Dydaktyka

Zagadnienia z dydaktyki
1. Co to są cele kształcenia ogólnego? Podaj sposoby ich konkretyzacji. (Taksonomia i operacjonalizacja celów ).
Cele kształcenia według W. Okonia
Celem kształcenia ogólnego jest zapewnienie uczniom ich optymalnego rozwoju intelektualnego, chodzi tu zatem o kształtowanie osobowości uczniów. w ujęciu rzeczowym, kształcenie ogólne posiada trzy podstawowe cele:
opanowanie podstaw naukowej wiedzy z zakresu przyrody, społeczeństwa, techniki i sztuki na poziomie umożliwiającym zrozumienie zasadniczych rzeczy, zjawisk oraz wydarzeń i procesów
ogólne przygotowanie do prowadzenia działalności praktycznej, a więc wykształcenie polegające na opanowaniu podstawowych form działalności praktycznej umożliwiających poznawanie i przekształcanie przyrody, społeczeństwa i kultury
kształtowanie naukowych przekonań oraz naukowego światopoglądu; nabywane przez uczniów wiadomości oraz doświadczenia praktyczne (będące obiektywnym budulcem wykształcenia ogólnego) zostają usystematyzowane oraz wartościowane w wyniku czego następuje akceptacja lub odrzucenie ich przez ucznia
Cele kształcenia w ujęciu podmiotowym:
- ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych; do zdolności poznawczych zalicza się zazwyczaj myślenie, zdolność obserwacyjną, wyobraźnię, pamięć i uwagę.
- kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań uczniów,
- wdrożenie do samoedukacji.

Taksonomia celów
Taksonomia stanowi narzędzie umożliwiające dokonywanie klasyfikacji rzeczy oraz ukazywanie zachodzących między nimi relacji. Jest to narzędzie pomocne podczas podejmowania decyzji dotyczących celów dydaktycznych. Taksonomia jest wynikiem pracy Blooma oraz jego zespołu oraz dotyczy ona zarówno dziedziny poznawczej jak i emocjonalnej; jest powszechnie wykorzystywana w planowaniu nauczania. Taksonomia dotyczy trzech dziedzin:
1 dziedziny poznawczej - wyodrębniono 6 poziomów w procesie nabywania wiedzy, na których dokonują się poszczególne procesy poznawcze; każdemu z tych poziomów odpowiada dany proces intelektualny:
? zapamiętywanie wiadomości
? rozumienie wiadomości
? zastosowanie
? analiza
? synteza
? ocena
2 dziedziny emocjonalnej - wyróżnia się 5 kategorii, określających stopień wymaganego od uczniów zaangażowania albo napięcia emocjonalnego:
? odbieranie bodźców
? reagowanie
? wartościowanie
? systematyzacja wartości
? uwewnętrznienie systemu wartości
3 dziedziny psychomotorycznej - wyróżnia się 6 kategorii, uszeregowanych od prostych odruchów aż do złożonych czynności przekazywania innym swoich myśli i emocji:
? odruchy
? ruchy podstawowe
? zdolności percepcyjne
? zdolności fizyczne
? ruchy wyćwiczeniowe
? ruchowe środki wyrazu
OPERACJONALIZACJA CELÓW to zamiana celu ogólnego na (równoważny)zbiór celów operacyjnych.
Cele ogólne kształcenia i cele operacyjne nie stanowią światów odrębnych - granica między nimi jest płynna - zdarza się, że zamieniamy cel ogólny na (równoważny) zbiór celów operacyjnych, czyli dokonujemy OPERACJONALIZACJI CELU.
Operacjonalizacja celów kształcenia jest zabiegiem niezbędnym. Cele ogólne są formułowane po to, aby wytyczyć kierunek pracy szkoły (programy nauczania, plany dydaktyczno-wychowawcze). Aby ich realizacja nie zawisła w próżni, trzeba je sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować - te właśnie procesy składają się na operacjonalizację celów kształcenia, która jest zabiegiem trudnym - wymaga dobrej znajomości zewnętrznych i wewnętrznych warunków kształcenia oraz precyzji językowej i wyobraźni.

