Państwa plemienne przed powstaniem państwa polskiego
W czasach, o których mowa ludy słowiańskie żyły w grupach społecznych określanych mianem rodu. Ród stanowił zespół rodzin połączonych węzłami pokrewieństwa i tworzył on całość osadniczą i gospodarczą. Ród zamieszkiwał z reguły jedną osadę i prowadził wspólną gospodarkę. Ród stanowił także jednostkę konsumpcyjną (skupiającą razem zapasy i regulującą ich spożycie). Ród zapewniał swoim członkom ochronę przed obcymi. Współrodowców łączyło poczucie solidarności, kult wspólnych przodków.
Rody łączyły się w plemiona. Na czele plemienia stał naczelnik. Wokół naczelnika skupiała się starszyzna rodowo - plemienna. Naczelnicy i ich otoczenie gromadzili bogactwo z łupów wojennych i darów oraz pobierali dochody z handlu z obcymi kupcami, wyzyskiwali też pracę niewolników. Pojawienie się niewolników oznaczało początek pierwszego podziału społecznego. Gospodarka wypaleniskowa dominowała nadal, ale wykorzystywanie niewolników i wzrost wymiany prowadziły do umocnienia własności prywatnej rodziny, przyspieszały też zróżnicowanie społeczne, głównie wyodrębnianie się starszyzny rodowo – plemiennej w dziedziczne grupy.
Cios organizacji rodowej zadały wędrówki ludów (na naszych ziemiach – VI – VII w ) które spowodowały rozbicie lub rozproszenie wielu rodów. Odtąd więź sąsiedzka uzyskała przewagę nad wspólnotą pochodzenia. Ten przełom w dziejach społeczeństw słowiańskich wiążą badacze z postępami rolnictwa ornego. Wśród plemion możemy wyodrębnić:
Plemiona małe stanowiące zgrupowanie rodów i typowe dla ustroju rodowo – plemiennego
Plemiona wielkie powstałe w wyniku połączenia szeregu małych plemion. Można je określić jako związki plemion, zajmowały one nieraz duże tereny a stojący na ich czele naczelnik był określany jako dux, regulus a nawet rex.
Pierwsze organizacje polityczne kształtowały się na ziemiach polskich w rezultacie złożonego procesu. Badania archeologiczne stwierdziły istnienie na terytorium Polski w VII - IX w szeregu kompleksów grodziskowych stanowiących zwarte terytoria osadnicze. W ciągu IX wieku na niektórych terytoriach powstawały większe ośrodki. Na terenie Polski zarysowały się dwa:
Wiślicko – krakowski w Polsce południowej, znany w źródłach jako Księstwo Wiślan. Kluczową rolę odgrywały tu grody – Kraków, Tyniec i Wiślica. Wiślanie znaleźli się u schyłku IX w pod zwierzchnictwem Wielkich Moraw. Po ich upadku krótka niezależność ale już w 955 r kraj Wiślan wraz ze Śląskiem był uzależniony od Czech.
Gnieźnieńsko – poznański w Polsce północnej – znane jako Państwo Polan. Państwo Polan rozciągnęło swoje panowanie na plemiona Pałuków, Ledniczan, Gieczan i inne. Tak umocnione wchłonęło Kujawy gdzie istniała organizacja polityczna Goplan oraz inne mniejsze organizacje plemienne w Polsce centralnej.
Plemiona słowiańskie:
Plemiona graniczące z polskimi ziemiami: Słowacy (w pobliżu Łużyc), plemiona ruskie ( na wschodzie) Wieleci, Jadźwingowie (na północy).
Plemiona polskie : Polanie, Wiślanie, Mazowszanie, Lędzianie, Pomorzanie.
Pierwotna nazwa Słowian – Wenedowie – używana przez Rzymian.
Wczesną słowiańszczyznę znamy jedynie z przekazów. VI wiek – Prokopiusz z Cezarei twierdzi że na ziemiach polskich panuje gminowładztwo, inne źródła donoszą że jest brak porządku i jakiejkolwiek dyscypliny. Słowianie byli bardzo gościnni ale składali ofiary z ludzi. Pierwszym znanym z imienia władcą był Boza – wiadomości o nim pochodzą z 380 r.
Pierwsze państwa słowiańskie:
Państwo Samona (Czechy, Morawy, część Słowacji, Łużyce) istniało w VII wieku, powodem jego powstania była konieczność obrony przed Awarami.
Państwo Wielkomorawskie (Czechy, Słowacja, Morawy, Łużyce, południowa Polska), rozbite w IX w przez Węgrów
na ziemiach polskich dwa pierwsze państwa to państwo Polan i państwo Wiślan.
Państwo Związek plemion Dulepsko – Wołyńskich.