Co to jest prawo? - podstawowe informacje, definicja, charakterystyka

Co to jest prawo?

Prawo - to system norm prawnych, regulujących określone stosunki społeczne, norm pochodzących od państwa, zabezpieczonych możliwością użycia przez państwo środków przymusu.

Prawo wyznacza wzorce zachowań, które powinny być respektowane przez społeczeństwo i określa zasady odpowiedzialności za ich naruszenie.

Prawo dzieli się na gałęzie prawa, które zawierają normy prawne do siebie podobne i regulują podobne stosunki społeczne.

Trzy podstawowe gałęzie prawa:
- prawo cywilne
- prawo administracyjne
- prawo karne
Kryterium podziału jest metoda regulacji prawnej.

Prawo cywilne - to zespół norm prawnych regulujących określone stosunki społeczne za pomocą metody cywilno-prawnej (metoda, która polega na równorzędności podmiotów i braku podporządkowania).

Prawo administracyjne - to zespół norm prawnych, które regulują określone stosunki społeczne a pomocą metody administracyjno-prawnej ( metoda, która polega na nierównorzędności podmiotów i podporządkowaniu obywatela wobec państwa).

Prawo karne - zespół norm prawnych, regulujących określone stosunki społeczne za pomocą metody karnej, polegającej na operowaniu karą.

Pozostałe gałęzie prawa są wydzielone z uwagi na przedmiot regulacji prawnej, czyli rodzaje stosunków społecznych, które są regulowane za pomocą różnych metod: cywilno-prawnej, administracyjno-prawnej i karnej, np. prawo pracy reguluje stosunki społeczne w relacji pracodawca-pracownik.

Przewagę ma tu relacja cywilno-prawna, np. umowa o pracę, umowa o dzieło, umowa zlecenie; ale w ograniczonym zakresie występuje metoda administracyjno-prawna, np. powołanie, mianowanie; i metoda karna, np. odpowiedzialność dyscyplinarna pracowników.

W prawie podatkowym przedmiotem regulacji jest stosunek pomiędzy państwem a podatnikiem za pomocą przede wszystkim metody administracyjnej i metody karnej.

Systemy prawa

Istnieją dwa podstawowe systemy prawa:
- prawo stanowione
- prawo precedensowe

Prawo stanowione- to jednostronny i władczy akt decyzyjny podjęty przez organ państwa, a z jego upoważnieniem, np. przez samorząd powstaje akt prawodawczy, który składa się z przepisów prawa, które kierowane są do podmiotów prawa i zawierają określone sposoby zachowania się.
Adresaci są w przepisach określani ogólnie, np. przedsiębiorcy, osoby fizyczne, przedsiębiorcy prawa handlowego, a także ogólnie określane są sposoby zachowania się. Konsekwencją w prawie stanowionym jest hierarchia źródeł prawa. Akty prawne są zróżnicowane pod względem ich mocy prawnej, np. Konstytucja, która ma najwyższą moc prawną, a zasady wyrażone w Konstytucji są konkretyzowane w ustawach i aktach wykonawczych, np. w rozporządzeniach.

Prawo precedensowe - występuje w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Polega to na tym, że prawo nie tylko jest tworzone w formie prawa stanowionego, ale w formie precedensu prawotwórczego.

Precedens prawotwórczy ma charakter konkretny i polega na tym, że sąd podejmuje konkretną indywidualną decyzję w określonej sprawie, chociaż w obowiązujących przepisach prawa stanowionego nie ma podstaw do jej wydania lub też podstawy te są niedostatecznie określone. Sąd formułuje zasadę rozstrzygnięcia i ta zasada powinna być w przyszłości podstawą rozstrzygania spraw podobnych.

Źródła prawa - to sformalizowany akt władzy państwowej (samorządowej) zawierający przepisy prawne.

Prawem jest tylko taka wola państwa, która się przejawia w wymaganej formie i odpowiednim trybie.

Akty prawne - to hierarchicznie zbudowany system, w którym każdy akt prawny ma swoje miejsce. Konsekwencją tego jest fakt, że akt prawny niższego szczebla nie może być sprzeczny z aktem prawnym wyższego szczebla.