2. Co to sa treści kształcenia? Podaj różne sposoby ich rozumienia. Omów.
? TREŚCI KSZTAŁCENIA ? współczesna dyd. patrzy na treści kształcenia w sposób bardziej skomplikowany ? w sposób trójwymiarowy (wcześniej treści były uważane za zbiór haseł programowyc)
Składniki, wymiary treści:
1) zmiana
2) materiał zmiany
3) czynności uczniów (wywołane przez materiał zmiany prowadzą do zmiany) ? może ona dotyczyć wiadomości, umiejętności, wartości ? trzeci rodzaj zmiany jest najtrudniejszy, bo dotyczy przekonań człowieka
Pojęcie treści kształcenia.
Treści kształcenia rozumiane są jako całokształt wiadomości, umiejętności z różnych dziedzin rzeczywistości przewidziany do realizacji w procesie kształcenia.
Treści kształcenia to:
=> Ogół uporządkowanych wiadomości niezależnych od uczniów, czyli o zobiektywizowanym znaczeniu.
=> Ogół sytuacji pedagogicznych nakierowanych na pożądane zmiany w osobowości ucznia, które można określić jako zgodne z celami kształcenia.
=>Ogół planowanych doświadczeń ucznia w szkole obejmujących zarówno wiadomości jak i przeżycia.

