Siły zbrojne a postęp gospodarczy i technologiczny

Rewolucja technologiczna XX wieku dokonała istotnych zmian w siłach zbrojnych. Nierzadko jednak to dzięki zdobyczą technologicznym sił zbrojnych owa rewolucja miała miejsce. Najlepszym tego przykładem jest historia maszyny, którą dziś wykorzystujemy w niemal każdej dziedzinie życia. Inicjatywa stworzenia komputera pochodziła z armii, później dopiero znalazł on zastosowanie cywilne. Ideę ENIAC-a (pierwszego w historii komputera) zrodziły obliczeniowe potrzeby wojenne. Jednym z typowych problemów rachunkowych lat czterdziestych było sporządzanie tablic balistycznych dla artylerii. Taka tablica, to zestaw współrzędnych toru lotu pocisku, umożliwiający żołnierzowi odpowiednie ustawienie (wycelowanie) działa z uwzględnieniem jego rodzaju, modelu pocisku, składu chemicznego i wielkości ładunku miotającego, temperatury powietrza, siły i kierunku wiatru, ciśnienia atmosferycznego i paru jeszcze podobnych parametrów. W praktyce tor obliczało się wówczas dla 50 punktów pośrednich. Aby uzyskać odpowiednie wartości w jednym z nich należało wykonać 15 mnożeń, co oznaczało, iż rachunki dla pojedynczej trajektorii zajmowały 10-20 minut pracy najbardziej wówczas zaawansowanej technicznie wyspecjalizowanej maszyny rachunkowej, jaką był analizator różniczkowy. Uwzględniając inne, niezbędne podczas układania tablicy działania - jedna pełna tabela wymagała 1000-2000 godzin obliczeniowych, czyli 6-12 tygodni. A trzeba było zbudować dziesiątki tysięcy takich tablic. Powstanie ENIAC-a można uważać za trochę przypadkowe. Doktor Herman Heine Goldstine, pracownik ośrodka obliczeniowego armii USA (Ballistic Research Laboratory), w poszukiwaniu rozwiązania problemu tablic balistycznych, podczas kontroli na Uniwersytecie w Pensylwanii, natknął się na Johna Mauchly (doktora fizyki) i Johna Prespera Eckerta (inżyniera elektroniki). Zgłosili się oni na kurs przygotowujący specjalistów na potrzeby armii. Tam się poznali i zaprzyjaźnili. W wolnych chwilach pracowali nad projektem elektronicznej maszyny liczącej. Goldstine odrazu się tym zainteresował i już po kilkunastu dniach obaj panowie zostali przyjęci do BRL. Piątego czerwca podpisano uruchomienie najściślej tajnego "Projektu PX", którego koszty ustalono na 150 tys. dolarów (faktycznie wyniosły 486 804 dolary i 22 centy). 30.06.1946r przekazano ENIAC-a armii, która pokwitowała odbiór "Projektu PX”. ENIAC w wojnie udziału nie wziął. Co więcej, uruchamianie go przez armię trwało aż do 29 lipca 1947r. Ale raz uruchomiony i po bardzo zasadniczych poprawkach, wprowadzonych do jego działania, służył w wojsku dość długo, obliczając nie tyko tablice balistyczne, ale także analizując warianty budowy bomby wodorowej, projektując taktyczną broń atomową, badając promienie kosmiczne, projektując tunele aerodynamiczne, czy wreszcie - najzupełniej "cywilnie" - obliczając wartość liczby pi z dokładnością do tysiąca miejsc po przecinku. Zakończył swą służbę 2 października 1955 roku o godzinie 23.45, kiedy to wyłączono go ostatecznie z sieci i przystąpiono do demontażu. Miał być sprzedany na złom, ale korzystający zeń uczeni zaprotestowali i duże fragmenty maszyny udało się ocalić. Zatem w ciągu 148 miesięcy ENIAC przebył drogę od deski kreślarskiej projektanta do muzeum techniki, rozpoczynając tym samym erę niebywałego postępu w rozwoju techniki obliczeniowej. Wraz z rozwojem technologii następuje rozwój w siłach zbrojnych. Obecnie na rozwój technologii wojskowych, zwłaszcza informatyki i łączności, czy systemów dowodzenia mają wpływ między innymi: przyrost mocy obliczeniowej komputerów, liczba operacji wykonanych przez procesor komputera w ciągu jednej sekundy podwajająca się, co 18 miesięcy, szybkość komunikacji – przewodowej i bezprzewodowej – podwajająca się, co 12 miesięcy. Miniaturyzacja to kolejne powszechne zjawisko technologiczne, które musi mieć wpływ na funkcjonowanie armii i jej uzbrojenie. Obecnie wymiary urządzeń – zarówno elektronicznych, jak i mechanicznych – zmniejszają się 5–6 razy, co 10 lat. Trendy wykładnicze w obliczeniach, łączności i miniaturyzacji dają dziś w sumie eksplozję rozwojową w dziedzinie mieszczących się w ręku urządzeń z bezprzewodowym dostępem do Internetu. Czyżbyśmy, więc zmierzali do armii robocopów? Pewnie nie. Ale nie ulega wątpliwości, że technologia nanobotów zwiększy możliwości naszego umysłu w niemal każdy wyobrażalny sposób. Już dziś wiadomo, że sprzęt bojowy biorący bezpośredni udział w starciu z wrogiem będzie w przyszłości bezzałogowy. Technologia transmisji obrazu i precyzja zdalnego sterowania pozwolą na wyłączenie człowieka z bezpośredniego udziału w wysoce ryzykownych zadaniach. Do obecnych trzech rodzajów sił zbrojnych dołączą siły zbrojne ulokowane na promach kosmicznych, a działania tych wszystkich sił będą wysoce zintegrowane. Skład tak potężnych sił zbrojnych będzie międzynarodowy, a ich zadaniem będzie utrzymanie globalnego pokoju na Ziemi. Oddziały zbrojne finansowane będą przez silne grupy kapitałowe, których interesy będą przez te oddziały chronione.