Akty prawne dzielą się na dwie podstawowe grupy:
- akty prawa powszechnie obowiązujące regulują postępowanie każdej kategorii adresatów. Mają adresatów określonych w sposób abstrakcyjny oraz maja nieograniczony zasięg materii, który mogą regulować. Tylko one mogą stanowić podstawę dla decyzji wydawanych osobom fizycznym, osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym nie mającym osobowości prawnej;
- akty prawa wewnętrznego akty prawne skierowane do adresatów wewnątrz administracji państwowej i samorządowej. Muszą być zgodne z aktami powszechnie obowiązującymi, nie mogą regulować sytuacji obywateli.

Istnieje również podział na prawo obowiązujące na terenie całego kraju oraz prawo miejscowe.

W systemie prawa stanowionego prawo powstaje głównie w drodze ustaw i aktów prawnych podporządkowanym ustawom. Jednocześnie jest ono współkształtowane przez wykładnię zawartą w orzecznictwie sądowym i doktrynie prawnej.

Akty prawne powszechnie obowiązujące są zbudowane hierarchicznie.

Na pierwszym miejscu jest Konstytucja, czyli ustawa zasadnicza. Określa ona zasady ustroju państwa, kompetencje oraz wzajemne relacje pomiędzy organami w państwie oraz podstawowe prawa: wolności i obowiązki obywateli.

Drugim w hierarchii aktem prawnym jest ustawa- akt uchwalany przez Sejm za zgodą Senatu, akt prawodawczy, który zawiera wyłącznie normy abstrakcyjne i regulujący abstrakcyjną określoną sytuację. Istnieje tzw. materia ustawowa tzn. że pewne sprawy mogą być uregulowane wyłącznie ustawą, np. nakładanie na obywateli obowiązków, ograniczanie ich praw i wolności.

Szczególną formą ustaw są kodeksy, które całościowo i względnie wyczerpująco oraz niesprzecznie i syntetycznie regulują wybrane sfery życia społecznego, np. kodeks: karny, cywilny, spółek handlowych.

Umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą ustawy i te maja pierwszeństwo przed ustawa, i oraz umowy międzynarodowe ratyfikowane bez upoważnienie ustawy, które są niżej w hierarchii niż ustawa.

Rozporządzenia stanowione przez Radę Ministrów, poszczególnych ministrów, przewodniczących Urzędów Centralnych, Komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji.

Rozporządzenie mogą być wydawane wyłącznie na podstawie upoważnień wynikających z ustawy.

Organ wydający rozporządzenia zobowiązany jest we wstępie rozporządzenia podać upoważnienie wynikające z ustawy. Upoważnienia mają dwojaki charakter:
- upoważnienia obligatoryjne nakładają na określony organ obowiązek wydania rozporządzenia
- upoważnienia fakultatywne które dają wskazanemu organowi upoważnienie do wydania rozporządzenia.

W upoważnieniu ustawowym wskazany jest organ, który ma wydać upoważnienie oraz zakres materii, która ma być uregulowana, np. ustawa o karcie Polaka.
Układy zbiorowe pracy
Regulamin Sejmu i Senatu

Źródła prawa miejscowego to, np. uchwały RM, zarządzenia Ministrów, postanowienie Prezydenta RP, obwieszczenia i komunikaty.
Te akty prawne mają często charakter indywidualny, skierowane są do określonych adresatów. Są to:
- akty prawa miejscowego- to akty o ograniczonym zasięgu terytorialnym uchwały wydawane przez samorząd terytorialny oraz akty normatywne terenowych organów administracji rządowej.

Prawo Unii Europejskiej

Źródła prawa dzieli się na dwie grupy:
- pierwotne źródła prawa
- wtórne źródła prawa

Ponadto źródłem prawa UE są umowy międzynarodowe zawierane z krajami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi, a także umowy zawierane z krajami członkowskimi.

Prawo pierwotne - akty prawne powołujące wspólnoty i regulujące ich ustrój stworzony przez bezpośrednio państwa członkowskie. Głównie są to: traktaty założycielskie, protokoły modyfikujące te traktaty oraz inne traktaty, w tym traktaty akcesyjne.