3. Podaj i omów tradycyjne i współczesne teorie doboru treści kształcenia.
Teoria doboru treści kształcenia.
Klasyczne:
* materializm dydaktyczny (encyklopedyzm) ? twórca. F. W. Doerpfeld. Zwolennicy tej teorii uważali, że trzeba uczniom przekazać jak największą ilość materiału z możliwie różnych dziedzin nauki. Encyklopedyści sądzą, że proporcjonalnie do opanowanego materiału kształtować się będzie stopień zrozumienia określonego fragmentu rzeczywistości odzwierciedlonej za pomocą tego materiału. Wady: Brak korelacji między programami nauczania, programy obejmują obszerny materiał, wykazują przeładowanie wiadomościami, realizacja takiego programu zmusza do pośpiechu, praca uczniów jest mało efektywna.
* Formalizm dydaktyczny ? tw. E. Schmid oraz A. A. H. Niemeyer. Treści kształcenia są środkiem służącym do rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów. Celem pracy szkoły jest zaś pogłębianie, rozszerzanie i uszlachetnianie tych zdolności i zainteresowań. Głównym kryterium doboru treści powinna być wartość kształcąca danego przedmiotu, jego przydatność do kształcenia i rozwijania sił poznawczych uczniów. Teoretyczną podstawę tego kierunku stanowiło przeświadczenie o tzw. transferze dodatnim, czyli przenoszeniu skutków jednego procesu uczenia się na inny. Zalety: zwrócenie uwagi na potrzebę rozwijania uwagi i zainteresowań. Wady: w programach nauczania zbytnio faworyzuje się przedmioty instrumentalne.
* Utylitaryzm dydaktyczny ? tw. J. Dewey, G. Kerschensteiner. Kształcenie jest tu pojmowane jako ciągła rekonstrukcja doświadczenia, a proces kształcenia tożsamy jest z jego celem. Istotnym czynnikiem w zakresie korelacji określonych przedmiotów szkolnych jest indywidualna i społeczna aktywność ucznia. W skutek tego jedynym sposobem uświadomienia dzieciom i młodzieży społecznego dziedzictwa jest danie im możliwości wykonania tych samych, fundamentalnych typów zajęć, które uczyniły cywilizację tym czym ona jest (np. droga od pierwszych maszyn włókienniczych do współczesnych technologii włókiennictwa). Przy doborze treści należy się więc koncentrować na zajęciach ekspresyjnych i konstrukcyjnych. Czynności te powinny umożliwić uczniowi uczenie się zgodne z idealnym programem, w którym nie ma żadnej kolejności i następstw przedmiotów. Jak z tego wynika rekonstrukcja społecznych doświadczeń ludzkości jest podstawowym kryterium doboru treści kształcenia. Zasady budowy programów wg tej teorii:
zasada problemowego podejścia do treści kształcenia eksponująca potrzebę grupowania tych treści w układy interdyscyplinarne a zarazem takie, których realizacja wymaga wysiłku zespołowego
zasada kształtowania umiejętności praktycznych w toku rozwiązywania określonych problemów
zasada łączenia pracy z zabawą wtedy, gdy są one funkcjonalnie związane z założonymi do osiągnięcia celami
zasada aktywizowania uczniów podkreślająca nieodzowność zdobywania wiadomości i umiejętności
zasada włączenia w nurt życia środowiska lokalnego (np. wycieczki do muzeów, zakładów pracy, obserwacja itp.)
Zgodnie z założeniami utylitaryzmu zapewniono uczniom maksymalną swobodę w doborze przedmiotów nauczania i dostosowano pracę dydaktyczną i wychowawczą do indywidualnych potrzeb ucznia i nadano jak najbardziej naturalny charakter nauczania.
Współczesne:
* strukturalizm ? K. Sośnicki. Ponieważ programy przeładowane są wiadomościami i nie można ich redukować pomijając niektóre wiadomości gdyż jest to sprzeczne z rozwojem naukowym , należy włączyć do programu trwały dorobek każdej z nauk nawiązujący do jej historycznych źródeł i do osiągnięć najnowszych. Należy zarazem budować programy odzwierciedlające system wiedzy tak poszczególnych nauk jak i ich całokształtu. Programy prócz poznania teoretycznego powinny zapewniać również poznanie realnej rzeczywistości. Zasady: strukturalności, nowoczesności, życiowości, kultury logicznej, łączenie teorii z praktyką (najważniejsza). Treść każdego przedmiotu dzielić na elementy podstawowe o trwałej wartości naukowej i kształcącej oraz na elementy wtórne
* egzemplaryzm ? tw. M. Wagenschein, H. Scheuerl. Zwolennicy tej teorii uważają, że konieczna jest redukcja programu nauczania. Aby jednak uniknąć zubożenia obrazu świata odzwierciedlanego w świadomości uczniów opracowano następujące sposoby nauczania:
pragmatyczne (gr. Pradeigma ? wzór) ? uczeń powinien poznać tyle ile jest bezwzględnie konieczne aby mógł wytworzyć sobie poprawny obraz zagadnienia przewidzianego tematem, jego istotę. Nie przestrzega się to rygorystycznie chronologicznego porządku, a nauczyciel ma swobodę wyboru określonych tematów z pośród innych zawartych w programie
egzemplaryczny układ treści ? zamiast przekazywać wiedzę w sposób ciągły należy operować jej egzemplarzami tematycznymi, przy czym każdy egzemplarz powinien być reprezentatywny dla tematu. Opracowanie wiadomości na temat jednego egzemplarza umożliwi scharakteryzowanie całego pojęcia, tematu itp.. Wada: egzemplaryzm koliduje z zasadą systematyczności co w przedmiotach o liniowym charakterze nauczania jest nie do przyjęcia
* teoria problemowo kompleksowa ? tw. Suchodolski. Wykształcenie ogólne stanowi konieczny składnik wykształcenia zawodowego, ale jego treść nie może być wyznaczana wyłącznie przez potrzeby przyszłej pracy zawodowej lub studiów ponieważ stanowi ona podstawę pozazawodowego życia ludzi. Szkoła ogólnokształcąca nie powinna zatem przygotowywać specjalistów lecz ułatwiać poznawanie rzeczywistości. Treści powinny dotyczyć problemów współczesnego świata (technika, socjologia, sztuka, itp.) układ treści w programach szkół podstawowych powinien być jednolity, natomiast zróżnicowanie należy wprowadzać na poziomach ponadpodstawowych. Można zatem nauczać kompleksowo.
* Materializm funkcjonalny ? tw. W. Okoń. Prócz wiedzy kładzie się tu nacisk na umiejętność posługiwania się nią w procesie przekształcania rzeczywistości. U podnóża tej teorii leży założenie o integralnym związku poznania z działaniem. Zgodnie z tym założeniem podstawowym kryterium doboru i układu treści programu powinny być względy światopoglądowe a w materiale nauczania należy eksponować ich idee przewodnią, należy także umożliwić wykorzystanie zdobytej wiedzy do przekształcania poszczególnych wycinków rzeczywistości.

4. Wymień i omów prawidłowości procesu kształcenia.
? PRAWIDŁOWOŚCI PROCESU NAUCZANIA:
Jeśli proces nauczania jest społ., celowy i świadomy to musi się odbywać wg pewnych prawidłowości:
1) jeśli człowiek nie wykazuje aktywności to nie da się go zmieniać, więc uczeń powinien być aktywny
2) ?nie ma niczego w głowie (w myślach) ucznia czego wcześniej nie byłoby w zmysłach? ? myślenie człowieka dobrze odbywa się wtedy, kiedy wcześniej postrzega coś przez zmysły
3) Trzeba doprowadzić do uogólnienia nowego materiału? Uczeń powinien uczyć się struktury, czyli relacji i powiązań pomiędzy rzeczami.
4) Ten materiał, który uczeń sobie przyswoi musi być utrwalony ? utrwalanie ? wzmacnianie śladu pamięciowego, Sorrendike ? twórca teorii instrumentalnego uczenia się (nie każda reakcja jest nagradzana ? tylko ta, która prowadzi do celu)
5) Kształtowanie umiejętności: należy pokazać uczniowi wzór wykonania danej czynności, pierwsze czynności ucznia muszą być kontrolowane przez nauczyciela
6) Kształtowanie nawyków (tam gdzie one są niezbędne) ? nawyki bardzo często zawodzą
7) Wiązanie teorii z praktyką
- praktyka może być źródłem wiedzy (np. doświadczenie na początku wiedzy)
- praktyka ? kryterium prawdziwości teorii
- praktyka musi być racjonalnie wykorzystywana
8) Kontrola i ocena wyników w nauczaniu:
- kontrola powinna być kontrolą twórczą

