Niepowodzenia w nauce szkolnej- dydaktyka ogólna

Niepowodzenia w nauce szkolnej (F. Bereźnicki)

1.Niepowodzenia szkolne
*niepowodzenia szkolne najczęściej obejmują niepowodzenia dydaktyczne i wychowawcze oraz dotyczą pracy szkoły jak i nauczycieli -można je określić jako nie powadzenia szkoły. O niepowodzeniach w nauce można mówić wówczas ,gdy uczniowie osiągają wyniki o wiele gorsze od oczekiwanych, dotyczy to zarówno uczniów słabych, średnich jak ii bardzo dobrych.
*(W. Okoń) proces pojawiania się rozbieżności między celami a osiągnięciami szkolnymi uczniów oraz kształtowania się negatywnego stosunku młodzieży wobec wymagań szkoły.
*(CZ. Kupisiewicz) mówiąc niepowodzeniach dzieci w nauce szkolnej, ma się na ogół n uwadze te sytuacje, które charakteryzują się występowaniem wyraźnych rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły a postępowaniem, uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania.

2. rodzaje niepowodzeń w nauce szkolnej i ich skutki.
1) niepowodzenia ukryte- występują wówczas, gdy nauczyciele nie dostrzegają mniejszych lub większych braków w wiedzy i umiejętnościach uczniów, mimo, że faktycznie one istnieją
*skutki- nie wykryte braki zwiększają się coraz bardziej, uczeń ma coraz większe trudności zahamowania w nauce, pojawiają się pierwsze oznaki niezadowolenia ze szkoły i negatywny do niej stosunek.
2) niepowodzenia jawne- występują wówczas, gdy nauczyciel stwierdza określone barki w wiedzy i umiejętnościach ucznia i w rezultacie ocenia wyniki jego pracy jako niezadowalające.
*skutki- oceny te na ogół zostają poprawnie, lecz kryjące się za nimi braki i zaniedbywania najczęściej zostają. Jeżeli ocena odnosi się do całorocznej pracy ucznia i musi on powtarzać klasę mamy do czynienia z drugorocznością. (jest to porażka szkoły)

3. Fazy niepowodzeń w nauce szkolnej.
1) faza- ujawnione są braki w wiadomościach, głównie w języku ojczystym i matematyce.
2) faza- braki są już tak duże, że uczeń nie może nadążyć za nimi, korzysta więc z nielegalnej pomocy.
3) faza- pojawiają się oceny nie dostateczne, świadczące o tym ,że nauczyciel dostrzegł już poważne braki w wiadomościach i umiejętnościach ucznia.
4) faza- to drugoroczność, a więc powtarzanie klasy- często jest to początek wykolejania ucznia.

4. Przyczyny niepowodzeń w nauce szkolnej.
Najczęściej wyróżnia się trzy grupy przyczyn
1) społeczno- środowiskowe- sytuacja rodzinna stanowi zespół czynników wywierających bardzo silny wpływ na powodzenie dziecka w pracy szkolnej, jedna z istotnych przyczyn jest brak zainteresowania samym dzieckiem i jego nauką przez rodziców.
*Na nie powodzenia szkolne wpływają warunki: materialne i kulturalne w rodzinie dziecka( praca zawodowa matki, język rodziców, formy spędzania wolnego czasu) kultura pedagogiczna rodziców, świadomość wychowawcza.
*Na niepowodzenia szkolne wpływa także atmosfera rodzinna (współżycie rodziców, struktura rodziny, nałogi, stosunek rodziców do dziecka)
* Ubóstwo społeczne rodziców, bezrobocie, złe warunki mieszkaniowe, brak ubrań i przyborów szkolnych, nie dostateczna opieka rodziców, niedożywienie( wpływa na obniżenie koncentracji uwagi, pamięci i innych funkcji)
2) biopsychiczne- Jednym podstawowych źródeł niepowodzeń szkolnych jest są różnice między uzdolnieniami poszczególnych uczniów w tym samym wieku. Poziom pracy dydaktycznej szkoły, przystosowany w zadzie do uczniów o przeciętnych zdolnościach jest dla nich zbyt niski, a dla drugich zbyt wysoki.
* Na niepowodzenia szkolne ma wpływ: inteligencja, cechy charakteru, zaburzenia osobowości.
*Wielu uczniów przeżywa stany depresyjno-lękowe, strach, stres związane z kontrolą pracy i oceną, wiele takich czynników może prowadzić do fobii szkolnej. Przyczyny emocjonalne utrudniają lub wręcz uniemożliwiają powodzenia w nauce.
*Kolejnym czynnikiem, może być brak motywacji do nauki, powolne tempo myślenia, niestałość uwagi, brak zdolności i uzdolnień .
3) dydaktyczne- Niepowodzenia w pracy uczniów są w znacznym stopniu niepowodzeniami szkoły i nauczycieli.
* Między nauczycielem a uczniem może wytworzyć się negatywne powiązanie (krzyk, lęk przed nauczycielem, fobia szkolna) które odbijają się ujemnie na nastawienie się ucznia d nauki szkolnej.
* Przedmiotowe traktowanie uczniów w szkole powoduje u znacznej ich części działania o charakterze biernym i obronnym.
* Jednym ze źródeł trudności jest niedostosowanie wymagań do indywidualnych potrzeb i możliwości uczniów. Duża liczba uczniów w klasie, mało elastyczny system nauczania utrudnia indywidualizowanie pracy szkolnej. Niska znajomość uczniów przez nauczycieli.
*Najważniejszą przyczyną są błędy metodyczne nauczycieli polegające na słabej znajomości procesu nauczania-uczenia się, wynikające z barku umiejętności pedagogicznych.
*Brak należytej opieki nad uczniem opóźnionym ze strony nauczyciela i szkoły.

