Bajka, a przypowieść - porównanie.

Cechy gatunkowe bajki:1)gatunek literacki,który narodził się w starożytności,antyku(nie w odrodzeniu!)-za jego twórcę uważa się Ezopa.2)gatunek literatury dydaktyczno-moralizatorskiej(zawiera naukę moralną, lub dydaktyczną) 3)jest pisana wierszem lub prozą4)nie ma elementów fantastycznych5)Bajka jest jednocześnie przypowieścią(parabolą)jest zwykle w formie alegorycznej przypowieści6)bajkę cechuje alegoryczność i parabola,która sugeruje pouczenie czytelnika poprzez przykłady;podstawowym środkiem artystycznego wyrazu jest alegoria-ma 2 poziomy znaczeniowe-dosłowny,metaforyczny,7)bohaterami często są: zwierzęta, ludzie rzadziej przedmioty i rośliny;pod postaciami zwierząt ukazani są ludzie , a raczej jakieś prawdy ogólne , mówiące o ich charakterach ,psychice słabościach,głupocie , autor ukazuje ludzkie wady,przywary , ośmiesza je , krytykuje a zarazem uczy oraz zalety. Niektóre zwierzęta posiadają jakąś stałą cechę,która je charakteryzuje(np. lis jest zawsze chytry i zdradliwy,mrówka -pracowita,sowa zaś mądra)8)bajka kończy się lub zaczyna morałem,który zawiera zawsze jakąś naukę lub przesłanie;morał może być ukryty w treści lub powiedziany,oprócz morału może posiadać puentę9)tematy bajki są uniwersalne,bo zawierają opisy sytuacji moralno-psychologicznych,opisy charakterów,postaci,mają charakter ponadczasowy,ponadludzki,uniwersalny10)bajka nie zawsze dobrze się kończy11)adresatem są nie tylko dzieci,ale i dorośli12)celem bajki jest przekazanie etycznej zasady lub wskazówek postępowania, porada sugerująca praktyczne pouczenie, sąd moralny lub inny pogląd przez przytoczenie konkretnego przypadku. W celu pouczenia autorzy często stosują przeciwstawność dwóch postaw. 13)Wyróżnia się 2 typy bajek:*epigramatyczną-zwana też Ezopową;krótka,zwykle czterowersowe(skondensowana wypowiedź)*narracyjną-dłuższą,rozbudowaną do krótkiego opowiadania; nieskomplikowana fabuła;zapoczątkował ją francuski bajkopisarz Jean de La Fontaine Bajka Krasickiego - gatunek osobny
Cechy charakterystyczne: *Budowa bajek Krasickiego:ironia, różnorodność rozmiarów,zwięzłość,"filozoficzność"; bohaterowie - zachwianie znaczenia utartych znaków alegorycznych (starość = mądrość, ubóstwo = cnota); sposób prezentacji morału. *Główne wątki bajek Krasickiego:dobro i zło, meandry ludzkiego poznania, prawo silniejszego, potrzeba wolności, pytania o ludzką naturę.*Człowiek wśród innych: pytania o społeczeństwo, o relacje międzyludzkie, bezwzględny nakaz właściwego rozpoznania swojego miejsca w świecie. Oczywistość zła. Klasycystyczna koncepcja ludzkiej natury wobec etyki indywidualnej i społecznej; wobec wysiłków dydaktycznych i moralizatorskich polskiego oświecenia. Lustro jako miara prawdy. Zasada umiaru, złoty środek jako recepta na życie. Głos Krasickiego: "taki widzę świat..." Propozycje Krasickiego w sprawach wielkich dyskusji filozoficznych epoki.

Cechy gatunkowe przypowieści(paraboli): 1)przypowieści pojawiają się już w Biblii 2)gatunek literatury dydaktyczno-moralizatorskiej-prezentuje jakąś treść dydaktyczną, zwykle o charakterze moralistycznym 3)tekst prozatorski 4)nie ma elementów fantastycznych 5 i 6)opowieść alegoryczna przekazująca pewna naukę religijną,filozoficzną lub moralną,ogólną 7)pod postaciami zwierząt nie są prawdy ogólne,mówiące o ludzkich charakterach,wadach,przywarach,zaletach,psychice słabościach,głupocie .Przedstawione postacie i wydarzenia nie są ważne ze względu na nie same,nie są ważne ze względu na swoją jednostkowość, ale jako przykłady uniwersalnych prawideł ludzkiej egzystencji,postaw wobec życia i kolei losu. 8)przypowieść nie kończy się ani nie zaczyna morałem ,ale treść przypowieści można odczytać(zinterpretować) na wiele sposobów-właściwa interpretacja przypowieści polega na przejściu od jej znaczenia dosłownego(widocznego na zewnątrz)do znaczenia ukrytego znaczenia alegorycznego (alegoria) lub moralnego. 9)prosta,uboga fabuła jest tylko ilustracją,obrazkiem,który ukazuje głębsze ,uniwersalne treści,posiadają sens o ponadczasowym wymiarze,istotny jest moralizujący charakter 10)przypowieść w zasadzie kończy się dobrze 11)adresatem przypowieści są wszyscy 12)utwór o charakterze parabolicznym czyli zestawiającym dwie rzeczywistości, z których pierwsza jest obrazem życia codziennego,przedstawione są przykłady,obrazy. druga zaś, jest nieuchwytna zmysłowo ale znajduje się w sferze pojęciowej stanowi przekazanie jakiejś prawdy moralnej,pouczenia 13)mają prostą,ubogą,zamkniętą,niejednokrotnie rozwiniętą fabułę PRZYKADY PRZYPOWIECI(PARABOLI) Bogaty zestaw materiału przypowieściowego występuje w Biblii w Nowym Testamencie Przypowieści biblijne: “O siewcy” “O synu marnotrawnym” “O miłosiernym Samarytaninie” “Przypowieść o synu marnotrawnym” Poetyka przypowieści właściwa jest licznym dziełom XX-wiecznej prozy narracyjnej (np. “Proces”F. Kafki , “Dżuma” A. Camusa, “Stary człowiek i morze” E. Hemingwaya,”Folwark zwierzęcy” Orwella,”Rok 1984”).