5. Co to są zasady nauczania. Wymień je i omów jedną z nich.
Zasady nauczania - (normatywna wersja prawidłowości nauczania), ogólne normy wg, których nalezy postępować w trakcie realizacji celów kształcenia.

Wincenty Okoń-zasady:
* zasada systemowości - poznawanie rzeczywistościw systematyczny sposób; dotyczy ucznia, nauczyciela, materialu nauczania.
Proces kształacenia jest systemem.
Elementy te wchodzą w związkimprzyczynowo-skutkowe.
Materiał nauczania:
- stosunki przestrzenne, czasowe (ilościowe),
- stosunki przyczynowo-skutkowe.
* zasada poglądowości - Jan Amos Komeński - Droga do umysłu ucznia prowadzi przez zmysły.
Zasada bezpośredniego poznawania rzeczy, zjawisk. Realizowana w dwojaki sposób:
- ilustratywny,
- operatywny - uczen sam wykonuje doświadczenie.
* zasada samodzielności - ograniczonej zależności ucznia od nauczyciela.
- Ma różne oblicza.
- Pełna samodzielność cechuje dorosłych.
- Zapewnienie sobie samemu bytu.
- Zdolność do wykonywania zadań społecznych.
- Metapoznanie.
- Postulat aktywności i samodzielności uczniów.
* zasada związku teorii z praktyką
Teoria-zespół twierdzeń określający pewien wycinek rzeczywistości.
Praktyka-materialna działalność ludzi przekształcająca rzeczywistość.
Racjonalne
- łączenie myślenia i poznawanych treści o charakterze praktycznym z myśleniem i teoriami o charakterze teoretycznym,
- łączenie zdobywanych wiadomości w struktury i posługiwanie sie nimi w praktyce zwłaszcza przy zdobywaniu dalszych wiadomości, gdzie ważną rolę będzie odgrywało przewidywanie i określanie zjawisk,
- łączenie nauki z techniką przy zachowaniu systematyczności nauczania wg logicznego układu praw nauki - wyjaśnianie zjawisk, zagadnień technicznych na podstawie nauk matematyczno-przyrodniczo-technicznych,
- łączenie poznania z działaniem.
* zasada efektywności, czyli związku między celami a wynikami kształcenia (praktyczna realizacja).
Bloom:
- badania nad pracą,
- sprawdzanie osiągnięć szkolnych.
* zasada przystępności, czyli pokonywania trudności uczniów w poznawaniu i przekształcaniu rzeczywistości, stopniowania trudności
6. Co to są metody nauczania? Dokonaj ich podziału. Omów jedną z grup. (Metody słowne itd.).
? METODY NAUCZANIA
- systematycznie stosowane sposoby pracy nauczyciela z uczniami w trakcie realizacji celów
1) metody główne ? najstarsze ( słowne ):
? Pogadanka - kierowana przez nauczyciela rozmowa z uczniami; nauczyciel zmierza do osiągania założonych celów poprzez stawianie uczniom odpowiednich pytań; pogadanka stanowi najstarszą metodę dydaktyczną, którą stosował już Sokrates; wykorzystywana jest głównie w niższych klasach podstawowych.
? Opis
? Opowiadanie - zaznajomienie uczniów z pewnymi rzeczami czy zjawiskami poprzez ich słowny opis, metoda ta wykorzystywana jest zazwyczaj w pierwszych klasach szkoły podstawowej, powinno być obrazowe.
? Dyskusja - wymiana poglądów na określony temat; wykorzystuje się ją w wyższych klasach szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum, gdyż wymaga ona specjalnego przygotowania.
? Praca z książką - jeden z podstawowych sposobów poznawania i utrwalania wiadomości; przyjmuje następujące formy:
- uczenie się z podręcznika,
- sporządzanie notatek ,
- lektura uzupełniająca.
? Wykład - przekazywanie pewnych wiadomości dotyczących różnych dziedzin naukowych; wykład jest zazwyczaj stosowany w szkolnictwie wyższym, gdyż wymaga umiejętności myślenia hipotetyczno - dedukcyjnego; wyróżnia się następujące rodzaje wykładów:
wykład konwencjonalny, którego treść przekazywana jest bezpośrednio w formie gotowej do zapamiętania
wykład problemowy stanowi ilustrację określonego problemu naukowego albo praktycznego
wykład konwersatoryjny - fragmenty mówione wykładu są przeplatane wypowiedziami słuchaczy.
2) metody oparte na oglądzie (na procesie obserwacji):
? Pokaz - demonstrowanie czegoś uczniom; jest to zazwyczaj metoda współwystępująca z innymi metodami

