, procesów w naturalnym ich przebiegu.
Postawa badacza jest bierna – badacz ma jak najmniej zniekształcić przebieg zjawiska.

Rodzaje obserwacji:
- bezpośrednia – polega, że badacz osobiście przeprowadza obserwację
- pośrednia – obserwacji dokonuje inna osoba
/ podział ze względu na typ kontaktu między obserwatorem a osobą obserwowaną

Rodzaje obserwacji ze względu na czas:
- ciągła – obserwujemy cały czas
- próbek czasowych – obserwujemy fragmenty zajęć



Rodzaje obserwacji ze względu na treść:
- całościowa – obserwujemy zachowania ucznia we wszystkich jego aspektach
- częściowa – koncentruje się na jednym aspekcie zachowań ucznia /O. częściowa stosowana jest w pracach

Podział obserwacji ze względu na rodzaj relacji między obserwatorem a obserwowanym:
- uczestnicząca – obserwator na okres badania staje się członkiem grupy którą się interesuje
- nieuczestnicząca – obserwacja z zewnątrz, nie wchodzimy do grupy np. hospitacje

Obserwacja częściowo ukryta to coś między uczestniczącą a nieuczestniczącą, np. studenci są do tego idealni.
Obserwacja musi być wierna.


Metoda projekcyjna (Szuman) – łączone są z aktywnością plastyczną dziecka, np. funkcjonowanie dziecka w rodzinie – narysuj swoją rodzinę. Nie należy niczego sugerować. Z pracy dziecka można wywnioskować co się dzieje w rodzinie. Metoda musi być wsparta wywiadem.