Prawo wtórne - akty stanowione przez organy wspólnot, które powstały na mocy prawa pierwotnego.

Najważniejsze w hierarchii są:
- rozporządzenia - to akty prawne, które zawierają normy prawne o charakterze generalno abstrakcyjnym, wchodzą bezpośrednio do porządku prawnego każdego z krajów członkowskich, czyli wywołują skutki prawne w każdym z państw członkowskich. Rozporządzenie wchodzi w życie po opublikowaniu w Dzienniku Ustaw Wspólnoty Europejskiej.
Obowiązkiem państwa członkowskiego jest zmiana jego prawa, jeżeli jest sprzeczne z rozporządzeniem. Jednocześnie Rada, Komisja i każde państwo członkowskie może wnieść skargę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

- dyrektywa - akt normatywny podejmowany przez Radę lub Parlament łącznie z Radą, łączącym wiążące państwa członkowskie w zakresie rezultatów oraz celów i terminów ich osiągnięcia, a państwa członkowskie wybierają formę i metodę ich realizacji.

- decyzje - są wiążące, ale mają charakter indywidualny, bo są skierowane do konkretnego adresata w państwie członkowskim;

- opinie i zalecenia - nie mają charakteru wiążącego, ale państwa członkowskie bardzo często wprowadzają je do porządku prawnego i biorą je pod uwagę.

Przepisy prawa

Przepis prawa to najmniejsza jednostka systematyzacyjna aktu prawnego wyrażona w postaci artykułu, paragrafu, ustępu, punktu i litery.
Prawnicy natomiast posługują się terminem norma prawna.

Relacje między przepisem prawa a normą prawną.
Przepis prawa jest jednostką techniczną, jest bezpośrednio wyrażony w tekście prawnym. Natomiast norma prawna jest regułą zachowania się skonstruowaną z elementów zawartych w przepisach.
W praktyce nie zawsze przepis zawiera jedną normę prawną, ale najczęściej norma prawna zawarta jest w kilku przepisach.
Akt prawny składa się z przepisów prawa, a przepis prawa z norm prawnych.

Cechy charakterystyczne norm prawnych:
- mają charakter ogólny - nie idealizuje osoby; każdy, kto znajdzie się w sytuacji opisanej przez normy prawne, ma obowiązek zachować się tak jak norma nakazuje;
- mają charakter dwustronny dla jednych stwarzają obowiązek, obowiązek dla drugich prawo, np. dłużnik jest zobowiązany żeby zwrócić dług, a wierzyciel może się domagać zwrotu tego długu;
- norma prawna jest zagwarantowana przymusem państwowym.

Normy zbudowane są z 3 części:
- hipotezy części opisującej
- dyspozycji części nakazującej obowiązek określonego zachowania się
- sankcji części, która, mówi jakie ujemne konsekwencje pociągnie za sobą niedostosowanie się do dyspozycji.

Sankcji nie należy utożsamiać z karą, bo kara występuje w prawie karnym.
W innych gałęziach prawa mogą być różne sankcje jak np. sankcja nieważności w przypadku zawarcia umowy w innej niż wymagana formie, np. w formie pisemnej zamiast w formie notarialnej.

Wykładnia prawa to jest jego interpretacja. Oznacza ona proces ustalania właściwego znaczenia przepisów prawa. Przedmiotem wykładni są przepisy prawa, a nie normy prawne, bo w ramach właśnie wykładni z przepisów prawa wyprowadza się normy prawne.

Przyczyny wykładni prawa:
- różnica i niejednoznaczność języka naturalnego i języka prawnego w tekstach prawnych;
- zamierzone i świadome wprowadzenie przez ustawodawcę niejednoznaczności i nieostrości pojęć interesu społecznego, czyli pozostawienie stosującym prawo większej swobody w jego interpretacji
- starzenie się przepisów prawa, kiedy regulacja prawna nie przystaje do nowej interpretacji.

Istnieje również pogląd, że jeżeli nawet prawo jest jasne i czytelne, to zawsze dokonujemy jego interpretacji.