? Pomiar (uczy ucznia zaufania do liczby)
3) metody oparte na działaniu praktycznym:
? Zajęcia laboratoryjne - uczeń samodzielnie przeprowadza eksperyment; występuje w postaci:
- tradycyjnej, gdzie uczeń samodzielnie wykonuje eksperyment pod kontrolą nauczyciela
- problemowej, gdzie uczeń wykonuje eksperyment nie znając jego efektów
? Zajęcia praktyczne - uczniowie wykonują pewne czynności wiążące się z danym zawodem (w szkołach zawodowych).
4) metody aktywizujące:
? sytuacyjna
? grania ról
? inscenizacji polega na udawaniu danej osoby, wykonywaniu jej wszelkich czynności,
? sesja pomysłów
? symulacyjna



7. Co to są środki dydaktyczne? Dokonaj ich podziału i omów ich znaczenie w procesie nauczania.
Środki dydaktyczne - przedmioty, materiały i urządzenia umożliwiające usprawnianie procesu nauczania i uczenia się. Ułatwiają dokładniejsze poznanie rzeczywistości przez bezpośrednie oddziaływanie na psychikę ucznia?.
Wg Wincentego Okonia
Podział
A. Środki proste
1. Środki słowne, to jest przede wszystkim podręczniki i inne teksty drukowane.
2. Proste środki wzrokowe ( wizualne ), a więc orginalne przedmioty, modele, obrazy, wykresy, mapy.
B. Środki złożone
3. Mechaniczne środki wzrokowe umożliwiające przekazywanie obrazów za pomocą urządzeń technicznych, jak np. aparat fotograficzny, diaskopt, episkop, mikroskop, teleskop.
4. Środki słuchowe pozwalające przekazywać dźwięki i szmery ? za pośrednictwem gramofonu, magnetofonu czy radia.
5. Środki słuchowo ? wzrokowe ( audiowizualne ) łączące obraz z dźwiękiem, jak film dźwiękowy czy telewizja.
6. Środki automatyzujące proces uczenia się, do których można zaliczyć maszyny dydaktyczne, gabinety jęz. Oraz komputery, czy elektroniczne maszyny cyfrowe i analogowe.
Środki dydaktyczne służą:
? przekazywaniu wiedzy
? wyrabianiu pozytywnego stosunku do nauki i wiedzy
? akceleracji pracy dydaktycznej
? kształceniu na odległość

Środki dydaktyczne tylko wtedy mogą stanowić wartościowy element procesu nauczania- uczenia sie, kiedy kraktuje sie je w ścisłym powiązaniu z pozostałymi składnikami tego procesu oraz wyznacza im określone zadania do spełnienia. O skuteczności tych środków w niemałym stopniu rostyrzyga fakt, czy nauczyciel , decydując sie na ich wybór, czyni to w ścisłym powiązaniu z pozostałymi składnikami tego porcesu.