5. Przezwyciężenie niepowodzeń w nauce.
a) Profilaktyka pedagogiczna -zapobieganie powstawaniu luk i braków w opanowywanym przez uczniów materiale programowym. Rozwiązywanie problemów w zespołach uczniowskich może stać się ważnym elementem profilaktyki pedagogicznej. Ważnym elementem profilaktyki jest nauczanie problemowe, indywidualizacja, praca w gr. Profilaktyka pedagogiczna to przede wszystkim prawidłowa i racjonalna organizacja procesu nauczania- uczenia się.
b) Diagnoza pedagogiczna- ma na celu wykrywanie u uczniów luk i barków w wiadomościach i umiejętnościach. Może ona być indywidualna lub zbiorowa, zaś każdy z nich może mieć charakter wycinkowy lub całościowy.
* diagnoza indywidualna- polega na wykrywaniu przez nauczyciela (danego przedm.) luk w wiadomościach i umiejętnościach uczniów, powstałych w zakresie jego nauczania, przedmiotu.
* diagnoza zbiorowa- polega na wykrywaniu luk w wiadomościach i umiejętnościach uczniów, przez wszystkich nauczycieli uczących w danej klasie. Może mieć charakter wycinkowy bądź całościowy.
c) Terapia dydaktyczna- Podstawowym warunkiem efektywności terapii pedagogicznej jest rzetelna i wszechstronna diagnoza. Nauczyciel znając braki uczniów w zakresie materiału nauczania, stosuje różne metody i fory pracy w celu ich usunięcia.
* Opieka dydaktyczna w czasie lekcji sprowadza się do:
- do takiego powtarzania i utrwalania materiału, który umożliwi uczniom opóźnionym w nauce nadrobić zaległości.
- częstszego odpytywania uczniów, wskazując określone braki
- polecenia uczniom wykonania zindywidualizowanych ćwiczeń na lekcji oraz prac domowych związanych z wykrytymi u nich bakami w wiadomościach i umiejętnościach.
- otoczenie słabszych uczniów specjalną opieką w czasie lekcji.
* zajęcia w grupach wyrównawczych powinny być prowadzone przez nauczyciela danego przedmiotu poza lekcjami w celu nadrobienia zaległości przez ucznia, gdy uczeń pozbędzie się zaległości nie powinien dalej na nie uczestniczyć.
* nauczanie zróżnicowane- nauczyciel dostosowuje zadania i polecenia dydaktyczne do indywidualnych potrzeb uczniów. Najwięcej czasu podczas takiego nauczania nauczyciel może przeznaczyć temu poziomowi, który osiąga najniższe wyniki w nauce. (uczniowie słabi, przeciętni, dobrzy)
Wszelkie zaniedbywania w pracy nauczyciela lub popełniane przez niego błędy metodyczne pozostawiają u uczniów swoje trwałe piętno, które tylko z wielkim trudem, kosztem długiego czasu można przezwyciężyć lub osłabić. Odpowiednie sprawności i kompetencje nauczyciela są najlepszą gwarancja jego sukcesów i unikania porażek i niepowodzeń w pracy.