Rodzaje wykładni:
a) z uwagi na podmiot jej dokonujący:
- wykładnia autentyczna dokonywana przez ten sam podmiot, który prawo ustanowił, np. RMF ustawa o KPiR.
- wykładnia legalna oznacza, że może być wydawana przez upoważniony do tego organ państwa( w Polsce nie ma wykładni legalnej);
- wykładnia praktyczna dokonywana przez organy stosujące prawo różnego rodzaju, np. organy samorządowe, wykonawcze, sądowe.
Najważniejsza jest wykładnia sądowa wykonywana w procesie wykonywania prawa przez wszystkie sądy, ale najważniejsza jest wykładnia stosowana przez Sąd Najwyższy. Sąd ten może rozpoznawać skargi kasacyjne wnoszone od orzeczeń sądów II instancji, jeżeli strona stawia zarzut sprzeczności orzeczenia z prawem.
W przypadku stwierdzenia zasadności skargi Sąd Najwyższy uchyla zasądzone orzeczenie do ponownego rozpoznania, a sąd, który orzekł jest związany wykładnią Sądu Najwyższego.
Sąd Najwyższy interpretując prawo może podejmować uchwały, jeżeli uzna, że celowe jest wyjaśnienie przepisów prawa budzących wątpliwości. Następuje to na wniosek określonych podmiotów, np. Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości. Uchwały te są podejmowane w składzie 7 sędziów, całej izby, połączonych izb lub pełnego składu.
SN podejmuje uchwały w przypadku przedstawienia do rozstrzygnięcia tzw. zagadnienia prawnego budzącego wątpliwości w konkretnej sprawie.
Interpretacja SN wiąże ten sąd w najważniejszej sprawie.

Wykładnia SN nie ma charakteru wiążącego formalnie, ale sądy ją stosują, bo nie chcą narazić się na zarzut błędnej interpretacji przepisów prawa.
- wykładnia doktrynalna każdy może dokonywać interpretacji przepisów prawa, ale nie ma to dla niego mocy wiążącej, bo to jest w istocie wykładnia prywatna. Natomiast na wykładnie, w szczególności: prawników, naukowców czy wybitnych praktyków wyrażoną w szczególności w komentarzach, bardzo często się powołujemy. Także sądy mogą się powoływać na wykładnie doktrynalne.

b) z uwagi na metody ich wykonywania:
- wykładnia językowa polega ona na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez analizę struktur językowych przepisów, znaczenia poszczególnych wyrazów np. zastosowania interpunkcji.
- wykładnia celowościowa (funkcjonalna), która polega na określeniu celu, dla którego normy te zostały wydane.
- wykładnia systemowa polega ona na ustaleniu rzeczywistego znaczenia przepisów prawnych, ze względu na ich usytuowanie w systemie aktu prawnego czy całej gałęzi prawa.
-wykładnia historyczna interpretując przepisy prawa porównujemy je np. z uzasadnieniem projektów tych przepisów.

Luki w prawie
Luka - brak regulacji prawnej tam gdzie przepisy prawa powinny normować stosunki społeczne. Oczywiście nie wszystkie dziedziny życia są regulowane prawem, bo w przeciwnym razie nastąpiłoby poważne naruszenie naszych swobód.

Przyczyny powstawania luk prawnych:
- kiedy ustawodawca nie jest w stanie przewidzieć wszystkich ewentualności i prawo ich nie normuje, a potrzeba jest oczywista;
- ustawodawca świadomie pozostawia luki zwłaszcza wtedy, gdy reguluje nowe dziedziny i nie dysponuje doświadczeniem, na którym może się oprzeć.

Wypełnienie luk w prawie następuje za pomocą:
- analogii na podstawie ustawy- występuje wtedy, gdy do jakiegoś stanu faktycznego dostosowane są normy prawne odnoszące się do stanu innego ale podobnego.
- analogii prawa luki występujące w przepisach prawa odnoszą się do spraw, które nie są podobne do żadnych innych unormowanych w ustawie, wtedy sąd może orzec na podstawie stworzonej przez siebie normy wyprowadzonej z ogólnych zasad prawa lub określonych gałęzi. Norma nie ma charakteru trwałego i jest przeznaczona wyłącznie na rozstrzygnięcie danej sprawy. Ta analogia ma największe zastosowanie w prawie cywilnym.
Ograniczenia: niedopuszczalne jest stosowanie analogii w prawie karnym, bowiem karać można wyłącznie a czyny, których dokonanie jest wyraźnie zabronione w drodze ustawy pod groźbą kary.