8. Co to są formy organizacyjne procesu nauczania? Dokonaj podziału wg znanych Ci kryteriów. Omów dokładniej jedną z nich.
O skuteczności pracy dydaktyczno - wych. decydują nie tylko metody lecz również formy organizacyjne. Wskazują one nam jak organizować pracę - proces n-u się stosownie do tego gdzie, kiedy i w jakim celu ma być podmiotem kształcenia.
Formy te determinowane są przez: - cele i zadania kształcenia; - liczbę uczniów; - charakterystyczne właściwości przedmiotów nauczania; - miejsce i cel pracy dzieci i młodzieży; - wyposażenie szkoły w pomoce naukowe.
Kryteria podziału org. form nauczania:
I. ze względu na liczbę uczniów:
- nauczanie jednostkowe (indywidualne toki
nauczania, korepetycje bezpośredni oraz
pośrednie - praca z książką)
- nauczanie zbiorowe - system klasowo - lek
- nauczanie grupowe - zespołowe
II. ze względu na miejsce uczenia się
- szkolne
- pozaszkolne
III. ze względu na czas trwania zajęć;
- zajęcia lekcyjne
- zajęcia pozalekcyjne
Głównym podstawowym elementem systemu klasowo - lekcyjnego pracy dydaktycznej jest lekcja.
FUNKCJE DYDAKTYCZNE LEKCJI
1. Sprawdzenie umiejętności, wiadomości i nawyków uczniów, które połączone są z oceną pracy ucznia;
2. Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem;
3. Utrwalenie opanowanej wiedzy przez uczniów czemu powinno służyć łączenie teorii z praktyką
Przygotowanie rzeczowe n-la do lekcji:
w skład jego wchodzi : - przestudiowanie odpowiedniej literatury potrzebnej do prowadzenia lekcji; - zapoznanie się z podręcznikiem; sięgnięcie do innej literatury w celu pogłębienia wiedzy.
Przygotowanie metodyczne n-la do lekcji:
- jest to szczegółowe opanowanie treści lekcji, jej przebiegu (dobre sformułownie tematu lekcji, zadań lekcji, celów i metod), napisanie planu lekcji i konspektu
Nauczanie jednostkowe - jest to najstarsza forma organizacyjna procesu nauczania spotykana już w starożytności. Polega na tym, że uczeń realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając przy tym z bezpośredniej lub pośredniej pomocy nauczyciela. Zaletą takiego nauczania jest to, że umożliwia pełną indywidualizację treści i tempa uczenia się, co z kolei pozwala na stałą i zarazem dokładną kontrolę przebiegu jak i wyników pracy ucznia.
Nauczanie zbiorowe - powstało na przełomie XV i XVI w. Koncepcję taką opracował i wypróbował w praktyce J Sturm, a uzasadnił i spopularyzował J. A. Komeński. Tej formie nauczania zbiorowego nadano nazwę nauczani klasowo - lekcyjnego. System ten wykazuje następujące cechy: - uczniowie w tym samym wieku tworzą odrębne klasy, w których skład osobowy podlega stosunkowo nieznacznym zmianom; - każda klasa pracuje zgodnie z planem nauczania, który obejmuje przedmioty w odpowiednim wymiarze godz.; - podstawową jednostką organizacyjną zajęć dydaktyczno - wychowawczych jest lekcja; -z wyjątkiem klas niższych każda lekcja poświęcona jest w zasadzie jednemu przedmiotowi nauczania; - pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel. Ocenia też postępy w nauce w zakresie danego przedmiotu na tej podstawie pod koniec roku szkolnego decyduje o promocji lub też nie poszczególnych uczniów do następnej klasy. System klasowo - lekcyjny stanowi do dzisiaj aktualną a zarazem powszechnie stosowaną odmianę nauczania zbiorowego.
Zajęcia szkolne - są to zajęcia zbiorowe. Głównie elementem systemu pracy dydaktycznej jest lekcja i stanowi ona podstawową jednostkę organizacyjną procesu dydaktycznego. Struktura lekcji uzależniona jest od realizowanych celów, treści, metod kształcenia itp. Do głównych jej funkcji dydaktycznych należą: 1. sprawdzenie umiejętności, wiadomości i nawyków uczniów, które połączone są z oceną pracy ucznia; 2. Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem; 3. Utrwalenie opanowanej wiedzy przez uczniów czemu powinno służyć łączenie teorii z praktyką.