Aby rozwój sił zbrojnych dokonywał się, musi następować stały rozwój gospodarki państwa. Sił zbrojnych nie można postrzegać jedynie po stronie kosztów, gdyż mogą one także przyczyniać się do określonych korzyści ekonomicznych. Przykładowo: członkostwo Polski w NATO można traktować jako swoistą furtkę ułatwiającą wejście do Unii Europejskiej. Wiąże się to z określonymi korzyściami ekonomicznymi m.in. poprzez integrację gospodarki narodowej z innymi rozwiniętymi gospodarczo państwami Europy Zachodniej i Stanami Zjednoczonymi. Kształt sił zbrojnych w dużym stopniu zależy od przejrzystości polityki finansowej państwa i wielkości nakładów na cele obronne. Coraz częściej dochodzi do transakcji offsetowych. Offset, czyli system kompensacji wydatków ponoszonych przez kraj dokonujący zakupów uzbrojenia i sprzętu wojskowego, to efektywny instrument w handlu międzynarodowym i przyczyniający się do rozwoju gospodarki. Zakup uzbrojenia lub sprzętu wojskowego na podstawie umowy offsetowej, obok możliwości nabycia nowoczesnego uzbrojenia, pozwala odbiorcy na osiągnięcie następujących korzyści: pobudzenie koniunktury gospodarczej, dokonanie restrukturyzacji i modernizacji wybranych sektorów gospodarki narodowej, stworzenie nowych miejsc pracy, wspieranie regionów słabiej rozwiniętych, rozwój prac naukowo-badawczych, umożliwienie dostępu do źródeł zaopatrywania w surowce i półprodukty, nawiązanie stałej współpracy i kooperacji z zagranicznym dostawcą, wzrost eksportu oraz wiele innych korzyści zarówno dla kraju importującego jak i eksportującego. Doświadczenia krajów z realizacji offsetu są bardzo różne, sukcesami na tym polu mogą pochwalić się głównie Finlandia, Republika Południowej Afryki, Izrael. W Finlandii wynegocjowany offset towarzyszący zakupom samolotu F-18 Hornet doprowadził m.in. do wykreowania firmy elektronicznej Nokia na światowego dzisiaj lidera rynku telefonii komórkowej. Oprócz bardzo trafnego wyboru, Finowie okazali się konsekwentni w utrzymaniu przyjętej strategii. Inne kraje nie osiągnęły tak spektakularnych i trwałych efektów merytorycznych i ekonomicznych.
Siły zbrojne odgrywają, więc nie tylko decydującą rolę jako strażnik bezpieczeństwa, ale nierzadko wyznaczają kierunki rozwoju w sferze technologii i gospodarki. Wraz z rozwojem technologii pojawiają się nowe zagrożenia należy, więc sięgać po coraz to nowsze rozwiązania. Przestrzeń kosmiczna, która dzięki technologiom satelitarnym jest już dzisiaj polem intensywnej eksploracji do celów militarnych, może stać się jeszcze w obecnym stuleciu podstawowym elementem przewagi na polu walki. Powyższą tezę potwierdza wydany na początku roku Raport Komisji ds. Oceny Bezpieczeństwa Narodowego USA dotyczący organizacji działań w przestrzeni kosmicznej.Czy zatem wiek XXI przyniesie zmianę charakteru działań wojennych, wskutek rozmieszczenia nowoczesnych systemów militarnych w przestrzeni kosmicznej? Na odpowiedź poczekamy zapewne jeszcze trochę czasu, ale w przypadku przyjęcia takiego kierunku polityki, istota konfliktu wojennego może ulec niezwykle silnym przewartościowaniom. Nie pozostałoby to zarazem bez wpływu na globalne bezpieczeństwo oraz strategiczne sojusze militarne USA, w tym na NATO.
Bibliografia:
1.„Wiedza i życie” 1997 artykuł Bohdana Misia
2.„Polska Zbrojna” Artykuł: „Armia 2025” data 09.08.2001 gen.bryg.Mieczysław Cieniach
3.„Polska Zbrojna” Artykuł: „Futurologia wojskowa” data 08.09.2001 Płk Jan Ejgerd
4.„Polska Zbrojna” Artykuł: „Gwiezdne wojny” data 09.08.2001 M.Kozieł (Główny specjalista w Departamencie ds. Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego MON)