Wewnętrzna struktura aktów prawnych

Akty prawne składają się z określonych części:
1) Nagłówek i data uchwalenia i ustanowienia. W przypadku ustaw może być praawua (wstęp), jak np. Konstytucja lub Karta Praw Człowieka, natomiast w wykonawczych musi być wskazanie formy aktu, np. rozporządzenia, nazwa tego rozporządzenia oraz organ, który je ustanowił. Ponadto w aktach wykonawczych na początku musi być wskazana podstawa prawna ich wydania. Podstawa ta wynika z upoważnienia ustawowego, które określa organ uprawniony lub zobowiązany do regulacji oraz zakres regulacji. Upoważnienia mogą mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny, czyli dający uprawnienie do uregulowania określonej materii.
2) Przepisy ogólne określają przedmiot regulowany przez akt prawny; używane w nim pojęcia najczęściej regulują w nim zasady dotyczące całego aktu prawnego, np. kodeksy oraz kwestie najważniejsze dla danej regulacji.
3) Przepisy szczegółowe określające, jakie przepisy są uchylane a jakie pozostają w macy
4) Przepisy końcowe określające zmianę w przepisach obowiązujących, a przede wszystkim datę wejścia w życie danego aktu prawnego.

Akt prawny może wejść w życie z momentem jego ogłoszenia, w określonym terminie od momentu jego ogłoszenia, bądź też w określonym wskazanym terminie, czyli z podaniem konkretnej daty.
Okres pomiędzy ogłoszeniem a wejściem w życie nazywa się wakatiolevis.

Akty prawne zawierają przepisy różnego rodzaju, np. przepisy występujące w formie opisowej, przepisy wyrażające obowiązek, przepisy dające uprawnienia, przepisy nakazowe, np. zabrania się, nakazuje się; przepisy definicje i inne przepisy.

Przepisy prawa mogą być:
- bezwzględnie wiążące, tzn. adresaci muszą się do tego zastosować, nie mogą tego zmieniać;
- względnie wiążące mają zastosowanie wtedy, kiedy ich adresaci nie uregulują tych spraw odmiennie, tzn. adresaci tych spraw mogą wprowadzić odmienne regulacje. Najczęściej występują one w prawie cywilnym i prawie spółek handlowych, gdzie adresaci czy wspólnicy mogą regulować pewne sprawy w umowie odmiennie, jeżeli przepisy prawa im na to pozwalają.

Przepisy odsyłające stosowane są najczęściej w kodeksach i polegają na tym, że jeżeli regulacja nie jest wyczerpująca, np. w postępowaniu przed II instancją, to można zastosować odpowiednio przepisy z innego rozdziału danego aktu prawnego, np. przepisy o postępowaniu przed I instancją odpowiednio, tzn. zgodnie z charakterem przepisów odsyłających.
Podmioty prawa gospodarczego

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przyjmuje dla podmiotów gospodarczych pojęcie przedsiębiorcy.
Zgodnie z tą ustawą przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, ale na mocy odrębnych ustaw posiadająca zdolność prawną i prowadząca działalność gospodarczą, którą jest prowadzenie działalności handlowej, wytwórczej, usługowej i budowlanej, a także działalności zawodowej prowadzonej w sposób stały. Podmioty te mogą prowadzić działalność gospodarczą na równych prawach, chyba, że odrębne przepisy prawa wprowadzają ograniczenia.
Jest to tzw. zasada swobody działalności gospodarczej.
Ograniczenia: wymóg koncesji lub zezwolenia albo też wykazanie się określonymi kwalifikacjami dla danej działalności.