Odpowiednio do tych funkcji można wyróżnić następujące typy lekcji: - zapoznającą uczniów z nowym materiałem; - problemową; - utrwalającą (powtórzeniow); - problemową; - ćwiczeniową; - kontrolno oceniającą; - kombinowaną.
Niezależnie od typu każda lekcja przebiega wg określonego planu lekcji, przygotowaneg wcześniej przez nauczyciela. Głównymi elementami tego plany są: czynności przygotowawcze np. sprawdzenie pracy domowej, obecności lub tez kontrola i ocena wyników pracy. czynności podstawowe - ich rodzaj jest zdeterminowany funkcją dydaktyczną lekcji, czynności końcowe - sprowadzają się do utrwalenia nowego materiału oraz zadania pracy domowej.
Zajęcia pozaszkolne - stanowią obok zajęć szkolnych drugą istotną formę organizacyjną proc. n-u się. Ich zadaniem jest uzupełnienie wiadomości podanych na zajęciach szkolnych w czasie lekcji. Najbardziej popularną formą zaj pozaszkol. jest praca domowa. Traktuje się ją jako integralną część prowadzonego przez szkołę procesu dydaktycz. W związku z tym musi ona spełniać określone funkcje ściśle powiązane z zajęciami w szkole. Są to: - opanowanie w drodze samodzielnej pracy określonych wiadomości potrzebnych dla lepszego zrozumienia następnych zajęć w szkole z danego przedmiotu; - utrwalenie materiału przerobionego na lekcji; -zebranie pomocy szkolnych (okazy, bryły, wywiady), które będą służyły za podstawę realizacji następnego tematu lekcji; - kształtowanie pewnych umiejętności i nawyków w drodze samodzielnego ćwiczenia; - rozwijanie samodzielnego myślenia poprzez rozwiązywanie zadań wybiegających poza program.
Wycieczka - podobnie jak praca domowa stanowi integralny skład. proc n-u się. Służy do realizacji tych zadań dydaktycznych, których na lekcji nie można wykonać w sposób skuteczny, zrozumiały dla uczniów. Dobrze przygotowana i poprowadzona wycieczka sprzyja osiąganiu nie tylko celów dydaktycznych ale także wychowawczych, a zwłaszcza wzmacnianiu kolektywu klasy.
9. Co to są niepowodzenia dydaktyczne? Dokonaj ich podziału, wymień przyczyny. Pojęcia: diagnoza, profilaktyka, terapia.
Niepowodzenia dydaktyczne - niezgodność stanu wiedzy ucznia z wymaganiami programowymi.
FAZY:
1) etap niepowodzeń ukryty
2) niepowodzenia jawne ? wiadomo, że uczeń posiada braki
? PRZYCZYNY NIEPOWODZEŃ DYD.
1) przyczyny o charakterze biopsychicznym
? niski iloraz inteligencji spowodowany ociężałością umysłową (pamięć niewsparta myśleniem jest pamięcią bezsensowną i bezużyteczną)
- długotrwałe choroby (np. zakaźne)
- kalectwo
- defekty narządów zmysłów
2) przyczyny o charakterze pedagogicznym:
- względnie zależne od nauczyciela
- względnie niezależne od nauczyciela
ZALEŻNE:
- niewłaściwy stosunek emocjonalny nauczyciela do ucznia
- złe przygotowanie metodyczne nauczyciela
- złe przygotowanie merytoryczne nauczyciela (nie posiada dostatecznej wiedzy)
- stosowanie niewłaściwych metod nauczania
NIEZALEŻNE:
- przeładowane klasy
- brak odpowiedniego wyposażenia w pomoce naukowe
- przeładowane programy nauczania
- brak sal gimnastycznych
3) przyczyny o charakterze środowiskowo ? społ.:
- degradacja środowiska lokalnego
- niska kultura
- kiepskie warunki materialne
Profilaktyka pedagogiczna -zapobieganie powstawaniu luk i braków w opanowywanym przez uczniów materiale programowym. Rozwiązywanie problemów w zespołach uczniowskich może stać się ważnym elementem profilaktyki pedagogicznej. Ważnym elementem profilaktyki jest nauczanie problemowe, indywidualizacja, praca w gr. Profilaktyka pedagogiczna to przede wszystkim prawidłowa i racjonalna organizacja procesu nauczania- uczenia się.
Diagnoza pedagogiczna- ma na celu wykrywanie u uczniów luk i barków w wiadomościach i umiejętnościach. Może ona być indywidualna lub zbiorowa, zaś każdy z nich może mieć charakter wycinkowy lub całościowy.
* diagnoza indywidualna
* diagnoza zbiorowa

Terapia dydaktyczna- Podstawowym warunkiem efektywności terapii pedagogicznej jest rzetelna i wszechstronna diagnoza. Nauczyciel znając braki uczniów w zakresie materiału nauczania, stosuje różne metody i fory pracy w celu ich usunięcia.
* Opieka dydaktyczna w czasie lekcji
* zajęcia w grupach wyrównawczych
* nauczanie zróżnicowane

10. Charakterystyka psychologiczna i pedagogiczna ucznia zdolnego i sposoby pracy z uczniem zdolnym.

Cechy charakterystyczne osobowości jednostki zdolnej (psych. i pedag.)
Zdolnosci moga mieć różny poziom pod wzgledem jakościowym i ilościowym. Moga miec charakter ogolny lub kierunkowy.
Do najważniejszych właściwości poza intelektualnych odróżniających ucznia zdolnego od pozostałych uczniów zaliczyc nalezy:
- dojrzałość emocjonalną,
- silne ego,
- duze zrównoważenie emocjonalne,
- stałość uczuć,
- umiarkowana aktywność,
- zdolność do koncentracji uwagi,
- niejednokrotniie duzy poziom niepokoju.
Zdaża sie, że uczniowie zdolni sa wyobcowani z grupy jaka jest klasa szkolna.
Kiedy tak sie dzieje? Kiedy wiedza nie stanowi wartosci samej w sobie.

Zainteresowania i aspiracje
Uczniowie zdolni to uczniowie o silnych i skrystalizowanych zainteresowaniach. Potrafią okreslić, które przedmioty szkolne szczególnie ich interesuja. Są wytrwali w realizacji swoich dążeń i zainteresowań. Wśród wielu cech sprzyjających przystosowaniu do warunków szkolnych nalezy wymienić 3:
- obowiązkowość,
- systematyczność,
- wytrwałość.
Bywa tak, że uczniowie ci źle się uczą.
Niektórzy badacze twierdzą, że uczniowie zdolni źle sie uczący mają: wysokie IQ, wybitna ciekawość, dociekliwość intelektualną i szerokie zainteresowania.
Niektórzy badacze twierdzą, że występują u nich wzmorzone czynnosci neurotyczne. U 80% uczniów zdolnych wystąpiły czynnosci neurotyczne.
Charakteryzując jednostki zdolne naalezy zwrócić uwagę, że uczniowie zdolni bardzo twórczo podchodza do rozwiązywania problemów. Na możliwości twórcze jednostki wpływa:
- płynność,
- giętkość
- orginalność myslenia.
Pedagogiczne wyróżniki:
- ucza się szybciej i łatwiej niż pozostali uczniowie,
- są w stanie opanować i zazwyczaj opanowują znacznie szerszy zakres materiału niz pozostali uczniowie,
- potrafią opanować tresci o stosunkowo najwyzszym poziomie trudności.
Wyróżniają się ponadto: orginalnościa i twórczym podejsiem do zadań.
Diagnozowanie ucznia zdolnego:
1. Wysoki poziom zdolnosci ogólnych-inteligencja powyżej 120.
2. Szybkość i łatwość nabywania nowych doświadczeń oraz szybkość i łatwość uczenia się.
3. Wysoki poziom osiągnięć szkolnych
Sposoby pracy z uczniem zdolnym
- podejmowanie rzez dzieci wczesniej obowiązku szkolnego niż przewduja to przepisy
- szybsze opanowanie materiału, np. klasy półroczne
- wydłużony rok szkolny (pozostały czas wykorzystuje się na realizacje wiedzy z nastepnej klasy)
- podwójna promocja (promowanie ucznia z I do III klasy)
- indywidualne tempo pracy ? swoista odmiana toku kształcenia, nauczanie indywidualne, rozwiązanie to ma dwie zalety, systematyczna praca
- uczeń potrafi przyswoić sobie szybciej pewne treści ? zdolności kierunkowe ? W Polsce nie praktykowane,
- wzbogacanie programów szkolnych ? im lepsze przygotowanie ogólne tym lepiej się przygotować ? znajduje swój wyraz w takich rozwiązaniach jak programy specjalne, zajęcia pozalekcyjne, pozaszkolne, przedmioty obligatoryjne i fakultatywne,
- koła zainteresowań,
- różnicowanie poziomu trudności, materiał powinien byc odpowiedni ani nie za trudny, ani nie za łatwy,
- koncepcja nauczania zróżnicowanego ta koncepcja zakłada, że treść pracy jest jednolita, natomiast tok organizacyjny ma charakter zróżnicowany wszyscy uczniowie realizują cele dydaktyczno ? wychowawcze z programów nauczania, różnicuje się sotopień trudności problemów i poleceń, ćwiczeń, zasad, zadania zgodne z możliwościami uczniów,
- nauczanie problemowe ? pozwala na dużą dozę samodzielności, która przejawia się w umiejętności dostrzegania problemów, po drugie przejawia sie także w umiejętności wytwarzania pomysłów rozwiązywania problemów, a także umiejętnosci weryfikacji tych pomysłów.