Przedsiębiorcy dzielą się na:
- przedsiębiorców polskich, którzy mają siedzibę w Polsce;
- przedsiębiorców zagranicznych, czyli tych, którzy mają siedzibę lub miejsce zamieszkania za granicą, z wyjątkiem obywateli polskich.
Przedsiębiorcy polscy to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, wspólnicy spółki cywilnej, spółki prawa handlowego, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, a także stowarzyszenia i fundacje, jeżeli prowadzą działalność gospodarczą.

Spółki prawa handlowego
Ich powstanie, działanie, organizacja i rozwiązanie reguluje kodeks spółek handlowych z września 2000 r.
Istnieje 6 spółek prawa handlowego:
a) spółki osobowe:
- spółka jawna
- partnerska
- komandytowa
- komandytowo-akcyjna
b) spółki kapitałowe
- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
- spółka akcyjna.

Różnice pomiędzy spółkami kapitałowymi i osobowymi:

Spółki osobowe Spółki kapitałowe
- nie mają osobowości prawnej. Przyjmuje się, że mają ułomną osobowość prawną, ponieważ spółki te mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywanym, czyli mają zdolność sądową i prawną - mają osobowość prawną
- prowadzą działalność gospodarczą pod własną firmą przy czym w ich nazwie musi być nazwisko przynajmniej jednego ze wspólników lub określonego rodzaju wspólnika, np. komplementariusza - spółki kapitałowe prowadzą działalność gospodarczą też pod własną firmą, przy czym nazwa firmy może być dowolna
- majątek spółki jest własnością wspólników - majątek spółki jest własnością spółki
- wewnętrzna organizacja może być dowolna (wyjątek stanowi spółka komandytowo-akcyjna) - przepisy kodeksu określają strukturę wewnętrzną, czyli organ spółki, tj. zgromadzenie wspólników, zarząd i radę nadzorczą
- przepisy nie określają minimum kapitału spółki (wyjątkiem jest spółka komandytowo-akcyjna, gdzie to minimum wynosi 50 tys. Zł. - przepisy kodeksu określają kapitał minimalny:
* dla spółki z o.o. 50 000 zł
* dla spółki S.A. 500 000 zł
- wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki. Wyjątek stanowią akcjonariusze spółki komandytowo-akcyjnej -wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki,
za te zobowiązania odpowiada spółka
- ważny jest ich skład, czyli wspólnicy i rodzaj wspólników -ważny jest kapitał

Spółka jawna
Spółka jawna - jest to spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką prawa handlowego.

Utworzenie spółki:
1. zawarcie przez wspólników umowy w formie pisemnej. Umowa ta musi zawierać następujące elementy:
* określenie firmy i siedziby spółki firma musi zawierać nazwisko przynajmniej jednego wspólnika lub kilku wspólników z dopiskiem spółka jawna. Siedziba oznacza miasto.
* określenie wkładów wnoszonych przez wspólników i ich wartość. Wkłady mogą być pieniężne lub niepieniężne
* przedmiot działalności spółki
* czas trwania spółki jeżeli jest oznaczony
2. zarejestrowanie spółki w KRS przez sąd gospodarczy sąd rejestrowy. Do rejestru ma prawo zgłosić spółkę, każdy ze wspólników. Wniosek składa się na odpowiednim formularzu wraz z umową spółki oraz notarialnie poświadczonymi wzorami podpisów wspólników mających prawo do reprezentowania spółki

Spółka powstaje z momentem zarejestrowania jej przez sąd.

Każdy ze wspólników ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki, chyba, że umowa stanowi inaczej.
Każdy ze wspólników może reprezentować spółkę jednoosobowo, chyba, że umowa stanowi inaczej i wprowadza reprezentację łączną.
Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń całym swoim majątkiem solidarnie z innymi wspólnikami i ze spółką. Odpowiedzialność wspólników ma charakter solidarny i subsydiarny. Odpowiedzialność solidarna polega na tym, że wierzyciel może dochodzić swoich należności wobec wszystkich wspólników, wybranych wspólników lub jednego wspólnika. Wspólnik, który ponosi odpowiedzialność ma regres do pozostałych wspólników.
Odpowiedzialność subsydiarna polega na tym, że wspólnicy odpowiadają dopiero wtedy, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna.